TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w93 1/4 dib. 19-23
  • Mvua mukolele mu Afrique du Sud pamue ne bulongolodi bua Yehowa

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Mvua mukolele mu Afrique du Sud pamue ne bulongolodi bua Yehowa
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Bumpianyi bua bena nkristo
  • Bungenda-mushinga budi bulubuluka
  • Bua tshinyi ngakalekela kalasa kumpala kua dîba
  • Disadila ku Betele ne Kalasa ka Galaad
  • Ndi ntungunuka ne mudimu wanyi
  • Dilongesha didi dinyingalaja
  • Mabenesha mapiamapia
  • Nsombelu mu tshikondo tshia disunguluja mekala a dikoba
  • Didiunda dia Betele
  • Nsombelu wa disanka undi mupete mu mudimu wa Yehowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2021
  • Betele udi ukengela bena budisuile
    Mudimu wetu wa Bukalenge—1995
  • Udiku mua kudifila pebe anyi?
    Mudimu wetu wa Bukalenge—2001
  • Eu ke mudimu mutambe buimpe buebe wewe anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2001
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
w93 1/4 dib. 19-23

Mvua mukolele mu Afrique du Sud pamue ne bulongolodi bua Yehowa

Kudi Frans Muller

PATUAKASEMENA, mukulu’anyi wa balume David ne meme, pabuipi ne kawulu ka dilolo katuvua tubuela pa tshibidilu ku gare munene wa tshimenga tshia Cap, tuakakema pa kumona mifundu imanyisha se: “Anu batoke nkayabu.” Tshisumbu tshia politike tshia bunangi bua ditunga tshivua tshipete nkuasa mu masungula a mu 1948 ne tshivua tshibueje politike wa kusunguluja mekala a dikoba.

Bushuwa, disunguluja dia mekala a dikoba divua ditue mushimi mu ditunga dia Afrique du Sud, anu muvuadi mu matunga mavule a mu Afrike mu tshikondo tshivuawu ku bupika. Kadi, politike eu uvua mukoleshisha mpindieu kudi mikenji, ne katutshivua ne mushindu wa kuenza luendu ne bena Afrique du Sud ba dikoba difike. Bidimu makumi anayi ne bitanu pashishe, disunguluja dia mekala a dikoba diakatuibua tshisala.

Mu tshikondo tshionso tshivua disunguluja dia mekala a dikoba dianyishibue kudi mikenji, mvua nsadila bu ministre Ntemu wa Yehowa wa ku dîba ne ku dîba, nansha mutuvua tupeta ntatu mivule bua kukumbaja mudimu wetu bu mutuvua tujinga. Lelu’eu, mumane kukumbaja bidimu 65, ndi mua kutangila kunyima ne kuanyisha didiunda dia dikema dia bulongolodi bua Yehowa mu Afrique du Sud, ne ndi ne dianyisha bua disanka dindi mupete dia kukolela pamue ne bulongolodi buende.

Bumpianyi bua bena nkristo

Dinda dionso, patshivua tatu nsongalume, uvua ne bua kubadila kaku mulume Bible. Mu kupita kua bidimu, tatu wakadima dinanga diondoke bua Dîyi dia Nzambi. Pangakaledibua mu 1928, tatu uvua utumika mu kasumbu ka bafidi ba ngenyi mu Ekleziya muakajilula wa ku Hollande uvua usanganyibua mu tshimenga tshia Potgietersrus. Tshidimu atshi, manseba wakamupesha mukanda wa La Harpe de Dieu.

Kadi, tatu wakambila mamu bua kuosha mukanda eu, bualu uvua wamba muvuawu ufuma kudi kasumbusumbu kampanda. Kadi, mamu wakawulama. Dimue dituku, tatu wakangata mukanda, e kubululukawu muaba uvua ka-tshiena-bualu ka: “Dieu tourmente-t-Il quelqu’un?” (Nzambi utu ukengesha muntu anyi?) Uvua mushindike se: Balongi ba Bible, dîna divuabo babikila Bantemu ba Yehowa tshikondo atshi, bavua mu tshilema, kadi dijinga dia kumanya bivule diakamutekesha, ne wakatuadija kubala. Kakamona mua kulekela kubala mukanda. Kunyima kua munda-nkulu, pakavuaye ubanda pa bulalu, wakamba ne: “Munanga wanyi, bidi binsuya bua kuitaba mudibo ne bulelela.”

