Nsombelu wa tshipatshila

BU MUDIBI BILONDA KUDI MELVA A. WIELAND

Mu Luabanya 1940, ngondo mikese kunyima kua batismo wanyi, muakunyanyi wa bakaji Phyllis wakalua kundi ne kungebeja ne: “Bua tshinyi kuenaku uya kupanda-njila?” “Kupanda-njila?” Ke mungakebeja. “Udi ungambila bua kumanyisha ku dîba ne ku dîba, dituku pabuipi ne dionso anyi?”

‘MMUNYI mundi mua kuikala mpanda-njila,’ ke mungakela meji, ‘ne dimanya dianyi dia Bible dikese ne mfranga mikese ku banke?’ Kadi, lukonko lua Phyllis luakangelesha meji. Ngakasambila kabidi bia bungi bua bualu ebu.

Ndekelu wa bionso ngakela meji ne: ‘Bua tshinyi tshiena mua kueyemena Nzambi padiye ulaya bua kututabalela bituikala tukeba diambedi Bukalenge buende?’ (Matayo 6:33) Ke bualu kayi mu Kabalashipu 1940, ngakafila mukanda wa diumbuka ku mudimu wanyi wa mutedi wa bilamba. Pashishe ngakatuma mukanda ku biro bia filiale wa Société Watch Tower ku Australie, ndomba mudimu wa bumpanda-njila.

Mudimu wanyi wa matuku male

Kunyima kua mbingu mikese, ngakapeta diandamuna, bammanyisha ne: bavua ne bua kumpesha mudimu kunyima kua meme mumane kubuela mu mpuilu uvua ne bua kuenzeka mu lubanza lua tshilombuelu tshia Bantemu ba Yehowa mu Strathfield, musoko udi ku mpenga kua tshimenga tshitambe bionso bunene tshia Sydney mu Australie. Dinda diakalonda mpuilu, ngakaya ku biro bua kumpeshabu mudimu wanyi.

Muntu uvua mu biro wakumvuija ne: “Bua mpindieu, tudi ne mudimu muvule mu nzubu wa disukula bilamba. Udi mua kushala ne kuambuluisha bua mbingu mikese anyi?” Bivua mu Tshimungu 1940​—ne ntshidi anu ntumika mu nzubu wa disukula bilamba! Tshikondo atshi kuvua anu bantu 35 mu dîku dia tshilombuelu; mpindieu kudi bantu 276.

Kadi pamu’apa nudi mua kudikonka bua tshinyi ndi ngangata mudimu wa mu nzubu wa disukula bilamba bu “nsombelu wa tshipatshila,” nangananga bualu ngakumbaji mpindieu bidimu bipite pa 50 mu mudimu wanyi. Kumpala kua meme kunumvuija, suayi bua nnulondele bipatshila bianyi bia ku ntuadijilu.

Manaya akalua nsombelu wanyi

Ngakaledibua mu Melbourne mu dia 1 Tshiongo 1914, muan’a bute pa bana batanu. Tuvua ne baledi banangi bavua ne nsombelu mulombola kudi mêyi-maludiki mambandile ne bavua banyoka pavuabi bikengedibua. Tuvua kabidi ne etshi tshivua mua kubikidibua bu dishidimunyibua mu malu a Nzambi dikena tshitembelu, bualu baledi betu kabavua bayi ba mu nzubu wa Nzambi to. Kadi, bavua misangu yonso anu batulomba tuetu bana bua se: tubuele mu Kalasa ka mu dia lumingu ka ekleziya wa Angleterre.

Pangakalekela kalasa mu 1928 ne kutuadija mudimu bu mutedi wa bilamba, ngakapangadija bua kupitshisha dîba dianyi dia bungi dia dijikija lutetuku nnaya manaya, ngela meji ne: ebi bivua mua kungambuluisha bua kutshimuna bukata buanyi. Ngakadifundisha mu tshisumbu tshia batu ba tenis ne ngakanaya tshidimu tshijima. Mu muvu wa hiver ngakanaya kabidi basketebole ne bazebole, ne mu muvu wa automne ngakanaya mu tshisumbu tshia batu ba cricket tshia bana ba bakaji. Ngakalua kunanga bikole dinaya dia cricket, ne ngakenza muanyi muonso bua kupuangaja nzanzu yanyi bu munayi wa lubilu lukole wa ndundu wa cricket bua kudikumbaja tshishiki bua kunaya matshe avua pankatshi pa bisumbu bia bimenga bishilashilangane.

Tshipatshila tshishilangane ne manaya

Ku ntuadijilu mu nsombelu, ngakapampakajibua bikole kudi dilongesha dia se: Nzambi wa dinanga uvua ne muaba kampanda udi ubikidibua bu inferno mudi aba bakenza malu mabi ne bua kukengeshibua kakuyi ndekelu. Buanyi meme dilongesha edi kadivua ne ngumvuilu to. Nunku anjayi kufuanyikija disanka dianyi pangakajingulula ku mpukapuka mu Bible diumvuija dilelela dia “inferno.” Biakenzeka nunku’eu:

Muakunyanyi wa bakaji Phyllis, undi mupite ne bidimu bitanu, uvua pende munange kunaya manaya, ne tuvua nende mu tshisumbu tshimue tshia cricket tshia bana ba bakaji. Mu 1936 muena tshisumbu netu kampanda wakalubula Phyllis kudi nsongalume kansanga uvua ne dîna dia Jim uvua mumanyike bu muena Nzambi wa dilambu. Katupa kîpi kunyima Jim wakatuadija kuakula ne Phyllis pa bidi bitangila malongesha a mu Bible. Wakalengibua bikole ku muoyo. “Bidi bilondangana bimpe be ne bidi bia meji,” ke muvuaye ungambila.

Tshikondo atshi Phyllis ne meme tuvua tulala mu tshibambalu tshimue ku mbelu, ne wakateta bua kujula ntema yanyi mu bivua Jim umulondela pa bidi bitangila Bukalenge bua Nzambi. “Nebuenze tshidi mbulamatadi ya bantu mipange bua kuenza,” ke muakangambilaye ne musangelu wonso. Kadi, ngakelangana nende mpata, ngamba ne: eu uvua ntendelelu mukuabo bua kutukondakaja ne kabidi ne: muntu nansha umue kavua mumanye menemene malu atshilualua to. Kadi Phyllis kakateketa mu mikolo to ne uvua utangadija mikanda mu tshibambalu, utekemena ne: mvua mua kuyibala.

Mvua mukokibue bua kumanya bua tshinyi Phyllis uvua ne musangelu wa dikema bua ditabuja edi dipiadipia, ke bualu kayi dimue dituku ngakambula broshire kampanda. Uvua ne tshiena-bualu tshidi tshitua ku muoyo tshia Hereafter (Muoyo walua). ‘Ntema yanyi yakajudibua’ pangakabulula mabeji awu ne kumona muaku “inferno.” Ngakakema pangakamanya ne: muaku wa mu Bible “inferno” udi bushuwa umvuija majambu a bukua-bantu buonso ne kabidi se: bantu bimpe ne babi buonso badi bamuya. Ngakamanya kabidi ne: inferno ki mmuaba wa dikengeshibua to; bafue ki mbamanye tshintu nansha tshimue ne kabena mua kumvua tshintu nansha tshimue.​—Muambi 9:5, 10; Musambu wa 146:3, 4.

Mvua mbiumvua bimpe, nangananga pavua broshire eu umvuija ne: Nzambi munangi ne Wa-Bukole-Buonso mmulaye bua kupingajulula bafue ku diambuluisha dia tshishima tshidi tshibikidibua dibiishibua ku lufu. (Yone 5:28, 29) Mpindieu mvua ne dijinga dia kujingulula bivule bia ku bintu bivua Jim wambila Phyllis. Ngakamona nkudimuinu wa King James Version mu bukese buende wakampesha tatu pantshivua muana mutekete ne ngakakeba mvese mitêla mu broshire awu. Nkudimuinu eu wakajadika bivuabu bamba pa inferno ne ngikadilu wa bafue.

Bualu bukuabo buakankemesha nkumanya se: Nzambi udi ne dîna dia pa nkayende, Yehowa. (Musambu wa 83:18) Ngakamona kabidi ne: Nzambi uvua ne tshipatshila, anyi kabingila, bua tshintu kayi tshionso tshiakenzaye anyi tshidiye mulekelele bua kuenzekatshi. Biakansaka bua kudiebeja ne: ‘Tshipatshila tshianyi menemene mu muoyo ntshinyi?’ Bituadijile apu, ngakatuadija kudikonka né bivua ne dikuatshisha buanyi meme bua kuangata manaya ne mushinga mukole​—kufika too ne ku dilengulula bintu bikuabo bionso.

Dienza malu bilondeshile mapangadika

Jim ne Phyllis kabavua banji kumanya menemene ne: mmuenenu wanyi pa nsombelu ukavua mushintuluke, kadi bakamujingulula pakabikidibua dîku dietu mu difesto dia mulunda kampanda. Mu matuku awu, pavua bikondo bia mushindu’eu bilua, buonso bavuaku bavua ne bua kuimana kuulu, ne kututakaja vere ya maluvu bua lumu lua Mukalenge wa Angleterre, ne buonso bavua ne bua kujula muulu vere yabo ya maluvu bua kunua. Kadi, ngakapangadija bua kushala musombe ne Jim ne Phyllis. Bakakema bikole pakammonabu ntungunuka anu ne kusomba! Ki nkuamba ne: katuvua ne kanemu, kadi bu bena nkristo tuakumvua ne: tuvua ne bua kulama ndubidila wetu ne kubenga kudibuejakaja mu mikiya ya dileja ditunga kanemu kanekesha.​—Yone 17:16.

Kadi, baledi banyi ne bena dîku bakuabo bakapapuka ne buôwa. Bakamba ne: tuvua bashipi ba mikenji, anyi babuluke​—peshi bionso bibidi! Pashishe, patuakaya, Phyllis ne meme ku tshibilu tshia difila dikopo bua tshisumbu tshia batu ba cricket tshia bana ba bakaji, bualu bua muomumue buakenzeka munkatshi mua mikiya ya dileja ditunga kanemu kanekesha. Tshipeta tshivua se: bubidi buetu tuakumbuka mu tshisumbu tshia batu ba cricket. Kabivua bikole bu mumvua ngela meji to, bualu ngakajingulula ne: kanemu ne lulamatu bianyi bivua bia kuleja kudi Kristo Yezu, Mukalenge wa Bukalenge bua mu diulu bua Nzambi.

Phyllis wakumvuija mpindieu ne: bivua bikengela bua ngikale mbuela pa tshibidilu mu bisangilu bia Bantemu ba Yehowa bua kuibaka ditabuja dianyi ne dimanya dia Bible dia bungi. Tshikondo atshi kuvua anu tshisumbu tshimue mu Melbourne, nunku ngakatuadija kubuela mu bisangilu kuinaku mu dia lumingu dionso mu mapingaja. Katupa kîpi kunyima, ngakatuishibua ne: bivua bulongolodi bulelela bua Nzambi pa buloba.

Katupa kîpi kunyima, ngakalombibua bua kudifila mu mudimu wa buambi bua ku nzubu ne ku nzubu. Ku ntuadijilu mvua ngelakana, kadi mu dia lumingu kampanda mu dinda ngakapangadija bua kupatuka mu buambi bu mushindikiji anu bua kumona mushindu uvuabu buenjibua. Ngakasanka bikole pakansungulabo bua kupatuka ne Ntemu muzanzamuke wakakula ne dishindika dionso ku tshiibi tshia kumpala ne wakapeta diandamuna dilenga kudi muena nzubu. Ngakadiambila ne: ‘Tangila, kabivua bikole menemene to, kadi nenkengele ditumikatumika dia bungi kumpala kua meme kukumbana bua kuenza bia muomumue.’ Nunku anjibi kufuanyikija dikema dianyi, pakangambila Ntemu eu, kunyima kua tshiibi tshia kumpala ne: “Udi mukumbane mpindieu bua kudienzela wewe nkayebe.”

“Meme nkayanyi?” ke mungakakonka, mpampakana! “Anjibi kuela meji! Nengambe tshinyi bikala muntu kampanda mungele lukonko lukole ne lundi tshiyi mumanye diandamuna?” Kadi munshindikiji uvua anu muimanyine pa bualu bumue bumue ebu. Nunku, ne mubidi unzakala, ngakamanyisha meme nkayanyi eku yeye utungunuka ne buambi kudi bantu bavua diamuamua dia musesu. Mu mushindu kampanda ngakapanduka dinda dia kumpala adi.

Katshia pine apu ngakatuadija kudifila mu mudimu wa buambi mu dia lumingu dionso mu dinda. Pavua muntu ku tshiibi ungela lukonko lumvua tshiyi mua kuandamuna, mvua mua kuamba ne: “Nengenze makebulula pa bualu ebu ne nempingane bua kukutangila.” Bia disanka, Yehowa wakatungunuka ne kumpesha bukole ne dikima bua kutungunuka ne nsombelu wanyi wa tshipatshila mupiamupia. Ngakalambula muoyo wanyi kudiye, ne mu Kasuamansense 1939, ngakapeta batismo mu dijiba dia kuombela dia mu tshimenga tshia Melbourne. Katupa kîpi kunyima, Phyllis ukavua tshikondo atshi mumane kusedibua kudi Jim, wakankonka bua tshinyi tshivua mutuadije kupanda-njila.

Mudimu ku filiale

Mu Tshiongo 1941, katupa kîpi kunyima kua meme mumane kutuadija kutumika ku Betele, bu mutuvua tubikila biro bia filiale, mudimu wa Bantemu ba Yehowa wakakandikibua mu Australie. Kunyima kua basalayi bamane kubuela mu Nzubu wa Betele wetu mu Strathfield, ngakatumibua ku ferme wa Société ku Ingleburn, ku kilometre bu 48 ne tshimenga tshia Sydney. Mu Kabalashipu 1943 tubadi tuakapesha Société Watch Tower budikadidi ne kumbushatu dikandika. Ku ndekelu kua tshidimu atshi, 25 ba kutudi bakapingajibua ku Betele wa Strathfield. Kuinaku ngakatungunuka ne kutumika mu nzubu wa disukula bilamba, eku ngenza midimu mikuabo mu nzubu wa filiale.

Makumi a bidimu akalonda akamueneka bu akapita ne lukasa luonso. Pashishe mu 1956, ngakaselangana ne muena mudimu nanyi wa ku Betele, Ted Wieland. Ted uvua muntu mupole malu, muena lutulu, ne tuakasanka bikole patuakanyishibua bua kutungunuka kusombela mu Betele bu mulume ne mukaji. Bubidi buetu tuvua tuangata ne mushinga nsombelu wetu wa tshipatshila, bikale ne diakalenga bua disanka dia mudimu dia kusadila ku filiale wa Australie. Eyowa, kusakidila ku mudimu wetu ku Betele, tuvua ne disanka dia kutumika pamue bua kuambuluisha bakuabo bua kuluabu balongi ba Kristo. Bu tshilejilu tshimue, udi mua kubala pa bidi bitangila dîku dia Weekes mu Réveillez-vous! wa mu dia 22 Kasuamansense 1993.

Didiunda dia biteketebitekete dia buambi bua Bukalenge diakakengela kusakidila anu bantu 10 anyi 12 ku bungi bua bena mudimu wetu mu kupita kua bidimu 30 bianyi bia kumpala ku Betele. Kadi nsombelu wakashintuluka ne lukasa luonso mu bidimu bia 1970 patuakatuadija kupatula bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! munemu. Dibakibua dia imprimeri mupiamupia diakatuadija mu Tshiongo 1972. Katupa kîpi kunyima tshiamu tshia dipatula natshi mikanda tshia tone 40 tshiakafumina ku Japon, ne mu 1973 tuvua tupatula bibejibeji pabuipi ne 700 000 ku ngondo wonso. Dîku dietu dia Betele diakatuadija mpindieu kudiunda menemene.

Bidimu bia 1970 biakantuadila kabidi pa nkayanyi dibungama. Diambedi, bayanyi munanga Ted wakafua mu 1975 ne bidimu 80. Pashishe, matuku mashadile pa tshidimu tshimue kunyima, tatu wanyi mukulakaje wakalala pende mu lufu. Mvua mpeta dikankamijibua dia bungi kudi Yehowa ne mu Dîyi diende, Bible, ne kudi bana betu ba balume ne ba bakaji ba mu nyuma. Biakangambuluisha kabidi bia bungi bua meme kutungunuka ne kuikala ne bivule bia kuenza ku Betele mu mudimu wanyi wa tshipatshila munkatshi mua tshikondo etshi tshia kanyinganyinga kakole mu nsombelu wanyi.

Kadi, nansha muvuabi nunku, muoyo udi anu wenda utungunuka, ne ngakatuadija kabidi mpindieu kulabula disanka ne mabenesha, bu mukamba. Mu 1978, ngakabuela mu mpuilu ku Londres, mu Angleterre, ne kunyima ngakakumbula Tshilombuelu tshia bukua-matunga tshia Watch Tower Society ku Brooklyn, mu New York. Kumona nkama ya bana betu ba balume ne ba bakaji batumika ne musangelu wonso ku Betele wa Brooklyn nkushale tshilejilu buanyi meme too ne ku lelu’eu.

Pakavua bidimu bia 1970 bienda bitua ku ndekelu, bakatuambila ne: didiundisha dia pa mutu divua dilongolodibua bua mulongolongo wa nzubu ya Betele wa Australie. Kadi, didiundisha kadivua ne bua kuenzeka mu Strathfield to, mutuvua bamane kujikija muaba wa kuibakila mu lupangu luetu. Pamutu pa nunku, nzubu mipiamipia mialabale ivua ne bua kuibakibua mu lupangu luetu ku Ingleburn, kungakatumika tshikondo tshia dikandika ku ntuadijilu kua bidimu bia 1940.

Ditungunuka ne nsombelu wa tshipatshila

Ndisanka kayipu dituvua nadi mu Tshiongo 1982 patuakaya ku nzubu yetu mipiamipia! Eyowa, ku ntuadijilu kuvua dibungama dikese pa kushiya miaba ituvua bamane kuibidilangana nayi, kadi kabiakanenga to bua tuetu kusankidila nzubu wetu mupiamupia wa bibambalu bimpe bia kulala 73. Mpindieu pamutu pa kumona bimana bia matafuadi ne misesu ya misoko, tudi tumona madimi ne mitshi bia mubidi wa mâyi a matamba, bimuna bidi bidia bisuku, ne dipatuka ne dibuela bia mpatshi bia dîba​—muaba udi usankisha bikole.

Mu dia 19 Luabanya 1983, tuakasanka bua dibanjija dia mulongolongo wetu wa nzubu tshikondo tshia munya mu muvu musheme wa automne. Lloyd Barry muena Kasumbu Kaludiki ka Bantemu ba Yehowa wakenza muyuki wa dibanjija udi utua ku muoyo. Meme nkayanyi mvua musue bua kuikalaye kuoku ne mukajende bua programe wa dibanjija, bualu ngakatumika nabu ku Betele wa Strathfield patutshivua buonso buetu bansonga menemene.

Didiunda ditungunuke dia mudimu wa buambi bua Bukalenge divua dikengela didiundisha dia pa mutu dia nzubu yetu munemu mu Ingleburn. Mu 1987, biro biakalabajibua. Pashishe, mu dia 25 Kasuabanga 1989, nzubu mupiamupia wa disombela wa bisasa bitanu ne tshiapu tshipiatshipia tshia pa mutu tshia bisasa bisatu biakabanjijibua. Mmushindu kayipu utuavudi​—kumbukila ku ba-ministre bashadile pa 4 000 mu Australie pangakatuadija mudimu wanyi kulua too ne 59 000!

Matuku adi panshi aa, filiale wa Australie mmuvuijibue bimue Bureau d’ingénierie régionale pa bisatu bidi Société nabi, pa kusakidila Japon ne Allemagne. Ebi biakakengela kabidi didiundisha dia pa mutu dia mulongolongo wa nzubu ya Betele. Nzubu mukuabo wa bisasa bisatu wa biro mmufume ku dijika mpindieu, ne mudimu wa nzubu mukuabo wa disombela wa bisasa bitanu ukadi pabuipi ne kujika, wikala ne bibambalu bia pa mutu 80 bua kupetesha dîku dietu didi dienda didiunda muaba wa kulala.

Mu nzubu wa disukula bilamba, tudi ne tshisumbu tshitantamane bua kumona mua kupita ne bujitu ebu, kadi misangu ya bungi ntu mvuluka dituku adi dia Tshimungu 1940 pangakalombibua bua kuambuluisha mu tshibambalu etshi bua mbingu ibidi. Ndi ne dianyisha dia bungi bu muakalunguluka mbingu ibidi ayi bidimu bipite pa 50 ne bu mudi Yehowa Nzambi ulombola bidia bianyi ku nsombelu wa tshipatshila wa mushindu’eu.

[Tshimfuanyi mu dibeji 21]

Pamvua ne bidimu 25

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Dituku dia dibaka dietu mu 1956

[Bimfuanyi mu dibeji 24]

Mu 1938 muakunyanyi wa bakaji ne meme tuvua badiine mu manaya, kadi nsombelu wanyi udi mpindieu upatula bipeta bivule