តើអយុត្ដិធម៌ជាអ្វីដែលជៀសមិនរួចឬ?
«ទោះជាមានអ្វីៗក៏ដោយ ខ្ញុំនៅជឿថា មនុស្សពិតជាមានចិត្តល្អ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែមិនអាចបង្កើនសេចក្ដីសង្ឃឹមរបស់ខ្ញុំលើគ្រឹះ ដែលមានពេញដោយការវង្វេង ទុក្ខវេទនា ហើយនិងសេចក្ដីស្លាប់ប៉ុណ្ណោះ»។—អែន ហ្វ្រែង
អែន ហ្វ្រែង ជាក្មេងស្រីសាសន៍យូដាដែលមានអាយុ១៥ឆ្នាំ បានសរសេរពាក្យដ៏ចុកចាប់នេះ ក្នុងកំណត់ប្រចាំថ្ងៃរបស់នាង មិនយូរប៉ុន្មានមុននឹងនាងស្លាប់ទៅ។ អស់រយៈជាងពីរឆ្នាំមកហើយ ដែលគ្រួសាររបស់នាងបានត្រូវលាក់ខ្លួន រស់នៅក្នុងបន្ទប់ក្នុងដំបូលផ្ទះនៅក្រុងអែមស្ទឺដាម។ សេចក្ដីសង្ឃឹមរបស់នាងអំពីពិភពលោកដ៏ប្រសើរបានត្រូវធ្វើឲ្យរលត់សូន្យទៅ នៅពេលដែលអ្នកឲ្យការណ៍បានក្បត់ប្រាប់ទីសំចតរបស់គេទៅពួកណាត្ស៊ី។ នៅឆ្នាំដដែលនេះ គឺឆ្នាំ១៩៤៥ អែនបានស្លាប់ដោយគ្រុនសន្ធំរោលនៅក្នុងជំរំឃុំឃាំងឈ្មោះ ប៊ែហ្កិន-ប៊ែលសិន។ ប្រជាជនយូដាប្រាំមួយលាននាក់ឯទៀតក៏បានរងទុក្ខដូច្នេះដែរ។
គម្រោងការណ៍ដ៏អាក្រក់របស់ហិត្លើ ដើម្បីសម្លាប់សាសន៍មួយទាំងមូល ប្រហែលជាករណីដ៏អាក្រក់បំផុតនៃអយុត្ដិធម៌ខាងសាសន៍ ដែលបានឃើញនៅក្នុងសតវត្សយើងនេះ ប៉ុន្តែនេះមិនមែនជាករណីតែមួយនោះទេ។ នៅឆ្នាំ១៩៩៤ ពួកធុត្ស៊ីជាងប្រាំសែននាក់បានត្រូវស្លាប់ក្នុងប្រទេសរ្វ៉ាន់ដា ដោយព្រោះគេជាកុលសម្ព័ន្ធ«ផ្សេង»តែប៉ុណ្ណោះ។ ហើយកំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយ ប្រជាជនជាតិអាម៉េនីជាងមួយលាននាក់បានត្រូវស្លាប់ពីការប្រល័យពូជសាសន៍។
លក្ខណៈដ៏សាហាវនៃអយុត្ដិធម៌
ការសម្លាប់រង្គាលមិនមែនជាលក្ខណៈតែមួយនៃអំពើអយុត្ដិធម៌នោះទេ។ អយុត្ដិធម៌ខាងសង្គមធ្វើឲ្យមួយភាគប្រាំនៃមនុស្សលោក នឹងមានភាពក្រីក្រមួយជីវិត។ អ្វីដែលអាក្រក់ទៅទៀតគឺថា គណៈសិទ្ធិមនុស្សប្រឆាំងខាងទាសភាពអន្តរជាតិ បានគិតថាមានមនុស្សជាង២០០,០០០,០០០នាក់នៅក្នុងសេវកភាព។ ហើយក៏ប្រហែលមានបាវក្នុងលោកសព្វថ្ងៃនេះ ច្រើនជាងគ្រាឯណាទៅទៀតក្នុងប្រវត្ដិសាស្ត្រ។ បាវទាំងនេះមិនមែនបានដាក់តាំងលក់នៅតាមសាធារណៈនោះទេ ប៉ុន្តែស្ថានភាពនៃការងាររបស់គេ គឺពិបាកជាងពួកបាវនៅគ្រាមុនៗទៅទៀត។
