Byubilo Bya Mutundu Ka Byo Mumwesha?
“Lusa lwa Nkambo yetu Yesu Kilishitu lwikale ne anweba, byo mubena kumwesha byubilo byawama.”—FILE. 25.
MWAKONSHA KUKUMBULA NYI?
Mambo ka o twafwainwa kutela muchima ku byubilo byo tumwesha?
Ñanyi byubilo byo twafwainwa kuchinuzhuka, kabiji twakonsha kuba byepi kino?
Pa kuba’mba tumweshenga byubilo byawama mu kipwilo, twafwainwa kuba ka?
1. Ñanyi luketekelo Paulo lo aambilepo kimye kyo anembejile bakwabo ba mu lwitabilo nkalata?
KIMYE Paulo kyo anembejilenga bakwabo ba mu lwitabilo, wabwezhezhe bwezhezhengapo kwamba pa luketekelo lwanji lwa kuba’mba Lesa ne Kilishitu baketabizha byubilo byamwesheshenga balongo mu bipwilo. Kyakumwenako, Paulo wanembejile bena Ngalatiya amba: “Balongo bami, lusa lwa Nkambo yetu Yesu Kilishitu lwikale ne anweba, byo mubena kumwesha byubilo byawama. Amena.” (Nga. 6:18) Paulo watazhizhe mwepi byo aambile’mba “mubena kumwesha byubilo byawama”?
2, 3. (a) Paulo watundaikile bena Kilishitu kwikala na byubilo bya mutundu ka? (b) Ñanyi mepuzho o twafwainwa kwiipuzha pa mambo a byubilo byo tumwesha?
2 Byubilo byetu nangwa milanguluko yetu itulengela kwamba nangwa kuba bintu bimo byawama nangwa byatama. Muntu umo wakonsha kwikala wakoka muchima, ubanda kuzhingila, mpanyi, nangwa ulekela bakwabo mambo. Baibolo waamba’mba kyawama kwikala na “muchima wakoka kabiji wazhindama” ne “watekanya.” (1 Pe. 3:4; Mana 17:27) Muntu mukwabo wakonsha kwikala wa mwenga, watemwisha bintu bya ku mubiji, uzhingila bukiji nangwa uji na muchima wa bukitolwele. Kyakilamo kutama, kuji bamo bamwesha byubilo bya bubipisho, kubula lukokelo, nangwatu kumwesha byubilo bya bunsatuki.
3 Onkao mambo, Paulo byo aingijishe byambo nabiji bya kuba’mba, “Nkambo ekale ne obewa byo ubena kumwesha byubilo byawama,” watundaikilenga balongo banji kumwesha byubilo byakwatankana na kyaswa muchima wa Lesa ne kwikala na byubilo biji na Kilishitu. (2 Timo. 4:22; tangai Kolose 3:9-12.) Ne lelo jino, twafwainwa kwiipuzha’mba: ‘Mmwesha byubilo bya mutundu ka? Nakonsha kumwesha byepi byubilo bitokesha Lesa ku muchima? Nakonsha kuwamishako byepi bintu pa kuba’mba ntundaike byubilo byawama mu kipwilo?’ Kyakumwenako, langulukai pa bujimi bwa maluba, jiluba jonse jilengela bujimi kumweka bulongo. Nanchi ne atweba twi jiluba jimo jilengela kipwilo kumweka bulongo nyi? Onkao mambo, twafwainwa kwibikako kwikala nobe jiluba jilengela bujimi nangwa’mba kipwilo kumwesha byubilo byawama. Pano twayai twisambe pa byo twakonsha kuba pa kuba’mba tumweshenga byubilo bitokesha Lesa ku muchima.
