Moui Tukulagi he Lalolagi—Ko e Amaamanakiaga Faka-Kerisiano Kia?
“To holoholo kehe he Atua e tau hihina mata oti mai he tau mata ha lautolu; ti nakai tuai fai mate.”—FAKAKITE. 21:4.
1, 2. Iloa fēfē e tautolu na tokologa e tau Iutaia he senetenari fakamua ne moua e amaamanakiaga ke he moui tukulagi he lalolagi?
KO E fuata maukoloa mo e talahaua ne fina atu ki a Iesu, ti fakatokotui ki mua haana, mo e hūhū: “Ko e akoako mitaki na e, ko e heigoa e mena ke eke e au ke moua mai ai e au e moui tukulagi?” (Mare. 10:17) Ne hūhū e fuata ke moua e moui tukulagi—ka e i fe? Ne fakatutala a tautolu he vala tala fakamua, ke he tau senetenari fakamua atu ne age he Atua ke he tau Iutaia e amaamanakiaga he liu tu mai mo e moui tukulagi he lalolagi. Ti tumau agaia e amaamanakiaga ia ke he tokologa he tau Iutaia he senetenari fakamua.
2 Ne tokaloto e Mareta ko e kapitiga ha Iesu e liu tu mai ke he lalolagi he pehē a ia hagaao ke he tugaane haana ne mate: “Kua iloa e au, to tu mai ni a ia ke he tutuaga he aho fakamuiaki.” (Ioane 11:24) Mooli, ne nakai talitonu e tau Satukaio he magahala ia ke he liu tu mai. (Mare. 12:18) Ka e he tohi Judaism in the First Centuries of the Christian Era, ne pehē a George Foot Moore: “Ko e tau tohi . . . he senetenari ke uaaki po ke fakamuaaki ato hoko e vahā ha tautolu kua fakakite e taofiaga ne amaamanaki ke he hikiaga he fakamauaga tuai he lalolagi, ko lautolu ne mamate he tau atuhau fakamua atu ka liuaki mai ke liu momoui ke he lalolagi.” Ko e fuata maukoloa ne fina atu ki a Iesu ne manako ke moua e moui tukulagi he lalolagi.
3. Ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala ki ai he vala tala nei?
3 He vahā nei, loga e lotu mo e tau tagata pulotu ke he Tohi Tapu ne fakatikai ko e fakaakoaga Kerisiano e amaamanakiaga ke he moui tukulagi he lalolagi. Laulahi he tau tagata ne amaamanaki ka mole e mate to momoui a lautolu ke he takatakaiaga fakaagaaga. Ka ko e mogo ne totou he tau tagata e Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano ti kitia e talahauaga “moui tukulagi,” ne tokologa ne manatu kua hagaao tumau ai ke he moui he lagi. Mooli nakai e mena ia? Ko e heigoa e kakano ha Iesu he tutala a ia hagaao ke he moui tukulagi? Ko e heigoa ne talitonu he tau tutaki haana? Kua fakaako kia he Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano e amaamanakiaga he moui tukulagi he lalolagi?
Moui Tukulagi “ke he Fakafouaga”
4. Ko e heigoa ka hohoko “ke he fakafouaga”?
4 Ne fakaako he Tohi Tapu ko e tau Kerisiano fakauku ka fakaliu tu mai to pule mai he lagi ke he lalolagi. (Luka 12:32; Fakakite. 5:9, 10; 14:1-3) He tutala a Iesu hagaao ke he moui tukulagi, ne nakai ko e matakau ia ni ne manatu a ia ki ai. Manamanatu ke he mena ne talahau e ia ke he tau tutaki haana he mole e fano kehe he fuata maukoloa mo e momoko he uiina ke tiaki e tau koloa oti haana ti eke mo tutaki he Keriso. (Totou Mataio 19:28, 29.) Ne tala age a Iesu ke he tau aposetolo haana to fakalataha a lautolu mo lautolu ia ka pule ko e tau patuiki mo e fakafili “e tau faoa a Isaraela ne hogofulu ma ua,” kakano, ko e tau tagata oti ni ha he lalolagi. (1 Kori. 6:2) Ne tutala foki a ia ke he palepale ma e “taha” kua muitua ki a ia. “To eke foki [ma lautolu takitokotaha ia] e moui tukulagi.” Ko e tau mena oti nei to hohoko “ke he fakafouaga.”
5. To fakamaama fēfē e koe hagaao “ke he fakafouaga”?
5 Ko e heigoa e kakano a Iesu “ke he fakafouaga”? Kua fakaliliu ai e kupu “ko e lalolagi foou” he The Bible—An American Translation. Ha kua fakaaoga e Iesu e kupu ka e nakai fai fakamaamaaga, ne hagaao mooli a ia ke he amaamanakiaga faka-Iutaia ne kua leva lahi. To ha ha ai e fakafouaga he tau tuaga he lalolagi, ke maeke he tau mena oti ke tuga he kaina ko Etena ato agahala a Atamu mo Eva. To fakamooli he fakafouaga e maveheaga he Atua he “eke . . . e lagi fou mo e lalolagi fou”—Isaia 65:17.
6. Ko e heigoa ne fakaako he fakataiaga he tau mamoe mo e tau koti ki a tautolu hagaao ke he amaamanakiaga he moui tukulagi?
6 Ne liu foki a Iesu tutala hagaao ke he moui tukulagi he lauga haana hagaao ke he fakaotiaga he fakatokaaga he lalolagi nei. (Mata. 24:1-3) “Ka hau e Tama he tagata mo e hana lilifu, ko e tau agelu tapu oti foki fakalataha mo ia,” he talahau e ia, “[to] nofo ai a ia ke he hana nofoaiki lilifu. To fakapotopoto ki mua hana e tau motu oti kana; ati vevehe kehekehe ai e ia a lautolu, tuga e leveki mamoe kua vevehe e tau mamoe mo e tau koti.” Ko lautolu kua moua e fakafiliaga mamahi to “o atu ai a lautolu ke he fakahala tukulagi; ka ko e tau tagata tututonu ke he moui tukulagi.” “Ko e tau tagata tututonu” ka moua e moui tukulagi ko lautolu ia ne lalago fakamooli e “tau matakainaga” fakauku fakaagaaga he Keriso. (Mata. 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Ha kua fifili a lautolu ne fakauku ke eke mo tau pule ke he Kautu he lagi, “ko e tau tagata tututonu” mogoia ka eke mo tau tagata he lalolagi i lalo he Kautu ia. Ne talahau tuai he Tohi Tapu: “To pule foki [e Patuiki ha Iehova] ke kamata ke he taha tahi ato hoko ke he taha tahi; ke kamata ke he vai lele to hoko ke he tau kala he lalolagi.” (Sala. 72:8) Ko lautolu nei ka moua e moui tukulagi he lalolagi.
Ko e Heigoa ne Fakakite he Evagelia a Ioane?
7, 8. Ko e heigoa e tau amaamanakiaga kehekehe ua ne tala age e Iesu ki a Nikotemo?
7 Ne fakamau he tau Evagelia a Mataio, Mareko, mo Luka, na fakaaoga e Iesu e kupu “moui tukulagi” he falu magaaho foki. Ne fatiaki lagaloga he Evagelia a Ioane e tau kupu ha Iesu hagaao ke he moui tukulagi. Kia kumikumi la tautolu ke he falu kitiaaga ia ke iloa e talahauaga ha Iesu ke he amaamanakiaga he moui tukulagi he lalolagi.
8 Hagaao ki a Ioane, ne tutala fakamua a Iesu ke he moui tukulagi ke he Farasaio ne higoa ko Nikotemo. Ne tala age a ia ki a Nikotemo: “Kaeke kua nakai fanau e tagata ke he vai mo e [a]gaga, ti nakai maeke ke hao a ia ke he kautu he Atua.” Ko lautolu kua hao atu ke he Kautu he lagi kua lata ke “liu foki fanau.” (Ioane 3:3-5) Nakai koenaia e mena ne talahau e Iesu. Kua tutala foki a ia hagaao ke he amaamanakiaga ne hafagi ke he lalolagi katoa. (Totou Ioane 3:16.) Ne hagaao a Iesu ke he amaamanakiaga he moui tukulagi ma e tau tutaki fakauku haana ke he lagi mo e falu ke he lalolagi.
9. Ko e amaamanakiaga fe ne tala age e Iesu ke he fifine Samaria?
9 He mole e tutala ki a Nikotemo i Ierusalema, ne fenoga atu a Iesu he faahi tokelau ki Kalilaia. He puhala, ne feleveia a ia mo e fifine he vaipuna a Iakopo he maaga ko Sikara i Samaria. Ne tala age a ia ke he fifine: “Ka ko e tagata ke inu e vai ke age e au kia ia, nakai tuai fia inu ni a ia; ka ko e vai ke age e au kia ia, ke eke ia mo vaipuna, ki loto ia ia, ke puna ai ki luga ke he moui tukulagi.” (Ioane 4:5, 6, 14) Kua hukui he vai nei e tau foakiaga he Atua he liuaki mai e tau tagata oti kana ke he moui tukulagi, putoia a lautolu ka momoui ke he lalolagi. He tohi a Fakakiteaga, ne fakakite he Atua a ia he pehē: “To foaki noa atu e au kia ia kua fia inu mai he vai puna he moui.” (Fakakite. 21:5, 6; 22:17) Ti tutala a Iesu ke he fifine Samaria hagaao ke he moui tukulagi ne nakai ni ma lautolu ne fakauku ko e tau hakeaga he Kautu ka e pihia foki ma lautolu e tau tagata talitonu kua moua e amaamanakiaga ke he lalolagi.
10. He mole e fakamaulu he tagata he tapa vai i Petesa, ko e heigoa ne tala age e Iesu ke he tau tagata totoko fakalotu hagaao ke he moui tukulagi?
10 He tau hake, ne haia foki a Iesu i Ierusalema. I ai, ne fakamaulu e ia e tagata gagao he tapa vai i Petesa. Ke he tau Iutaia ne tuhituhi e mena ne taute e Iesu, ne fakamaama e ia kua “nakai maeke ke he Tama ke eke taha mena, ko ia ni hokoia; ka ko e tau mena ne kikite atu ke he Matua ha ne eke; ko e tau mena foki ne eke e ia.” He mole e tala age ki a lautolu ko e Matua ne “tuku mai ke he Tama e fakafiliaga oti kana,” ne pehē a Iesu: “Ko ia ne fanogonogo mai ke he haku a tau kupu, mo e tua kia ia ne fakafano mai au, to moua e ia e moui tukulagi.” Ne pehē foki a Iesu: “Ha ko e mena hoko ke he aho ke logona ai ke he hana [Tama he tagata] leo a lautolu katoa ha he [“tau tuagamau fakamanatu,” NW], mo e o mai ai. Ko lautolu ne mahani mitaki, to tutu mai ke he moui; ka ko lautolu ne mahani kelea, to tutu mai ke he fakahala.” (Ioane 5:1-9, 19, 22, 24-29) Ne tala age a Iesu ke he tau Iutaia ne favale, ko ia ne kotofa he Atua ke fakamooli e amaamanakiaga faka-Iutaia ke he moui tukulagi he lalolagi mo e to taute pihia e ia he fakaliu tutū mai a lautolu ne mamate.
11. Iloa fēfē e tautolu kua putoia e amaamanakiaga ke he moui tukulagi he lalolagi he talahauaga a Iesu ne fakamau ia Ioane 6:48-51?
11 I Kalilaia, totou afe e tau tagata ne manako ke he areto ne taute fakamana e Iesu kua mumui atu agataha ki a ia. Ne tutala a Iesu ki a lautolu hagaao ke he taha vahega areto foki—“ko e areto he moui.” (Totou Ioane 6:40, 48-51.) “Ko e areto foki ke atu e au, ko e hoku tino haia,” he ui e ia. Ne nakai ni foaki e Iesu e moui haana ma lautolu ka pule mo ia he haana Kautu he lagi ka e pihia foki ‘ke age mo moui he lalolagi’ he tau tagata ne kua laveaki. “Ka kai ai e taha e areto nai,” kakano, ke fakagahua e tua ke he malolō laveaki he poa a Iesu, to moua e ia e amaamanakiaga he moui tukulagi. Mooli, ko e hagaaoaga ke he “moui tukulagi” kua putoia e amaamanakiaga faka-Iutaia kua leva lahi ke he moui tukulagi he lalolagi ke he magahala ka pule e Mesia.
12. Ko e amaamanakiaga fe ne hagaao a Iesu ki ai he tala age a ia ke he tau tagata totoko ‘to ta atu e ia e moui tukulagi ke he tau mamoe haana’?
12 Fakamui, he Galue he Fakaulufale i Ierusalema, ne tala age a Iesu ke he tau tagata totoko haana: “Ka e nakai talia ni e mutolu, ha ko e mena nakai ko e tau mamoe haku a mutolu, tuga he tala atu e au kia mutolu. Ko e haku a tau mamoe kua fanogonogo mai ke he haku a leo, kua iloa foki e au a lautolu; kua mumui mai foki a lautolu kia au; to ta atu foki e au e moui tukulagi kia lautolu.” (Ioane 10:26-28) Kua tutala ni kia a Iesu ke he moui he lagi, po ke tokaloto foki e ia e moui tukulagi he parataiso he lalolagi? Kua nakaila leva e fakamafana e Iesu e tau tutaki haana aki e tau kupu: “Ua matakutaku a koe e fuifui mamoe gahoa na e; ha ko e mena finagalo ha mutolu a Matua ke foaki mai e kautu kia mutolu.” (Luka 12:32) He magaaho taha nei he Galue he Fakaulufale, ne pehē a Iesu: “Kua fai mamoe kehe au, nakai ha he lotopa nai; ko lautolu foki kua lata he takitaki mai e au.” (Ioane 10:16) Ti ko e magaaho ne tutala a Iesu ki a lautolu ne totoko, ne putoia he tau kupu haana e amaamanakiaga ke he moui he lagi ma e “fuifui mamoe gahoa,” pihia mo e amamaanakiaga he moui tukulagi he lalolagi ma e ‘tau mamoe kehe’ ne totou miliona.
Ko e Amaamanakiaga ne Nakai Lata ke Fai Fakamaamaaga
13. Ko e heigoa e kakano ha Iesu he pehē a ia: ‘To fakalataha a koe mo au i parataiso’?
13 He mamahi lahi mahaki haana ke he akau fakatautau, ne foaki e Iesu e fakamooliaga mauokafua ke he amaamanakiaga he tau tagata. Ko e tagata matahavala ne fakatautau fakalataha mo ia ne pehē: “Ko e Iki na e, kia manatu mai a a koe kia au ka haele mai a koe ke he hau a kautu.” Ne mavehe a Iesu ki a ia: “Ko e moli, ke tala atu e au kia koe [“he aho nei, To fakalataha a koe mo au,” NW] i parataiso.” (Luka 23:42, 43) Ha ko e tagata Iutaia mooli e tagata nei, ne nakai lata ke fakamaama ki a ia hagaao ke he Parataiso. Ne iloa e ia e amaamanakiaga ke he moui tukulagi he lalolagi he vahā anoiha.
14. (a) Ko e heigoa kua fakakite ko e hagaaoaga ke he amaamanakiaga he lagi kua uka e tau aposetolo ke maama? (e) Magaaho fe ne moua he tau tutaki a Iesu e maamaaga maaliali ke he amaamanakiaga he lagi?
14 Ko e mena mogoia kua lata ke fai fakamaamaaga, ko e hagaaoaga ha Iesu ke he amaamanakiaga he lagi. He tutala a ia ke he tau tutaki haana hagaao ki a ia ka hake ke he lagi ke taute taha mena ke nonofo ai a lautolu, ne nakai maama e lautolu e kakano haana. (Totou Ioane 14:2-5.) “Loga gaia e tau mena ia au ke tala atu e au kia mutolu,” he tala age e ia ki a lautolu he mogo fakamui, “ka kua nakai maeke ke talia e mutolu ke he vaha nai. Ka haele mai a ia, ko e [a]gaga ke tupu ai e kupu moli haia, ti takitaki e ia a mutolu ke he tau kupu moli oti.” (Ioane 16:12, 13) He mole laia e Penetekoso 33 V.N. he magaaho ne fakauku a lautolu he agaaga he Atua ke eke mo tau patuiki he vahā anoiha, ne maama he tau tutaki a Iesu ko e tau nofoaiki ha lautolu to ha ha he lagi. (1 Kori. 15:49; Kolo. 1:5; 1 Pete. 1:3, 4) Ko e amaamanakiaga he tufaaga he lagi ko e fakakiteaga, ti kua eke ai mo matapatu he tau tohi omoomoi he Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano. Ka kua fakamau mooli nakai he tau tohi nei e amaamanakiaga he tau tagata ke he moui tukulagi he lalolagi?
Ko e Heigoa ne Talahau he Tau Tohi Omoomoi?
15, 16. Hagaao atu fēfē e tohi omoomoi ke he tau Heperu mo e tau kupu a Peteru ke he amaamanakiaga ke he moui tukulagi he lalolagi?
15 He tohi he aposetolo ko Paulo ke he tau Heperu, ne hagaao a ia ke he tau tagata talitonu haana ko e ‘tau matakainaga tapu, ko lautolu kua igatia mo e ui mai he lagi.’ Ka e talahau foki e ia kua tuku age he Atua e pule ki a Iesu ke he “[“lalolagi oti,” NW] nakaila hoko mai.” (Hepe. 2:3, 5; 3:1) He Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano, ko e kupu fakamua ma e “lalolagi oti” kua hagaao tumau ke he lalolagi ne nonofo ai e tau tagata. Ti ko e ‘lalolagi oti nakaila hoko mai’ ko e fakatokaaga he lalolagi anoiha i lalo hifo he pule a Iesu Keriso. To fakamooli mogoia e Iesu e maveheaga he Atua: “To eke ni e motu ma e tau tagata tututonu, to nonofo muatua ai a lautolu.”—Sala. 37:29.
16 Ne omoomoi foki e aposetolo ko Peteru ke tohi hagaao ke he vahā anoiha he tau tagata. Ne tohi e ia: “Ko e lagi a enei mo e fonua kua fakatoka ha ko e kupu ia ni, kia taofi ma e afi ke he aho ke fakafili ai mo e mahakava ai e tau tagata matahavala.” (2 Pete. 3:7) Ko e heigoa ka hukui he fakatufono he lagi mo e fakalatahaaga tagata mahani kelea mogonei? (Totou 2 Peteru 3:13.) To hukui ai he “lagi fou”—ko e Kautu faka-Mesia he Atua—mo e “lalolagi fou”—ko e fakalatahaaga tututonu he tau tagata tapuaki mooli.
17. Fakamaama fēfē e amaamanakiaga he tau tagata i loto he Fakakiteaga 21:1-4?
17 Ko e tohi fakahiku he Tohi Tapu ne fakalagalaga e tau loto ha tautolu aki e fakakiteaga he tau tagata ne liuaki mai ke he mitaki katoatoa. (Totou Fakakiteaga 21:1-4.) Ti ko e amaamanakiaga anei he tau tagata talitonu tali mai he galo e mitaki katoatoa he kaina ko Etena. Ma e tau tagata mahani hakohako to momoui tukulagi ke he Parataiso he lalolagi ti nakai fuakau. Ko e amaamanakiaga nei kua fakavē katoatoa ke he Tau Tohiaga Tapu Heperu mo e Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano, ti matutaki ai ke fakamalolō e tau fekafekau tua fakamooli a Iehova ke hoko mai ke he aho nei.—Fakakite. 22:1, 2.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
• Ko e heigoa e kakano ha Iesu “ke he fakafouaga”?
• Ko e heigoa ne tala age e Iesu ki a Nikotemo?
• Ko e heigoa e maveheaga ne taute e Iesu ke he tagata matahavala ne fakatautau he tapa haana?
• Fakamooli fēfē he tohi ke he tau Heperu mo e tau kupu a Peteru e amaamanakiaga ke he moui tukulagi he lalolagi?
[Fakatino he lau 8]
To moua e lautolu ne tuga e tau mamoe e moui tukulagi he lalolagi
[Tau Fakatino he lau 10]
Ne tutala a Iesu ke he falu hagaao ke he moui tukulagi