Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr23 Fuoo p. 1-10
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2023
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • FUOO 6-12
  • FUOO 13-19
  • FUOO 20-26
  • FUOO 27–NYAAKUƐIYO 2
  • NYAAKUƐIYO 10-16
  • NYAAKUƐIYO 17-23
  • NYAAKUƐIYO 24-30
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2023
mwbr23 Fuoo p. 1-10

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

FUOO 6-12

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO TASOO 23–26

“Mi Sɔɔŋ Chɔɔlu Kɔɔnaŋ Nyɛkɛndɛi o Chiɛi Mɛlɛkaa Niŋ le Ndu Piɛiyo”

it-2-E 241

Livaiya

Mi wali Livaiya ndaa tosa wo chɔɔlu kɔɔnaŋ nyɛkɛndɛi o masale Deeveleŋ bɛŋgu. Mbo hɛli apum nda tɛɛŋ le ma wa wanaa walla waa tofaa, wanaa chua chilaŋ nda, wanaa kialaa ŋyamaa, wanaa manda diola saasa chiɛi Mɛlɛkaa wa, a wanaa manda lumuila nda kɛsi nyɔŋ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋndaŋ. Nduyɛ wanaa cheleŋ wa vɛlɛ tau le wanaa soliaa lasalaa malaa waltaŋ tosaa o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ, o lau chiɛi Mɛlɛkaa, a naa diaa nyɛdiaa. Waltaŋ ndaŋ la wa ni, salalaŋ solioo, nyɛm ndaa soliŋ kpeku woŋ dindioo, nyɔŋ tuuwo, a walta cheleŋ. Livaiyaa ndaa sina a nyɛchaa okɔɔ wa wa a piɔuwaa kundalaŋ 24, mɛɛ mɛɛ wanaa soliaa lasalaa wa a piɔuwaa yɛ. Nduyɛ kundalaŋ ndaŋ yɛ, mi o kɛ kɛ ndoo kuɛi wallo tosaa te teleŋ ndɔɔ ndoo fuuluu pɛ. Kooŋ ndaa wuu ni le sinaa wali wana o wana ndoo nɔ le tosaa wo. Lende koni wanaa ndaa manda diola saasa chiɛi Mɛlɛkaa wa, ndaa tosa ni.—1Ko 23, 25, 26; 2Ko 35:​3-5, 10.

it-2-E 686

Wana Soliaa Lasalaa

O chiɛi Mɛlɛkaa niŋ, wanaa soliaa lasalaa wa a kɔɔnaa le waltaŋ tosaa wanaa wa chilaŋ chuaa wa o ba bɛŋgu. Kooŋ ndaa wuu niŋ le sinaa walta nda nɔ ma tosalaŋ lapum. Mi kundala 24 laŋ ndaŋ o kɛ kɛ ndoo tosa wallo le lɔɔ opilɛ. Keŋ sim ni maa, kunda kɛ kɛ ndoo nɔ mbo tosa wallo lediiŋ o wɔsioo niŋ. O baa pilɔɔ choo, wana che pɛ maa wanaa soliaa lasalaa kpou, ndaa tosa wallo o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ a teleŋ Isɔluɛiya ndaa bii bɔŋaŋnda bɛŋndaŋ ndo. Kanifuule mi waŋnda o waalaŋ niŋ ndaa hiŋ le salalaŋ solioo, mɛɛ mɛɛ ndii yɔŋnuŋ teleŋ nda wa chiɛi Mɛlɛkaa malɔɔ ndu o ba wo yɛ. (1Ko 24:​1-18, 31; 2Ko 5:​11; tuuwɔ 2Ko 29:​31-35; 30:​23-25; 35:​10-19.) Wana soliaa lasalaa ndoo nɔla vɛlɛ mbo tosa wallo a teleŋnda cheleŋ, te o yɔŋ pɛ maa o paaliaŋ niŋ a cheleŋaa cho walta ndalaŋ tosaa a teleŋ ndaa wo le. A mɛɛ konala soo a naamula simlachiaa lepiɛiyaa Chuuwa la chɔm yɛ, teleŋ Chiisu wa o chieeŋndo choo wo wanaa soliaa lasalaa waŋnuŋ tau. Le hei wali ndoo nɔ le tosaŋndo o lɔɔ bɛŋgu wo wa o piɔuwaa yuŋgulaŋ tɛɛŋ. Nduyɛ mi yuŋgu kɛ kɛ ndoo tosa wallo le paaleŋ lepilɛ ɔɔ hiou okoŋ choo, o lo a mɛɛ nda wa kunda o yuŋgu koŋ choo yɛ.

it-2-E 451-452

Nyɛchaa

A teleŋ nda wa bɛɛndiaŋndo le chiɛi nda wa hunɔɔ taŋgul le Mɛlɛka wo, mi Deeve hɛli Livaiya 4,000 le ma wa le nyɛchaa. (1Ko 23:​4, 5) O waŋnda haa tɛɛŋ, ‘wanaa ndaa pɛɛku nduyɛ ma nɔ taasioo le [chondoŋ solioo o Chɛhowa lo wa, NWT]’ a wa ŋwaŋ 288. (1Ko 25:​7) Waŋnda a yaa wa chilaŋ le chondoŋ solioo ni, nduyɛ ndaa sina a nyɛchaa okɔɔ tau. Wanaa kaŋ cho haa ni: Asafi, Hɛmaŋ, a Chɛndutɔŋ (naapum ndu ndaa veelu vɛlɛ ni aa Itaŋ). Wanaa yaa wa haa finyaa ndaa wa Kɛɛsiɔŋ, Kohati a Mɛluali ni, puaa Livai velu wa. Lelaŋ ŋ dimi maa wanaa wa le nyɛchaa o chiɛi Mɛlɛkaa wa, ndaa fula o yuŋgula lebolta yaala Livaiya choo. (1Ko 6:​16, 31-33, 39-44; 25:​1-6) Puaa Livaiya haa ndaa nɔ puaa kpou kpou 24. Nduyɛ a wa o ŋwaŋ 288 naŋ soo suŋ a nda okɔɔ wa tɛɛŋ a ndaa chaa nyɛchaa lɔɔ wa. Kooŋ ndaa wuu ni le o kɛ kɛ hɛlioo le mbo wa kunda wanaa luaa nyɛchaa wa lachi. Wana nda cho hoo hɛli le mbo wa kunda nyɛchaa lachi wo, o nɔ waŋ 11 ndu o ba bɛŋgu a nɔ “taasioo” le nyɛchaa lɔɔ wa. Ma hali waŋnda haa puaa nduaa tɛɛŋ a Livaiyaa cheleŋ. O nɛiyo hoo choo ŋwaŋ 288 a ndaa nɔ “taasioo” le nyɛchaa lɔɔ wa, maa wanaa soliaa lasalaa, a wa a piɔuwaŋ kundalaŋ 24 (Wana cho lachi wo wana 1 a wanaa nɔ taasioo le nyɛchaa lɔɔ wa waŋ 11, koŋ kuɛ waŋnda 12. Te a dɔu pɛ ŋwaŋ 12 bɛmbɔɔ 24, koŋ kuɛ waŋnda 288). Te a piɔu pɛ wanaa pɛɛkaa 3,712 lo wa kundalaŋ 24, mɛɛ naapum ŋwaŋ 155 wa wa o kunda kɛ kɛ niŋ ni. Keŋ sim ni maa wanaa ndaa pɛɛku nduyɛ ma nɔ taasioo a nyɛchaa okɔɔ wa, o kɛ kɛ mi ndoo tosa wallo a Livaiya naapum 13 a teleŋ nda yɛ yɛla nda nɔ le pɛɛkoo sɔlaa laŋ. (1Ko 25:​1-31) Wanaa soliaa lasalaa apum ndaa nɔ le bululaŋ hɔŋndo ni. Lelaŋ ma handu nda Livaiyaa wa le nyɛchaa wa choo.—2Ko 5:​12; tuuwɔ Nɔ 10:​8.