CHINUZHUKAINGA MUPASHI WA INO NTANDA
4. Nga “mupashi wa ba pano pa ntanda” ye mu ka?
4 Baibolo waamba’mba: “Atweba twatambula, kechi mupashi wa ba pano pa ntanda ne, bino mupashi ufuma kwi Lesa.” (1 Ko. 2:12) Nga “mupashi wa ba pano pa ntanda” ye muka? Ye mupashi umotu watongolwa ne mu Efisesa 2:2, mo tutanga kuba’mba: “Anweba kimo kimye mwaendelenga monka mwayila buno bwikalo bwa pano pa ntanda, monka mwayila mfumu wa lūsa lwa mwela, ino yo ndangulukilo ingila mu bantu bamilengulwila.” Uno “mwela” ke mupashi wa ino ntanda, nangwa’mba ndangulukilo ya bantu kabiji yakumbanatu konse nobe mwela. Javula umwekela mu ñambilo ya bantu nabiji ya kuba’mba, kafwako wakonsha kumbula bya kuba ne nangwa’mba muntu yense uji na lūsa. Bano ke “bantu bamilengulwila” ba mu ino ntanda ya kwa Satana.
5. Bena Isalela bamo bamwesheshe byepi mupashi watama?
5 Bino byubilo kechi bya katataka ne. Mu kimye kya kwa Mosesa, Kola waimejile ku ntundwa boba batangijilanga mu kipwilo kya bena Isalela. Kikatakata wanankamine Alona ne baana banji babalume baingilanga buñanga. Kampe wamwene bilubo byabo. Nangwa kampe walangulukilenga’mba Mosesa uji na misalululo pa kupa balongo banji bifulo. Monse mo kyaikejile, kyamwekeshatu patoka kuba’mba Kola watendekele kumona bintu mu jishinda japusanako na bimona Lesa. Kola wamwesheshe kubula mushingi ku bantu batongwele Yehoba byo ebambijilenga’mba: “Anweba mwikizhapotu . . . Nanchi mambo ka anweba o mwilundumukila kukila kipwilo?” (Bala. 16:3) Mu jishinda jimotu, ba Datanyi ne Abilama nabo bejizhañenyenga pe Mosesa, ne kumwambila amba, ‘ubena kusaka kwialula aye mwine ke mfumu.’ Kimye kyo bebechile kwiya kwi Mosesa bakumbwile na bwitote amba: “Kechi twiye koko ne.” (Bala. 16:12-14) Byubilo byabo byafichishe bingi Yehoba ku muchima. Onkao mambo, wibakambwile bano bansatuki bonse.—Bala. 16:28-35.
6. Nga bamo mu myaka kitota kitanshi bamwesheshe byepi byubilo byatama, kabiji ki ka kibalengejile kuba bino?
6 Bamo nabo mu myaka kitota kitanshi, batendekele “kulengulula buntangi” bwa batangijilenga kipwilo. (Yuda 8) Kyamweka bano banabalume kechi batondelwe na mingilo yo baingilanga ne, kabiji bakebelenga kongola bakwabo kuba’mba basatukile banabalume batongolwa batele muchima pa kwingila mingilo ibapele Lesa.—Tangai 3 Yoano 9, 10.
7. Mupashi wa mutundu ka ye twafwainwa kuchinuzhuka kwikala nanji mu kipwilo lelo jino?
7 Mupashi wa uno mutundu kechi wafwainwa kwikala mu kipwilo kya bena Kilishitu ne. O ene mambo o kikebewa kwikala bajimuka kuchina’mba twakekala na uno mupashi. Byonka byajinga bakulumpe mu kimye kya kwa Mosesa ne kimye kyajingako mutumwa Yoano, bakulumpe mu kipwilo ano moba nabo bambulwakoloka. Kabiji bakonsha kuba bilubo byakonsha kwimukozha ku muchima. Umvwe kino kyamweka, kechi kyawama ba mu kipwilo kumwesha mupashi wa ntanda ne kukosapo kuba’mba kanatu pekale “bunchibamambo bwaoloka” nangwa’mba “kanatu uno mulongo bamubepo kimo ne.” Kimye kimo Yehoba ulubakotu ku bilubo bimo. Nanchi ne atweba kechi byo byo twafwainwa kuba nenyi? Na mambo a bilubo byo bamona mu bakulumpe mu kipwilo, bantu bamo balenga mambo akatampe bakana kwiya ku kavoto ka bakulumpe kuba’mba bebakwashe. Kino twakonsha kwikyesakanya ku mulwazhi wakana kutoma muchi wakonsha kumubuka na mambotu a kuba’mba paji bintu byo abula kutemwa byuba dokotala.
8. Ñanyi binembelo byakonsha kwitukwasha kunemekanga boba babena kutangijila kipwilo?
8 Pa kuba’mba tuchinuzhuke uno mupashi, twafwainwa kuvulukanga kuba’mba Yesu bamulumbulula mu Baibolo amba “mu kuboko kwanji kwa kilujo mwajinga tubangabanga tutanu na tubiji.” Tuno “tubangabanga” twimenako bakalama bashingwa kuvwangako ne bakalama bonse ba mu bipwilo. Yesu wakonsha kutangijila “tubangabanga” tuji mu kuboko kwanji mu jishinda jo amona amba jafwainwa. (Lum. 1:16, 20) Onkao mambo, byo aji mutwe wa kipwilo kya bena Kilishitu, Yesu ye utangijila mabumba onse a bakulumpe. Umvwe umo wa mu jibumba ubena kukebewa kumololako, Yesu, aye uji na ‘meso aji nobe lubebe lwa mujilo’ ukamona kuba’mba kino kyaubiwa pa kimye kyafwainwa ne mu jishinda jo akebelamo. (Lum. 1:14) Pa kino kimye, twafwainwa kunemekanga boba batongolwa na mupashi wazhila, mambo Paulo wanembele amba: “Kokelainga ne kunekenena aba babena kwimutangijila, mambo abo babena kwimukenkentela myeo yenu kabiji baketotolwela pa mambo a kino; kuba amba bengilenga kino na lusekelo kechi na bulanda ne, mambo umvwe ke bengile kino na bulanda kechi mukamwenamo bintu byawama ne.”—Hebe. 13:17.
9. (a) Mwina Kilishitu wakonsha kumwesha byepi byubilo byawama nangwa byatama inge bamololako? (b) Ñanyi kintu kyawama kuba inge betololako?
9 Mwina Kilishitu wakonsha kumwesha byubilo byatama nangwa byawama inge bamololako nangwa inge bamwangata mingilo yo aingilanga mu kipwilo. Mulongo wa kyanyike umo bamukwashishe mu jishinda jawama pa mambo a kukaya makayo a malwañano pa vidyo. Kyatamineko ke kya kuba’mba kechi waumvwijile byo bamujimwineko ne, onkao mambo, bamufumishe pa bunkwasho mambo kechi wafikizhe bikebewa bya mu Binembelo ne. (Sala. 11:5; 1 Timo. 3:8-10) Panyuma ya bino, uno mulongo wamwesheshetu patoka kuba’mba kechi waswile mo bachibijile mambo ne, onkao mambo, watendekele kutuma makalata ku ofweshi wa musampi a kwamba byatama pa bakulumpe mu kipwilo ne kubula bakwabo mu kipwilo kuba’mba nabo bobenga byonkabyo. Kishinka ke kya kuba’mba inge ke twikangaizhe pa mambo a byubilo byetu byatama ne kubika mutende wa kipwilo mu kizumba, kechi tukamwenamo byawama ne. Kyawama bingi kumona lujimuno kuba’mba ke jishinda ja kwitukwashishamo kumona bukoke bwetu bo twabujile kuyuka, kabiji ne kutambwila luno lujimuno kishinshi.—Tangai Majilo a Yelemiya 3:28, 29.
10. (a) Lumbululai byo twafwainwa kufunda mu Yakoba 3:16-18 pa mambo a mupashi wawama ne watama. (b) Ñanyi bintu bifuma mu kumwesha “maana afuma mwiulu”?
10 Yakoba 3:16-18 walulumbulula bintu byafwainwa kwitukwasha kuyuka mupashi uji mu kipwilo inge wawama nangwa ne. Waamba’mba: “Mambo kichima ne lutobo byendela pamo na kiwowo ne bintu byonse byatama. Pakuba maana afuma mwiulu patanshi alengela muntu kwikala wabula bubipisho, wa mutende, ubula kuminatu pa kintu kyo akeba, wa lukokelo, wavula lusa ne bipangwa byawama kabiji kechi uba misalululo nangwa kwikala kamfutumfutu ne. Kabiji aba balenga mutende bakabyala mu mutende ne kunowa bipangwa bya bololoke.” Umvwe ketwingile kwesakana na mwayila “maana afuma mwiulu,” byubilo byetu byawama bijipo na Lesa biketulengela kutundaika mupashi wawama mu balongo betu.
MWESHAINGA MUSHINGI MU KIPWILO
11. (a) Kwikala na byubilo byawama kuketulengela kuchinuzhuka kuba ka? (b) Ñanyi kintu kyo tufunjilako kwi Davida?
11 Twafwainwa kuvulukanga kuba’mba Yehoba ye wapa bakulumpe mu kipwilo mwingilo wa “kulama kipwilo kya Lesa.” (Byu. 20:28; 1 Pe. 5:2) Onkao mambo, twafwainwa kunemeka lunengezho lwa Lesa nangwa twi bakulumpe mu kipwilo nangwa ne. Kwikala na byubilo byawama kwakonsha kwitulengela kuchinuzhuka kukebesha bifulo. Mfumu wa bena Isalela aye Saulo byo alangulukilenga amba Davida ukamwangata bufumu, “wamutajilenga Davida na meso a kichima.” (1 Sam. 18:9) Uno Mfumu waikele na mupashi watama kya kuba wakebelenga ne kwipaya Davida. Kechi twafwainwa kuta muchima pa kifulo byonka byaubile Saulo ne, pakuba twafwainwa kwikala byonka byajinga Davida. Nangwa kya kuba bamuyanjishe kya nshiji, Davida wanemekele mfumu watongwelwe na Lesa.—Tangai 1 Samwela 26:23.
12. Ki ka kikalengela kipwilo kukwatankana?
12 Kumwena bintu mu mashinda apusana kwakonsha kulengela bantu nangwatu bakalama kupusenamo mu kipwilo. Lujimuno lwa mu Baibolo lwakonsha kwitukwasha mu luno lubaji ke luno: “Ikalainga batanshi mu kumwesha bakwenu munema” ne lwa kuba’mba,“Kange mwimonenga anwe bene amba mwi bamaana ne.” (Loma 12:10, 16) Mu kifulo kya kukosapotu kuba’mba kyo twaamba kyo kyawama, twafwainwa kuyuka kuba’mba kuji mashinda avula a kubilamo bintu aitabizhiwa. Inge ketuswe ne byamba bakwetu tukalengela kipwilo kukwatankana.—Fili. 4:5.
13. Twafwainwa kuba byepi inge twaamba milanguluko yetu, kabiji ñanyi byakumwenako bya mu Baibolo bimwesha kino?
13 Nanchi kino kilumbulula’mba kyatama kwamba pa kintu kyo twamona kuba’mba kibena kukebewa kwingijilapo mu kipwilo nyi? Ine. Mu myaka kitota kitanshi, kwajinga mambo alengejile bantu kupusenamo mu kipwilo. Balongo “batongwele ba Paulo, Banabasa ne bakwabo kutwala ano mambo ku batumwa ne ku bakulumpe mu kipwilo bajinga mu Yelusalema.” (Byu. 15:2) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bano balongo bonse bajinga na milanguluko yapusana pusana pa ano mambo ne mwa kwiapwishisha. Nangwa byonkabyo, bonse baambile milanguluko yabo ne kufuukulapo bya kuba na bukwasho bwa mupashi wazhila, bano balongo kechi batwajijile na kukosela ku milanguluko yabo bene ne. Balongo mu bipwilo byo batambwijile nkalata yo banembelemo bya kupwisha luno lukatazho, “basekejile bingi pa luno lutundaiko” kabiji ‘bakoselenga mu lwitabilo.’ (Byu. 15:31; 16:4, 5) Ne lelo jino, inge twabula bukulumpe mu kipwilo lukatazho lumo, twafwainwa kuketekela kuba’mba bakalombapo ne kumona mashinda mwa kwilupwishisha.
MWESHAINGA BYUBILO BYAWAMA KU BAKWENU
14. Twakonsha kumwesha byepi byubilo byawama ku bakwetu?
14 Pa muntu pa muntu, kuji bintu byo twafwainwa kumwesheshamo byubilo byawama. Atweba bonse, twakonsha kuba bulongo umvwe ketulekeleko bakwetu mambo. Mambo a Lesa etubula’mba: “Saka mwitekenya anwe bene na bene ne kwilekelako mambo umvwe umo uji na mambo na mukwabo. Byonkatu Yehoba byo emulekejileko mambo, ne anweba byo byo mwafwainwa kubanga.” (Kolo. 3:13) Byambo bya kuba’mba “umvwe umo uji na mambo na mukwabo,” bimwesha’mba kwakonsha kwikala bintu byakonsha kwitulengela kuzhingijila bakwetu. Nangwa byonkabyo, mu kifulo kya kuta muchima pa bilubo bya bakwetu ne kulubankanya mutende wa kipwilo, twafwainwa kwibikako kulondela Yehoba kupichila mu kulekelako bakwetu mambo ne kutwajijila kwingijila pamo.
15. (a) Twakonsha kufunjilako ka kwi Yoba pa mambo a kwilekelako mambo? (b) Lulombelo lwakonsha kwitulengela byepi kumwesha byubilo byawama?
15 Twakonsha kufunjila kwi Yoba pa mambo a kwilekelako mambo. Banabalume basatu bafwainwe kumutekenesha, bamwambijilenga byambo byatama bingi. Nangwa byonkabyo, Yoba wibalekejileko mambo. Waubile byepi kino? Aye ‘wibalombejileko balunda nanji.’ (Yoba 16:2; 42:10) Kulombelako bakwetu kwakonsha kwitulengela kubula kwibashikwa. Kabiji kulombelako bena Kilishitu bonse kwitukwasha kwikala na muchima wajingapo na Kilishitu. (Yoa. 13:34, 35) Kununga pa kulombelako balongo, twafwainwa ne kulomba mupashi wazhila kuba’mba etukwashe. (Luka 11:13) Mupashi wa Lesa uketukwasha kumwesha byubilo bya bwina Kilishitu mu byo tuba na bakwetu.—Tangai Ngalatiya 5:22, 23.
BYUBILO BYENU BYAKONSHA KULENGELA BONSE MU KIPWILO KUMWENAMO
16, 17. Pa mambo a byubilo byo tumwesha, mwafuukulapo kuba ka?
16 Mufuma bintu byawama bingi inge bonse mu kipwilo kebebikeko kumwesha byubilo byawama. Byo twisamba pa bino bintu, atweba bonse pa muntu pa muntu twakonsha kufuukulapo kupimpulako byubilo byetu. Umvwe byo byo kiji, twafwainwa kuleka Mambo a Lesa kwitukwasha kwikala na byubilo byawama. (Hebe. 4:12) Paulo wakebelenga kumwesha byubilo byawama mu bipwilo. Onkao mambo waambile’mba: “Mambo jiwi jami ja mu muchima jatoka mu bintu byonse. Bino kechi nabingila mu kino ne, pakuba Yehoba ye umpima.”—1 Ko. 4:4.
17 Byo tubena kwibikako kubila bintu mwayila maana afuma mwiulu ne kuchinuzhuka kukosela ku bintu byo tukeba nangwa kukebesha bifulo, byubilo byetu bikalengela bonse mu kipwilo kumwenamo. Umvwe ketwilekeleko mambo ne kuta muchima pa byubilo byawama bya bakwetu, tukekala mu mutende na bakwetu ba mu lwitabilo. (Fili. 4:8) Umvwe ketube bino, twakonsha kuketekela amba Yehoba ne Yesu bakatemwa bingi na mambo a kuba tubena “kumwesha byubilo byawama.”—File. 25.
[Kipikichala pa peja 14]
Kulanguluka pa mwingilo wa kwa Yesu kwakonsha kwitukwasha byepi kuyuka bya kuba inge betololako?