អយុត្ដិធម៌ខាងច្បាប់ ធ្វើឲ្យមនុស្សរាប់លាននាក់លែងមានសិទ្ធិ។ សេចក្ដីរាយការណ៍របស់អង្គការនិទ្ទោសកម្មអន្តរជាតិនៅឆ្នាំ១៩៩៦ បានថ្លែងថា៖ «អំពើកំណាចលើសិទ្ធិមនុស្សបានត្រូវប្រព្រឹត្តឡើងសឹងតែរាល់ថ្ងៃ នៅកន្លែងផ្សេងៗក្នុងពិភពលោក។ មនុស្សភាគច្រើនដែលងាយរងគ្រោះ គឺមនុស្សក្រខ្សត់និងពួកដែលមានផលវិបាក ជាពិសេស ពួកស្ត្រី ពួកក្មេង និងមនុស្សចាស់ជរា និងជនភៀសខ្លួនទាំងឡាយ»។ សេចក្ដីរាយការណ៍នេះបានសង្កេតឃើញថា៖ «នៅក្នុងប្រទេសខ្លះ ទម្រង់នៃប្រជាជាតិជិតតែបានត្រូវរលំ ដែលធ្វើឲ្យឥតមានរាជការដើម្បីការពារពួកមនុស្សខ្សោយពីពួកអ្នកខ្លាំងនោះទេ»។
ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ១៩៩៦ មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់បានត្រូវគេចាប់ដាក់គុក ហើយបានគេធ្វើទារុណកម្មក្នុងប្រទេសជាច្រើន។ ហើយនៅក្នុងឆ្នាំថ្មីៗនេះ មនុស្សរាប់សែននាក់បានត្រូវបាត់ខ្លួន តាមមើលទៅគឺបានត្រូវចាប់ដោយកងការពារសន្ដិសុខឬដោយគណៈភេរវជន។ ពួកគេជាច្រើននាក់បានត្រូវចាត់ទុកថាបានស្លាប់ទៅហើយ។
ប្រាកដហើយ សង្គ្រាមគឺជាអ្វីដ៏អយុត្ដិធម៌ដែលមិនអាចជៀសបាន ប៉ុន្តែសង្គ្រាមទាំងនេះគឺប្រកបដោយអយុត្ដិធម៌កាន់តែខ្លាំងទៀត។ ការច្បាំងគ្នានៅសម័យទំនើបនេះ គឺច្បាំងសំដៅទៅលើប្រជាជន ដែលរួមបញ្ចូលស្ត្រីនិងក្មេងៗទាំងឡាយ។ ហើយមិនគ្រាន់តែដោយការទម្លាក់គ្រាប់បែកលើទីក្រុងនោះទេ។ ពួកស្ត្រីនិងក្មេងស្រីៗបានត្រូវគេចាប់រំលោភ ជាចំណែកដំណើរការពួកទ័ព ហើយកងកុប្បកម្មចាប់កូនក្មេងដើម្បីបង្រៀនវាឲ្យធ្វើជាអ្នកសម្លាប់វិញ។ ក្នុងការធ្វើសេចក្ដីសង្កេតលើការប្រព្រឹត្តបែបនេះ របាយការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិអំពី«ឥទ្ធិពលនៃការច្បាំងគ្នាលើកូនក្មេង» ថ្លែងថា៖ «ប្រជាជនកាន់តែច្រើនឡើងក្នុងពិភពលោក បានក្លាយជាឥតមានសីលធម៌សោះ»។
គឺច្បាស់ណាស់ ដែលការឥតមានសីលធម៌នេះបាននាំឲ្យពិភពលោកមានពេញដោយអយុត្ដិធម៌ មិនថាខាងពូជសាសន៍ សង្គម ច្បាប់ ឬខាងទាហាននោះឡើយ។ ប្រាកដហើយ នេះមិនមែនជាអ្វីដែលថ្មីចម្លែកនោះទេ។ ជាងពីរពាន់ប្រាំរយឆ្នាំកន្លងមកហើយ ដែលព្យាការីសាសន៍ហេព្រើរម្នាក់បានត្អូញត្អែរថា៖ «បញ្ញត្តច្បាប់បានអន់ថយទៅ ហើយសេចក្ដីយុត្ដិធម៌មិនលេចមកឲ្យឃើញឡើយ ដ្បិតមនុស្សអាក្រក់ឡោមព័ទ្ធមនុស្សសុចរិត បានជាសេចក្ដីយុត្ដិធម៌ចេញមកខូចហើយ»។ (ហាបាគុក ១:៤) ទោះជាអយុត្ដិធម៌តែងមានពាសពេញក៏ដោយ តែនៅសតវត្សទី២០របស់យើងនេះ បានត្រូវសម្គាល់ជាសម័យដែលអយុត្ដិធម៌មានទំហំដ៏ខ្ពស់បំផុតថ្មី។
តើអំពើអយុត្ដិធម៌ជាអ្វីដ៏សំខាន់ឬទេ?