Dituku diakalonda, tatu wakenza kilometre 50 ku dikalu bua kusumba mikuabu mikanda kudi Mulongi wa Bible uvua pabuipi. Ku musangu ne ku musangu, uvua ubala too ne ku mêba makole a butuku. Uvua nansha ukeba mua kuitabijija ministre wa Ekleziya muakajilula wa ku Hollande malelela a mu Bible avuaye ulonga, ne ditekemena dia se: Ekleziya neashintulule malongesha ende. Madikolela ende kaakapatula tshipeta nansha tshimue, nunku, wakumuka mu Ekleziya eu ne kutuadija kulongesha ne mitalu. Bulelela bua mu Bible buakalua nsombelu wende ne tshintu tshia mushinga mukole ku nzubu kuetu. Mu nsombelu eu ke mumvua mukolele.

Pashishe, tatu wakalua mpanda-njila, anyi ministre wa ku dîba ne ku dîba. Uvua wenza mitantshi mile ne mashinyi a kale a Ford T bua kulongesha. Kunyima kua bidimu bikese, bu muakavula bena dîku dietu, wakadimona muenzejibue bua kulekela mudimu wa bumpanda-njila, kadi wakashala mulame tshisumi mu mudimu wa buambi. Amue matuku a dia lumingu, tuvua tuenda mutantshi wa kilometre 90 bua kuya kulongesha nende mu tshimenga tshia Pietersburg.

Bungenda-mushinga budi bulubuluka

Kunyima kua matuku, tatu wakunzulula magazin makese, pashishe mibidi​—bualu a kumpala akadiunda ne lukasa luonso. Diakamue, bamue ba-bidime babanji bakadisangisha kudi tatu, ne pashishe bakatuadija kutumika ne magazin bua kupanyisha bintu mu tshibumba peshi ku gros, pamue ne mulongolongo wa magazin asambombo masa pale pale pa tshipapu tshinene tshia rejon bua kupanyishilamu bintu ku tshimue ku tshimue.

Bamue ba ku bakulu banyi ba balume bakadisangisha mu midimu eyi bua kukeba mfranga ne kutuadijila apu bakapangadija bua kulua babanji. Nunku, nsombelu wetu wa mu nyuma wakatuadija kukodiakana. Tuakatuadija kuitaba mabikila a balunda ne bena mutumba netu ba mu bulongolodi ebu bavua kabayi ne ditabuja dimue netu. Pakamonaye njiwu eyi, tatu wakabueja tshifufu tshia bena dîku ne wakangata dipangadika dia kupanyisha magazin ne kumuangala bua kuya kusombela ku Pretoria, bua tuetu kumona mua kudifila bivule mu mudimu wa Yehowa. Wakalama anu magazin amue, avua mu bianza bia bena mudimu.

Bakulu banyi ba balume Koos ne David bakatuadija mudimu wa bumpanda-njila, nunku bakuata mukuluetu wa bakaji Lina mu nyima. Diakabi, mukuluanyi wa balume muan’a bute, wakalekela pashishe ntendelelu mulelela. Mu 1942, mu ngondo umu’epele, bena dîku dietu dikumi bavua bapitshishe mêba 1 000 mu mudimu wa buambi. Tshidimu atshi, ngakaleja patoke mulambu wa bumuntu buanyi kudi Yehowa pa kuinyibua mu mâyi.

Bua tshinyi ngakalekela kalasa kumpala kua dîba

Mu 1944, pavua Mvita Mibidi ya buloba bujima mipite kukola, Gert Nel, mutangidi muena-ngendu wa Bantemu ba Yehowa, wakangebeja né mvua mupangadije bua kubuela mu milongo ya bampanda-njila. Meme kuandamuna ne: “Eyowa, kunyima kua bidimu bibidi, pangajikija malonga anyi.”

Bu muvuaye ulonda mmuenenu wa bavule ba ku Bantemu ba Yehowa ba mu tshikondo atshi, wakandimuija ne: “Udimuke, bua Harmaguédon kavu kukujikila wewe musombe pa bibasa bia kalasa!” Bu mumvua tshiyi musue bua kungenzekelabi nanku, ngakalekela kalasa ne kulua mpanda-njila mu dia 1 Janvier 1945.

