Tuku Mua Nakai e Koe e Lilifu ke he Tau Matakainaga?
“Kia fakafeheleaki ke he feofanaki he tau matakainaga; kia takitokotaha mo e mua ke tuku atu e lilifu ke he falu.”—ROMA 12:10.
1, 2. (a) Ko e heigoa e tomatoma ne foaki e Paulo he tohi haana ke he tau Roma? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ka tutala a tautolu ki ai?
HE TOHI haana ke he tau Roma, ne peehi he aposetolo ko Paulo e aoga ma tautolu ko e tau Kerisiano ke fakakite e fakaalofa ki loto he fakapotopotoaga. Ne fakamanatu e ia ki a tautolu ke “ua fakaalofa fakatupua.” Ne totoku foki e ia e ‘fakafeheleaki he tau matakainaga’ ti mailoga kua lata ke fakakite e fakaalofa pihia fakalataha mo e “feofanaki.”—Roma 12:9, 10a.
2 Mooli, he fakafeheleaki e tau matakainaga kua lahi atu e mena ne putoia ke he tau logonaaga mafanatia ke he falu. Ko e tau logonaaga ia kua lata ke fakakite ke he tau gahua. Ha ko e mena ai fai tagata ka iloa e fakaalofa mo e feofanaki ha tautolu ato fakakite ai e tautolu. Ti lafi atu e Paulo e tomatoma: “Kia takitokotaha mo e mua ke tuku atu e lilifu ke he falu.” (Roma 12:10e) Ko e heigoa ne putoia he tuku atu e lilifu? Ko e ha kua mua e aoga ke tuku atu e lilifu ke he tau matakainaga? Maeke fēfē ia tautolu ke taute e mena ia?
Lilifu mo e Fakalilifu
3. Ko e heigoa e kakano he kupu “lilifu” i loto he tau vagahau fakamua he Tohi Tapu?
3 Ko e matapatu kupu Heperu ma e “lilifu” ne kakano ko e “mamafa.” Ko e tagata ne tuku ki ai e lilifu kua mailoga ke uho po ke aoga lahi. Ko e kupu Heleni ne fakaliliu “lilifu” i loto he Tohi Tapu kua fakamaama e kakano he fakamatalahi, aoga, mo e uho lahi. (Luka 14:10) E, ko lautolu kua tuku e tautolu ki ai e lilifu kua uho mo e aoga ki a tautolu.
4, 5. Matutaki fēfē e fakakite he lilifu mo e moua he fakalilifu? Fakamaama.
4 Ko e heigoa ne putoia he tuku atu e lilifu ke he falu? Kamata aki e fakalilifu. Ko e tau kupu “lilifu” mo e “fakalilifu” kua fa fakaaoga fakalataha ha kua matutaki tata. Ko e lilifu ko e fakakiteaga, po ke fakatātāaga, he fakalilifu. Ke he falu kupu, ko e fakalilifu kua matapatu ke he puhala ne onoono a tautolu ke he tau matakainaga ha tautolu ka ko e lilifu kua hagaao ke he puhala ne taute e tautolu e tau matakainaga ha tautolu.
5 Maeke fefe he Kerisiano ke fakakite e lilifu mooli ke he tau matakainaga ka nakai fakakite fakamooli e ia e fakalilifu ki a lautolu? (3 Ioa. 9, 10) Tuga ni e akau ka tupuolaola mo e uhiuhi tumau ka tō he kelekele mitaki, ti maeke e lilifu ke mooli mo e tumau ka hau he fakalilifu fakamooli. Ha ko e lilifu fakatupua kua nakai tupu mai he fakalilifu mooli, to fai magaaho po ke he magaaho fakamui ti fifigo ai. Ko e mena haia, ne foaki fakamua e Paulo e tomatoma haana ke tuku atu e lilifu he puhala mahino: “Ua fakaalofa fakatupua.”—Roma 12:9; totou 1 Peteru 1:22.
Tuku Atu e Lilifu ki a Lautolu ne Eke “ke he Fakatai he Atua”
6, 7. Ko e ha kua lata ke fakalilifu e tautolu e falu?
6 Ha ko e kei ke moua e fakalilifu fakamooli ko e fakakite e lilifu, kua nakai lata ia tautolu ke galo e tau kakano faka-Tohiaga Tapu ne moua e tautolu ke fakalilifu e tau matakainaga oti ha tautolu. Ko e mena haia, kia fakatutala a tautolu ke he ua e kakano ia.
7 Nakai tuga e falu mena momoui he lalolagi, kua eke e tau tagata “ke he fakatai he Atua.” (Iako. 3:9) Ati moua e tautolu e tau mahani Atua tuga e fakaalofa, pulotu, mo e fakafili tonu. Mailoga foki taha mena ne moua e tautolu mai he Tufuga ha tautolu. Ne tohi he salamo: “Iehova na e, . . . ko koe ni kua tuku atu hāu a lilifu ki luga ke he lagi. . . . Ka kua eke e koe [e tagata] toe tote ti lata ni mo e tau agelu, kua fakafoufou foki e koe a ia ke he lilifu mo e fulufuluola.” (Sala. 8:1, 4, 5; 104:1)a Kua fakafoufou he Atua e tau tagata tokologa ke he puhala fakamatalahi, fakahekeaga, mo e lilifu. Ti ka fakamatalahi e tautolu e taha tagata, tuga kua mailoga e tautolu a Iehova ko e Punaaga ne fakamatalahi e tau tagata. Mogonei, ka moua e tautolu e tau kakano aoga ke fakakite e fakalilifu ke he tau tagata tokologa, kua mua atu e lata ha tautolu ke fakalilifu e tau matakainaga!—Ioane 3:16; Kala. 6:10.
Tau Tagata he Taha e Magafaoa
8, 9. Ko e heigoa e kakano he moua e fakalilifu ma e tau matakainaga ne talahau e Paulo?
8 Taha kakano foki ke fakalilifu e tautolu e taha mo e taha ne talahau e Paulo. Ato foaki e ia e tomatoma ke tuku atu e lilifu, ne pehē a ia: “Kia fakafeheleaki ke he feofanaki he tau matakainaga.” Ko e kupu Heleni ne fakaliliu “feofanaki” kua hagaao ke he pipiaga malolō ne fakalataha aki e magafaoa ne fakaalofa mo e felagomataiaki auloa. Ti ko e fakaaoga e kupu ia, ne peehi e Paulo ko e tau fakafetuiaga i loto he fakapotopotoaga kua lata ke malolō mo e mafanatia tuga e magafaoa femataaki lahi. (Roma 12:5) Mua atu, kia tokaloto na tohi e Paulo e tau kupu ia ke he tau Kerisiano fakauku, ko lautolu oti ne hiki ko e tau fanau he Matua taha ia ko Iehova. He puhala aoga lahi mahaki mogoia, ko lautolu ko e magafaoa ne fetataaki. Ti ko e tau Kerisiano fakauku he vahā a Paulo kua fai kakano malolō lahi ke fakalilifu e taha mo e taha. Mooli pihia foki ki a lautolu ne fakauku he vahā nei.
9 Ka e kua a lautolu e ‘tau mamoe kehe’? (Ioane 10:16) Pete he nakaila hiki a lautolu mo fanau he Atua, latatonu ia lautolu ke fakahigoa e taha mo e taha ko e matakainaga taane mo e matakainaga fifine ha kua fakalataha a lautolu ke he taha e magafaoa Kerisiano he lalolagi katoa. (1 Pete. 2:17; 5:9) Ti ka loto fakaaue katoatoa e lautolu he tau mamoe kehe e mena ne talahau e lautolu he fakaaoga e tau kupu “matakainaga taane” po ke “matakainaga fifine,” ti ha ha foki ia lautolu e kakano malolō he moua e fakalilifu fakamooli e tau matakainaga ha lautolu.—Totou 1 Peteru 3:8.
Ko e Ha ne Aoga Lahi?
10, 11. Ko e ha ne aoga lahi he moua e fakalilifu mo e tuku atu e lilifu?
10 Ko e ha ne aoga lahi he moua e fakalilifu mo e tuku atu e lilifu? Ma e kakano nei: He tuku atu e lilifu ke he tau matakainaga taane mo e fifine ha tautolu, kua lafi fakalahi e tautolu ke he mauokafua mo e kaufakalataha he fakapotopotoaga katoa.
11 Mooli, kua mailoga e tautolu ko e moua e fakafetuiaga tata mo Iehova ti ha ha ai e lalagoaga he agaaga haana ko e tau punaaga malolō lahi kua lagomatai a tautolu ko e tau Kerisiano mooli. (Sala. 36:7; Ioane 14:26) He magaaho taha, ka fakakite he tau matakainaga e loto fakaaue ha lautolu ki a tautolu, kua atihake a tautolu. (Fakatai 25:11) Ti malagaki hake e tau logonaaga ha tautolu ha ko e talahauaga fakamooli he loto fakaaue mo e fakalilifu. Kua foaki fakalahi foki ki a tautolu e malolō ke fakatumau ke o fano mo e fiafia ti mauokafua ke he puhala he moui. Nakai fakauaua, kua fitā a koe he moua e tau logonaaga pihia.
12. Igatia fēfē a tautolu mo e lafi ke he takaiaga mafanatia mo e fiafia he fakapotopotoaga?
12 Mogonei, ha kua iloa e Iehova e manako pauaki ha tautolu ke moua e fakalilifu, ne tomatoma fakamitaki e ia puhala he Kupu haana a tautolu ke “mua ke tuku atu e [faka]lilifu ke he falu.” (Roma 12:10; totou Mataio 7:12.) Ko e tau Kerisiano oti ne omaoma ke he fakatonuaga tumau tukulagi ia kua lafi ke he takaiaga mafanatia mo e fiafia he tau matakainaga Kerisiano. Ti kua lata ia tautolu ke fakamaoki ti hūhū hifo, ‘Fakakite fakahiku ne fe e au e fakalilifu fakamooli haaku ma e matakainaga taane po ke matakainaga fifine he fakapotopotoaga ke he tau kupu mo e tau gahua haaku?’—Roma 13:8.
Ko e Matagahua Pauaki ma Tautolu Oti
13. (a) Ko hai kua lata ke mua he tuku atu e lilifu? (e) Ko e heigoa ne fakakite he tau kupu ha Paulo ne moua ia Roma 1:7?
13 Ko hai kua lata ke mua he tuku atu e lilifu? He tohi ha Paulo ke he tau Heperu, ne fakamaama e ia ko e tau motua Kerisiano ko e “tau takitaki ha mutolu.” (Hepe. 13:17) Mooli, kua takitaki he tau motua e laulahi he tau gahua. Ha ko e tau leveki agaia he tau mamoe, ne lata mooli a lautolu ke mua he tuku atu e lilifu ke he tau matakainaga—putoia e falu motua. Tuga anei, he fakapotopoto e tau motua ke fakatutala ke he tau manako fakaagaga he fakapotopotoaga, ne tuku atu e lautolu e lilifu ko e taha ke he taha he fanogonogo fakamitaki ke he tau talahauaga he falu motua ha lautolu. Pihia foki, kua tuku atu e lautolu e lilifu he manamanatu ke he tau onoonoaga mo e tau talahauaga he tau motua oti ka taute e fifiliaga. (Gahua 15:6-15) Ka kua lata ia tautolu ke manatu ko e tohi ha Paulo ke he tau Roma kua nakai ni hagaao ke he tau motua ka ke he fakapotopotoaga katoa. (Roma 1:7) Ti fakalaulahi atu ai e tomatoma ke mua he tuku atu e lilifu kua hagaao ki a tautolu oti he vahā nei.
14. (a) Fakatai e kehekehe he fakakite e lilifu mo e mua ke tuku atu e lilifu. (e) Ko e heigoa e hūhū ka hūhū hifo e tautolu?
14 Mailoga foki e vala nei he fakatonuaga ha Paulo. Ne tomatoma e ia e tau matakainaga haana i Roma ke nakai fakakite noa ni e lilifu ka kia mua ke tuku atu e lilifu. Ko e ha ne kehe e mena ia? Manamanatu ke he fakataiaga nei. To tomatoma kia he faiaoga e matakau he tau tama aoga lotomatala ke fakaako ke totou? Nakai. Kua fitā a lautolu he iloa ke totou. Ka kua manako e faiaoga ke lagomatai e tau tama aoga ke iloa mitaki ke totou. Pihia foki, ke moua e feofanaki ko e taha ke he taha ne kua omoi a tautolu ke tuku atu e lilifu ti ko e fakamailoga ne fakakite aki e tau Kerisiano mooli. (Ioane 13:35) Pete ia, tuga he maeke e tau tama aoga lotomatala ke mafiti lahi e iloilo ha lautolu ke totou, ti maeke foki a tautolu ke mafiti lahi he mua ke tuku atu e lilifu. (1 Tesa. 4:9, 10) Ko e kotofaaga pauaki ia kua tuku mai ki a tautolu takitokotaha. Liga hūhū hifo a tautolu, ‘Hane taute nakai e au e mena ia—he mua ke tuku atu e lilifu ke he falu he fakapotopotoaga?
Tuku Atu e Lilifu ke he “Tau Lalo Tagata”
15, 16. (a) Ka tuku atu e lilifu, ko hai ka nakai nimo e tautolu, ti ko e ha? (e) Ko e heigoa ka fakakite kua fakalilifu fakamooli e tautolu e tau matakainaga oti ha tautolu?
15 He tuku atu e lilifu, ko hai kua nakai lata ia tautolu ke nimo he fakapotopotoaga? Pehē e Kupu he Atua: “Ko ia kua fakaalofa ke he tagata nofogati [po ke, lalo tagata] kua ta age e ia hana tau mena kia Iehova; to taui mai foki e ia e tau mena ne ta age kia ia.” (Fakatai 19:17) Lata fēfē e matapatu fakaakoaga ne moua he tau kupu ia ke lauia a tautolu he eketaha a tautolu ke mua he tuku atu e lilifu?
16 To talitonu a koe, laulahi he tau tagata kua maeke ke tuku atu e lilifu ke he ha lautolu a tau tui ne mua, ka ko e tau tagata nei ni ka liga taute a lautolu mo tau lalo tagata he tote po ke nakai fakalilifu ki ai. Ka e nakai pihia a Iehova. Ne talahau e ia: ‘Ko lautolu kua fakakite e lilifu kia au, to fakakite e au e lilifu kia lautolu.’ (1 Samu. 2:30; Sala. 113:5-7) Ne fakakite e Iehova e lilifu ki a lautolu oti ne fekafekau mo e tuku e lilifu ki a ia. Nakai fakaheu e ia e “tau lalo tagata.” (Totou 1 Samuela 2:8; 2 Nofo. 16:9) Mooli, kua manako a tautolu ke fifitaki a Iehova. Ka manako a tautolu ke iloa e lahi he lilifu mooli kua fakakite e tautolu, ti lata ia tautolu ke hūhū hifo, ‘Taute fēfē e au a lautolu he fakapotopotoaga ne nakai fai tuaga kotofa mo e matalahi?’ (Ioane 13:14, 15) Ko e tali ke he hūhū ia kua fakakite e lahi he fakalilifu fakamooli ha tautolu ma e falu.—Totou Filipi 2:3, 4.
Tuku Atu e Lilifu he Foaki e Magaaho ha Tautolu
17. Ko e heigoa e puhala lahi mahaki ka mua a tautolu he tuku atu e lilifu, ti ko e ha ne pihia ai?
17 Ko e heigoa e puhala lahi mahaki ka mua a tautolu he tuku atu e lilifu ki a lautolu oti he fakapotopotoaga? He foaki ke he falu e magaaho ha tautolu. Ko e ha ne pihia ai? Ko e tau Kerisiano, kua moui lavelave a tautolu, ti ko e taute e tau matagahua aoga loga ha tautolu he fakapotopotoaga kua lahi e magaaho ha tautolu ne fakaaoga ki ai. Ti nakai ofo ai, kua uho e magaaho ke he onoonoaga ha tautolu. Mailoga foki e tautolu kua nakai lata ia tautolu ke manako lahi ke he tau matakainaga ha tautolu ke foaki fakalahi mai e magaaho ha lautolu ki a tautolu. Pihia foki, kua loto fakaaue a tautolu ka maama he falu he fakapotopotoaga kua nakai lata ia lautolu ke manako lahi ka ole ki a tautolu ma e magaaho ha tautolu.
18. He kitia ke he fakatino he lau 18, liga fakakite fēfē e tautolu e makai ha tautolu ke foaki taha magaaho ke he tau matakainaga?
18 Pete ia, mailoga foki e tautolu (mua atu ke he falu ia tautolu ne fekafekau ko e tau leveki he fakapotopotoaga) ko e makai ha tautolu ke toka hifo e tau matagahua ha tautolu ka e foaki taha magaaho ma e tau matakainaga ha tautolu kua fakakite mena fakalilifu e tautolu a lautolu. He puhala fe? He fakaokioki e tau gahua ha tautolu ke foaki taha magaaho ma e tau matakainaga ha tautolu, tuga kua pehē age a tautolu, ‘Uho lahi a koe ke he fofoga haaku ti mua atu e aoga ki a au ke fakaaoga taha magaaho mo koe ka e nakai matutaki ke he gahua haaku hane taute.’ (Mare. 6:30-34) Ke he taha faahi kua mooli foki. Ka fakauaua a tautolu ke toka e tau gahua ha tautolu ke foaki atu taha magaaho ke he matakainaga ha tautolu, liga taute e tautolu a ia ke logona hifo kua aoga tote a ia ki a tautolu. Mooli, kua maama na fai magaaho ka nakai maeke ke toka hifo e fekau mafiti. Pete ia, ko e makai ha tautolu—po ke fakauaua ha tautolu—ke foaki taha magaaho ha tautolu ke he falu kua fakakite fakalahi e hokulo he fakalilifu fakamooli ha tautolu ma e tau matakainaga ha tautolu.—1 Kori. 10:24.
Kia Eketaha ke Mua he Tuku Atu
19. Lafi ke he foaki he tau magaaho ha tautolu, ko e heigoa taha puhala kua maeke ia tautolu ke tuku atu e lilifu ke he tau matakainaga?
19 Kua fai puhala aoga foki kua maeke ia tautolu ke tuku atu e lilifu ke he tau matakainaga. Tuga anei, he foaki ki a lautolu e magaaho ha tautolu, lata foki ia tautolu ke hagaaki ki a lautolu. Ti liu foki a Iehova fakatoka e fakafifitakiaga. Ne tohi he salamo ko Tavita: “Ko e tau fofoga a Iehova kua hagao ia kia lautolu ne tututonu, mo e hana tau teliga foki ke he kalaga ha lautolu.” (Sala. 34:15) Kua lali a tautolu ke fifitaki a Iehova he fuluhi ha tautolu a tau fofoga mo e tau teliga—ko e hagaaki katoatoa ha tautolu—ke he tau matakainaga ha tautolu, mua atu ki a lautolu ne kumi lagomatai ki a tautolu. He taute pihia, kua tuku atu e tautolu e lilifu ki a lautolu.
20. Ko e heigoa e tau fakamanatu ke tuku atu e lilifu kua manako a tautolu ke tokaloto?
20 Tuga he fakatutala a tautolu ki ai, manako a tautolu ke tokaloto tumau e kakano maaliali kua lata ia tautolu ke fakalilifu fakamooli e tau matakainaga. Ti kumi puhala foki a tautolu ke fakakite fakamua e lilifu ke he tau tagata oti, putoia e tau lalo tagata. He taute e tau lakaaga nei ka fakamalolō e pipiaga he fakaalofa fakamatakainaga mo e kaufakalataha he fakapotopotoaga. Ko e mena ia, kia fakatumau a tautolu oti ke nakai ni tuku atu e lilifu ka e pauaki ke mua he tuku atu e lilifu ke he taha mo e taha. Kua eketaha nakai a koe ke taute pihia?
[Matahui Tala]
a Ko e tau talahauaga ha Tavita he Salamo ke 8 aki kua fakaperofeta foki, he hagaaki ke he tagata mitaki katoatoa ko Iesu Keriso.—Hepe. 2:6-9.
Manatu Nakai e Koe?
• Puhala fe ne matutaki e lilifu mo e fakalilifu?
• Ko e heigoa e tau kakano ha tautolu ati tuku atu e lilifu ke he tau matakainaga ha tautolu?
• Ko e ha ne aoga ai ke tuku atu e lilifu ke he taha mo e taha?
• Tau puhala fe ka tuku atu e tautolu e lilifu ke he tau matakainaga?
[Fakatino he lau 18]
Maeke fēfē ia tautolu ke tuku atu e lilifu ke he tau matakainaga?