ជាការសំខាន់នៅពេលដែលអ្នករងគ្រោះផ្ទាល់ខ្លួន ដោយព្រោះអំពើអយុត្ដិធម៌។ គឺសំខាន់ពីព្រោះនេះបានបង្ការមនុស្សភាគច្រើនពីសិទ្ធិរបស់គេក្នុងការទទួលសុភមង្គល។ ហើយក៏ជាសំខាន់ដែរ ពីព្រោះអយុត្ដិធម៌តែងនាំឲ្យមានការច្បាំងដ៏ហូរឈាម ដែលជាលទ្ធផល ធ្វើឲ្យអយុត្ដិធម៌នៅតែមានឆេះនៅដដែល។
សន្ដិភាពនិងសុភមង្គលគឺជាប់ទាក់ទងនឹងយុត្ដិធម៌ ប៉ុន្តែអយុត្ដិធម៌ធ្វើឲ្យបាត់សូន្យនូវសេចក្ដីសង្ឃឹមហើយបំបែកសុទិដ្ឋិនិយម។ ដូច អែន ហ្វ្រែងបានឃើញដោយខ្លោចផ្សា មនុស្សមិនអាចបង្កើនសេចក្ដីសង្ឃឹមរបស់គេលើគ្រឹះ ដែលមានពេញដោយការភាន់ច្រឡំ សេចក្ដីវេទនា និងសេចក្ដីស្លាប់នោះទេ។ ដូចនាង យើងគ្រប់គ្នាចង់បានជាខ្លាំងនូវអ្វីមួយដ៏ប្រសើរជាងនេះ។
សេចក្ដីប្រាថ្នានេះបាននាំឲ្យមនុស្សដែលមានចិត្តស្មោះ ក្នុងការប៉ុនប៉ងឲ្យមានយុត្ដិធម៌មួយកំរិតសំរាប់សង្គមមនុស្ស។ ដើម្បីនឹងសម្រេចគោលដៅនេះ សេចក្ដីប្រកាសទូទៅនៃសិទ្ធិមនុស្ស ដែលបានយល់ព្រមនៅឆ្នាំ១៩៤៨ ក្នុងសន្និបាតនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ថ្លែងថា៖ «មនុស្សទាំងអស់បានត្រូវកើតមកដោយមានសេរីភាព ហើយមានសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរនិងសិទ្ធិស្មើគ្នា។ គេបានត្រូវផ្ដល់ឲ្យដោយវិចារណញ្ញាណនិងមនសិការ ហើយត្រូវប្រព្រឹត្តមកលើគ្នាតាមគតិនៃភាតរភាព»។
ពាក្យទាំងនេះប្រាកដជាប្រសើរមែន ប៉ុន្តែមនុស្សគឺនៅតែមិនបានទទួលគោលដៅដ៏ជាទីស្រឡាញ់នេះនៅឡើយទេ គឺសង្គមដ៏យុត្ដិធម៌ ដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាមានសិទ្ធិស្មើគ្នា ហើយមនុស្សគ្រប់គ្នាប្រព្រឹត្តមកលើគ្នា ដូចជាបងប្អូនខ្លួន។ ការបំពេញសម្រេចនៃគោលដៅនេះ ដូចជាលំនាំដើមនៃសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ.ស.ប.ចង្អុលប្រាប់នោះ នឹងទៅជា«គ្រឹះនៃសេរីភាព យុត្ដិធម៌ និងសន្ដិភាពក្នុងពិភពលោក»។
តើអំពើអយុត្ដិធម៌ជាចំណែកនៃទម្រង់សង្គមមនុស្សដល់ម្ល៉េះ ដែលវានឹងមិនត្រូវបំបាត់ចោលបានឬ? ឬក៏តើគ្រឹះដ៏មុតមាំចំពោះសេរីភាព យុត្ដិធម៌ និងសន្ដិភាពនឹងបានត្រូវស្ថាបនាបានទេ? ប្រសិនបើអាចធ្វើបាន តើអ្នកណាដែលអាចស្ថាបនាគ្រឹះបែបនេះ ហើយធានារ៉ាប់រងថាមនុស្សទាំងអស់នឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍នោះ?
[អ្នកផ្ដល់សិទ្ធិឲ្យប្រើរូបភាពនៅទំព័រ៣]
UPI/Corbis-Bettmann