Loto Fakaaue ki a Mose ne Mua Atu
“To fakatu mai [e Iehova] ha mutolu Atua e perofeta ma mutolu he tau matakainaga ha mutolu, ke tuga au nai; to fanogonogo a mutolu kia ia.”—GAHUA 3:22.
1. Fakaohooho fēfē e Iesu Keriso e fakamauaga tuai he tagata?
HE UA e afe tau he vahā i tuai, ko e fanauaga he tama taane pauaki ne fakatupu e tau agelu tokologa he lagi ke fakaheke e Atua, ti logona he falu leveki mamoe. (Luka 2:8-14) Tolugofulu e tau he mole, kua lahi mogonei e tama ia, ti kamata e fekafekauaga ne katoa ke tolu mo e hafa e tau, ti hiki e fakamauaga tuai he tagata. Ko e tagata fakamauaga tala tuai ne talahaua he senetenari 19 aki, ko Philip Schaff, kua omoomoi ke talahau hagaao ke he fuata taane nei: “Nakai fai tala ne tohi hifo, ka kua fakatoka e ia e tau fakamauaga, mo e foaki e tau matakupu ma e tau lauga, tau fakaakoaga, tau fakatutalaaga, tau tohi pulotu, tau gahua fulufuluola, mo e tau lologo fakaheke, ke mua ke he tau matakautau katoa he tau tagata talahaua he tau vahā i tuai mo e vahā foou nei.” Ko e fuata taane mua ue atu ia, ko Iesu Keriso.
2. Ko e heigoa ne talahau he aposetolo ko Ioane hagaao ki a Iesu mo e Haana fekafekauaga?
2 Ne tohi he aposetolo ko Ioane e tala ke he fekafekauaga ha Iesu ti talahau: “Ko e falu a mena loga foki ne eke e Iesu; kaeke ke tohi kia oti kana, kua manatu au nakai maeke he toka ai ke he lalolagi e tau tohi ia ka tohi.” (Ioane 21:25) Ne iloa e Ioane kua maeke ni a ia ke fakamau hifo e vala tote he tau mena oti ne talahau mo e taute e Iesu ke he tolu mo e hafa e tau tau mahuiga ia. Pete ia, ko e tau mena tutupu he fakamauaga tuai ia ne tohi e Ioane he Evagelia haana kua lahi mahaki e aoga.
3. Fakahokulo fēfē e maamaaga ha tautolu ke he matagahua ha Iesu he finagalo he Atua?
3 Lafi ke he tau tala Evagelia aoga ne fā, kua foaki foki he Tohi Tapu ki a tautolu e falu vala tala matafeiga ke fakamalolō e tua hagaao ke he moui ha Iesu. Tuga anei, ko e tau tala he falu tagata tua fakamooli ne momoui fakamua ia Iesu kua toka ai e tau vala tala ka fakahokulo e maamaaga ha tautolu ke he matagahua ha Iesu he finagalo he Atua. Kia fakatutala a tautolu ke he falu he tau mena nei.
Tau Tagata he Atua ne Fakaata Tuai e Keriso
4, 5. Ko hai ne fakaata tuai a Iesu, mo e ke he tau puhala fe?
4 Ko Ioane mo e tokotolu foki ne tohia e tau Evagelia ne tuhi ki a Mose, Tavita, mo Solomona ko e tau tagata ne fakaata tuai a Iesu, ko Ia ne Fakauku mo e Patuiki ne fifili he Atua. Tau puhala fe ne fakakite tuai he tau fekafekau fakamua atu ia he Atua a Iesu, ti ko e heigoa ka ako e tautolu mai he tau tala nei?
5 Ke fakakū, ne talahau he Tohi Tapu ki a tautolu ko Mose ko e perofeta, ko e hulalo, mo e laveaki. Ti pihia foki a Iesu. Ko Tavita ko e leveki mamoe mo e patuiki ne kautū ke he tau fī ha Isaraela. Ko Iesu foki ko e leveki mamoe mo e patuiki ne kautū. (Eseki. 37:24, 25) He tua fakamooli agaia a Solomona, ko ia ko e pule iloilo, ti olioli he tau Isaraela e mafola i lalo he patuiki haana. (1 Patu. 4:25, 29) Ko Iesu foki kua mua atu e iloilo ti ui aki ko e ‘Iki he Mafola.’ (Isaia 9:6) Kua kitia ai ko e matagahua ha Iesu Keriso kua tatai ke he tau tagata fakamua atu ia, ka kua mua atu e matagahua ha Iesu he finagalo he Atua. Fakamua, kia fakatatai e tautolu a Iesu mo Mose mo e kitia e puhala kua lagomatai he tau fakatataiaga ia a tautolu ke loto fakaaue katoatoa ke he matagahua ha Iesu he finagalo he Atua.
Mose—Ko Ia ne Hau Mua ia Iesu
6. Fakamaama fēfē he aposetolo ko Peteru e aoga lahi ke fanogonogo ki a Iesu?
6 He mole fakatote e Penetekoso 33 V.N., ne fatiaki he aposetolo ko Peteru e perofetaaga ha Mose ne fakamooli e Iesu Keriso. Ne tū a Peteru i mua he tau tagata tapuaki i loto he faituga. Ne “ofo lahi” e tau tagata he magaaho ne fakamalolō e Peteru mo Ioane e tagata kaiole ne kulikuli tali mai he fanau, ti tafepoi atu a lautolu oti ke kitia e mena ne tupu. Ne fakamaama e Peteru ko e gahua ofoofogia nei ko e fua he agaaga tapu ha Iehova ne gahuahua puhala ia Iesu Keriso. Ti, fatiaki mai he Tau Tohiaga Tapu Heperu, ne pehē a ia: “Ha ko e mena talahau mai ni e Mose ke he tau tupuna, To fakatu mai [e Iehova] ha mutolu Atua e perofeta ma mutolu he tau matakainaga ha mutolu, ke tuga au nai; to fanogonogo a mutolu kia ia ke he tau mena oti kana ke vagahau mai ai e ia kia mutolu.”—Gahua 3:11, 22, 23; totou Teutaronome 18:15, 18, 19.
7. Ko e ha ne maama he tau tagata fanogonogo ha Peteru e tau talahauaga haana hagaao ke he perofeta ne mua atu ki a Mose?
7 Ko e tau kupu ia ha Mose kua liga iloa he tau tagata fanogonogo ha Peteru. Ko e tau Iutaia, ne fakalilifu lahi e lautolu a Mose. (Teu. 34:10) He amaamanaki lahi, ne hagaaki atu a lautolu ke he hauaga he perofeta ne mua atu ki a Mose. Ko e perofeta ia ne nakai ni eke mo mesia, ko ia ne fakauku he Atua ke tuga a Mose, ka ko e Mesia ‘ko e Keriso kua Fifili he Atua’ ko Iehova.—Luka 23:35; Hepe. 11:26.
Tau Mena ne Tatai a Iesu mo Mose
8. Ko e heigoa e falu mena ne tatai ai e moui ha Mose mo e ha Iesu?
8 Ke he falu puhala, ko e moui ha Iesu he lalolagi kua tatai ke he moui a Mose. Tuga anei, he mukemuke, ne hao tokoua a Mose mo Iesu mai he mate he tau lima he tagata pule kelea. (Esoto 1:22–2:10; Mata. 2:7-14) Lafi ki ai, ne ‘ui mai Aikupito’ a laua tokoua. Ne pehē e perofeta ko Hosea: “Ko e vaha ne tama tote ai a Isaraela, ne fakaalofa atu ai au kia ia, ne ui ai foki e au haku tama mai Aikupito.” (Hosea 11:1) Ne tuhi e tau kupu ha Hosea ke he vahā i tuai he magaaho ne takitaki e Mose e motu ko Isaraela mai Aikupito, ko ia ko e takitaki ne kotofa faka-Atua. (Esoto 4:22, 23; 12:29-37) Pete ia, ne nakai hagaao hokoia e tau kupu ha Hosea ke he mena ne tupu i tuai ka e pihia foki ke he mena ka tupu he vahā i mua. Ko e tau kupu haana ko e perofetaaga ne fakamooli he magaaho ne liliu a Iosefa mo Maria fakalataha mo Iesu mai Aikupito he mole e mate he Patuiki ko Herota.—Mata. 2:15, 19-23.
9. (a) Ko e heigoa e tau mana ne taute e Mose mo Iesu? (e) Talahau falu mena ne tatai a Iesu mo Mose. (Kikite e puha “Falu Puhala ne Tatai a Iesu mo Mose,” he lau 26.)
9 Ne taute tokoua e Mose mo Iesu e tau mana, ti fakatātā kua moua e laua e lalagoaga ha Iehova. Mooli, ko Mose e tagata fakamua he fakamauaga ke taute e tau mana. (Esoto 4:1-9) Ke fakatai ki ai, ne taute e Mose e tau mana ne putoia e vai he magaaho ne poaki e ia e vai Naila mo e tau vailele ikiiki ke faliu toto, ne veveheua e Tahi Kula, mo e tafe mai e vai he maka he tutakale. (Esoto 7:19-21; 14:21; 17:5-7) Ne taute foki e Iesu e tau mana ne putoia e vai. Ko e mana fakamua haana ko e fakafaliu e vai ke he uaina he taonaga. (Ioane 2:1-11) Fakamui, ne fakamilino e ia e Tahi i Kalilaia ne loka. Ti he taha magaaho, ne fano foki a ia i luga he kili vai! (Mata. 8:23-27; 14:23-25) Ko e falu tataiaga ha Mose mo Iesu, ko Mose ne Mua Atu, kua kitia ke he puha he lau 26.
Loto Fakaaue ke he Keriso ko e Perofeta
10. Ko e heigoa e perofeta mooli, ti ko e ha ne eke foki a Mose mo perofeta mooli?
10 Ne manamanatu e laulahi he tau tagata ko e perofeta ko e tagata ne talahau tuai e vahā i mua, ka ko e vala ni a ia he matagahua he perofeta. Ko e perofeta mooli ko e tagata ne omoomoi he agaaga ke fakahokohoko kupu ma Iehova, ko ia ne fakapuloa “e tau mana he Atua.” (Gahua 2:11, 16, 17) Ke he falu mena foki, ko e perofetaaga haana kua liga putoia e fakapuloa he tau mena tutupu i mua, fakakite e tau vala he finagalo a Iehova, po ke fakapuloa e tau fakafiliaga he Atua. Ko e perofeta pihia a Mose. Ne talahau tuai e ia e tau Malaia Hogofulu ne hoko ki Aikupito. Ne fakailoa e ia e maveheaga he Fakatufono i Sinai. Ti hataki e ia e motu ke he finagalo he Atua. Ka ko e perofeta ne mua atu ia Mose, to hoko mai.
11. Fakamooli fēfē e Iesu e matagahua he perofeta ne mua atu ki a Mose?
11 Fakamui, ne eke a Sakaria, he senetenari fakamua, ke tuga e perofeta he fakakite e finagalo he Atua hagaao ke he haana tama, ko Ioane. (Luka 1:76) Ko e tama ia ko Ioane ko e Papatiso, ne fakapuloa e hauaga he perofeta ne leva e fakatali ki ai nukua mua atu ia Mose—ko Iesu Keriso. (Ioane 1:23-36) Ha ko e perofeta, ne talahau tuai e Iesu e tau mena loga. Ke fakatai ki ai, ne vagahau a ia hagaao ke he mate ni haana, talahau tuai e puhala ka mate a ia, matakavi ka mate a ia, mo lautolu ka tamate a ia. (Mata. 20:17-19) Kua ofomate e tau tagata fanogonogo ha Iesu, he talahau tuai foki e ia e moumouaga ha Ierusalema mo e faituga i ai. (Mare. 13:1, 2) Kua hoko mai mooli e tau perofetaaga haana ke he vahā ha tautolu.—Mata. 24:3-41.
12. (a) Fakatoka fēfē e Iesu e fakavēaga ma e gahua fakamatala he lalolagi katoa? (e) Ko e ha ne muitua a tautolu ke he fakafifitakiaga ha Iesu he vahā nei?
12 Lafi ke he tuaga perofeta, ko Iesu ko e tagata fakamatala mo e faiaoga. Ne fakamatala e ia e tala mitaki he Kautu he Atua, ti nakai fai tagata ne vagahau malolō lahi mahaki ke tuga a ia. (Luka 4:16-21, 43) Ha ko e faiaoga, ne nakai fai ne tatai mo ia. “Kua nakai fai tagata taha ke vagahau ke tuga e tagata na,” he talahau he falu ne logona a ia. (Ioane 7:46) Kua makutu a Iesu he tau laliaga haana ke folafola e tala mitaki, mo e omoomoi e ia e tau tutaki haana ke moua foki e makutu pihia ma e Kautu. Ati fakatoka e ia e fakavēaga ke fakamatala mo e fakaako atu ke he lalolagi katoa ti kua matutaki agaia. (Mata. 28:18-20; Gahua 5:42) He tau kua mole, kau ke fitu e miliona he tau tutaki he Keriso ne fakaaoga kavi ke 1,500,000,000 tulā ke fakamatala e tala mitaki he Kautu mo e fakaako atu a lautolu ne fiafia ke he kupu mooli he Tohi Tapu. Lauia mitaki nakai e fakalatahaaga haau ke he gahua ia?
13. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke “mataala”?
13 Nakai fakauaua kua fakamooli e Iehova e perofetaaga ke fakatū hake e perofeta tuga a Mose. Lauia fēfē a koe he iloa e mena ia? Kua foaki nakai he mena ia ki a koe e mauokafua lahi to fakamooli e tau perofetaaga omoomoi ka lauia e vahā anoiha ha tautolu? E, he manamanatu fakahokulo ke he fakafifitakiaga ha Mose ne Mua Atu to omoi a tautolu ke ‘mataala mo e nonofo fakalatalata’ ke he tau mena ka nakai leva ti taute he Atua.—1 Tesa. 5:2, 6.
Tokiofa e Keriso ko e Hulalo
14. Puhala fe ne eke a Mose mo hulalo ke he vahāloto he tau Isaraela mo e Atua?
14 Tuga a Mose, ko Iesu ko e hulalo. Ko e gahua he tagata hulalo ke fakamatutaki e tau matakau ne ua. Ko Mose e hulalo he maveheaga he Fakatufono ke he vahāloto ha Iehova mo e tau Isaraela. Kaeke ke omaoma e fanau ha Iakopo ke he tau fakatufono he Atua, to fakatumau a lautolu ke eke mo koloa uho he Atua, ko e fakapotopotoaga haana. (Esoto 19:3-8) Ne gahuahua e maveheaga ia mai he 1513 F.V.N. ato hoko e senetenari fakamua V.N.
15. Puhala fe ne eke a Iesu mo hulalo ne mua atu?
15 He 33 V.N., ne fakatū e Iehova e maveheaga mitaki lahi mo Isaraela foou, ko e “Isaraela he Atua,” ne eke mo fakapotopotoaga he lalolagi katoa ne ha ha i ai e tau Kerisiano fakauku. (Kala. 6:16) Pete ko Mose e hulalo he maveheaga kua putoia e tau fakatufono ne tohi he Atua he tau lapa maka, ka kua mua atu e maveheaga ne hulalo e Iesu. Ko e tau fakatufono he maveheaga kua tohi he Atua ke he tau loto he tau tagata. (Totou 1 Timoteo 2:5; Heperu 8:10.) Ko e “Isaraela he Atua” mogonei ko e koloa uho he Atua, ‘ko e motu ne fakatupu e tau fua’ he Kautu faka-Mesia. (Mata. 21:43) Ko e tau tagata he motu fakaagaaga ia ko lautolu ne fakalataha ke he maveheaga foou ia. Pete ia, nakai ko lautolu ni ne aoga mai ai. Kua tokologa lahi e tau tagata, ti laulahi foki ne mamate he magaaho nei, ka moua e tau monuina tukulagi ha ko e maveheaga mua ue atu ia.
Fakalilifu e Keriso ko e Laveakiaga
16. (a) Ko e tau puhala fe ne fakaaoga e Iehova a Mose ke laveaki a Isaraela? (e) Hagaao ke he Esoto 14:13, ko hai e Punaaga he fakamouiaga?
16 He pō fakahiku ha lautolu ato Ō Kehe ai, ne tū hagahaga kelea lahi mahaki e falu fanau ha Isaraela. Nakai leva, ne haele atu e agelu he Atua ke he motu ha Aikupito, ti kelipopo e tau tama uluaki oti. Ne tala age a Iehova ki a Mose, ko e tau tama uluaki ha Isaraela to fakahao kaeke ke uta he tau Isaraela e toto he punua mamoe he Paseka mo e pīpī ai ke he tau akau fakalava mo e tau pou ua he gutuhala. (Esoto 12:1-13, 21-23) Ti taute pihia ai. Fakamui, ne hagahaga kelea lahi mahaki e motu katoa. Ne apitia a lautolu he vahāloto he Tahi Kula mo e tau kariota tau he tau Aikupito ne tutuli a lautolu. Ne liu a Iehova laveaki a lautolu puhala ia Mose, he veveheua fakamana e vai he tahi ia.—Esoto 14:13, 21.
17, 18. Ko e tau puhala fe ne eke a Iesu mo laveaki ne mua atu ki a Mose?
17 Kua mitaki lahi e tau gahua ia he laveakiaga, ka kua mua ue atu e mitaki he laveakiaga ne taute e Iehova puhala ia Iesu. Ti ko Iesu ati maeke a lautolu ne omaoma ke laveaki mai he tupa ke he agahala. (Roma 5:12, 18) Ko e laveakiaga ia ko e “fakamouiaga [po ke, laveakiaga] tukulagi.” (Hepe. 9:11, 12) Ko e kakano he higoa ha Iesu ko “Iehova ko e Fakamouiaga.” Ko Iesu, ko e ha tautolu a Laveakiaga, po ke Fakamouiaga, kua nakai ni laveaki a tautolu mai he tau agahala fakamua ha tautolu ka e hafagi foki e puhala ma tautolu ke olioli e vahā anoiha ne mitaki lahi. He laveaki a lautolu mai he tupa ke he agahala, ne fakahao e Iesu e tau tutaki haana mai he ita he Atua mo e tamai a lautolu ke he fakafetuiaga fakaalofa mo Iehova.—Mata. 1:21.
18 Ko e laveakiaga mai he agahala ka foaki e Iesu he magaaho kotofa kua putoia e atāina mai he tau lauiaaga matematekelea he gagao mo e mate. Ke mailoga e kakano he mena ia, manamanatu ke he mena ne tupu he magaaho ne finatu a Iesu ke he kaina he taha tagata ne higoa ko Iairo, ne mate e tamafifine ne 12 e tau he moui. Ne fakamafana e Iesu a Iairo: “Ua matakutaku a koe; kia tua a koe kuenaia; to moui ai a ia.” (Luka 8:41, 42, 49, 50) Kua mooli e tau kupu haana ha kua moui e tamafifine he mate! Maeke nakai a koe ke manamanatu ke he fiafia he tau matua haana? Ti iloa ai e koe e fiafia lahi mahaki ka moua e tautolu he magaaho ka “logona ai ke he hana [Iesu] leo a lautolu katoa ha he [“tau tuagamau fakamanatu,” NW], mo e o mai ai” he liu tu mai. (Ioane 5:28, 29) Mooli, ko Iesu e Fakamouiaga, ko e Laveaki ha tautolu!—Totou Gahua 5:31; Tito 1:4; Fakakite. 7:10.
19, 20. (a) Lauia fēfē a tautolu he manamanatu fakahokulo ke he matagahua ha Iesu ko Mose ne Mua Atu? (e) Ko e heigoa ka fakatutala ki ai he vala tala ka mui mai?
19 He iloa kua maeke ia tautolu ke fekafekau ke lagomatai e tau tagata ke aoga mai he tau gahua fakamoui ha Iesu ka omoomoi a tautolu ke fakalataha ke he gahua fakamatala mo e fakaako atu. (Isaia 61:1-3) Lafi ki ai, he manamanatu ke he matagahua ha Iesu, ko Mose ne Mua Atu, kua fakahokulo e mauokafua ha tautolu to laveaki e ia e tau tutaki haana, he hau a ia ke fakafili e tau tagata kelea.—Mata. 25:31-34, 41, 46; Fakakite. 7:9, 14.
20 E, ko Iesu ko Mose ne Mua Atu. Kua loga e mena homo ue atu ne taute e ia ne nakai fakaai a Mose ke taute. Ko e tau kupu ha Iesu ko e perofeta mo e tau gahua haana ko e hulalo kua lauia e tau magafaoa katoa he lalolagi. Ha ko e Laveakiaga, ne nakai tamai e Iesu e fakamouiaga kū ka ko e fakamouiaga tukulagi ma e tau tagata kua fakamagalo. Ka kua loga agaia e tau mena ke ako hagaao ki a Iesu mai he tau tagata tua fakamooli i tuai. Ko e vala tala ka mui mai to fakatutala ke he puhala ne eke a ia mo Tavita ne Mua Atu mo Solomona ne Mua Atu.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
Puhala fe ne mua atu a Iesu ki a Mose
• ko e perofeta?
• ko e hulalo?
• ko e laveakiaga?
[Puha/Fakatino he lau 26]
Falu Puhala ne Tatai a Iesu mo Mose
◻ Ne toka e laua e tau tuaga tokoluga ke fekafekau ki a Iehova mo e haana tau tagata.—2 Kori. 8:9; Filipi 2:5-8; Hepe. 11:24-26.
◻ Fekafekau a laua ko e tau tagata fakauku, po ke ‘tau keriso.’—Mare. 14:61, 62; Ioane 4:25, 26; Hepe. 11:26.
◻ Hukui e laua e higoa a Iehova.—Esoto 3:13-16; Ioane 5:43; 17:4, 6, 26.
◻ Fakatātā e laua e mahani totonu.—Nume. 12:3; Mata. 11:28-30.
◻ Putoia a laua he fagai e tau tagata tokologa.—Esoto 16:12; Ioane 6:48-51.
◻ Fekafekau a laua ko e ikifakafili mo e eke fakatufono.—Esoto 18:13; Mala. 4:4; Ioane 5:22, 23; 15:10.
◻ Tuku age ki a laua e pule ke he fale he Atua.—Nume. 12:7; Hepe. 3:2-6.
◻ Fakamaama a laua ko e tau tagata tua fakamooli ha Iehova.—Hepe. 11:24-29; 12:1; Fakakite. 1:5.
◻ He mole e mamate a Mose mo e tagata ko Iesu, ne uta he Atua e tau tino ha laua.—Teu. 34:5, 6; Luka 24:1-3; Gahua 2:31; 1 Kori. 15:50; Iuta 9.