Imsaħħa Matul Provi Terribbli

KIF IRRAKKONTAT MINN ÉVA JOSEFSSON

Xi wħud minna konna ltqajna fid-​distrett taʼ Újpest f’Budapest, l-​Ungerija, għal laqgħa qasira qabel ma noħorġu fil-​ministeru Kristjan. Kienet is-​sena 1939, ftit qabel ma bdiet it-​Tieni Gwerra Dinjija, u x-​xogħol taʼ l-​ippridkar tax-​Xhieda taʼ Jehovah kien ipprojbit fl-​Ungerija. F’dak iż-​żmien, min kien jieħu sehem f’li jgħallem il-​Bibbja fil-​pubbliku kien taʼ spiss jiġi arrestat.

PERESS li din kienet l-​ewwel darba li kont se nieħu sehem f’din l-​attività, mid-​dehra kont nidher xi ftit ansjuża u pallida. Wieħed ħu Kristjan imdaħħal fiż-​żmien dar fuqi u qalli: “Éva, qatt m’għandek għalfejn tibżaʼ. Li taqdi lil Jehovah huwa l-​akbar unur li wieħed jistaʼ jkollu.” Dak il-​kliem meqjus u li jqawwilek qalbek tgħidx kemm saħħaħni matul il-​ħafna provi terribbli li għaddejt minnhom.

Trobbija Lhudija

Jien kont il-​kbira minn ħamest itfal f’familja Lhudija. Ommi ma kinitx sodisfatta bil-​Ġudaiżmu u bdiet teżamina reliġjonijiet oħrajn. Bis-​saħħa t’hekk iltaqgħet maʼ Erzsébet Slézinger, mara Lhudija oħra li wkoll kienet qiegħda tfittex il-​verità Biblika. Erzsébet laqqgħet lil ommi max-​Xhieda taʼ Jehovah, u bħala riżultat, jien ukoll bdejt nuri interess kbir fit-​tagħlim tal-​Bibbja. Fi ftit żmien jien bdejt naqsam m’oħrajn dak li kont qed nitgħallem.

Meta għalaqt it-​tmintax-il sena fis-​sajf taʼ l-​1941, issimbolizzajt id-​dedikazzjoni tiegħi lil Alla Jehovah permezz tal-​magħmudija fix-​Xmara Danubju. Ommi tgħammdet dak in-​nhar ukoll, imma missieri ma kienx jaħsibha bħalna dwar din il-​fidi Kristjana li konna ħaddanna. Ftit wara l-​magħmudija tiegħi, għamilt pjanijiet biex insir pijuniera, jiġifieri, li nieħu sehem fil-​ministeru full-time. Għaldaqstant, kelli bżonn rota, u għalhekk bdejt naħdem fil-​laboratorju taʼ fabbrika kbira tat-​tessuti.

Il-​Bidu tal-​Provi

In-​Nazisti kienu ħadu kontroll taʼ l-​Ungerija, u l-​fabbrika fejn kont naħdem ġiet taħt tmexxija Ġermaniża. Jum wieħed il-​ħaddiema kollha ġew imsejħin biex jidhru quddiem is-​supervisors ħalli jaħilfu l-​alleanza tagħhom man-​Nazi. Intqalilna li min jonqos li jagħmel hekk kien se jbati konsegwenzi serji. Matul iċ-​ċerimonja fejn riduna nsellmu lil Hitler, qgħadt hemmhekk bħala rispett, imma ma tajtx dik it-​tislima li riedu. Dak in-​nhar stess sejħuli fl-​uffiċċju, tawni l-​paga, u ġejt imkeċċija. Peress li kien diffiċli biex issib ix-​xogħol, bdejt naħseb x’se jiġri mill-​pjanijiet li kont għamilt biex insir pijuniera. Madankollu, l-​għada sibt xogħol ġdid u saħansitra b’iktar paga.

Fl-aħħar stajt naqtaʼ xewqti li nkun pijuniera. Kelli diversi pijunieri li ħadmu sħab miegħi, u l-​aħħar waħda li kelli kienet Juliska Asztalos. Konna nużaw biss il-​Bibbja fil-​ministeru, peress li ma kellniex letteratura x’noffru. Meta konna nsibu lil xi ħadd li juri interess, konna nagħmlulu żjajjar lura u nsellfuh il-​letteratura.

Għal bosta drabi wara xulxin, jien u Juliska kien ikollna nsibu territorju ieħor fejn naħdmu. Dan għaliex ċertu qassis, malli sar jaf li konna qed inżuru ‘n-​nagħaġ tiegħu,’ kien jagħmel avviż fil-​knisja li jekk ix-​Xhieda taʼ Jehovah jżuru lil xi ħadd, dan kellu jirrapportahom lilu jew lill-​pulizija. Meta xi ħadd dħuli kien jgħidilna li sar xi avviż bħal dan, aħna konna mmorru f’territorju ieħor.

Darba waħda jien u Juliska żorna wieħed żagħżugħ li wera interess. Għamilna appuntament għal żjara lura biex insellfuh xi ħaġa x’jaqra. Imma meta rritornajna, kien hemm il-​pulizija, u ġejna arrestati u meħudin fl-​għassa tal-​pulizija f’Dunavecse. Iż-​żagħżugħ kien ġie wżat bħala lixka biex jaqbduna. Meta wasalna l-​għassa, rajna li kien hemm qassis u indunajna li hu wkoll kien involut.

L-​Agħar Prova Tiegħi

Waqt li kont fl-​għassa, qaxxruli xagħri kollu, u kelli noqgħod bil-​wieqfa għarwiena quddiem madwar tużżana pulizija. Dawn interrogawni u riedu jkunu jafu min kien il-​mexxej tagħna fl-​Ungerija. Jien spjegajtilhom li aħna ma kellna l-​ebda mexxej ħlief lil Ġesù Kristu. Imbagħad sawtuni kemm felħu bil-​lenbubi tagħhom, imma ma kxiftx lill-​ħuti l-​Kristjani.

Wara dan rabtuli saqajja flimkien u żammewli jdejja ’l fuq minn rasi u rabtuhomli wkoll. Imbagħad, wieħed wara l-​ieħor, kollha stuprawni, minbarra pulizija wieħed. Tant rabtuni sew li sa tliet snin wara kien għad baqagħli l-​marki fuq il-​polzi taʼ jdejja. Daqs kemm kienu sawtuni bl-​ikrah kellhom iżommuni fil-​kantina għal ġimgħatejn sħaħ sakemm il-​ġrieħi l-​iktar gravi li kelli kienu fiequ xi ftit.

Perijodu taʼ Mistrieħ

Iktar tard ġejt mibgħuta f’ħabs f’Nagykanizsa, fejn kien hemm ħafna Xhieda taʼ Jehovah. Minkejja l-​priġunerija tagħna, għaddejna sentejn relattivament sbieħ. Konna nagħmlu l-​laqgħat tagħna kollha bil-​moħbi, u konna niffunzjonaw qisna kważi kongregazzjoni. Kellna wkoll ħafna opportunitajiet biex nagħtu xiehda informali. Kien f’dan il-​ħabs li ltqajt maʼ Olga Slézinger, oħt naturali taʼ Erzsébet Slézinger, il-​mara li kienet introduċiet il-​verità Biblika lili u lil ommi.

Sa l-​1944, in-​Nazisti fl-​Ungerija kienu ddeterminati li jeliminaw lil-​Lhud Ungeriżi, bl-​istess mod li kienu qegħdin joqtluhom fi nħawi okkupati oħrajn. Jum wieħed dawn ġew għalija u għal Olga. Ġejna ppakkjati f’vaguni tal-​ferrovija li jintużaw għat-​trasport tal-​bhejjem, u wara vjaġġ strapazzuż ħafna matul iċ-​Ċekoslovakkja, wasalna fejn kellna naslu fin-​Nofsinhar tal-​Polonja​—Auschwitz, il-​kamp tal-​mewt.

Is-​Sopravivenza f’Auschwitz

Kont inħossni protetta meta kont inkun m’Olga. Hi kienet kapaċi tkun ċajtiera anki fl-​iktar sitwazzjonijiet diffiċli. Meta wasalna f’Auschwitz, deherna quddiem l-​infami Dr. Mengele, li xogħlu kien li jifred lill-​uħud il-​ġodda li kienu tajbin għax-​xogħol minn dawk li ma kinux. Dawn taʼ l-​aħħar kienu jintbagħtu fil-​kmamar tal-​gass. Meta kien imiss lilna, Mengele staqsa lil Olga, “Kemm għandek żmien?”

B’leħen sod, u b’dik it-​tbissima fuq wiċċha, weġbitu, “20.” Fir-​realtà hi kellha d-​doppju. Imma Mengele daħakha u ħalliha tmur fuq in-​naħa tal-​lemin, u b’hekk baqgħet ħajja.

Il-priġunieri kollha f’Auschwitz kienu jiġu mmarkati b’simboli fuq il-​ħwejjeġ tal-​ħabs tagħhom​—il-​Lhud kellhom l-​Istilla taʼ David, u x-​Xhieda taʼ Jehovah kellhom it-​trijanglu vjola. Meta ġew biex iħitu l-​Istilla taʼ David fuq ħwejjiġna, aħna spjegajnielhom li konna Xhieda taʼ Jehovah u li ridna t-​trijanglu vjola. Ridna hekk mhux għax konna nistħu mill-​wirt Lhudi tagħna, imma għax issa konna sirna Xhieda taʼ Jehovah. Huma pprovaw jisforzawna biex naċċettaw l-​emblema Lhudija billi tawna bis-​sieq u sawtuna. Imma aħna żammejna sod sakemm aċċettawna bħala Xhieda taʼ Jehovah.

Maż-żmien, iltqajt m’oħti Elvira, li kienet tliet snin iżgħar minni. Is-​sebaʼ membri tal-​familja tagħna lkoll kemm huma kienu ttieħdu f’Auschwitz. Jien u Elvira biss konna ġejna meqjusin bħala tajbin għax-​xogħol. Missieri, ommi, u t-​tliet ħutna żgħar mietu fil-​kmamar tal-​gass. Elvira ma kinitx Xhud dakinhar, u ma konniex noqogħdu fl-​istess parti tal-​kamp. Hi baqgħet ħajja, emigrat lejn l-​Istati Uniti, saret Xhud f’Pittsburgh, Pennsylvania, u żmien wara mietet hemm fl-​1973.

Is-​Sopravivenza f’Kampijiet Oħrajn

Fix-​xitwa taʼ l-​1944/45, il-​Ġermaniżi ddeċidew li jevakwaw Auschwitz, peress li r-​Russi kienu qed joqorbu. Għaldaqstant, ġejna meħudin f’Bergen-Belsen, fit-​Tramuntana tal-​Ġermanja. Ftit wara l-​wasla tagħna, jien u Olga ġejna mibgħutin fi Braunschweig. Hawnhekk, aħna suppost kellna ngħinu biex inneħħu t-​tifrik wara l-​ibbombardjar intensiv mill-​forzi Alleati. Jien u Olga ddiskutejna l-​affari. Peress li ma konniex ċerti jekk dan ix-​xogħol kienx se jikser in-​newtralità tagħna, it-​tnejn li aħna ddeċidejna li ma nagħmluhx.

Id-deċiżjoni tagħna qajmet għagħa mhux ħażin. Ġejna msawtin bi frosti tal-​ġilda u mbagħad meħudin quddiem skwadra taʼ suldati biex jisparawlna. Tawna minuta ċans biex nerġgħu naħsbuha sew, u qalulna li jekk m’aħniex se nbiddlu fehmitna, kienu se jisparawlna. Aħna għednielhom li ma kellniex bżonn naħsbuha għax konna diġà ddeċidejna. Minkejja dan kollu, peress li l-​kmandant tal-​kamp ma kienx preżenti u hu kien l-​uniku wieħed li setaʼ jagħti l-​ordni taʼ l-​eżekuzzjoni, il-​qtil tagħna kellu jiġi pospost.

Sadattant ġejna mġegħlin noqogħdu bil-​wieqfa fil-​bitħa tal-​kamp il-​ġurnata kollha. Żewġ suldati armati kienu joqogħdu għassa magħna u kienu jinbidlu kull sagħtejn. Ma ġejniex mogħtijin ikel, u batejna ħafna minħabba l-​kesħa, peress li kien Frar. Għaddiet ġimgħa sejrin hekk, imma l-​kmandant ma deherx. Għalhekk, tefgħuna fil-​kaxxa taʼ trakk, u b’sorpriża, erġajna sibna ruħna f’Bergen-Belsen.

Sa dakinhar jien u Olga konna ninsabu f’qagħda terribbli. Xagħri kien kważi waqagħli kollu u kelli deni taʼ żiemel. Kelli nagħmel sforz mill-​akbar biex nagħmel xi ftit tax-​xogħol. Is-​soppa tal-​kaboċċi donnha ilma u l-​biċċa ħobż żgħira li kienu jagħtuna kuljum ma kinux biżżejjed. Imma bilfors kellna naħdmu għax min ma kienx jaħdem kien jinqatel. L-​aħwa nisa Ġermaniżi li kienu jaħdmu miegħi fil-​kċina għenuni biex nistejqer xi ftit. Meta kienu jaraw l-​għassiesa ġejjin biex jagħmlu spezzjoni, l-​aħwa kienu javżawni sabiex inkun nistaʼ mmur mal-​bank tal-​kċina, taʼ bir-​ruħi għaddejja b’xogħli.

Jum wieħed Olga sempliċement ma kellhiex is-​saħħa biex tmur fuq xogħolha, u wara dan ma rajnihiex iktar. Kont tlift ħabiba u kumpann kuraġġuża, waħda li kienet t’għajnuna kbira għalija matul dawk ix-​xhur diffiċli fil-​kampijiet. Bħala segwaċi midluka taʼ Sidna Ġesù Kristu, x’aktarx li hi rċeviet mill-​ewwel ir-​rigal tas-​sejħa tagħha għas-​sema.—Apokalissi 14:13.

Il-​Ħelsien u Ħajti wara dan

Meta spiċċat il-​gwerra f’Mejju taʼ l-​1945 u ġejna meħlusin, tant kont debboli li ma stajtx nifraħ li sa fl-​aħħar kien tneħħa minn fuqna l-​madmad taʼ l-​oppressuri; lanqas ma stajt ningħaqad mat-​truppi li kienu qegħdin jieħdu lill-​meħlusin lejn il-​pajjiżi li kienu lesti li jilqgħuhom. Bqajt tliet xhur fi sptar sabiex nerġaʼ nieħu saħħti. Wara ġejt meħuda l-​Isvezja, u din saret dari. Mill-​ewwel, għamilt kuntatt maʼ ħuti l-​Kristjani u maż-​żmien erġajt bdejt naqdi fit-​teżor prezzjuż tal-​ministeru taʼ l-​għalqa.

Fl-1949, iżżewwiġt lil Lennart Josefsson, li għal bosta snin kien qeda bħala indokratur li jivvjaġġa tax-​Xhieda taʼ Jehovah. Hu wkoll kien ittieħed priġunier matul it-​Tieni Gwerra Dinjija minħabba li żamm sod fil-​fidi tiegħu. Bdejna l-​ħajja tagħna flimkien bħala pijunieri fl-​1 taʼ Settembru, 1949, u ġejna inkarigati biex naqdu fir-​raħal taʼ Borås. Matul l-​ewwel snin li qattajna hemmhekk, konna nikkonduċu regolarment għaxar studji tal-​Bibbja kull ġimgħa maʼ wħud interessati. B’ferħ stajna naraw li minn kongregazzjoni waħda f’Borås, kien hemm tlieta matul disaʼ snin, u issa hemm ħamsa.

Ma rnexxilix indum wisq bħala pijuniera għax fl-​1950 twelditilna tifla, u sentejn wara, kellna tifel. B’hekk, kelli l-​privileġġ mill-​isbaħ li ngħallem lil uliedna l-​verità prezzjuża li dak il-​ħu grazzjuż fl-​Ungerija kien għallimni meta kelli biss sittax-il sena, jiġifieri: “Li taqdi lil Jehovah huwa l-​akbar unur li wieħed jistaʼ jkollu.”

Meta nħares lura lejn ħajti, nirrealizza li jien esperjenzajt kemm huwa minnu dak li kiteb id-​dixxipli Ġakbu meta fakkarna dwar is-​sabar taʼ Ġob: “Il-​Mulej jaf jagħder, u hu ħanin bil-​bosta.” (Ġakbu 5:11) Għalkemm jien ukoll ġarrabt provi terribbli, ġejt imbierka bil-​kbir b’żewġt itfal, l-​imseħbin tagħhom, u sitt neputijiet​—ilkoll kemm huma adoraturi taʼ Jehovah. Barra minn dawn, għandi ħafna u ħafna wlied u neputijiet spiritwali, li xi wħud minnhom jaqdu bħala pijunieri u missjunarji. Issa l-​akbar tama tiegħi hi li niltaqaʼ maʼ dawk il-​maħbubin li reqdin fil-​mewt u li ngħannaqhom meta joħorġu mill-​oqbra tal-​mafkar tagħhom.—Ġwann 5:28, 29.

[Stampa f’paġna 31]

Waqt il-​ministeru fl-​Isvezja wara t-​Tieni Gwerra Dinjija

[Stampa f’paġna 31]

Flimkien mar-​raġel tiegħi