Fekafekau mo e Nakai Tokihala

1-3. (a) Ko e heigoa e tau tokihala, ti lauia fēfē a tautolu i ai? (e) Mai ia Paulo, ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he fekafekau ke he Atua mo e nakai tokihala?

KUA tohia he tagata tohi poeme: “Ko e tau vagahau mo e tau kupu oti ne tohi, ko e tau kupu anei ne mua e momoko: ‘Ane mai ni!’” Ko e tagata tohi poeme ko J. G. Whittier, mo e hagaao a ia ke he tau mena ne tokihala a tautolu ki ai, ti manako a tautolu ke liu taute ka e taute he taha puhala foki. Ko e “tokihala” ko e logonaaga momoko, uhu e manamanatuaga, ne taute he falu magaaho po ke liga nakai taute ai, ti tuga ke kakano ko e “liu foki tagi.” Kua taute e tautolu oti e tau mena ne manako a tautolu ke liu taute foki ke he taha puhala kehe. Ko e heigoa haau a tau tokihala?

² Falu tagata ne taute e tau hehē keleaina he tau momoui ha lautolu, mo e taute foki e tau agahala kelea muitui. Ko e falu ne nakai taute ha mena ne kelea lahi, ka e manamanatu ai ke he falu fifiliaga ha lautolu he moui kua mitaki mooli la nakai. Falu tagata ne maeke ke kautū mai he tau mena kua mole ti matutaki mo e tau momoui ha lautolu. Falu ne matutaki agaia ke he “tau ane mai ni” hagaao ke he tau momoui ha lautolu kua mole. (Sala. 51:3) Fēfē e logonaaga haau? Manako nakai a koe ke fekafekau ke he Atua mo e nakai tokihala​—kamata atu he aho nei? Fai fakafifitakiaga nakai he tau tala mooli kua fakaako mai a koe i ai ke taute pihia? Ha ha i ai mooli e aposetolo ko Paulo.

³ He moui katoa ha Paulo, ne taute e ia e tau hepehepe kelea lahi mahaki mo e tau fifiliaga pulotu. Ne hokulo e logonaaga haana hagaao ke he tau tokihala haana kua mole, ka e fakaako foki a ia ke kautū e moui he haana a fekafekauaga fakamooli ke he Atua. Kia kitekite la tautolu ke he fakafifitakiaga haana ka fakaako a tautolu hagaao ke he fekafekau mo e nakai tokihala.

KO E VAHĀ KUA MOLE HA PAULO NE TOKIHALA

4. Ko e heigoa e tau tokihala kua mole ne lauia e aposetolo ko Paulo?

⁴ Ha ko Paulo ko e Farasaio fuata, ne taute e ia e tau mena ne tokihala a ia he mogo fakamui. Ma e fakatai, ne takitaki e ia e matagahua he favale kelea lahi mahaki he totoko ke he tau tutaki he Keriso. Ko e fakamauaga he Tohi Tapu ne talahau he nakai leva e fakamatulo a Setefano, “kua moumou e Saulo [fakamui ne iloa ko Paulo] e ekalesia, kua hu a ia ke he taha fale mo e taha fale, mo e toho mai e tau tane mo e tau fifine, kua tuku atu ai ke he fale puipui.” (Gahua 8:3) Ne pehē e pulotu ko Albert Barnes ko e kupu Heleni ne kakano “kua moumou” ko e “talahauaga malolō, ne fakakite e fakamakutu mo e ita lahi ha [Saulo] he favaleaga.” Ti pehē a Barnes, ne “ita lahi a Saulo ke he lotu tuga e manu favale.” Ha ko e tagata fakamakutu Iutaia, ne talitonu a Saulo ko e matagahua haana ne foaki he Atua ke moumou e lotu Kerisiano. Ti eketaha a ia ke kelipopo favale e tau Kerisiano, he “faguhe mai e fakamatakutaku mo e kelipopo . . . ko e tau tane katoa mo e tau fifine,” he lali ke tamate a lautolu.​—Gahua 9:1, 2; 22:4.a

5. Fakamaama e puhala ne liliuina a Saulo mai he favale ke he tau tutaki ha Iesu, ke fakamatala hagaao ke he Keriso.

⁵ Ko e foliaga ha Saulo ke fano ki Tamaseko, ke uta e tau tutaki ha Iesu mai he tau kaina ha lautolu, ti toho a lautolu ki Ierusalema ke fehagai mo e ita lahi he tau Saneheturini. Pete ia, ne kaumahala a ia ha kua totoko a ia ke he Ulu he fakapotopotoaga Kerisiano. (Efeso 5:23) He fina atu a Saulo he puhala ki Tamaseko, ne tū atu a Iesu ki mua ha Saulo, ti fakapouli a ia aki e kikila he maama fakamana. Ne fakafano atu e Iesu a Saulo ki Tamaseko ke fakatali ke he falu matutakiaga foki. Iloa e tautolu e tala ne toe.​—Gahua 9:3-22.

6, 7. Ko e heigoa ne fakakite kua mailoga mitaki e Paulo e vahā mamahi lahi haana kua mole?

⁶ Ne hiki agataha e tau tuaga ha Paulo he eke a ia mo Kerisiano. He nakai eke mo fī vale lahi he lotu, ne eke a ia mo tagata fakamakai ki ai. Pihia foki, ne tohi e ia he mogo fakamui hagaao ki a ia: “Ha kua fanogonogo a mutolu ke he haku a mahani ne aho mua he liogi au ke he liogi Iutaia, ne favale ue atu au ke he ekalesia he Atua, mo e moumou ai.” (Kala. 1:13) Fakamui, ne liu foki a ia talahau e tokihala haana kua mole he tohi ke he tau Korinito, ke he tau Filipi, mo e ki a Timoteo. (Totou 1 Korinito 15:9; Filipi 3:6; 1 Timo. 1:13) Nakai matalahi a Paulo he tohi e tau mena ia hagaao ki a ia, ka e nakai fakatupua foki a ia ke tuga kua nakai tupu e tau mena ia. Ne mailoga mooli e ia na taute e ia e tau hepehepe kelea lahi mahaki.​—Gahua 26:9-11.

⁷ Ko e pulotu Tohi Tapu ko Frederic W. Farrar ne hagaao ke he vala ne taute e Saulo “ko e gahua matakutakuina fakalialia he favaleaga.” Ne lafi e Farrar ka fuafua e tautolu e tau mena kelea lalahi he magahala momoko nei he moui ha Paulo “ne logona hifo e tautolu e mamafa he tokihala ne liga lauia a ia, mo e tau fakafiufiu ke he fakalagoaga haana mai he tau fī kelea muitui.” He falu mogo, ne liga o atu e tau matakainaga he tau fakapotopotoaga kehekehe ne ahiahi atu a Paulo ki ai, ko e tau matakainaga ne feleveia fakamua mo ia ne pehē, ‘Ti ko Paulo a koe​—ko koe ne favale ki a mautolu!’​—Gahua 9:21.

8. Fēfē e logonaaga ha Paulo ke he fakaalofa noa mo e fakaalofa ha Iehova mo Iesu ne fakakite ki a ia, ti ko e heigoa e fakaakoaga ne fakaako ki a tautolu?

⁸ Ka e mailoga e Paulo ko e fakaalofa noa hokoia he Atua ne maeke a ia ke taute e gahua fakamatala haana. Kua talahau e ia e mahani fakaalofa noa he Atua kavi ke he laga 90 he tau tohi 14 haana​—molea atu he falu tagata tohia Tohi Tapu. (Totou 1 Korinito 15:10.) Ne loto fakaaue lahi a Paulo ke he puhala fakaalofa noa ne kua taute aki a ia, mo e manako a ia ke iloa tonu ko e fakaalofa noa he Atua ne nakai foaki teao ki a ia. Ti kua ‘mua haana a tau gahua’ ke he falu aposetolo. Ko e fifitakiaga ha Paulo ne fakakite fakamaaliali ka talahau e tautolu e tau agahala mo e hiki e tau puhala ha tautolu, to makai a Iehova ke utakehe e tau agahala kelea muitui he fakavē ke he poa lukutoto ha Iesu. Ko e fakaakoaga mitaki anei ma e ha tagata ne uka lahi ke talitonu ke he tau aoga he poa ha Keriso ne kakano lahi ma lautolu fakatagata! (Totou 1 Timoteo 1:15, 16.) Pete foki ko Paulo ko e tagata favale mamahi he Keriso, ne maeke a ia ke tohi: “Ke he Tama he Atua . . . ne fakaalofa mai kia au, mo e foaki mai e ia a ia ke hukui aki au.” (Kala. 2:20; Gahua 9:5) E, ne fakaako e Paulo e matapatu fakaakoaga he puhala ke fekafekau mo e nakai tokihala atu foki. Ko e taha mena kia a ia kua ako e koe?

FAI TOKIHALA NAKAI A KOE?

9, 10. (a) Ko e ha ne tokihala e falu he tau tagata a Iehova? (e) Ko e heigoa ne hepe he fakatumau ke tupetupe ke he vahā kua mole?

⁹ Kua taute nakai e koe e tau mena ne tokihala a koe mogonei? Moumou nakai e koe e malolō mo e magaaho uho haau ke he tau foliaga hepe? Kua fai mena kia kua taute e koe ne fakahagahaga kelea ke he falu? Po ke fai logonaaga kelea a koe he tokihala ke he falu kakano. Ko e hūhū, Ko e heigoa haau ka taute aki?

¹⁰ Tokologa e tagata ne tupetupe! Ke tupetupe tumau kua kakano ke fakamalaia ki a ia, fakaita ki a ia, favale ki a ia. Kua fakatupu ai e fakaatukehe lahi mahaki. Fakamafola nakai he tupetupe e tau lekua? Nakai! Manamanatu la he lali ke holo ki mua he leva e luelue he nofoa lue, he fakaaoga e tau malolō oti ia ka e nakai holo ki mua! Ka e he nakai tupetupe, fai gahua aoga he vala haau ka tupu mai e tau fua mitaki. Maeke a koe ke fakamolemole ke he tagata ne taute e koe e mena hepe ki ai, liga he liuaki mai e tau fakafetuiaga mitaki. Maeke a koe ke kalo mai he ha gahua hepe, ti puipui mai he tau lekua anoiha. Liu agaia ni, to liga matutaki a koe ke fakauka ke he falu tuaga he moui. Ka e nakai ko e taha mena e tupetupe ka ko e puhala ke taofi e tagata ke nakai fekafekau katoatoa ke he Atua. Ti nakai fai palepale mitaki he tupetupe!

11. (a) Maeke fēfē a tautolu ke moua e fakaalofa noa mo e fakaalofa totonu ha Iehova? (e) Ko e heigoa e puhala faka-Atua ke moua e mafola he manamanatuaga ke he tau hepehepe kua mole?

¹¹ Falu ne hagahaga ke fakaatā e tau kaumahala kua mole ke tautaofi a lautolu ke hoko ke he logonaaga kua nakai uho a lautolu ke he fofoga he Atua. Liga logona hifo e lautolu kua nakai hokotia a lautolu ke he fakaalofa noa he Atua ha ko e puhala hehē tumau po ke fa mahani ha lautolu. Ka ko e mena mooli anei, pete ne tau mena ne taute e lautolu kua mole, maeke a lautolu ke fakatokihala, hiki, mo e ole ma e fakamagaloaga. (Gahua 3:19) Maeke he fakaalofa noa mo e fakaalofa totonu ha Iehova ke foaki ki a lautolu, pete he fitā e fakakite foki ke he tokologa. To onoono totonu a Iehova ki a ia ne fakatokolalo, mo ia ne fakamooli mo e haana a fakatokihala mai he loto. Ne taute he Atua e mena ma Iopu, ne pehē: “Tokihala ai au ke he efuefu mo e efuefuafi.” (Iopu 42:6) Kua latatonu ia tautolu oti ke muitua e puhala faka-Atua he moua e manamanatuaga mafola: “Ko ia kua ufiufi hana tau holifono, nakai monuina a ia; ka ko ia kua fakakite mo e tiaki ai, kua ofania a ia.” (Fakatai 28:13; Iako. 5:14-16) Ti maeke ia tautolu ke tutala ke he Atua, liogi ma e fakamagaloaga haana, mo e taute e tau lakaaga ke fakahako e hepe. (2 Kori. 7:10, 11) Kaeke ke taute e tautolu e tau mena nei, ti olioli e tautolu e fakaalofa noa Haana ne “fakamagalo fakalahi mai.”​—Isaia 55:7.

12. (a) Ko e heigoa he fakafifitakiaga ha Tavita kua fakaako ki a tautolu ke he puhala mitaki lahi ke fehagai mo e loto manamanatu agahala? (e) He puhala fe kua mamahi e finagalo ha Iehova, ti maeke fēfē he iloa e mena ia ke lagomatai a tautolu? (Kikite e puha.)

¹² Ha ha i ai e malolō he liogi; ti lahi e mena ka taute he Atua. Ne fakakite e Tavita e tau logonaaga hokulo haana he liogi he tua ne fakamau fulufuluola he tau Salamo. (Totou Salamo 32:1-5.) He talahau e Tavita, he lali ke taofi e loto manamanatu agahala ne fakamategūgū a ia! Ne matematekelea lahi a ia he tau lauiaaga kelea he manamanatuaga mo e he tino ti galo e fiafia ha kua kaumahala a ia ke talahau. Ko e heigoa ne tamai ki a Tavita e fakamagaloaga mo e totokaaga? Ko e tala age ni ke he Atua. Ne tali e Iehova e tau liogi ha Tavita ti fakamalolō a ia ke holo ki mua mo e haana moui mo e taute e tau mena kua mua e aoga. Pihia foki, ka liogi fakamooli a koe mai he loto, maeke a koe ke mauokafua to hagaaki a Iehova mo e fiafia ke he olelalo haau. Kaeke ko e tau hepehepe kua mole ne fakalekua a koe, utakehe ai ke maeke ia koe ti talitonu ko e mauokafua ha Iehova kua fakamagalo e ia a koe!​—Sala. 86:5.

ONOONO FAKALAHI ATU KE HE VAHĀ ANOIHA

13, 14. (a) Ko e heigoa e matapatu onoonoaga ha tautolu mogonei? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ka omoomoi a tautolu ke hakahaka e tuaga ha tautolu mogonei he moui?

¹³ Kua maeke mooli a tautolu ke fakaako mai he moui kua mole ka e lata ia tautolu ke hagaaki atu ki mua. He nakai tupetupe mogoia ke he mogo kua mole, kua latatonu ia tautolu ke manamanatu ke he mogonei mo e vahā anoiha. Ko e heigoa ha tautolu ka taute he mogo tonu nei, po kua kaumahala ke taute, kamata atu he tau tau nai to manako a tautolu ke nakai taute ha mena po ke taute he taha puhala kehe? Kua fakatumau nakai a tautolu ke he puhala fakamooli ke puipui a tautolu he ha tokihala he mogo i mua?

¹⁴ He tata mai e matematekelea lahi, nakai manako a tautolu ke malaia he tau manatu fakaatukehe tuga anei: ‘Na kua lata nakai au ke lahi e mena ke taute he fekafekauaga he Atua? Ko e ha ne nakai paionia au he mogo ne fai magaaho au? Ko e heigoa ne taofi au he foli atu ke eke mo fekafekau lagomatai? Lali mooli nakai au ke tapulu ke he tagata foou? Ko au kia ko e tagata ne manako a Iehova ke nofo he lalolagi foou haana?’ He nakai tupetupe hokoia ke he tau hūhū hokulo pihia, kua manako a tautolu ke fakaaoga ai ke hakahaka a tautolu ti taute a tautolu ke foaki katoatoa ke he fekafekauaga ha Iehova. Ka nakai pihia, to matutaki ni a tautolu ke he puhala moui ne liga loga atu foki e tau tokihala.​—2 Timo. 2:15.

UA TOKIHALA KE HE HAAU A FEKAFEKAUAGA TAPU

15, 16. (a) Ko e heigoa e tau foakiaga kua taute he tokologa ke tuku fakamua e fekafekauaga he Atua ke he tau momoui ha lautolu? (e) Ko e ha kua nakai lata ia tautolu ke tokihala ke he ha foakiaga kua taute e tautolu ke tuku fakamua e tau mena he Kautu?

¹⁵ Ka e kua falu ia mutolu kua taute e tau foakiaga ke fekafekau mau ki a Iehova? Liga tiaki e koe e feua talahaua po ke pisinisi ne kautū ke fakamukamuka e moui haau ti lahi e magaaho ma e tutuliaga he tau mena he Kautu. Po ke liga fakatumau ni a koe ke nofo tokotaha po ke ka fai hoana po ke fai taane, fifili ke nakai fanafanau ke maeke ia koe ke atāina ke taute e fekafekauaga mau​—he gahua ke he Peteli, gahua talaga he lalolagi katoa, gahua takaiaga, po ke gahua misionare. Lata nakai ia koe ke tokihala ke he tau fifiliaga ia mogonei he motua fakahaga a koe he fekafekau ki a Iehova? Kua lata nakai a koe ke logona hifo ko e tau foakiaga ne taute e koe kua nakai latatonu po ke fakatauhele? Nakai pihia!

¹⁶ Kua taute e koe e tau fifiliaga ia he fakavē ke he fakaalofa hokulo haau ki a Iehova mo e manako lahi ke lagomatai e falu ne loto ke fekafekau ki a ia. Nakai lata a koe ke manamanatu to mitaki lahi e moui haau ane mai kua kehe e puhala ne taute e koe. Moua e koe e fiafia hokulo ha ko e mena ne taute e koe kua hako ke lata mo e moui haau. Maeke a koe ke fiafia ha kua taute e koe e tau mena oti kua mitaki ke fekafekau ki a Iehova. To nakai nimo e ia e moui foaki noa haau. He moui mooli hane hoko mai, to palepale e ia a koe aki e tau monuina kua mua e mitaki ke he mena ne manamanatu a koe ki ai mogonei!​—Sala. 145:16; 1 Timo. 6:19.

PUHALA KE FEKAFEKAU MO E NAKAI TOKIHALA

17, 18. (a) Ko e heigoa e matapatu fakaakoaga ne lagomatai a Paulo ke fekafekau mo e nakai tokihala? (e) Ko e heigoa e fifiliaga haau hagaao ke he fekafekauaga haau ki a Iehova he vahā kua mole, mogonei, mo e anoiha?

¹⁷ Ko e heigoa e matapatu fakaakoaga ne iloa e Paulo kua lagomatai a ia ke fekafekau ke he Atua ka e nakai lahi e tokihala? Kua fakamaama he fakaliliuaga ha J. B. Phillips, nukua tohi e Paulo: “Kua fakanimonimo e au e tau mena kua mole atu, ka e oho atu au ke he tau mena ha i mua.” (Totou Filipi 3:13, 14.) Ne nakai nofo a Paulo he puhala hepe he foli e ia he fakaakoaga Iutaia. Ka e hagaaki e tau malolō oti haana ke maeke a ia ke moua e palepale anoiha he moui tukulagi.

¹⁸ Maeke ia tautolu oti ke fakagahua e matapatu fakaakoaga he tau kupu ha Paulo. He nakai matakutaku ke he vahā ha tautolu kua mole, ko e hagaaki ke he mena ne nakai maeke a tautolu ke vevete, kua lata ia tautolu ke oho atu ke he tau mena ha i mua. Nakai, liga ai nimo e tautolu e tau hepehepe kua mole, ti kua nakai lata ia tautolu ke tokihala tumau ha ko e tau mena ia. Maeke ia tautolu ke eketaha ke tuku ki tua ha tautolu a vahā kua mole, fekafekau katoatoa a tautolu ke he Atua mogonei, mo e onoono atu ki mua ke he vahā anoiha ne mitaki ue atu!