Diambedi, bakantuma ku Vereeniging, pabuipi ne Johannesburg, ne bampanda-njila nanyi bavua Piet Wentzel ne Danie Otto. Misangu mivule, mvua mpitshishe mêba matue ku 200 ku ngondo mu buambi. Mu tshine tshikondo atshi, Piet wakatumibua ku Pretoria, ne Danie wakalekela mudimu wa bumpanda-njila bua kuambuluisha tatuende ukavua mukulakaje ku ferme anyi ku budimi. Ebi biakanshiya anu meme nkayanyi bu Ntemu uvua ne bua kulombola malonga a Bible 23 ku nzubu ku Vereeniging.

Kunyima kua matuku makese, ngakapeta mukanda ufuma ku filiale bua kuya kutumikila ku Pretoria. Nansha mumvua tshiyi mumanye kabingila ka dinshintulula edi mu tshikondo atshi, ngakajingulula pashishe se: kabivua bia meji bua kulekela nsongalume wa bidimu 17 kayi muanji kupeta ngikadilu ya dimanya kuenza nkayende to. Ntshivua nkengela kulongeshibua, patupu, mvua mua kuteketa mu maboko.

Kunyima kua meme mumane kusadila ku Pretoria ne mupete ngikadilu ya dimanya kuenza, bakandomba bua kulua mpanda-njila wa pa buende. Nunku, Piet Wentzel ne meme muine tuakadilongolola bua kupesha bansonga bavua bafuma ku Pretoria malongesha adi ambuluisha mua kukumbaja mudimu wa bumpanda-njila. Kunyima, Piet wakatekibua pa mudimu bu mutangidi muena-ngendu bua rejon eu. Pashishe, wakasela muanetu wa bakaji Lina, ne mpindieu, bubidi buabo badi basadila ku filiale wa Afrique du Sud.

Ku aba bakafuma ku Pretoria bu bampanda-njila, kuvua Martie Vos, nsongakaji muimpe-kumona, uvua mukolele mu dîku dia Bantemu. Tuakanangangana nende, kadi katuvua banji kukola, tutshivu’anu bansonga menemene bua kuselangana. Pakatutumabo ku miaba mishilangane, tuvu’anu batungunuke ne kuyukidilangana ku mikanda.

Disadila ku Betele ne Kalasa ka Galaad

Mu 1948, ngakabikidibua bua kuya kusadila ku tshimenga tshia Cap kuvua filiale wa Société Watch Tower. Tshikondo atshi, kakuvua nzubu wa kulala bua bantu 17 bavua benza mudimu mu biro bisatu bivuabo bafutshila ne mu imprimerie mukese uvua ku luseke to. Bamue ba kutudi bavua baya kulala mu mêku abo anyi mu mêku a bana betu ne bakuabo mu nzubu ya kufutshila.

Dituku dionso dia mudimu, bena dîku dia Betele 17 bavua badisangisha bua ntendelelu wa mu dinda mu ka-tshibambalu ka dilama bilamba bia bena mudimu ba mu imprimerie. Bavule ba kutudi bavua ne bua kudiakaja bua kudilambila buobo bine biakudia bia mu dinda. Pashishe, kunyima kua dituku dia mudimu dijima, tuvua tukosolola bua kupingana miaba ituvua tusombela mu kartié mishilangane ya tshimenga tshia Cap. Musangu kampanda mu dikosolola edi, anu munkadi mubiambe, muanetu wa balume David ne meme tuakakema pa kumona dimanyisha edi: “Anu batoke nkayabu.”

Pangakafika bua musangu wa kumpala ku filiale ku Cap, ngakajingulula se: ntshivua ne bivule bia kulonga. Ngakebeja muanetu Phillips, mutangidi wetu wa filiale ne: “Ndi ne bua kuenza tshinyi bua kupeta ngikadilu ya dimanya kuenza bu nuenu?”

Kungandamunaye ne: “Frans, lekela kulubakana bua kufika kutukadi eku, lama anu dikasa diebe dimue dimue adi!” Matuku wonso mvua ndikolesha bua kuenza nunku, ne ngakajingulula se: pa kudia ku musangu ne ku musangu biakudia bia mu nyuma ne pa kulonda bulombodi budi bufuma kudi bulongolodi bua Yehowa, muntu neatungunuke ne kukola nabu tshiapamue.

Mu 1950, bakambikila bua kuya kulonda malongesha a musangu wa 16 a Galaad, Kalasa ka dilonga Bible ka Société Watchtower bua dilongesha dia ba-misionere. Kalasa kavua kasanganyibua ku South Lansing, mu ditunga dia New York, mutantshi wa kilometre 400 ku Nord wa Brooklyn. Mu tshikondo tshionso tshimvua ngenza mudimu bua tshitupa tshîpi ku tshilombuelu tshia Bantemu ba Yehowa ku Brooklyn, mvua mudimuene muvua mutshima peshi nzubu-nkonga-midimu wa bulongolodi bua Yehowa budi bumueneka utumika. Didifila dijima didibo baleja kudi aba badi ku mutu diakanguwuja tente ne dianyisha bua bulongolodi bua Yehowa.

Ndi ntungunuka ne mudimu wanyi

Pangakapingana ku Afrique du Sud, ngakatekibua bua kusadila bu mutangidi muena-ngendu ku Nord wa tshimenga tshia Transvaal, kumvua mukolele. Kunyima kua dituminangana mikanda munkatshi mua bidimu bisambombo, Martie ne meme tuakaselangana mu Decembre 1952, ne wakadisangisha kundi mu mudimu. Dianyisha divua bana betu baleja bua makumbula etu divua ditulenga ku mutshima.

Tshilejilu, dituku kampanda patuvua baye kukumbula tshisumbu kansanga tshia ku musoko, tuakatudila bua kulala mu dîku kankenga. Bena dîku bakatulomba bua kubafuila luse bua muvuabo kabayi ne mabele bua kutuenzela tshiayi peshi kamfuele. Pashishe, bakatumanyisha se: dîku edi divua dipanyishe ngombe wadi mukaji umu’epele uvua ubapetesha mabele bua kukumbaja mfranga ya kusumba kasolonyi ne kuya kutufila bua kulongesha ba-bidime bavua basombele kule ne teritware wadi. Ndinanga kayipu dituvua nadi bua bana betu ba mushindu’eu!

Imue misangu, mvua ndiumvua tshiyi mukumbanyine mudimu wa mutangidi wa tshijengu, nangananga pavuabi bikengela kukosa bilumbu bia bantu banunu. Dimue edi, bua kumona mumvua mutambe kuteketa mu maboko, ngakafika ku diambila Martie se: kêna ne bua kukema biatulombabo bua kupingana mu mudimu wa bumpanda-njila bua dipanga dianyi dia ngikadilu ya dimanya kuenza mu imue mianda. Wakanjadikila ne: nansha bituasadila mu tshitupa kayi tshia mudimu eu, kadi bikala anu mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba, neikale ne disanka.

Anjibi kutshinka mutuakakatshila patufikile mu tshisumbu tshivua tshilonda ne kupeta mukanda wa ditekibua bua kusadila mu distrike! Munkatshi mua bidimu bitue ku bibidi, tuakenza ngendu mu Afrike wa Ku Sud ne mu Namibie, uvua ubikidibua ne: Sud-Ouest africain. Kadi, disunguluja mekala a dikoba diakatumuenesha ntatu mu mudimu wetu misangu mivule. Ku musangu ne ku musangu, bavua batuimine dianyisha dia kubuela mu bimenga bidi bafike basombele ne imue misangu kabavua batuanyisha bua kulongolola mpuilu nansha.

Tshilejilu mu 1960, tuvua bapete dianyisha dia kuenza mpuilu wa distrike ku tshimenga tshia Soweto. Bana betu bafike ba mu bimenga bia kule bakavua bamane kusumba tiké ya dibuela mu kawulu ne mu bus bua kuyaku, kadi, pakumvua mbulamatadi bakula bua dipangadika dietu edi, wakashintulula dianyisha edi. Mu musokoko, tuakayukila ne mulombodi kampanda mulunda mu tshimenga tshivua mutantshi wa kilometre 20 dia muamua dia Johannesburg. Ne musangelu, wakatupetesha muaba mukuabu mulengele, ne tuakenza mpuilu wa dikema uvuabo babuele kudi bantu bapite pa 12 000!

Nkushintuluka kayipu kua nsombelu mu bidimu bidi panshi ebi! Mpindieu, bu muatuibu disunguluja dia mekala a dikoba tshisala, tudi mua kudisangisha mu budikadidi buonso, nansha bikale mu rejon idi Bafike, Batoke, ba-métis nansha ba-Indien. Bantu buonso, kakuyi kansungasunga ka diikala dia dikoba, badi mua kusomba pamue ne kudia malanda masheme a buena-muntu. Anu dishilangana dia miakulu ke didi mua kusaka muntu ne muntu ku disungula muaba udiye musue kusomba.

