លុយនិងសីលធម៌ តើតាមប្រវត្ដិសាស្ត្របង្ហាញយ៉ាងណា?
នៅថ្ងៃទី៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៦៣០ មនុស្សប្រមាណ៤០០នាក់បានចាកចេញពីលំនៅរបស់ខ្លួននៅប្រទេសអង់គ្លេស ដោយជិះសំពៅបួនគ្រឿងឆ្ពោះទៅកាន់ទ្វីបអាមេរិក ដែលពួកគេហៅកន្លែងនោះថាពិភពលោកថ្មី។ ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនោះ មានអ្នកដែលមានចំណេះដឹងជាច្រើននាក់ និងពួកឈ្មួញដែលមានភាពជោគជ័យក្នុងមុខរបររកស៊ី។ ហើយក៏មានសមាជិករដ្ឋសភាខ្លះក្នុងចំណោមពួកគេដែរ។ នាពេលនោះ សេដ្ឋកិច្ចនៅប្រទេសអង់គ្លេសស្ថិតក្នុងសភាពរាំងស្ទះ។ សង្គ្រាមនៅអឺរ៉ុបដែលអូសបន្លាយអស់៣០ឆ្នាំ(១៦១៨-១៦៤៨) បានធ្វើឲ្យមានស្ថានភាពកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺន។ ឃើញដូច្នេះ ក្រុមដែលមានចំនួន៤០០នាក់នោះបានលះបង់ផ្ទះសម្បែង មុខរបរ និងបងប្អូនញាតិមិត្ត ហើយផ្សងគ្រោះថ្នាក់ក្នុងបំណងស្វែងរកវិធីដើម្បីលើកស្ទួយជីវភាព។
ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកទាំងនោះមិនមែនជាឈ្មួញឆ្លៀតឱកាសនិយម ដែលចង់តែរកវិធីពង្រីកជំនួញខ្លួននោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេគឺជាអ្នកបរិសុទ្ធនិយមដែលចង់ភៀសខ្លួនពីការបៀតបៀនខាងសាសនា។a គោលដៅសំខាន់ចម្បងរបស់ពួកគេគឺ ចង់រៀបចំសហគមន៍មួយដែលសុទ្ធតែជាអ្នកកោតខ្លាចព្រះដូចគ្នា ដើម្បីឲ្យពួកគេនិងកូនចៅរបស់ពួកគេអាចរីកចំរើនខាងទ្រព្យសម្បត្ដិ ដោយមិនចាំបាច់បោះបង់ចោលខ្នាតតម្រាពីព្រះគម្ពីរ។ មិនយូរក្រោយមកពួកគេបានចូលទៅចតសំពៅនៅទីក្រុងសាឡិមរដ្ឋម៉ាស្សាឈូសេត នោះគេបានចាប់យកដីមួយឡូត៍តូចនៅតាមឆ្នេរខាងត្បូងទីក្រុងសាឡិម។ ពួកគេបានហៅលំនៅថ្មីនោះថាបូស្តុន។
ពិបាកសម្រេចគោលដៅទាំងពីរ
លោកចន វេនត្រូប ជាអភិបាលនិងអ្នកដឹកនាំក្រុមនោះ។ លោកបានខិតខំអស់ពីសមត្ថភាព ដើម្បីជួយឲ្យពួកគេទាំងអស់គ្នារីកចំរើនផ្នែកទ្រព្យសម្បត្ដិ ហើយមានភាពសុខសប្បាយក្នុងអាណានិគមថ្មី។ លោកចង់ឲ្យមនុស្សមានទាំងលុយទាំងសីលធម៌ផង។ ប៉ុន្តែលោកពិបាកសម្រេចគោលដៅទាំងពីរនេះណាស់។ ដោយសារលោកវេនត្រូបដឹងទុកជាមុនថានឹងមានការពិបាកខ្លះៗ នោះលោកបាននិយាយដោយពិស្ដារជាមួយនឹងបណ្ដាសហការីរបស់លោក អំពីតួនាទីនៃទ្រព្យសម្បត្ដិក្នុងសង្គមមួយដែលកោតខ្លាចព្រះ។
លោកវេនត្រូបក៏ដូចជាអ្នកដឹកនាំឯទៀតដែលកាន់សាសនាបរិសុទ្ធនិយមដែរ ដែលជឿថាការខំរកទ្រព្យសម្បត្ដិមិនមែនជាការខុសទេ។ លោកប្រកាន់មតិថា មូលហេតុសំខាន់បំផុតដែលត្រូវមានទ្រព្យសម្បត្ដិគឺដើម្បីជួយអ្នកឯទៀត។ ហេតុនេះ បើមនុស្សម្នាក់មានទ្រព្យសម្បត្ដិកាន់តែច្រើន គាត់ក៏អាចជួយមនុស្សកាន់តែច្រើនដែរ។ លោកស្រី ពេទ្រីហ្សា អូទូល ធ្លាប់មានប្រសាសន៍ថា៖ «មិនសូវមានរឿងណាដែលធ្លាប់ធ្វើឲ្យពួកបរិសុទ្ធនិយមខ្វល់ចិត្តដូចរឿងទ្រព្យធននោះឡើយ។ ទ្រព្យសម្បត្ដិបានត្រូវចាត់ទុកជាភស្តុតាងដែលបញ្ជាក់ថាព្រះកំពុងតែប្រទានពរ ថែមទាំងក៏ត្រូវចាត់ទុកជាអ្វីដែលអាចបណ្ដាលឲ្យមានបាបជាអំណួត . . . និងទាក់ទាញឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើបាប»។
លោកវេនត្រូបបានទូន្មានពួកគេឲ្យមានតុល្យភាព ថែមទាំងលត់ដំខ្លួនឲ្យចេះទប់ចិត្ត ដើម្បីកុំឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើបាបដែលបណ្ដាលមកពីការមានទ្រព្យសម្បត្ដិនិងជីវិតស្រណុកស្រួលនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែមិនយូរក្រោយមក មនុស្សក្នុងអាណានិគមនោះដែលគិតតែពីធ្វើជំនួញ មានការប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយលោកវេនត្រូប ដែលគាត់ចង់ជំរុញឲ្យចេះស្រឡាញ់គ្នាថែមទាំងធ្វើតាមច្បាប់ព្រះ។ ម្យ៉ាងទៀតក៏ចាប់ផ្ដើមមានអ្នកប្រឆាំង ដែលចោទប្រកាន់ថាលោកវេនត្រូបខំជ្រៀតជ្រែកហួសហេតុពេកក្នុងរឿងរបស់ពួកគេ។ អ្នកឯទៀតបានព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលប្រជាជនឲ្យបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសភាមួយ ដែលនឹងមានចំណែកក្នុងការសម្រេចទៅលើរឿងផ្សេងៗ។ អ្នកឯទៀតបានបង្ហាញមតិខ្លួនដោយការប្រព្រឹត្តវិញ ពោលគឺពួកគេបានរើទៅនៅរដ្ឋកុនណិចទីកឹតដែលជារដ្ឋជិតខាង ដើម្បីរកប្រយោជន៍ខ្លួនឯង។
លោកស្រី អូទូល មានប្រសាសន៍បន្តថា៖ «ឱកាស ភាពរីកចំរើន និងប្រជាធិបតេយ្យ មានឥទ្ធិពលខ្លាំងទៅលើជីវិតរបស់ពួកបរិសុទ្ធនិយមនៅរដ្ឋម៉ាស្សាឈូសេត ហើយបានជំរុញចិត្តពួកគេម្នាក់ៗឲ្យប្រព្រឹត្តផ្ទុយពីឧត្តមគតិរបស់លោកវេនត្រូប»។ នៅឆ្នាំ១៦៤៩ លោកវេនត្រូបបានស្លាប់ទៅក្នុងអាយុ៦១ឆ្នាំ ដោយស្ទើរតែគ្មានលុយមួយរៀលសោះ។ សង្គមដ៏ក្មេងខ្ចីនោះបានរួចរស់ទោះជាមានការលំបាកជាច្រើនក៏ដោយ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកវេនត្រូបពុំបានឃើញគោលដៅរបស់លោកសម្រេចនោះទេ។
មនុស្សនៅតែស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្ដិ
ទោះជាលោកចន វេនត្រូប បានស្លាប់ទៅក៏ពិតមែន តែឧត្តមគិតរបស់លោកដែលថា អាចមានពិភពលោកមួយប្រកបដោយភាពសុខស្រួល នោះមិនបានសូន្យបាត់ទៅឡើយ។ រៀងរាល់ឆ្នាំ មនុស្សរាប់សែននាក់ពីប្រទេសអាហ្វ្រិក អាស៊ីអាគ្នេយ៍ អឺរ៉ុបខាងកើត និងអាមេរិកឡាទីន រើទៅនៅប្រទេសផ្សេង ដោយសង្ឃឹមថាពួកគេនឹងលើកស្ទួយជីវភាព។ ពួកគេខ្លះធ្វើដូច្នេះដោយសារទទួលឥទ្ធិពលពីសៀវភៅរាប់រយក្បាល សុន្ទរកថា និងវិបសែថ៍អ៊ីនធឺណិតថ្មីៗដែលចេញរាល់ឆ្នាំ ស្តីអំពីរបៀបដែលអាចក្លាយទៅជាអ្នកមាន។ មនុស្សជាច្រើននាក់នៅតែខំប្រឹងចង់ក្លាយទៅជាអ្នកមាន ដោយសង្ឃឹមថាមិនចាំបាច់បោះបង់ចោលនូវខ្នាតតម្រាសីលធម៌ឡើយ។
បើនិយាយឲ្យត្រង់ លទ្ធផលពីការខំប្រឹងនោះ គឺគួរឲ្យសោកស្ដាយណាស់។ ជាច្រើនដងអ្នកដែលស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្ដិ ត្រូវលះបង់គោលការណ៍សីលធម៌ ហើយជួនកាលរហូតដល់បោះបង់ជំនឿលើព្រះទៀត។ ហេតុនេះលោកអ្នកប្រហែលជាឆ្ងល់ថា៖ «តើមនុស្សម្នាក់អាចជាអ្នកមាន ថែមទាំងប្រកាន់គោលការណ៍សីលធម៌ដែរឬទេ? តើនឹងមានសង្គមមនុស្សដែលកោតខ្លាចព្រះ ហើយមានភាពរីកចំរើនខាងទ្រព្យសម្បត្ដិនិងគោលការណ៍សីលធម៌របស់ព្រះដែរឬទេ?»។ ក្នុងអត្ថបទបន្ទាប់ ព្រះគម្ពីរបញ្ជាក់ចម្លើយចំពោះសំណួរទាំងនេះ។
[កំណត់សម្គាល់]
a នៅសតវត្សរ៍ទី១៦ ពួកប្រូតេស្តង់ក្នុងវិហារប្រទេសអង់គ្លេសចង់បំបាត់ចោលឲ្យអស់នូវអានុភាពនៃសាសនារ៉ូម៉ាំងកាតូលិកពីសាសនារបស់ពួកគេ។ នេះក្នុងបំណងធ្វើឲ្យសាសនាប្រូតេស្តង់បានបរិសុទ្ធ។ ពួកប្រូតេស្តង់ទាំងនេះបានត្រូវគេដាក់ឈ្មោះថា ពួកបរិសុទ្ធនិយម។
[អ្នកផ្ដល់សិទ្ធិឲ្យប្រើរូបភាពនៅទំព័រ៣]
Boats: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers