BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g96 8/12 pág. 24-27
  • E Peregrinonan i Nan Lucha pa Libertad

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • E Peregrinonan i Nan Lucha pa Libertad
  • Spièrta!—1996
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • E Situacion Religioso na Inglatera
  • Huida pa Hulanda
  • E Mayflower Ta Barca Bai!
  • Estableciendo e Colonia
  • E Peregrinonan i e Indjannan
  • Desaroyonan Mas Despues
  • E Herencia dje Peregrinonan
  • Bo Ta Anhelá un Mundu Hustu?
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1997
  • Con Nan A Perde Nan Mundu
    Spièrta!—1996
Spièrta!—1996
g96 8/12 pág. 24-27

E Peregrinonan i Nan Lucha pa Libertad

DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! NA HULANDA

NA 1620, un grupo di puritano ingles cu a barca bai for di Delfshaven, cerca di Rotterdam, Hulanda, a funda e promé colonia permanente establecí dor di europeonan na New England, esta, Plymouth Colony, den loke awor ta zuidoost Massachusetts, Merca. Kico a impulsá e hendenan profundamente religioso aki pa risca bai riba un biahe asina largu i pisá crusando e traicionero Océano Atlántico den e barcu chikitu Mayflower? Pa cuminsá, kico nan tabata haciendo na Hulanda? Pa ki motibu nan a bai djei?

E Situacion Religioso na Inglatera

Durante e añanan 1500, e Iglesia Católico Romano a ser sagudí dor di e Reformacion. Iglesianan protestant a lanta na tur parti di Europa, incluyendo Inglatera. Den e caso di Inglatera, e kiebro final cu Roma a bini despues cu papa a nenga di concedé e peticion di Rey Henry VIII pa disolvé su promé matrimonio. E iglesia di Inglatera a separá for di Roma, i na 1534 e Parlamento di Inglatera a reconocé Henry oficialmente como e “Cabes Supremo riba tera, inmediatamente bou di Dios, dje Iglesia di Inglatera.” Su yu muher Elizabeth, nací na 1533, a ser criá como protestant, i despues di bira Reina Elizabeth I, el a duna e Iglesia Anglicano un caracter fuertemente protestant. No obstante, tabatin gruponan protestant mas chikitu cu no a bai di acuerdo cu e Iglesia Anglicano reinante. Hopi di esakinan a cuminsá ser yamá puritanonan, pasobra nan a deseá di purificá e Iglesia Anglicano di tur rastro di catolicismo romano. Un grupo puritano tabata conocí como specialmente radical, ya cu nan a kibra cu e iglesia su hirarkia di obispu i sacerdote. Nan a considerá nan congregacion como unu completamente independiente, bou dje mando di nan mes ancianonan.

Reina Elizabeth tabatin miedu cu lo e perde gara riba e pueblo si no restringí e puritanonan. P’esei el a introducí un legislacion severo contra nan. Apesar di esaki, e vários gruponan puritano a sigui reuní, pero den secreto, den casnan privá. Tambe e puritanonan a distribuí hopi pamfleta religioso splicando nan creencianan. E puritanonan na Londen a nombra nan mes cuerpo di anciano, consistiendo mas tantu di pastornan anglicano suspendé di nan puesto. E gruponan cu a stop di purba reformá e Iglesia Anglicano i cu a kita bai for di dje a ser yamá separatistanan.

Rey James I, e sucesor di Reina Elizabeth, a sigui cu e reina su maneho religioso, menasando di “core cu [e puritanonan] for dje pais.” Na mésun tempu, el a manda pa haci un traduccion nobo na ingles dje Bijbel—e King James Version, completá na 1611. E version nobo aki a motivá hopi hende pa examiná e Bijbel. Cu ki resultado? Mas hende ainda a cuminsá bai den desacuerdo cu e iglesia di Estado. Kico abo lo a haci si bo tabata biba den e tempu ei? Bo ta kere cu bou dje menasa di persecucion, lo bo a ahustá bo creencianan religioso? Lo bo a pega na bo conviccionnan firmemente, cueste loke cueste? Hopi puritano a haci esei i a nenga di comprometé.

Huida pa Hulanda

Un grupo di separatista cu no a comprometé a ser hañá den e pueblito chikitu ingles di Scrooby. Ei nan a reuní den secreto den e cas dje director dje postkantoor, William Brewster, nan “Anciano na Mando.” John Robinson, un ex-pastor anglicano, tambe tabata asociá cu nan. Ademas di boga pa ancianonan manehá e iglesia en bes di pastor i obispu, e grupo na Scrooby a nenga di bisti paña di pastor i a rechasá hopi dje sirbishinan ritual dje Iglesia Anglicano, aunke e cosnan aki tabata rekerí pa ley.

Bou di presion aumentante, e grupo chikitu aki a dicidí na hui bai Hulanda, n’e tempu ei e único lugá na Europa caminda nan opinionnan i prácticanan lo a ser tolerá. Sin embargo, emigracion tabata ilegal. P’esei, mas secretamente cu ta posibel, nan a bende nan cas i tur otro cos cu nan no por a hiba cu nan, i na 1608 nan a bai Amsterdam cu barcu. Ta ora nan tabata na Hulanda e separatistanan a cuminsá considerá nan mes como peregrino.

E peregrinonan a muda bai Leiden un aña despues di nan yegada, e mésun aña cu un tregua a interumpí e guera cu tabata andando entre Spaña i Hulanda. E tregua a resultá den un clima mas pacífico pa e peregrinonan. Gradualmente, mas fugitivo a yega for di Inglatera, i e grupo a crece bira rond di 300. Cu tempu nan a cumpra un cas grandi, caminda John Robinson i su famia tabata biba i caminda nan por a tene reunionnan.

Despues di a pasa rond di dies aña na Leiden, e peregrinonan a cuminsá sinti nan incómodo. E tregua cu Spaña tabata na punto di di yega na su fin, i nan tabatin miedu cu si e Inkisicion Spañó tuma control na Hulanda, nan situacion lo ta pió cu e tabata bou di Rey James. Ademas, nan no tabata di acuerdo cu nan bisiñanan hulandes mas liberal pa loke ta doctrina, i nan tabata preocupá tocante e asociacion di nan yunan cu e hóbennan hulandes, kende nan a considerá como inmoral. Kico nan mester a haci? Nan a cuminsá pensa riba un otro mudansa hopi grandi—e biaha aki pa América!

E Mayflower Ta Barca Bai!

Nan desafio di mas grandi tabata pa financiá un biahe asina largu. Un otro problema basta grandi tabata cu nan mester a obtené permiso for dje rey di Inglatera pa haci e expedicion—e mésun rey for di ken nan a busca pa scapa ora nan a hui bai Hulanda! E peregrinonan a cansa Rey James cu nan peticionnan, te ora cu finalmente el a duna su permiso. Cu tempu un grupo di comerciante di Londen a financiá e biahe riscante.

Por fin, e dia a yega pa bai! Esnan dje Iglesia Peregrino di Leiden cu a dicidí pa muda, a abordá e barcu Speedwell i dia 22 di juli, 1620, nan a sali for di Delfshaven rumbo pa Inglatera, caminda mas miembro lo a uni cu nan. E peregrinonan a sali bai den dos barcu, e Speedwell i e Mayflower. Sin embargo, buracunan grandi den e barica di Speedwell a forsa e dos barcunan pa regresá Inglatera, caminda e Mayflower a tuma over e pasaheronan i e provisionnan di Speedwell. Finalmente, dia 6 di september, e Mayflower chikitu di 27 meter a sali bai laman for di Plymouth, Inglatera, su so, cu 24 famia na bordo—un total di 102 pasahero—i un tripulacion di 25. Ki un curashi tabata necesario pa e biaheronan nobato ei purba haci un biahe di 5.000 kilometer crusando e océano! E barcu tabata demasiado yen i mester a enfrentá e weer peligroso di Nort Atlántico. Imaginá bo con esnan na bordo a sinti ora, despues di nuebe siman largu riba océano, nan a mira tera!

Estableciendo e Colonia

Promé cu e peregrinonan a bai tera firme, nan a cera un pacto, of combenio mutuo, tocante e futuro gobernacion dje colonia nobo. Pa medio dje pacto aki, firmá pa 41 dje hombernan den e grupo, e peregrinonan a forma nan mes den un “Cuerpo Político Civil” i a asumí e responsabilidad di traha, i cumpli, cu reglanan cu ta goberná tur nan asuntunan. Aunke algun historiador a yama e documento aki e promé constitucion mericano, e Grote Winkler Prins Encyclopedie ta señalá cu e peregrinonan cu a formulá e pacto “tabatin na mente pa establecé un autoridad di naturalesa religioso.” E propósito di dje tabata pa pone tur e miembronan dje colonia comprometé nan mes pa keda huntu, tantu físicamente como religiosamente.

Despues di inspeccioná e costa i emprendé expedicionnan bai mas den interior dje pais, e grupo a establecé nan mes den e luna friu di december den e lugá cu nan a yama New Plymouth, yamá despues Plymouth Colony. Nan a topa cu terenonan cu a ser cultivá dor di indjan. Pero e malesanan dje exploradornan—incluyendo pokken i sarampi—a caba cu e inmenso poblacion di indjan cu a ser observá einan dor di exploradornan djis algun aña promé. Si no, e indjannan kisas lo a resistí e esfuersonan dje peregrinonan pa establecé un colonia.

E peregrinonan a cuminsá cu construí un cas comunal i vários cas privá. Tabata un comienso difícil, pasobra nan a yega den winter i no a resta suficiente cuminda dje provisionnan dje barcu. Durante e promé winter ei, 52 a muri di malesa, incluyendo 13 dje 24 esposonan i asta te cu 14 dje 18 esposanan. Entre e víctimanan tabatin nan promé gobernador, John Carver. Pero e sobrebibientenan a dicidí pa keda den New Plymouth. E siguiente gobernador, e entusiástico William Bradford, a tene un registro detayá dje historia dje colonia recien establecí i p’esei ta ser considerá como e promé historiador di América.

E Peregrinonan i e Indjannan

E promé peregrinonan cu a yega na New Plymouth a cera un tratado di pas mutuo cu Massasoit, e hefe principal dje tribu di indjan local, wampanoag. Den e tratado e peregrinonan i e indjannan wampanoag a primintí di no haci daño na otro, i nan a primintí di protehá otro den caso di un guera cu hendenan djafó. Sin e amistad cu Massasoit, ta probabel cu ni un solo peregrino lo a sobrebibí. E indjannan aki a duna e colonistanan maishi nativo pa come i pa planta, i e aliansa cu nan a yuda cu e peregrinonan no a perecé na man di otro tribunan.

Den e promé tempu, e colonistanan a ricibí hopi yudansa dje indjannan. Den e palabranan dje Gobernador William Bradford, un indjan yamá Tisquantum a siña e colonistanan “con pa planta nan maishi, unda pa coge piscá, i pa obtené otro comodidadnan, i tambe tabata nan guia pa hiba nan na lugánan desconocí pa nan mes beneficio.” E promé cosecha di maishi indjan tabata bon, i e peregrinonan tabatin éxito den yag riba para. Nan tabata gradicidu na Dios i a dicidí di tene un festival di cosecha pa tres dia. Massasoit huntu cu 90 di su guereronan a bini, treciendo cu nan cincu biná pa agregá n’e bankete.

Mescos cu e colonia mes, e celebracion tabatin característicanan fuertemente religioso. Aunke e peregrinonan no a celebrá e festival e aña siguiente debí na e mal cosecha, mas despues Thanksgiving of Dia di Accion di Gracia a bira un dia di fiesta nacional i religioso celebrá tur aña na Merca, Cánada i algun otro pais. Awendia, Dia di Accion di Gracia na Norteamérica ta un ocasion típico pa tene un bankete di famia cu kalakuna, saus di cranberry i bolo di pampuna—pero en principio e ta keda “un ocasion pa refleccion religioso serio, sirbishi religioso i oracion.”—The World Book Encyclopedia, 1994.a

Desaroyonan Mas Despues

Na 1622 mas peregrino a yega for di Leiden i Inglatera. Mas despues, mas barcu a yega cu compañeronan creyente for di Europa. Na 1630 e último grupo di peregrino for di Leiden a uni cu e colonia, poniendo e cantidad yega na rond di 300. Cu tempu e colonia a uni cu e Massachusetts Bay Colony, cu tabata hopi mas grandi i no muchu leu pa nort. E colonistanan aki tambe tabatin creencianan puritano. Sin embargo, turesten tensionnan tabata aumentá entre e colonistanan i nan bisiñanan indjan. E puritanonan, cu a kere cu Dios a predestiná nan pa dominá e tera nobo, e bira cada bes mas arogante. Mirando esaki, e indjannan a bira mas rencoroso ainda pa cu nan. Lamentablemente, solamente 55 aña despues dje tratado cu e indjannan wampanoag, e colonia na Plymouth, formando un liga cu tres otro colonia ingles i algun otro indjan, a bai bringa contra e yu di Massasoit. E, huntu cu un tres mil indjan homber, muher i mucha a ser matá, i e puritanonan a bende cientos mas den sclabitud. E indjannan wampanoag a stop di existí.

E Herencia dje Peregrinonan

Na Hulanda ainda bo por bishitá e seccion di Leiden caminda e peregrinonan a biba, como tambe Delfshaven, e haf caminda nan a sali bai pa América. Den e pueblo actual di Plymouth, Massachusetts, bo por mira e Plantacion Plymouth, un reconstruccion dje pueblito original construí dor dje peregrinonan, huntu cu un museo peregrino i un réplica dje Mayflower. Den e pueblito, actornan ta duna un representacion dje habitantenan original. Nan lo contá bo cu e nomber di Dios ta Jehova i cu “e iglesia” no ta un edificio trahá di piedra, sino ta consistí di hende. N’e pregunta, “Cuantu anciano tin den boso iglesia?” nan ta contestá: “Mes tantu cu ta cumpli cu e rekisitonan di Bijbel.”

E peregrinonan a purba forma nan comunidad “mas cu ta posibel segun e diesdos tribunan di Israel bou di Moises,” segun e buki The Puritan Heritage—America’s Roots in the Bible (E Herencia Puritano—América Su Rais den Bijbel). Sin embargo, tin biaha e puritanonan a bai den extremo. Nan reputacion como trahadornan duru, por ehempel, a bin en parti di nan creencia cu prosperidad material a duna indicacion di Dios su fabor. I aunke nan di berdad a stima nan yunan, hopi puritano di ántes a kere cu nan mester a “sconde nan . . . sintimentunan excesivo di cariño.” P’esei, “puritánico” a bin ta ser asociá cu austeridad, severidad i rigides extremo. Sin embargo, apesar di nan imperfeccionnan, e peregrinonan tabatin un midí di firmesa moral, tabata deboto i a haci esfuerso pa biba di acuerdo cu e Bijbel. Ta bisto cu e cualidadnan aki ta loke a tene e peregrinonan huntu i a sostené nan atrabes di nan hopi pruebanan.

[Nota]

a Cristiannan berdadero no ta rekerí un dia di fiesta specífico pa duna danki na Dios. Pa mas informacion, por fabor, mira e edicion di Awake! di 22 di november, 1976, página 9-13.

[Plachi na página 26]

Indjannan wampanoag a yuda e peregrinonan

[Plachi na página 26]

Harper’s Encyclopædia of United States History

[Plachi Rekonosementu na página 24]

Ariba: Model van de Mayflower

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí