Ir-​Ritorn Taʼ L-​Għasfur Kbir Abjad

MINN KORRISPONDENT TAʼ STENBAĦ! FIL-​ĠAPPUN

BI STIKKA f’idejhom, l-​irġiel erħewlha biex isawtu l-​għasafar bojod sbieħ ħalli joqtluhom, wieħed wieħed. L-​għasafar kienu l-​albatross. L-​irġiel: Hanemon Tamaoki u l-​kompliċi tiegħu. Il-​post: Torishima, gżira xi 600 kilometru fin-​Nofsinhar taʼ Tokyo. Is-​sena kienet l-​1887.

Tamaoki kien ippjana dan għal snin sħaħ. Kien hemm domanda kbira għal rix artab għas-​saqqijiet kemm f’pajjiżu u kemm barra, u Torishima kienet gżira mwarrba li l-​uniċi abitanti tagħha kienu dawn l-​eluf taʼ albatross li kienu jiġu regolarment biex ibejtu. Fosthom kien hemm l-​albatross taʼ denbu qasir, li Tamaoki sabu speċjalment attraenti. Kien l-​akbar għasfur tal-​baħar taʼ l-​Emisferu tat-​Tramuntana. Ipprova immaġina kemm-il rixa kellu biex jgħatti ġisem mibrum li kien jiżen madwar 8 kilogrammi u li bil-​ġwienaħ miftuħin kellu tul taʼ iktar minn żewġ metri u nofs! Iktar minn hekk, dan l-​għasfur kien mans u ma kienx jipprova jaħrab saħansitra meta jkun fil-​periklu.

Tamaoki ġab daqs 300 ħaddiem fil-​gżira biex jgħinuh joqtol u jnittef l-​għasafar. Huma bnew villaġġ u ferrovija biex jittrasportaw l-​għasafar mejtin. Dik l-​intrapriża kienet tant effiċjenti li Tamaoki malajr sar sinjur kbir​—billi qatel madwar ħames miljun għasfur. Il-​qerda kienet tant kbira li meta żbroffa l-​vulkan tal-​gżira fl-​1902, u qered il-​villaġġ u l-​abitanti kollha tiegħu, xi wħud qisuha bħala “saħta talli qatlu l-​albatross.” Minkejja dan, is-​sena taʼ wara, l-​irġiel reġgħu ġew, biex ifittxu l-​għasafar li kien għad baqaʼ.

Daqs 1500 kilometru ’l bogħod fiċ-​China Sea tal-​Lvant, fuq ftit gżejjer kollhom blat u diżabitati bejn Tajwan u Okinawa, kien hemm raġel li jismu Tatsushiro Koga li kien qed jagħmel l-​istess negozju biex jistagħna. Bħal Tamaoki, Koga sab li l-​provista tiegħu t’għasafar malajr bdiet tonqos. Fl-​aħħar, telaq mill-​gżira fl-​1900​—wara li kien diġà qatel madwar miljun albatross.

Riżultat Traġiku Minħabba r-​Regħba

Dik il-​qerda taʼ l-​għasafar fuq skala kbira kienet traġedja b’konsegwenzi koroh. Mid-​diversi speċi taʼ l-​albatross, tlieta jgħixu fil-​Paċifiku tat-​Tramuntana, fuq medda t’art prinċipali fejn ibejtu fuq il-​gżejjer imqaxqxin minn Tamaoki u Koga. Wieħed minnhom, l-​albatross taʼ denbu qasir (Diomedea albatrus), milli jidher ma kien ibejjed fl-​ebda art oħra fid-​dinja.

Xi darba l-​albatross kien meqjus b’reverenza profonda mill-​baħħara li jkunu bejn sema u ilma. Leġġendi u għajdut tal-​baħar jiddeskrivuh bħala l-​ħabbâr taʼ l-​irjieħ, tan-​nida, u taċ-​ċpar. Iżda, m’hijiex xi leġġenda li l-​ġwienaħ twal b’mod straordinarju taʼ dan l-​għasfur kbir abjad jagħmluh kapaċi jtir fl-​għoli minn naħa għall-​oħra taʼ l-​oċean fi ftit ġranet biss, u li jivvjaġġa l-​biċċa l-​kbira tal-​ħin fir-​riħ bil-​ġwienaħ bilkemm jiċċaqalqu. M’hemm ħadd li għandu abbiltà daqsu li jigglajdja u jibqaʼ fuq il-​baħar għal perijodi twal taʼ ħin.

Għalkemm l-​albatross jistaʼ jtir fl-​għoli bil-​grazzja, il-​moviment tiegħu fuq l-​art hu bil-​mod u bla grazzja. Il-​ġwienaħ twal u l-​ġisem daqsxejn mibrum tiegħu jżommuh milli jaqbad itir malajr. Dan, flimkien maʼ li ma tgħallimx jibżaʼ mill-​bniedem, għamel lil dan l-​għasfur priża faċli. Minħabba dan, in-​nies tawh ismijiet bħal l-​għasfur gooney jew mollymawk.a

Nies irresponsabbli li ġew imqanqlin mill-​għarfien li l-​albatross mejtin iġibu l-​flus, baqgħu jieħdu gost jeqirduhom. Skond stħarriġ ġie rrivelat li sa l-​1933, kien hemm inqas minn 600 għasfur f’Torishima. Il-​gvern Ġappuniż, ma kellux triq oħra ħlief li jiddikjara li ma jħallix lin-​nies imorru iżjed fuq il-​gżira. Imma rġiel bla skruplu ġrew lejn il-​gżira biex joqtlu kemm jifilħu għasafar qabel ma bdiet isseħħ il-​projbizzjoni. Sa l-​1935, skond wieħed espert, kien għad baqaʼ biss 50 għasfur. Fl-​aħħar, l-​albatross taʼ denbu qasir kellu jiġi ddikjarat bħala estint. X’riżultat traġiku tar-​regħba tal-​bniedem! Imma kienet ġejja sorpriża kbira.

Ir-​Ritorn Jibda

Lejla waħda fl-​1951, raġel li kien qed jixxabbat mal-​blat taʼ Torishima nħasad bi ħsejjes għal għarrieda. Sab ruħu wiċċ imbwiċċ maʼ albatross! L-​albatross taʼ denbu qasir kien b’xi mod salva u kien qed jerġaʼ jbejjed f’Torishima. Iżda, din id-​darba l-​għasafar kienu qed jagħmlu l-​bejta tagħhom fuq telgħa wieqfa li kważi impossibbli biex tintlaħaq min-​nies. U mid-​dehra kienu iktar kawti f’konnessjoni mal-​bnedmin. Min jaf kemm ferħu dawk li jħobbu n-​natura!

Il-gvern Ġappuniż aġixxa fil-​pront. Dawn ħawlu x-​xitla tal-​pampas biex jagħmlu l-​art iktar soda għall-​bejtiet u pprojbew lin-​nies milli jmorru Torishima. L-​albatross ġie ddikjarat teżor nazzjonali u sar għasfur protett b’mod internazzjonali.

Hiroshi Hasegawa, taʼ l-​Università Toho tal-​Ġappun, ilu jistudja dawn l-​għasafar mill-​1976 u issa jżur il-​gżira tliet darbiet fis-​sena biex jagħmel xi stħarriġ dwarhom. Hu qal lil Stenbaħ! li billi f’saqajhom l-​għasafar ilibbsilhom ċurkett taʼ kulur differenti kull sena, kien skopra li darba biss fi tlieta jew erbaʼ snin l-​albatross taʼ denbhom qasir kienu jmorru lura fil-​post fejn twieldu biex ibejtu. L-​ewwel darba li jbejtu jkollhom sitt snin u jbidu sempliċement bajda waħda kull darba. Għalhekk, saħansitra b’għomor taʼ bejn wieħed u ieħor 20 sena, jieħu żmien twil biex in-​numru tagħhom jiżdied. Mill-​176 bajda li biedu l-​albatross f’Torishima matul ix-​xitwa taʼ l-​1996/97, 90 biss faqqsu.

X’jagħmlu l-​albatross fil-​kumplament tal-​ħin? Hasegawa jgħid li ftit huwa magħruf dwar dan. Huma definittivament jevitaw l-​art u n-​nies. Veru li l-​albatross isegwu l-​vapuri u jillandjaw fuqhom? Din m’hijiex ħlief leġġenda mingħajr ebda evidenza li tappoġġjaha, skond Hasegawa. Hu jgħid li jinsab ċert li “l-​albatross Ġappuniżi ma jillandjawx fuq vapuri.” Imma jżid li xi mkien ieħor fid-​dinja, “xi għasafar għandhom mnejn jinżlu fuq il-​vapuri għal ftit tal-​ħin jekk jiġu mitmugħin.” Fil-​maġġur parti tal-​ħin, jagħmlu dak li l-​iktar kapaċi jagħmlu​—jitilgħu ’l fuq mill-​kurrenti taʼ l-​arja favorevoli u jimirħu fuq l-​oċean vast. Meta jkunu għajjenin, jorqdu fuq wiċċ il-​baħar. Jieklu klamari, ħut li jaqbeż mill-​ilma, granċijiet, u gambli. L-​għasafar li Hasegawa kien għamlilhom iċ-​ċrieket jintlemħu fil-​Bering Sea u fil-​Golf taʼ l-​Alaska. U fl-​1985 id-​dehra taʼ albatross taʼ denbu qasir ’il barra mill-​kosta taʼ Kalifornja​—l-​ewwel darba kważi f’seklu—​verament ikkaġunat eċċitament fost dawk li josservaw l-​għasafar hemmhekk.

Xi Ngħidu għall-​Futur?

L-​aspett pożittiv hu li l-​albatross taʼ denbhom qasir iktar ma jmorru qed jiżdiedu. F’Mejju li għadda, Hasegawa kkalkula li kien hemm “iktar minn 900 inklużi l-​flieles.” Hu żied: “Sas-​sena 2000, għandu jkollna ’l fuq minn 1,000 għasfur f’Torishima biss, u ’l fuq minn 100 fellus li jitwieldu kull sena.” Huwa kommoventi wkoll il-​fatt li, fl-​1988, wara 88 sena, kienu dehru li qed jerġgħu jbejtu fiċ-​China Sea tal-​Lvant. L-​għasafar kienu għażlu post imwarrab kollu blat f’territorju kontroversjali, li għandu jassiguralhom sigurezza għal ftit żmien min-​nies.

L-iżbalji taʼ mijiet taʼ snin ilu bil-​mod il-​mod qed jiġu kkoreġuti. Veru dan? Riċerkaturi taʼ spiss isibu li meta jaqbdu l-​għasafar biex ilibbsulhom iċ-​ċrieket, dawn jippanikkjaw u jirremettu. Mill-​istonku tagħhom joħorġu biċċiet tal-​plastik, lajters tas-​sigaretti tal-​plastik, u imbarazz ieħor li n-​nies qed jarmu bi traskuraġni ġo l-​oċean, minn fejn jieklu l-​għasafar.

Sejrin il-​bnedmin bin-​nuqqas t’għaqal tagħhom iwasslu lill-​għasfur kbir abjad biex kważi jerġaʼ jasal għall-​estinzjoni?

[Noti taʼtaħt]

[Stampa fʼpaġna 16]

Torishima, id-​dar taʼ l-​albatross taʼ denbu qasir

[Stampa fʼpaġna 16, 17]

Il-​ġwienaħ irqaq u twal taʼ l-​albatross jagħmluh kapaċi jkun l-​aqwa glajder tad-​dinja

[Stampa fʼpaġna 17]

L-​albatross taʼ denbu qasir reġaʼ għamel ir-​ritorn tiegħu f’Torishima