it-1-E 898

Wana manda dio saasa wo

O Chiɛi Mɛlɛkaa Niŋ. Tuupa mi Masaa Deeve wu, mbo kɔɔna Livaiya a wanaa tosa wallo o chiɛi Mɛlɛkaa niŋnda, hali ŋwaŋ 4,000 wa diola saasa chiɛi Mɛlɛkaa mandaa wa bɛɛ. A wa a piɔuwaa a kundalaŋ, nduyɛ mi kunda kɛ kɛ ndoo tosa wallo le palɛi ŋɔmmɛu. Kalaŋ ndaa wa le chiɛi Mɛlɛkaa mandaa, a le diolaŋ kumbioo ɔɔ le laŋ kindaa a teleŋndo ni. (1Ko 9:​23-27; 23:​1-6) O faŋaŋ o diola saasa chiɛi Mɛlɛkaa mandaa kɔɔli, apum wa hɔlteŋ le chuuŋgiaala waŋnda ndaa huŋ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋndaŋ. (2Ma 12:​9; 22:​4) A teleŋ pum, mɛɛ Chɛhowada masa wanaa soliaa lasalaa o pɔya Chowasi le mbo simnuŋ masa, mbo hɛli waŋnda teŋgeŋ le ma wa o dio saasa chiɛi Mɛlɛkaa le Chowasi mandaa yɔŋii wana lanɔ masaa Atalaya o dii ndu, nduyɛ mbo puu masaleŋ. (2Ma 11:​4-8) Teleŋ Masaa Choosaya wa piɛile piɔmnda tɛɛmbuuwo wo, mi wanaa manda diola saasa chiɛi Mɛlɛkaa wa mala le nyɛm laanduŋ wa le Baal sooluuwo woŋ faŋaa. Nduyɛ ma soli muŋ ma kɔ lom muŋ o chioo kɔɔli.—2Ma 23:​4.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaaŋ

w22.03 22 ¶10

Piɛile Tonyaleŋ le Cho Num Mala Ma Chɔɔlu Wa a Kɔl Kɛndɛ

10 Miŋ soli chondoŋ o Chɛhowa piɛiyo niŋ. (Sam 28:​7) Isɔluɛiya ndaa che bɔɔ chondoŋ solioo nyɛ sɔvɛ bɛndu o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Mi Masaa Deeve hɛli Livaiya 288 le ma wa chondoŋ solioo o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ. (1 Kolo. 25:​1, 6-8) Hau bɛɛ, miŋ chɔm kaala naa le Mɛlɛka, te ŋ soli pɛ chondoŋ le ndu saŋgalaa. O cho mɛɛ diom naa cho yɛ le cho suɛi sɔvɛ le. Yiyaŋndɔ a tamaseliiyo hoo okɔɔ. Te ŋ wa pɛ suɛi, “miŋ benduŋ teleŋnda bɔɔbɔɔ.” Kɛ keŋ kuuna naa suɛi o kundaa niŋ a o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ te. (Chemi. 3:​2) O nɛi pilɛ koŋ choo, ŋ nɔ miŋ soli chondoŋ le Chɛhowa saŋgalaa o yɔŋ bɛɛ miŋ yiyaŋ maa ŋ niŋ diom te.

FUOO 13-19

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO TASOO 27-29

“Sila Sɔvɛ Finya Kaalaa Ke Po Ndɔɔ wo”

w05-E 2/15 19 ¶9

Manda dikeŋnaŋ ŋ nɔ maa Kilisiɔŋnɔ wo

9 Numpila nɔ ma pɛɛku ma siiŋguu tonya Baabuiyo nyɛ num. Dikeŋnaŋ naŋ nɔ maa buɛiyaa Chɛhowaa wo nɔla mbo hɛluŋ naa, te o cho mi sinapɛŋgu naa tɔlnuŋ o diom Mɛlɛkaa choo le. (Filipiaŋnda 1:​9, 10) Wa feleŋgɔnɔ ɔɔ bɛndu yuu, Kilisiɔŋnɔ kɛ kɛ nɔ mbo pɛɛku nyɛ o laalaŋ o Baabuiyo niŋndo nyɛkɛndɛi, nduyɛ mbo che maa nyɛ o pɛɛku leniŋndo cho tonya. Mi Pɔɔl dɛɛniaa chaaŋaa nduaa laalaŋnda aa: “La mɛɛndiaŋ nyɛ o nyɛ, mi la che te o bɛnda pɛ. La bii nyɛ cho o kɛndɔɔ wo kpiŋ.” (1 Tɛsaloniaŋ 5:​21) Kilisiɔŋaa Feleŋguaa fula o yuŋgula cho Mɛlɛka piɛiyo niŋndaŋ, nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa a nɔ ma tiindaŋ laalaŋ wanaa velu nda wa wo le. Mi Deeve, dimul Sɔlɔmɔŋ po ndɔ aa, “Sina Mɛlɛka finya numndo, nduyɛ ma saaŋgial ndu a kɔl numndo, nduyɛ a yiyaŋ numndo.” (Koloniko Tasoo 28:​9) Sɔlɔmɔŋ wa feleŋgɔnɔ wo ndoo nɔ ko mi ndoo tiindaŋ laalaŋ finya ndɔ taŋgul o Chɛhowa niŋndo le. Ndu pila ndoo nɔ ni mi ndoo taŋgul laalaŋ ndɔɔ o Chɛhowa niŋ. Nduyɛ mbo tosa keŋ. Mbo nyuna Mɛlɛka o piɛileŋ niŋ aa: “Ke ya kɔl kaloo a taasioo, le mɛɛ ya I bii wanaa numnda o nɛi sakpoo choo yɛ.”—Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 1:​10.