Dilongesha didi dinyingalaja

Mu 1947, tatu wakenza tshilema tshinene. Magazin ende, avua mutantshi wa kilometre 200 ne muaba uvuabo basombe ne mamu, kaatshivua apatula makasa bua bulombodi bupange bululame; nunku wakalukila nkayende kuineku bua kulombola midimu yeye muine. Bua bule bua lupolo lua ditapuluka ne mamu, wakapona mu ditetshibua. Nunku, wakipatshibua.

Ne kanyinganyinga mu mutshima, muanda eu wakampetesha meme muine dilongesha dia se: kabiena bikengela kuikala amu ne mitalu bua bulelela nansha. Buonso buetu tudi ne bua kutumikila mêyi-maludiki a mu Bible. (1 Kolinto 7:5) Kunyima kua bidimu bivule, tatu wakapingajibua mu tshisumbu tshia bena nkristo, ne wakasadila ne lulamatu too ne ku lufu luende mu 1970. Mamu wanyi musuibue wakashala usadila pende ne lulamatu too ne pafuilaye mu 1991.

Mabenesha mapiamapia

Mu 1958, Martie ne meme muine tuakaya kubuela mu mpuilu mupite bunene uvua kayi muanji kuenjibua too ne ku tshikondo atshi kudi Bantemu ba Yehowa, mu tshipalu tshia Yankee Stadium ne tshia Polo Grounds ku New York. Tuakuwula ne disanka bua kuikala mu bulongolodi bua Yehowa bua mpatshi. Kusanganyibua munkatshi mua musumba eu munene wa bantu bapite pa 253 000 mu dia lumingu kunyima kua midi mmuanda utuvua katuyi mua kulua kupua muoyo. Buetu tuetu, etshi tshivua muanda mulelela bua ‘musumba munene wa mu matunga wonso’ mudisangishe mu ditalala. (Buakabuluibua 7:9, 10) Martie wakashala ku New York bua kubuela mu Kalasa ka Galaad, kadi meme ngakapingana mu Afrique du Sud bua kutungunuka ne mudimu wanyi mu distrike.

Mu 1959, pakalukila Martie uvua mubuele mu kalasa ka Galaad ka musangu wa 32, bakatubikila bua kuvua kuenza mudimu ku filiale wa Afrique du Sud, uvua usanganyibua pabuipi ne Elandsfontein, ku Est wa Johannesburg. Mu kupita kua bidimu, mvua mmona dilubuluka dia bulongolodi mu bitupa kabukabu, nangananga dikola diabu mu dinanga ne dileja luse. Ngakajingulula se: Yehowa udi ulombola bulongolodi buende ku butuangaji bua Yezu Kristo ne udi utumika ne aba badi badifila ku budisuile.

Mu 1962, ngakalukila ku Brooklyn, ku New York, bua kulongeshibua mu ngondo dikumi pa mushindu udi midimu yendeshibua ku filiale. Ebi biakangambuluisha bikole pakantekabo mu 1967 muludiki wa filiale wa Afrique du Sud. Mu 1976, komité ya filiale yakatekibua, nunku, ku Afrique du Sud, bujitu bua kuangata mapangadika manene budi pa makaya a bakulu batanu bamonemone mianda.

Nsombelu mu tshikondo tshia disunguluja mekala a dikoba

Mikenji ya disunguluja mekala a dikoba ivua ibondakaja nkuatshilu wa midimu mu filiale wetu. Mu 1952, pakibakabu nzubu wa bena mudimu ba Betele wa Elandsfontein, mikenji ivua mitufinakaje bua kusakidila, kumfundu, nzubu mukuabu bua kubuejamu bana betu bafike ne ba-métis. Mikenji ivua kabidi itufinakaja bua kudilabo muaba mukuabu batapuluke ne batoke mu nzubu ivuabo babikila ne: bisombedi bia bafike. Pashishe, tuakadilongolola bua kuikalabo badiila mu tshikuku tshia Betele. Ke muvuabi bienzeka too ne mu 1959 patuakafika ku Betele. Bumuntu buanyi buonso buvua butomboka bua ditapulula edi diashila pa diikala dia dikoba.

Pashishe, mbulamatadi wakanyenga bukenji bua kusomba mu nzubu uvua kumfundu kua nzubu munene wa bena mudimu ba Betele. Bana betu aba bakaya kusombela mu tshimenga tshia bafike tshivua tshisanganyibua mutantshi wa kilometre 20 ne muaba awu. Bamue bavua mu nzubu ya difutshila, bakuabo mu nzubu ya bajike. Nsombelu eu mubi wakanenga bidimu bivule.

Didiunda dia Betele

Mu tshine tshikondo atshi, Betele wa Elandsfontein wakadiundishibua. Kunyima kua dimudiundisha misangu isatu, wakafika too ne pa mikalu ya lupangu luetu. Kasumbu kaludiki kakatulomba bua kukeba tshitupa tshia buloba mu muaba utuvua mua kuibaka Betele uvua bana betu bafike ne bua kuanyishibua bua kusombelamu pabo. Dinda dionso, dîku dia Betele divua disambila bua se: mu mushindu kampanda peshi kansanga, Yehowa unzulula njila bua muanda eu.

Ndituku kayipu dia disanka patuakapeta, ndekelu wa bionso, tshitupa tshia buloba tshikumbanyine ku mpenga kua Krugersdop, ku Ouest wa Johannesburg! Kadi, bakatuenzeja kabidi bua tuetu kuibaka nzubu mutapuluke bua bana betu bafike. Ke tshituakenza, kadi tuakapeta bukenji bua kubuejamu anu bantu bafike 20. Tudi tusanka pa kumona muvua malu matuadije kushintuluka pankatshi pa bidimu bia 1980. Mbulamatadi wakatekesha mikenji yende mipite bukole ya disunguluja dia mekala a dikoba, ne bana betu bafike, ba-métis ne ba-indien bavule bakabikidibua bua kulua kuenza netu mudimu ku Betele.

Mpindieu, tudi ne dîku dia Betele didi mu disanka ne mu buobumue, didi muenamu yonso mua kusomba mu nzubu udiye musue, kakuyi kansungasunga bua diikala dia dikoba. Bualu bukuabu, kunyima kua bidimu bivule bia diluangana dikole, tuakapeta ndekelu wa bionso dianyishibua mu mikanda ya mbulamatadi dia ntendelelu wetu. Tshisumbu tshiakenjibua ne kumanyika pa kufundibua dîna dia “Bantemu ba Yehowa ba mu Afrique du Sud” mu mikanda ya mbulamatadi. Mpindieu, tudi mua kuenza mafesto etu a dibanjija mabaka, ne mu kartié ya bafike, Nzubu ya Bukalenge idi ipatuka mu buloba bu buowa.

Mmushindu kayipu udi bulongolodi bua Yehowa bulubuluke katshia ntuadija kuenza mudimu ku filiale wa Cap! Kumbukila ku dîku dikese dia bantu 17 kakuyi nzubu ya Betele ya kusombela, tudi mpindieu bavule, bafike ku dîku dia Betele didi ne bantu bapite pa 460, bikale ne Betele wa mpatshi muakaja ne ordinatere mipiluke, biamu bia dituta nabi mikanda bia mpolondo ne nzubu milengele ya bena mudimu ba Betele! Eyowa, ndi mupete disanka dia kukola pamue ne bulongolodi bua Yehowa mu Afrique du Sud. Tudi bumuke ku bamanyishi ba Bukalenge batue ku 400, pangakatuadija mudimu wa buambi kukadi bidimu bu 50, ne bavule bafike ku 55 000 lelu’eu!

Ndi ngela Yehowa tuasakidila bua mundi mupete diambuluisha dia mukaji bu Martie munkatshi mua bidimu 40. “Luanyi lupanza nduwule menemene.” (Musambu wa 23:5) Martie ne meme muine tudi ne dianyisha kudi Yehowa bu mutudi mu bulongolodi buende bulombola ku spiritu ne tudi’anu bapangadije bua kutungunuka ne kumusadila mu nzubu wende, ku Betele, ne kuenda dikasa dimue ne bulongolodi buende budi buya butangile kumpala.

[Tuarte mu dibeji 19]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

ANGOLA

ZAMBIE

ZIMBABWE

MOZAMBIQUE

BOTSWANA

NAMIBIE

SWAZILAND

AFRIQUE DU SUD

LESOTHO

MALAWI

TANZANIE

ZAÏRE

Pretoria

Johannesburg

Cape Town

Port Elizabeth

MBUU WA ATLANTIQUE WA KU SUD

MBUU WA KU INDE

MUIMBU WA KU MOZAMBIQUE

[Tshimfuanyi mu dibeji 20]

Piet Wentzel ne Frans Muller (ku dia bakaji) mu mudimu wa bumpanda-njila mu 1945

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Frans ne Martie Muller

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu