Mwikale Ba Kutengelela Jimo!
“Mwikale ba kutengelela jimo: mambo Mwana muntu ukeya mu kimye kyo mwabula kuketekela.”—MAT. 24:44.
1, 2. (a) Bintu ka byaambijilwe jimo mu bungauzhi bwa mu Baibolo byo twakonsha kufwanyikizha ku kisumpa? (b) Kulukuka ku bena kwiya kwimulamata byepi?
MYAKA yavula yapitapo, muntu wa bya makayo wasangajikanga bantu kupichila mu kukaya bulongo na Kisumpa ye afunjishe. Waambile amba: “Umvwe nyama wakuketekela, utendeka kwiumvwa nobe bakupa kya bupe kyakilamo kunema mu ntanda.” Pano bino pa 3 October 2003, alwa luketekelo lwapwile. Pa kubula ne mambotu ne, kisumpa wanji utoka wanemene makilogalamu 172, wamulukukile.
2 Kuno kulukukwa kwajinga kwakubazhimukilatu, kabiji awa wamufunjishanga uno nyama kechi winengezhezhe ne. Kyawama bingi kuyuka kuba amba Baibolo waambijile jimo pa mambo a kulukuka kwa “lukinyama,” kabiji twafwainwa kwikutengelanga. (Tangai Lumwekesho 17:15-18.) Bañanyi bo alukuka uno lukinyama? Kikobatu nobe mu kukopa kwa jiso, ntanda ya kwa Diabola ikealukilamo ayo ine. Awa lukinyama wachijisha wimenako United Nations, ne “nsengo jikumi” imenako makafulumende onse a bamulwila ntanda. Bano bamulwila ntanda bakalukuka Babilona Mukatampe uji nobe pite, ko kuba amba bufumu bwa ntanda yonse bwa bupopweshi bwa bubela ne kumonaunatu shata. Kino kintu kikobiwa kimye ka? Kechi twayuka juba ne kimye ne. (Mat. 24:36) Twayukatu kuba amba kino kikobiwa pa kimye kyo twabula kuketekela kabiji ne kuba amba kwashalatu kakimye kacheche pa kuba amba kuno kulukukwa kukobiwe. (Mat. 24:44; 1 Ko. 7:29) Onkao mambo, kyanema bingi kwikala babena kutengelela jimo ku mupashi pa kuba amba umvwe kuno kulukuka kwaubiwa kabiji Kilishitu waiya kwikala Nchibamambo, akekale Mupokolweshi wetu. (Luka 21:28) Pa kuba amba twikale babena kutengelela jimo, twakonsha kufunjila ku bakalume ba Lesa bakishinka ba kala benengezhezhe kabiji bamweneko kufika kwa milaye ya Lesa. Nanchi tufunjilako ku bino byakumwenako bya kine nyi?
Mwikale ba Kutengelela Jimo Byonka Byaubile Nowa
3. Ñanyi bintu byakatezhe byakonsheshe kulengela Nowa kubula kwingijila Lesa mu bukishinka?
3 Nangwa kya kuba byubilo byatama byakumbene mu ntanda oa moba, Nowa watengejilenga kufika kwa milaye ya Lesa. Akifwanyikizhai makatazho apichilemo Nowa bamalaika basatukile byo bealwile mu mibiji ya bumuntu ne kwisongola kwabula mu jifunde na banabakazhi balambile! Bano bamalaika basemene “babiyangala” baingijishanga ngovu yabo yakila kuyanjishishamo bantu. (Nte. 6:4) Akilangulukai bumbanzhi bwajingako bano babiyangala byo baikazhanga bantu bufinda konse ko bayanga. Onkao mambo, bubi bwavujile kabiji ndangulukilo ne byubilo bya bantu byakijilemo kutama. Onkao mambo, Nkambo Mfumu Yehoba waambijile jimo kimye kya konawinamo bantu babulanga kumwakamwa.—Tangai Ntendekelo 6:3, 5, 11, 12.a
4, 5. Mu ñanyi mashinda byubilo bijiko lelo jino mo bipashisha na bya mu moba a kwa Nowa?
4 Yesu waambijile jimo amba bwikalo bwa mu moba etu bukekala byonka byajinga bwa mu moba a kwa Nowa. (Mat. 24:37) Kyakumwenako, ne lelo jino bapashi batama baleta bufinda kwi atweba. (Lum. 12:7-9, 12) Bano bamalaika bandemona bealwile mu mibiji ya bumuntu mu moba a kwa Nowa. Nangwa kya kuba bano bandemona bebangata bulume bwa kwialula mu bumuntu, bakebesha kongola banyike ne bakulumpe pamo. Bantu kechi bayuka amba bano bandemona bankende bamwena lusekelo mu byubilo byatama bya bantu bo bongola pano pa ntanda ne.—Efi. 6:11, 12.
5 Mambo a Lesa amutela Diabola amba “mbanzhi” kabiji amba uji na “bulume bwa lufu.” (Yoa. 8:44; Hebe. 2:14) Kechi uji na bulume bwa kwipayañana pa luntunanwa ne. Nangwa byonkabyo, uno kilengwa wa mupashi washinta wingijisha bubela ne bongozhi. Ulengela bantu kuba bumbanzhi ne kwikala na milanguluko yatama mu michima yabo. Kyakumwenako, pa baana 142 basemwa mu United States, umo pa bano bakamulukukapo ku bambanzhi. Na mambo a bukapondo bwakumbanamo, nanchi mwalanguluka amba Yehoba ukabula kuba byo aubile mu moba a kwa Nowa nyi? Abya ukakankalwa kumwesha bulume bwanji nyi?
6, 7. Nowa ne kisemi kyanji bamwesheshe byepi lwitabilo ne moyo wa kwakamwa Lesa?
6 Mu kuya kwa kimye, Nowa bamubujile byafuukwilepo Lesa kuleta muyulo wa mema pa ntanda ne konauna byonse bipema. (Nte. 6:13, 17) Yehoba wakambizhe Nowa kufiika bwato bwajinga nobe kibokoshi kikatampe. Nowa ne kisemi kyanji batendekele kufiika bwato. Ki ka kibalengejile kukokela ne kwinengezha byaishile bunchibamambo bwa Lesa?
7 Lwitabilo lwakosa ne moyo wa kwakamwa Lesa byatundaikile Nowa ne kisemi kyanji kuba byonka bibakambizhizhe Lesa. (Nte. 6:22; Hebe. 11:7) Byo ajinga mutwe wa kisemi, Nowa watwajijile kufwenya kwipi ne Yehoba kabiji wakananga kwivwanga mu byubilo byatama byaubanga bantu. (Nte. 6:9) Wayukile amba kisemi kyanji kyafwainwe kujimuka kuchina kwikala na byubilo bya bukapondo ne byubilo bya bunya byaubanga bantu. Kyanemene bingi kubula kutesha muchima ku bintu byaubiwanga pa juba pa juba. Lesa wibapele mwingilo ye bafwainwe kwingila, kabiji kisemi kyonse kyafwainwe kutesha muchima pa kwingila uno mwingilo.—Tangai Ntendekelo 6:14, 18.
Nowa ne Kisemi Kyanji Batengejilenga Jimo
8. Ki ka kimwesha amba ba mu kisemi kya kwa Nowa bajinga na moyo wa kwakamwa Lesa?
8 Jishimikila ja mu Baibolo jaamba kikatakata pa mutwe wa kisemi aye Nowa, pano bino mukazhanji, baana banji babalume ne bakazhi babo nabo bajinga bapopweshi ba Yehoba. Ngauzhi Ezikyo waswishishe kino. Waambile amba inge Nowa wajingako mu kimye kya kwa Ezikyo, baana banji inge kechi bapulukile na mambo a bololoke bwa shabo ne. Bakomene kya kufwainwa kwisajilapo bene kukokela nangwa kubula kukokela. Onkao mambo, bamwesheshe pa muntu pa muntu kuba amba batemenwe Lesa ne mashinda anji. (Ezi. 14:19, 20) Ba mu kisemi kya kwa Nowa balondejile mikambizho yanji, bajinga na lwitabilo lwajingapo ne shabo, kabiji kechi balekele byubilo bya bantu kwibalengela kukankalwa kwingila mwingilo wibapele Lesa ne.
9. Ñanyi byakumwenako bya mu ano moba byo twakonsha kwambapo bya bantu baji na lwitabilo lwajingapo ne Nowa?
9 Lelo jino kisangajika bingi mu bulongo bwetu bwa ntanda yonse kumona mitwe ya bisemi byo ibena kwibikako kuba byonka byaubilenga Nowa. Bayuka amba kechi bakebewatu kunengezhezha bisemi byabo kajo, bivwalo, mwa kulaala ne kwibatwala ku masukulu ne. Bakebewa ne kwibata muchima ku mupashi. Kupichila mu kuba bino, mitwe ya bisemi imwesha amba ibena kutengela lonaiko lukaleta Yehoba.
10, 11. (a) Byo bajinga mu bwato, Nowa ne kisemi kyanji baumvwine byepi? (b) Bwipuzho ka bo twafwainwa kwishikisha?
10 Nowa, mukazhanji, baana banji babalume ne bakazhi babo bafiikile bwato pa myaka nobe 50. Byo bafiikilenga bwato, bafwainwa batwelelengamo ne kulupuka javula. Bebulengele bulongo kya kuba mema kechi atwelelenga ne, balongelemo kajo ne kutwezhamo banyama. Akifwanyikizhai byo kyajinga. Pano juba jikatampe jo bapembelejilenga jafika. Pa juba ja 17 ñondo wa bubiji mu mwaka wa 2370 B.C.E., batwela mu bwato. Yehoba washinka kinzhilo ne mvula mukatampe watendeka kunoka. Ino kechi ke mvula yonka inokapo jonse ne. Masulo a mema nangwa amba bipenze bya mwiulu byashinkuka ne mvula ke anokele pa bwato. (Nte. 7:11, 16) Bantu baji pangye ya bwato ke bafwe, pa kuba aba baji mukachi bapuluka. Nga kisemi kya kwa Nowa baumvwine byepi? Bamusanchijile Lesa. Pano bino kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, balangulukile amba, ‘twibalusekelo bingi kuba amba twaendelenga na Lesa wa kine kabiji twatengejilenga.’ (Nte. 6:9) Nanchi mwakonsha kwifwanyikizha mwapuluka pa Amagedonyi, kabiji mubena kumusanchila Lesa byonka byaubile kisemi kya kwa Nowa nyi?
11 Kafwako kintu nangwa kimo kyakonsha kulengela wa Bulume Bonse kubula kufikizha mulaye wanji wa konauna buno bwikalo bwa kwa Satana ne. Ishikishai anweba bene amba, ‘Nanchi naketekela kya kine amba kafwako mulaye wa Lesa nangwa umo ukabula kufika, kabiji amba yonse ikafika pa kimye kyatongolwa nyi?’ Umvwe byo byo kiji, inengezhai kupichila mu kuvulukanga “juba ja Lesa” jibena kupelawizha kuba amba jikafike.—2 Pe. 3:12.
Mosesa Walabilenga
12. Ñanyi bintu byakonsheshe kulabika Mosesa ku mupashi?
12 Twayai tumone kyakumwenako kikwabo. Kwesakana na mweno ya bantu, kyakonsha kwambiwa amba Mosesa wajinga pa kifulo kikatampe bingi mu kyalo kya Ijipita. Byo ajinga mwana wa kutola kwi mwana wamukazhi wa kwa Felo, Mosesa wafwainwa bamunemekele bingi, wajanga kajo kawama, kuvwala bivwalo bya buya kabiji ne kwikala pa mpunzha yawama bulongo. Wafunjile kufika palepa. (Tangai Byubilo 7:20-22.) Wakonsheshe kutambwila bya bunonshi byavula.
13. Mosesa watwajijile byepi kuta muchima ku milaye ya Lesa?
13 Kyamweka bintu byo bamufunjishe Mosesa ku bansemi banji saka akiji mwanyike byo byamulengejile kuyuka bumbulwamaana bwa kupopwela bankishi kwa bena Ijipita. (Lupu. 32:8) Masukulu ajingako mu Ijipita ne kuwama kwa bwikalo bwa mu kipango kya mfumu kechi byalengejile Mosesa kusankilapo mpopwelo ya kine ne. Wafwainwa watele muchima ku milaye ya Lesa yo alayile bashakulu banji kabiji wakebeshanga kwinengezha ne kukebesha kuba kyaswa muchima wa Lesa. Mosesa kyo kyo aambijile bena Isalela amba: “Yehoba . . . Lesa wa Abalahama, ne Lesa wa Izaka, ne Lesa wa Yakoba, ye wantuma ko muji.”—Tangai Kulupuka 3:15-17.
14. Mosesa waesekelwe byepi na mambo a lwitabilo ne kuchinchika kwanji?
14 Kupusanako na bankishi bonse baimenangako balesa babubela ba mu Ijipita, Mosesa aye wayukile amba Yehoba Lesa wa kine koaji. Mu bwikalo bwanji waikalanga nobe ubena kumona “ubula kumweka.” Mosesa wajinga na lwitabilo lwa kuba amba bantu ba Lesa bakapokololwa, pano kechi wayukile kimye kyo bafwainwe kupokololwa ne. (Hebe. 11:24, 25, 27) Wamwesheshe amba wakebeshe Bahebelu kupokololwa kimye kyo alamwijile mwina Isalela ye bapuminenga. (Lupu. 2:11, 12) Nangwa byonkabyo, kimye kya Yehoba kya kupokolola bantu kyaji kikyangye kufika, onkao mambo, Mosesa wanyemejile ku kyalo kya kwalepa. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, kyamukatezhe bingi kusha bwikalo bwawama bwa mu Ijipita ne kuya na kwikala mungyetu. Nangwa byonkabyo, Mosesa winengezhezhe kupichila mu kulama mikambizho yamupele Yehoba. Onkao mambo, Lesa wamwingijishe kupokolola balongo banji panyuma ya kwikala myaka 40 mu Mijanyi. Na lutangijilo lwa Lesa, Mosesa wabwelele jibiji ku Ijipita. Kimye kyafikile Mosesa kyo afwainwe kwingila mwingilo wa Lesa ne kumubula bya kumwingila kwesakana na byakebelenga Lesa. (Lupu. 3:2, 7, 8, 10) Byo abwelele ku Ijipita, Mosesa aye wajinga “kimote kukila bantu bonse,” wakebewenga kwikala na lwitabilo ne kuchinchika pa kuba amba esambe ne Felo. (Bala. 12:3) Kechi waambiletu nanji kimye kimo Felo ne, bino wayanga na kwamba nanji kimye kyonse umvwe mwalo waubiwa, pano bino kechi wayukile bimye bikwabo byashajilengako kuya na kwisamba nanji panyuma ya mwalo umo ne.
15. Nangwa kya kuba kwajinga mikiika, ki ka kyalengejile Mosesa kutwajijila kumonapo mashinda a kunemekelamo Shanji wa mwiulu?
15 Pa myaka 40 yalondejilepo, kufuma mu 1513 B.C.E. kufika mu 1473 B.C.E., Mosesa wapichilenga mu bintu byamulefwilenga. Pano bino wamonangapo mashinda a kunemekelamo Yehoba ne kutundaika bena Isalela bakwabo na muchima yense. (Mpitu. 31:1-8) Mambo ka? Mambo watemenwe jizhina ja Yehoba ne bumfumu bwanji kukila jizhina janji aye mwine. (Lupu. 32:10-13; Bala. 14:11-16) Nangwa kya kuba tulefulwa nangwa kupita mu mikiika, ne atweba twafwainwa kutwajijila kutundaika bukalama bwa Lesa, ne kuketekela kuba amba jishinda jo obilamo bintu jo jawamisha, jo jakilamo koloka kabiji jawama kukila mashinda onse. (Isa. 55:8-11; Yele. 10:23) Nanchi ne anweba byo byo mwiumvwa nyi?
Toñamainga
16, 17. Mambo ka Mako 13:35-37 kyo anemena kwi anweba?
16 “Sa mujimuka ne kutoñama ne kulomba: pakuba anweba kechi mwayuka aja juba po jikeshila ne.” (Mako 13:33) Yesu wapaine luno lujimuno byo aambilenga pa kiyukilo kya kupwa kwa buno bwikalo. Akimonai byambo bya bungauzhi bya kwa Yesu bya kupezhako byanembele Mako amba: ‘Labainga mukenkentenga: mambo kechi mwayuka byo akeya mwina nzubo ne, kana mabanga, kana pakachi ka bufuku, kana shikombwe mutanshi, kana lukelo; kuchina’mba, wakemusolomokelatu, ne kwimutana sa mwalaala. Kabiji kyo nemwambila anweba nebambila bonse, namba, Labainga mukenkentenga.’—Mako 13:35-37.
17 Byambo byaambile Yesu bitulengela kulanguluka kufika palepa. Waambile pa bamalonda ba bufuku bana. Kimye kya kumakya kyo kimye kyakatezhe kulaba, mambo kyatendekanga na kimye kya 3 koloko wa lukelo kufika ne pa kusama kwa juba. Bantu bayuka kulwa nkondo bamona kino kimye amba kyo kyawama kulukukilamo balwanyi, mambo kyo kimye kyo bakonsha kwibatana saka ‘balaala.’ Po pamotu ne lelo jino, bantu bavula ba mu ino ntanda byo baji mutulo tukatampe twa ku mupashi, ne atweba kyakonsha kwitukatazha kwikala balaba. Twafwainwa “kutoñama” ne “kujimuka” pa mambo a mpelo ne lupulukilo lwetu byaambijilwe jimo, nanchi kechi ibyo nenyi?
18. Byo tuji Bakamonyi ba kwa Yehoba, ñanyi jishuko jikatampe jo tuji najo?
18 Mufunjishi wa banyama ye twaji kwambapo kuntatwilo wapulukile byo bamulukukile ku Kisumpa. Pano bino bungauzhi bwa mu Baibolo bumwesha amba bupopweshi bwa bubela ne bwikalo bwatama bukapwa mu juba ja mpelo jibena kwiya. (Lum. 18:4-8) Bakalume ba Lesa bonse, banyike ne bakulumpe, bafwainwa kumonanga buneme bwa kwibikishako kutengela juba ja Yehoba byonka byaubile Nowa ne kisemi kyanji. Tubena kwikala mu ntanda muji bantu babula kunemeka Lesa muji bafunjishi ba bupopweshi bwa bubela, kubikakotu ne boba bazhinauka ne baitabila’mba Lesa ufwako, boba mwenga Mulenga mu ñambilo yabo. Pano bino kechi twakonsha kwisulwa malwa kulondela byo boba ne. Twayai tuvulukenga byakumwenako byo twisambapo ne kumonapo mashinda a kwimenako Yehoba byo aji “Lesa wa balesa,” kabiji “Lesa mukatampe, wa bulume, ulengesha moyo.”—Mpitu. 10:17.
[Tubyambo twa mushi]
a Pa mambo a “myaka kitota kimo ne myaka makumi abiji” yaambiwapo mu Ntendekelo 6:3, monai Kyamba kya Usopa kya December 15, 2010, jipa 30.
Mukivuluka Nyi?
• Mambo ka Nowa o afwainwe kutela muchima kisemi kyanji ku mupashi?
• Moba etu epashako byepi na moba a kwa Nowa?
• Nangwa kya kuba Mosesa wapitanga mu bintu byamulefulanga, mambo ka o atejile muchima ku milaye ya Yehoba?
• Ñanyi bungauzhi bwa mu Baibolo bwimutundaika kutwajijila kulaba ku mupashi?
[Kipikichala pa peja 25]
Nowa ne kisemi kyanji batele muchima pa mwingilo wa Yehoba
[Kipikichala pa peja 26]
Milaye ya Lesa ya kine yalengejile Mosesa kutwajijila kulaba