w12-E 4/15 16 ¶13

Hiou Lachi a Chɛhowa Piɛiyo a Kɔl Numndo Kpou

13 Nyɛ naŋ pɛɛku o hei niŋndo cho kpendekele. I wa bɔɔ suɛi sɔvɛ te ŋ wa pɛ teleŋ o teleŋ sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ tosaa, mɛɛ kɔlaŋ o bɔŋaŋnda naalaŋ a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo cho naa yɛ. Kɛ le Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou, ŋ nɔ miŋ tosa nyɛ mbo hiou koŋ. (2Ko 25:​1, 2, 27) Te Kilisiɔŋnɔɔ hiou pɛ lachi a kaalaa nɔɔ o kɔllo niŋ di le ‘nyɛm o mɛi’ kɔɔli woŋ, mɛɛ nyɛm waŋnda cho kiltaŋ kɔɔli o chieeŋndo niŋndo cho nua yɛ, mɛɛ o cho chaŋyɛi nduɛi a Mɛlɛka luei o kpundɔɔ niŋ. (Luku 17:​32) Kɛ te ŋ ‘tul pɛ o wɔɔŋndo leyɛ, miŋ saa nyɛ cho o kɛndɔɔ wo kpiŋ,’ keŋ cho tosa miŋ wa wanaa ‘bɛnda le Masale Mɛlɛkaleŋ nda.’ (Luo 12:​9; Luk 9:​62) Lelaŋ, naa kpou nɔ miŋ wa yekeŋ yɔŋii nyɛm cho o chieeŋ Setanaa niŋndoŋ kuuna naa wallo tosaa le Masale Mɛlɛkaleŋ tooloo a kɔllo kpou, o yɔŋ bɛɛ aa nyɛm chuu naa tɔnɔɔ woŋ ɔɔ nyɛm naŋ nɔ yeemɛi tau le muŋ ndoŋ.—2Kɔ 11:​14; nuawɔ Filipiaŋnda 3:​13, 14.

w17.09 32 ¶20-21

“Nɔ Kɔl Simulaa Ma Tosa Wallo”

20 Mi Masaa Deeve yiyalaŋ Sɔlɔmɔŋ maa Chɛhowa cho wa a ndu latulu haaa mbo chii chiɛi ndɔɔ taŋgul. (1Ko 28:​20) Mi Sɔlɔmɔŋ yiyaŋ yiŋgoloŋ o diomndaŋ ndaŋ choo. Mi che bɛɛ nuaa o wa wɔ feleŋgɔnɔ nduyɛ ndoo nɔ wɔ taasi bɔɔ le, kɛ keŋ kuuna ndu wallo hoo tosa le. Mbo chɔm kɔl simulaa bɛndoo. Nduyɛ a mala Chɛhowaa, mbo chii chiɛi tɔɔma bɛndu koŋ taŋgul o wɔsioŋ ŋ ŋɔmmɛu a tɛndaa tɛɛŋ bɛŋgu.

21 Mi Chɛhowa mala Sɔlɔmɔŋ. Naa bɛɛ o nɔla mbo mala naa miŋ chɔm kɔl simulaa le miŋ nɔla wali naa tosa o yuŋgoo niŋ a o kundaa niŋ. (Aisaya 41:​10, 13) Te ŋ chɔm pɛ kɔl simulaa o Chɛhowa piɛiyo niŋ, ŋ nɔ tiindaŋndo maa o cho naa salaa dɔwɔɔ suŋ suŋ a o chilaŋ niŋ. Lelaŋ, “nɔ kɔl simulaa ma tosa wallo.”

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaa

w17.03-E 29 ¶6-7

Chɔm lo Lechoo Wo le Chaŋ Num Cho o Nyɛ Kindilaa Bɛŋgu Wo

Deeve ndoo nɔ chaŋyaŋ cheleŋ ŋ chɔm ndu lo lechoo wo a teleŋ nyɛpalaa komal ndu wo. Chaŋyɛi waa lende Husai wa ni, nduyɛ mi Baabuiyo veelu ndu aa “Deeve chaaŋ ndɔ.” (2Sa 16:​16; 1Ko 27:​33) Naapum wana wallo o wa o chiɛi lemasaa niŋ ni, ndoo nɔ vɛlɛ chaŋyɛi kpɛɛluŋ nde a masaa. Teleŋ nda bɔɔbɔɔ mi ndoo yɔŋ masaa yooŋgula wanaa cheleŋ ndaa nɔ, mi ndaa sina le laŋ.

Mɛɛ Abisalɔm po Deeve wo puu masaleŋ a kaka, mi Isɔluɛiyaa bɔɔbɔɔ toolu ndu, kɛ Husai ndu tosa lende le. Mɛɛ Deeve wa Abisalɔm nyaanɔŋndo mi Husai kua ndu kɔɔli. Mi Deeve tambu kɔl tau le mɛɛ po ndɔɔ a wanaa ndoo laalaŋnda yiinaŋ diompilɛ le ndu faŋaa o masaleŋ choo yɛ. Kɛ mi Husai chɔm lo lechoo wo nduyɛ mbo luei yoomu ndɔɔ o kpundɔɔ niŋ le halikpeŋ mbo laasiaa kɛɛsiaalaŋ ndalaŋ. O cho le mɛɛ Husai wa o chiɛi leMasaa niŋ yɛ le o tosa hei le, kɛ mbo chɔm kɛsɛ maa wana chɔm lo lechoo wo wo o wa ni.—2Sa 15:​13-17, 32-37; 16:​15–17:​16.

FUOO 20-26

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 1-4

“Mi Masaa Sɔlɔmɔŋ Tosa Kɛɛsiaa Wɔɔŋndo”:

it-1-E 174 ¶5

Puaa Chɔuwa

Mi siŋgaŋ bɛndu ndoo piiliaŋ puaa chɔuwa Isɔluɛiyo yɔŋnuŋ o masale Sɔlɔmɔŋ ndeŋ bɛŋgu. Mi che bɛɛ kɔl nyuloo wa o masale ndɔleŋ bɛŋgu, kɛ mbo chɔɔlu suaa a nyɛla nyaanaŋnda suaa a naŋnda chuuŋgiaa. (Tofa NYƐ NYAANAŊ SUAA A NAŊNDO.) Suaa haa a bɔɔbɔɔ Ichipi ndaa pendu nda ni, ma huŋ a nda Isɔluɛi. Le mi puaa chɔuwaa haa ndaa sɔla fondaŋ ndaŋ, mɛɛ mi ndaa teŋgul nda chiooŋ bɛnduŋ cheleŋ o lɛŋnde Isɔluɛileŋ niŋ le kundala ndala yɛ yɛlaŋ. (1Ma 4:​26; 9:​19; 10:​26, 29; 2Ko 1:​14-17) Kɛ Chɛhowa dou kɛɛsiaa sɛnɛi Sɔlɔmɔŋ ndoo hiŋ koŋ ndo sala kposoŋ te. Nduyɛ pɛŋ, mɛɛ o vi, mi masaleŋ Isɔluɛi le piɔunuŋ tɛɛŋ. Mi hei tosa mi kpaaya puaa chɔuwa Isɔluɛi ndaa nɔ wo kandu tolɔɔ o pɔmpɔmbɔ. Mi Aisaya mɛɛlu poonyiaa aa: “Dɛnɛ palaa bɛndoo o wa niŋ le waŋnda haa, wanaa tuusu haa Ichipi le waŋnda Ichipi kɔlaŋ nyunaa le malaa wa. Le mɛɛ waŋnda Ichipi a nɔ kpaayaa le sɔŋgɔɔ, ma nɔ suaa, a nyɛm nyaanaŋ chɔu suaa a naŋndoŋ tau, nduyɛ ma nɔ sovɛiyaa dialuŋ kalaa sɔŋga o suaa choo wa yɛ, nyɛ koŋ nda tiindaŋ waŋnda Ichipi le nda malaa ni. Yɔŋii nda aa tiindaŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka [diandaa] Isɔluɛi, ɔɔ mi nda aa nyuna ndu le malaa yɛ, waŋnda haa ndaa tiindaŋ ni.”—Ai 31:​1.

it-1-E 427

Nyɛ Nyaanaŋ Chɔu Suaa a Naŋndo

O Isɔluɛi niŋ sindɛ, nyɛla nyaanaŋnda suaa a naŋndaŋ la ve la bɔɔ puaa chɔuwa o ba le, mɛɛ o masale Sɔlɔmɔŋ ndeŋ bɛŋgu. Hei wa tonya, kanifuule mi Mɛlɛka ndoo ke Isɔluɛiya silaa maa masaa ndaa, o kɛ kɛ nɔ mbo chuuŋgiaa suaa tau le, yɔŋii ndaa yiyaŋ maa suaa kaŋ wa nda malaa ni le yaamɔɔwa ndaa yomɔɔ. Kuuna Mɛlɛka ndoo kuuna nda koŋ ndo tosa ni, ndaa tiuba nyɛla nyaanaŋnda suaa a naŋndaŋ soliŋ kpeku tau le, kanifuule suaa bɔɔ ve le kɔlaŋ a laŋ te. (Di 17:​16) Mɛɛ Saamiɛɛ wa waŋnda Isɔluɛi silaa kioo a biyɔɔ masaa ndaa bii niŋnda wo okɔɔ, mbo dimul nda aa: “Puaa nyaa . . . o cho a tiŋ siiŋguu wanaa kua a nyɛla ndɔla chɔula suaa a naŋ ndaŋ nda.” (1Sa 8:​11) Mɛɛ Abisalɔm nda Adonicha, wa kindiŋndo le masaleŋ hiɔlɔɔ, mi o kɛ kɛ chuuŋgiaa puaa waŋ 50 le ma wa kiltaŋ nyɛla ndala suaa a naŋndaŋ lachi. (2Sa 15:​1; 1Ma 1:​5) Teleŋ Deeve yem masaa Sobaa wo, mbo hɛli suaa 100 mbo kɛsi nda le nyɛla suaa a naŋndaŋ.—2Sa 8:​3, 4; 10:​18.

Le mi puaa chɔuwa Isɔluɛi ndaa sɔla kpaaya tau, mi Masaa Sɔlɔmɔŋ chɔɔlu nyɛla nyaanaŋ nda suaa a naŋndaŋ chuuŋgiaa 1,400. (1Ma 10:​26, 29; 2Ko 1:​14, 17) O faŋaŋ o Chulusalɛm kɔɔli, chieeŋ cheleŋ wa le nyɛla nyaanaŋnda suaa a naŋndaŋ, nduyɛ o chiooŋ muŋ niŋ fondaŋ nda yɛ yɛlaŋ la wa le nyɛm chɔu woŋ kpou mandaa ni.—1Ma 9:​19, 22; 2Ko 8:​6, 9; 9:​25.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w05-E 12/1 19 ¶6

Yaandiaa o Yau Koloniko Diiŋ Ndɔɔ Niŋ

1:​11,12. Nyɛ masaa Sɔlɔmɔŋ nyuna o piɛile ndɔleŋ niŋndo tosa ni mi Chɛhowa sina maa ndoo nɔ bɔɔ yeemɛi le taasioo a sinapɛŋgoo sɔlaa. Mi nyɛ naŋ nyuna Chɛhowa o piɛileŋ niŋndo chɔm kpendekele nyɛ cho naa o kɔllo niŋndo. Lelaŋ ŋ nɔ miŋ yiyaŋ nyɛkɛndɛi a nyɛ naŋ nɔ miŋ piɛi a ndu okɔɔ wo.

FUOO 27–NYAAKUƐIYO 2

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 5-7

“Kɔl Nuu Cho Wa o Ndu lo Lɔɔlɔɔ”

w02-E 11/15 5 ¶1

La Ŋ Malnuŋ Kɔlaŋ o Bɔŋaŋndaŋ Te

Teleŋ Deeve wa masaa Chulusalɛm ndo ndoo nɔ yeemɛi kala kalɛi le chiɛiyo taŋgullo le Chɛhowa saŋgalaa. Le mɛɛ Deeve chɔu chɔula faŋga faŋga yɛ, mi Chɛhowa dimul ndu aa: “O cho num te nɔ ma taŋgul chiɛi nuu le.” Kɛ mbo hɛli Sɔlɔmɔŋ po ndɔ le mbo teŋgul Ndu chiɛiyo. (Koloniko Tasoo 22:​6-10) Mi Sɔlɔmɔŋ chua wɔsila la ŋɔmmɛu a tɛndaa tɛɛŋ le chiɛi Mɛlɛkaa chiiyo taŋgullo. Nduyɛ mbo mal ndu ndu o ba a wɔsii 1026 tuupa mi Chiisu vialuŋ. Mi Chɛhowa naŋ kɔl tau le chiɛi nda teŋgul Ndu hoo wo. Lelaŋ mbo dimi pɛŋ aa: “Chiɛi ŋ teŋgulla wo I siiŋguu ndu chiɛi ni diandaa. Loŋ waŋnda wa niŋ ya sooluuwo le fɛɛŋ a fɛɛŋ ni. Nduyɛ I wa niŋ ndu hɔlteŋ nduyɛ mi manda ndu le teleŋ o teleŋ.” (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 9:​3) Te Isɔluɛiya ndaa hiou pɛ lachi a lo lechoo wo chɔmndo o Chɛhowa lo, sala Ndɔɔ wa hiouwɔɔ lachi a waa o chiɛi koŋ choo. Kɛ, te ndaa kɛɛ pɛ le nyɛ cho sakpo wo tosaa, Chɛhowa wa sala ndɔɔ faŋa chiɛi koŋ choo, nduyɛ ‘mbo tosa ma tɛɛmbuu ndu kpou mbo simnuŋ bemboo.’—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 9:​4-9; Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 7:​16, 19, 20.

it-2-E 1077-1078

Chiɛi Mɛlɛkaa

Bundɛi Nduɛi. Mi chiɛi Mɛlɛkaa lo isisi haaa a teleŋ Masaa Babilɔŋ Nɛbukanɛɛsa a puaa nduaa chɔuwa a huŋ tɛɛmbuu ndu wo, a wɔsii 607 tuupa mi Chiisu vialuŋ. (2Ma 25:​9; 2Ko 36:​19; Chɛlui 52:​13) Le mɛɛ Isɔluɛiya ndaa luei balaŋ o piɛile lachoowa leŋ niŋ yɛ, mi Mɛlɛka chɛl le mi lɛŋii cheleŋnde del Chuda a Chulusalɛm choo a sɔŋgɔɔ. Lepum mi lɛŋnde hei ndii sooluu nyɛm baa kalaŋ wa o chiɛi Mɛlɛkaa niŋndoŋ kpou. Teleŋndaŋ lapum Isɔluɛiya ndaa saalaŋ le chiɛi Mɛlɛkaa biyɔɔ nyɛkɛndɛi le. A boondii Luehobowam po Sɔlɔmɔŋ ndo wa o masaleŋ choo wo, mi Sisaki Masaa Ichipi kɔ chua nyɛm baakalaŋ wa o chiɛi Mɛlɛkaa niŋndoŋ (a wɔsii 993 tuupa mi Chiisu vialuŋ). Nduyɛ a teleŋ hei yɔŋnuŋndo, wɔsilaŋ 33 laa hiou niŋ ni chɔŋ a teleŋ nda mal chiɛi nda teŋgul Mɛlɛka wo ndu o ba wo. (1Ma 14:​25, 26; 2Ko 12:​9) Masaa Asa (977-937 Tuupa mi Chiisu Vialuŋ) ndoo nɔ bɛɛleŋ tau le chiɛi Mɛlɛkaa. Kɛ le Chioo Chulusalɛm mandaa, mbo chua kaniŋ humboŋ a kooliiyoŋ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ le luɛiyɔɔ niŋndo tosa a Masaa Siiliaa Bɛnihadadi I, le mbo tɛɛmbuu chɛlaŋ kɔl nyulu wa ndu tɛɛŋ nda Masa Baasia wo. Nduyɛ diɔmii bɛnduei pila ndoo tosa keŋ ni.—1Ma 15:​18, 19; 2Ko 15:​17, 18; 16:​2, 3.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w10-E 12/1 11 ¶7

O Sina “Yiyaŋ Wana Chioo nɔ o Kɔl Ndɔɔ Niŋndo”

Ŋ nɔla miŋ sɔla kɔl dɛɛniaa o piɛile Sɔlɔmɔŋndeŋ niŋ. Chaaŋaa naa waŋchieeya nɔla ma sina mɛɛ naŋ cho ‘nyɛ nɛiyaa biuwɔŋndo o kɔllo niŋ yɛ le.’ (Pulɔwaa 14:​10) Kɛ Chɛhowa sina nyɛ cho naa o kɔllo niŋndo, nduyɛ o buulaŋ a naa tau. Te ŋ piɛi pɛ o ndu lo a kɔl naa kpou, mi keŋ mala naa miŋ biunuŋ sɔɔŋ kindilaŋ cho naa choo woŋ. Baabuiyo dimi aa: “La nyindul ndu buulaŋnda nyalaŋ kpou, kanifuule o buulaŋ le nya.” —1 Pitɛ 5:​7.

NYAAKUƐIYO 10-16

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 8-9

“Ndoo Che Taasioo Nyɛ Sɔvɛ”

w99-E 11/1 20 ¶4

Te Ŋ Nɔ pɛ Kɛndɛi Tau

Mi wana lanɔ wa masaa le lɛŋnde Sibaleŋ ndo o soliŋ sala le teleŋndo chuaa vɛlɛ a sɛmbɔɔ dɔwɔɔ le kɔlaŋ Masaa Sɔlɔmɔŋ yilɔɔ. Wana che pɛ maa, o fondaŋ lɛŋnde Yemɛŋ ndeŋ le cho hau wo lɛŋnde Sibaleŋ le wa ni. Mɛɛ ŋ dimi maa mi wana lanɔɔ hoo a nyɔɔmiaa nduaa buli tiŋndo le mɛɛliilaŋ hiouwɔɔ 1,000 le kɔlaŋ Chulusalɛm. Mi Chiisu dimi maa, “mbo chaŋ o lɛŋndeŋ mɛɛlulaŋ pɔ.” Le yɛɛ ndoo dɔu yɛ sɛmbɔɔ le hei tosaa? Sabu kpeekpei ndoo kuɛ wo wa ni, le mbo kɔ “yaŋ nilaŋ o sɔɔŋ taasiŋ Sɔlɔmɔŋ ndoŋ.”—Luku 11:​31.

w99-E 7/1 30 ¶4-5

Mbo Sɔla Fandaa Tau o Yilɔɔ o Kuɛ wo Niŋ

Mi wana lanɔ wa masaa le lɛŋnde Sibaleŋ ndo fuuluu Chulusalɛm “a pouta baa kalala bɛndulaŋ, a nyɛm yɛ yɛŋ nda duau o nyɛ diaa niŋndoŋ, a kooliiyoŋ tau . . . nyɔɔmiaa nduaa o lakɔɔ, . . . a waŋnda kɔɔli kunda bɛndoo.” (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 10:​2) Waŋnda apum dimi maa puaa chɔuwa wa o kunda bɛndu koŋ tɛɛŋ a nyɛm chɔu woŋ. Ŋ nɔla miŋ bii hei bila kanifuule, wana lanɔɔ hoo masa kpaaya bɛndoo o wa ni. Nduyɛ nyɛ sɔlaa o wa kɔlaŋ ndo wana tuu ndu pɛ a kaniŋ mapuuloŋ, o wa le dalalaŋ o miiliɔŋndaŋ niŋ.

Kɛ ŋ nɔ miŋ loonuŋ maa mi wana lanɔ masaa hoo tuɛi a tɔɔ bɛndu Sɔlɔmɔŋ ndoo nɔ wo, vɛlɛ a “mɛɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ o dɔu ndu sala . . . yɛ.” Hei chɔm maa o cho le leyula le ndoo kuɛ le. Kɛ le sabu kpeekpei ndoo kuɛ wo cho ni, le mi ndoo tuei a taasi Sɔlɔmɔŋndo okɔɔ, ɔɔ naapum le mi ndoo pɛɛku a Chɛhowa Mɛlɛka ndɔɔ okɔɔ. Wana che pɛ maa o pulale Siɛm ɔɔ Haam ndeŋ choo ndoo fula ni. Nduyɛ Chɛhowa waŋnda haa ndaa piɛi ni. Kɛlɛŋgaa hei tosa ni mbo nɔ yeemɛi tau le sinaa a piɛile finyaa nduaa mamaa okɔɔ.

w99-E 7/1 30-31

Mbo Sɔla Fandaa Tau o Yilɔɔ o Kuɛ wo Niŋ

Mɛɛ kɔndɔfillo bii wana lanɔ wa masaa le lɛŋnde Sibaleŋ ndo a taasi Sɔlɔmɔŋ ndoo nɔ wo, vɛlɛ a sul bɛndu ndoo sullo, “mi yoomuaŋ ma fula ndu po.” (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 10:​4, 5) A mɛɛ waŋnda apum dimi yɛ, hei sim ni maa mi “yoomuaŋ ma chuu” wana lanɔ masaa hoo fo. Mi wana sinaa dɛnɛ pilɛ dimi maa, mbo wou kpandeŋ! Kɛ mɛɛ mɛɛ sɔɔŋ wa, nyɛ naŋ sina kinɛiyo cho ni maa, mi kɔndɔfillo bii wana lanɔ masaa a nyɛ o che nduyɛ mbo tueiyo. Mbo dimi maa buɛiyaa cho wallo Sɔlɔmɔŋ o ba bɛŋgu wa cho a kɔl kɛndɛ le sɔɔŋ taasi masaa tueiyɔɔ, okoŋ mbo mel Chɛhowa balika le mɛɛ o siiŋguu Sɔlɔmɔŋ masaa yɛ. Nduyɛ mbo ke masaa kooliiyoŋ, wana tuu muŋ pɛ a kaniŋ mapuuluŋ ŋ wa dalalaŋ 40,000,000. Mi Sɔlɔmɔŋ bɛɛ ke wana lanɔ masaa hoo, “nyɛ o nyɛ o nyuna Sɔlɔmɔŋ le ndu.”—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 10:​6-13.

it-2-E 990-991

Sɔlɔmɔŋ

Mi wana lanɔ masaa hoo o cha vɛlɛ naŋɔɔ chiɛi Mɛlɛkaa, chiɛi Sɔlɔmɔŋ ndo, nyɛdiaa diaŋnuŋ o tibii ndɔɔ choo wo, muɛiyaŋ, a nyɛla kɛndɛla buɛiyaa nduaa wounuŋ ndaŋ. Mbo cha vɛlɛ salala luamaala Sɔlɔmɔŋ ndoo soli o chiɛi Mɛlɛka Yaawɛɛ wo laŋ. Mi hei kpou tosa “mi yoomuaŋ ma fula ndu po.” Okoŋ mbo dimi aa: “Nyɛ ya I huŋ chɔ wo ndu hiou poloŋ. Taasi ŋ nɔ wo, a sul ŋ sullo, te o wa maa yɔŋɔɔ pɛ, tɛndaa tɛɛŋ bɛɛ I tuii a ndu okɔɔ le.” Mbo hiau lachi a dimioo maa kɔl kɛndɔɔ cho le wanaa cho wallo masa waa nuaa o ba bɛŋgu wo. Mi sɔɔŋ muŋ kpou tosa mbo saŋgala Chɛhowa. Nduyɛ mbo mel ndu balikaa le mɛɛ o chɔm Isɔluɛi kaalaa mbo siiŋguu Sɔlɔmɔŋ masaa, le sɔɔŋ tosaa o nɛi tonyaa choo a le yamaŋ kiolɔɔ o nɛi sakpoo choo yɛ.—1Ma 10:​4-9; 2Ko 9:​3-8.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-2-E 1097

Kpeŋgbei leMasaa

O kpeŋgbeila lemasalaŋ Isɔluɛi tɛɛŋ, kpeŋgbei lemasaa Sɔlɔmɔŋ ndoo toosiaa wo kinɛi nda tɛɛsiaa vɛ vɛ ni. (1Ma 10:​18-20; 2Ko 9:​17-19) Wana che pɛ maa o “Toŋgo kɔɔsɔɔ” niŋ kpeŋgbei lemasaa hoo wa ni. O chiɛila nda taŋgul Chulusalɛm o pembii Moliaa ve choo laŋ tɛɛŋ, o opilɛ niŋ toŋgoo hoo wa ni. (1Ma 7:​7) Mi Sɔlɔmɔŋ toosiaa kpeŋgbeiyo hoo a ‘chiŋii kamaa, mbo kumbu ndu kpou a kooliŋ kɛndɛ kɛndɔŋ. Kpeŋgbeiyo hoo ndoo nɔ yindɔɔ a naa kɛsiaa labaa.’ Mi che bɛɛ mii wa ndɔɔ maa chiŋii kamɛi kpeekpei nda soliŋ kpeku le kpeŋgbeiyo hoo toosiaa ni, kɛ taasila yɛ yɛla nda soliŋ kpeku teleŋ nda wa chiɛi Mɛlɛkaa taŋgullo wo, chɔm maa naapum a yɔmnde nda toosiaa ndu ni, okoŋ ma sui ndu kooliiyoŋ nduyɛ ma holi tuuliaala nda toosiaa a chiŋii kamɛi ve le ndu nɛŋioo. Te waŋndo ndoo che pɛ kpeŋgbeiyo hoo, mbo yiyaŋ maa chiŋii kamɛi a kooliiye kinɛi nda soliŋ kpeku ni le ndu toosiaa. Mɛɛ nda soo a biŋnda ŋɔmpum nda wa le helɔɔ o kpeŋgbei le masaa laŋ, ma hiau lachi a dimioo aa: “Kpeŋgbeiyo hoo naa [wana] kɛsi balaŋ nda kpɔkuŋnda wa a tuuliaa loŋ a ŋiɔɔŋ. . . . Nduyɛ biŋnda ŋɔmpumnda laŋ kpou, kpɔkuŋnda wa a tuuliaa loŋ a ŋiɔɔŋ, hoo wa baa o hoo wa baa. Mɛɛ fau fau kpɔkuŋnda tɔ a a ŋiɔɔŋ a wa a tuuliaa o biŋnda laŋ ni.” (2Ko 9:​17-19) O bɛnda bɔɔ ma soliŋ kpɔkuŋnda haa kpeku, kanifuule a sim lewundu le kpaaya lemasaa. (Chɛ 49:​9, 10; Sɔɔ 5:​5) Wana che pɛ maa kpɔkuŋaa 12 haa wa le kaala 12 Isɔluɛi, naapum le chɔmndo maa kaalaŋ ndaŋ laa tuisiŋ masaa o ba bɛŋgu nduyɛ ma wa ndu tooloo. Naa kɛsiaa ŋpeluaa wa o toosiaa a kooliiyoŋ ndo wa o mɔɔsaa a kpeŋgbei lemasaa. A mɛɛ nda tɛɛsiaa kpeŋgbei lemasa wa hoo o toosiaa a chiŋii kamɛi vɛlɛ a kooliiyoŋ yɛ, maa o wa o helaa tema a yindɔɔ, vɛlɛ a kpɔkuŋnda ndu lachi. Kpeŋgbei lemasa kɛ kɛ ve o boondii keŋ niŋ le mbo sulaŋ a kpeŋgbei lemasa Sɔlɔmɔŋ ndo le. O yɔŋ bɛɛ aa o nyɛm wanaa tuau nyɔŋ lɛŋnda saaluŋ ndoŋ tɛɛŋ ni, tuuliaalaŋ o taŋgulta masindɛ laŋ choo, vɛlɛ a sɔɔŋ nda tɛɛsiaa o konala paandulaŋ niŋndoŋ, kpeŋgbei lemasa ve maa ndu le. Lelaŋ mi wana poonyiaa yau Koloniko wo dimi kpendekele maa, “lemasa o lemasa lee nɔ kpeŋgbei lemasa waa lende le.”—2Ko 9:​19.

NYAAKUƐIYO 17-23

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 10-12

“A Nɔla Ma Sɔla Tɔnɔɔ o Sila Taasioo Niŋ”

w18.06 30 ¶3

Ndoo Tiuba Mbo Sɔla Sala Mɛlɛkaa

Luehobowam ndoo nɔ chuaŋ chua kala kalaa le tosaa. Te ndoo tosa nyɛ waŋnda ndaa yeema ndu mbo tosa wo pɛ, mɛɛ ndu a yuŋgu ndɔɔ, a wanaa wa o chiɛi lemasaa niŋnda wa balaŋ faŋa o sulta nda wa tueiyɔɔ yeela laŋ choo latiŋ. Kɛ te ndoo kɛɛ pɛ le tosaa nyɛ waŋnda nyuna wo, a wa ndu simul. Yɛɛ ndoo tosa yɛ? O tasoo, mbo suaa fɛŋ o bɛnduaa yuuwaa ndaa mala finya ndɔ wa lo. Ma dimul ndu maa o yaŋ waŋnda nilaŋ. Kɛ mi Luehobowam suaa o chuaa piaanduaa nda chɛŋ nda lo, nduyɛ mbo kɛɛsiaa le waŋnda biyɔɔ ŋuasu ŋuasu. Mbo dimul nda aa, “Finya nuu handu nya wolɔɔla lusulɛilaŋ choo, kɛ la ya I handu niŋ nya choo laŋ, laŋ bɛɛ la hiau niŋ lusul. Finya nuu ndu ndu, a kpatuei yɔŋɛi ndu oo luaa nya ni, kɛ ya ya, kpatuei nɔ chiliŋndoŋ o bolle ve, a ndi ya I wa niŋ nya soŋɔɔ ni.”—2Ko 10:​6-14.

w01-E 9/1 28-29

Vɛɛ Ŋ Tosa yɛ Kɛɛsiaala Sɔvɛ Laŋ

Chɛhowa ke naa kilisiɔŋaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda o kundaa ni. Ŋ nɔla miŋ nyuna nda le ma mala naa te ŋ wa pɛ kɛɛsiaa laŋ tosaa. (Ɛfisiaŋnda 4:​11, 12) Te ŋ wa pɛ hei tosaa, ŋ nɔ kposoŋ miŋ tol tamaselii wanaa lo acheleŋnda nyuuniaa a pilɛŋ pilɛŋnda, haaa ma saaluŋ wana dimul nda nyɛ nda yeema le tueiyɔɔ wo le. Waŋnda haa yɛ te a saaluŋ wana waa lende pɛ a tol sila ndɔɔ kɔɔli. Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ tol tamasi wɔɔŋ Luehobowam ndo kɔɔli le. Teleŋ ndoo nɔ le kɛɛsiaa kala kalaa tosaa wo, mi bɛnduaa wa o masale finya ndɔleŋ bɛŋgu wa ke ndu silaa sɔviɔɔ, kɛ o yeŋ nda lani le. Okoŋ mbo nyuna chuaa piaanduaa nda chɛŋ nda le ma ke ndu sila cheleŋ. Nduyɛ mɛɛ o tol sila ndaa kɔɔli, mbo tosa kɛɛsiaa wɔɔŋndo. Mi hei tosa mi masale ndɔleŋ le piɔunuŋ tɛɛŋ. (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 12:​1-17).

Te a yeema pɛ silaa, o bɛnda ma nyuna wanaa nɔ taasioo o yoomoo niŋ, ma nɔ sinapɛŋgu Baabuiyo, nduyɛ ma nɔ bɛɛleŋ le sawala mandaala Baabuiyo wa. (Pulɔwaa 1:​5; 11:​14; 13:​20) Te o bɛnda pɛ chua teleŋndo le ma yiyaŋ a sawala mandaalaŋ okɔɔ nduyɛ a yooŋgula kɛ kɛ ŋ sɔla a suɛi keŋ okɔɔ wo. Mɛɛ ŋ hiau lachi fau a sɔɔŋ chɔɔ o nɛi Chɛhowaa choo, lende i wa bɛɛŋ le kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ tosaa ni.—Filipiaŋnda 4:​6, 7.

it-2-E 768 ¶1

Luehobowam

Le mɛɛ Luehobowam ndoo nɔ kaa heelaŋndo nduyɛ mbo wa waŋnda biyɔɔ ŋuasu ŋuasu yɛ tosa ni mi a bɔɔ bɔɔ kɛɛ ndu o lemasa. Kaalaŋ la tiɔɔŋ kinɛi o Isɔluɛi niŋ, Chuda a Bɛŋnjamiŋ, chɛl ni le yuŋgu Deevioo tooloo. Nduyɛ mi wanaa soliaa lasalaa a Livaiya fula o masɛi ŋiiŋ nde hei niŋnda, a waŋnda apum o kaala tɔlaŋ tɛɛŋ, toolu vɛlɛ yuŋgu Deevioo.—1Ma 12:​16, 17; 2Ko 10:​16, 17; 11:​13, 14, 16.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-1-E 966-967

Chuiŋaa o Toosiaa Maa Mɛlɛkaa ndɔ wa

Mi Nyɛ Chɔɔsuaa 24:​14 dimi wo chɔm mɛɛ piɛile lachoowa leŋ lee piiliaŋ yiyaŋnda Isɔluɛiya o nɛilaŋ lapum niŋ a teleŋ nda wa Ichipi wo yɛ. Nduyɛ mi Isikiaa bɛɛ dimi maa, mi piɛile lachoowa leŋ le hiau lachi a nda paaliaŋndo le teleŋ vilɛi okoŋ kɔɔli. (Isi 23:​8, 21) Le sabu koŋ mi wanaa sinaa dɛniaa apum dimi maa, mi Mɛlɛka ke Isɔluɛiya sawa o lɛŋnde polteŋ niŋ maa a ‘soli lɛ salalaŋ o chuiŋaa nda sooluu haa maa mɛlɛkaa nda wo le.’ (Lɛvi 17:​1-7) Mi Chɛlobowam hɛli wanaa soliaa lasalaa, “mbo kɛsi nda o fondaŋnda sooluula o toosiaa laŋ, le chuiŋnda a nauwaa fɔŋnduaa o toosiaa maa mɛlɛkaa ndɔ wa sooluu wo.” (2Ko 11:​15) Sɔɔŋ muŋ kpou chɔm ni maa, Isɔluɛiya apum wa chuiŋnda sooluuwo maa mɛlɛkaa nda, mɛɛ waŋnda Ichipi batouwo ndaa tosa yɛ. Mi Hɛlɔditɔɔ (II, 46) dimi maa, o piɛile Ichipiaŋnda niŋ laalaŋ Kilikiiya ndoo chɛŋ tum ni. Nduyɛ mi Kilikiiya ndaa piɛi mɛlɛka ndaa Paŋ, vɛlɛ a mɛlɛkaa cheleŋ nda veelu aa satɔɔ wa. “Mɛlɛkaa labunduaa” satɔɔ wa wa ni, nduyɛ ndaa nɔ yeemɛi kala kalɛi le kaa hini nɔɔlɛiyo tosaa. O tuuliaa laŋ choo mi ndaa chɔm nda a leelaŋ, puiileŋ, vɛlɛ a peloŋ nda maa ŋ chuiŋ. Waŋnda apum dimi maa, le mɛɛ mɛlɛkaa lachoowaa haa velaŋ a visiaa yɛ, tosa ni mi waŋnda kandu Setana tuuliaa maa visi nɔ leelaŋ, puiileŋ, a peloŋ maa buukula chuiŋndo. Nduyɛ chɔŋ wɔsii 500 haa 1000 o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, mi naamoo hoo pɛŋgɛlaŋ Kilisiɔŋaa lachoowaa tɛɛŋ.

Kɛ ŋ sina kpeekpei nyɛ diomndo hoo “visiaa yiinda” (seʽi·rimʹ) o sim ndo le. Apum yiyaŋ maa chuiŋaa kpeekpeiya ɔɔ piɔmaa nda toosiaa ma velaŋ a chuiŋnda wa nda wa ni. Kɛ nyɛ kpeekpei cho le hei chɔm te, kɛlɛŋgaa niŋ te mi bolii Baabui cheleŋ wa le chɔmndo maa hei cho tonya. Wana che pɛ maa a soliŋ diomndo hoo kpeku le chɔmndo kinɛi mɛɛ wanaa wa mɛlɛkaa haa piɛiyo wa yiyaŋ a nda okɔɔ yɛ. O yiyaŋ ndaa niŋ mi ndaa che nda maa velaŋ chuiŋnda ɔɔ visiaa nɔ yiinde wa. Kɛlɛŋgaa le sabu nda soliŋ “chuiŋnda” kpeku wo cho ni, le chɔmndo mɛɛ kpɛ Mɛlɛka tul nyɛm ndaa soliŋ kpeku maa mɛlɛkaa nda woŋ leyɛ yɛ. Lende koni diom nda soliŋ kpeku le suɛi a piɔmnda okɔɔ o bolii Baabui bɔɔbɔɔ niŋ, chɛŋ tum o diom sim le “poola visioo” wo ni. Kɛ keŋ sim naa maa piɔmnda haa a poola kpeekpeilaŋ te nda toosiaa nda le.—Lɛvi 26:​30; Di 29:​17.

NYAAKUƐIYO 24-30

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 13-16

“Tiindaŋ Chɛhowa—Teleŋ Kuɛɛ?”

w21.03 5 ¶12

Chuaa Piaanduaa, Yɛɛ Nya Nɔ yɛ Mi La Tosa le mi Acheleŋnda Dɔu Tiindaŋndo o Nya Niŋ?

12 Teleŋ Masaa Asa wa chua piaandu wo, o wa wana tusiaŋ, nduyɛ kɔl simulaa pila ndoo nɔ ni. Le tamaseliiyo, mɛɛ finya ndɔ Abicha sɔla piɔmndo mbo miiŋgu o foofo ndɔɔ, mbo kandu piɔmnda kpou solioo o lɛŋnde Chudaleŋ niŋ. “Mbo dimul waŋnda Chuda le ma tosa nyɛ hini Mɛlɛka Yaawɛɛ Mɛlɛka finya ndaa mamaa kɔllo wo, nduyɛ ma tosa nyɛ sawala ndɔlaŋ, a pɛɛkula ndɔlaŋ la dimi wo.” (2 Kolo. 14:​1-7) Okoŋ kɔɔli, mɛɛ po pilɛ diolaŋ Sɛlua wana waa Itoopiaa chua sovɛiyaa nduaa 1,000,000 le kɔlaŋ waŋnda Chuda delɔɔ choo a sɔŋgɔɔ, mi Asa duau tiindaŋ ndɔɔ o Chɛhowa niŋ. Mbo piɛi o ndu lo aa: “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, wana o wana cho maa num, mbo mala wanaa nɔ kpaaya le wa, mbo piŋi nda wanaa kpaayaa bɛnduaa o ba le. Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka naa, num naŋ tiindaŋ ni, lelaŋ mala naa.” Diomnda Asa dimilaŋ ndaŋ la chɔm kpendekele maa, ndoo nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa tiuba mbo piŋi wanaa nduaa. Nduyɛ le mɛɛ ndoo nɔ tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ yɛ, mi Chɛhowa mala ndu mbo “yam waŋnda Itoopiaa.”—2 Kolo. 14:​8-12.

w21.03 6 ¶13

Chuaa Piaanduaa, Yɛɛ Nya Nɔ yɛ Mi La Tosa le mi Acheleŋnda Dɔu Tiindaŋndo o Nya Niŋ?

13 I wa bɔɔ suɛi kala bɛndu le puaa chɔuwa 1,000,000 chiŋalaŋndo a sɔŋgɔɔ. Le mɛɛ Asa ndoo dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ yɛ, mbo sɔla batiuwaa. Kɛ, i cho suɛi imɔnɔ le sina maa mɛɛ simul tɛtɛlɔɔ komal Asa, o nyuna Chɛhowa le. Kanifuule mɛɛ Masa wɔɔŋ wɔɔŋndo Baasiaa kɔŋgɔlaŋ Isɔluɛi le nda hunɔɔ delɔɔ choo a sɔŋgɔɔ, Asa dou tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ te. Mbo dimul Masaa Siiliaa le mbo mala ndu. Kɛ mi kɛɛsiaa o tosa koŋ ndo huŋ a fulamakɔɔli wɔɔŋndo. Sanaa a wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo Hanani, mi Chɛhowa dimul Asa aa: “Le chɛlaŋ ŋ tosa a Masa bɛndoo Siiliaa, ma kɛɛ le tiindaŋ numndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka num ndo niŋ ndo, sovɛiya Siiliaa a mal num, ma kuaŋnuŋ.” Nduyɛ chɔŋ niŋ a teleŋ koŋ, kɔl nyulu ve lɛ o lɛŋnde ndaleŋ niŋ te. (2 Kolo. 16:​7, 9; 1 Masaa. 15:​32) Yɛɛ hei pɛɛku yɛ naa?

w21.03 6 ¶14

Chuaa Piaanduaa, Yɛɛ Nya Nɔ yɛ Mi La Tosa le mi Acheleŋnda Dɔu Tiindaŋndo o Nya Niŋ?

14 Wa wana tusiaŋ, nduyɛ ma hiou lachi a tiindaŋ numndo dɔwɔɔ o Chɛhowa niŋ. Mɛɛ ŋ sɔla yiŋɔɔ, ma chɔm kɛsɛ maa a nɔ tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ. Nduyɛ Chɛhowa wa a kɔl kɛndɛ tau le mɛɛ ŋ luɛi o yuŋgu ndɔɔ niŋ yɛ. Kɛ, a nɔ ma hiou lachi a tiindaŋ numndo dɔwɔɔ o Chɛhowa niŋ. I cho tonya maa, mii wa tɛtɛlɛ le tiindaŋndo dɔwɔɔ o Chɛhowa niŋ o tasela ndɔ le kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ tosaa. Kɛ ɔɔ niŋ a teleŋnda cheleŋ? I cho bɔɔ isɔvɛ le miŋ dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ, te ŋ wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa a yelelaŋndo, wallo, vɛlɛ a kpeleŋnda naalaŋ okɔɔ! Tiindaŋ taasi numndo le kɛɛsiaala waa naa tosaa le. Nuuviaa sawala mandaala Baabuiyo, la mala num le kɛɛsiaa kɛndɔɔ tosaa wo, nduyɛ ma dɔu laŋ o wali niŋ. (Pulɔ. 3:​5, 6) Te a tosa keŋ pɛ, a cho Chɛhowa kɔllo nɛŋi, nduyɛ mi wanaa cheleŋ o kundaa niŋ bɛɛ ke num bɛɛleŋ.—Nuawɔ Timoti Tasoo 4:​12.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w17.03 17 ¶7

Piɛi Chɛhowa a Kɔllo Kpou!

7 Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa ŋ cho Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou? Ŋ nyunaŋndɔ aa, ‘I cho pa Chɛhowa diikɔŋ o wa bɛɛ ikala le tosaa lende? I nɔ pa kɔl simulaa le kunda leKilisiɔŋndo kɛsioo o diandaa?’ Yiyaŋndɔ mɛɛ kpɛ Asa ndoo yeema kɔl simulaa le mama ndɔ faŋaa o foofo ndɔ lemasaa choo yɛ! Teleŋndaŋ lapum, a nɔ ma nɔ kɔl simulaa maa Asa. Le tamaseliiyo, te o wa yɛ mi waŋndo o yuŋgu numndo niŋ ɔɔ chaŋyɛi num nya chii baltaŋ nde tosa hakioo, kɛ mbo kɛɛ le yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo malɔɔ, nduyɛ mbo nɔ le solioo sɔlaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ? A cho pa kɔl simulaa nɔ le kiɔɔ chaŋyɛi tosaa a wana koŋ? Yɛɛ kɔl numndo cho yɛ num nyindɔɔ le tosaa?

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share