Cultonan—Kico Nan Ta?
DIA 28 di februari, 1993—mas cu cien autoridad di gobiernu a tene un razia contra un compleho di edificio cu a alohá varios dozijn di hende homber, muher i mucha. E meta tabata pa busca arma ilegal i pa arestá un criminal sospechoso. Sin embargo, e autoridadnan a keda sorprendí ora un awaceru di bala di skopet a yobe riba nan for di paden dje edificionan. Nan a tira bek.
E confrontacion aki a laga dies morto i varios herido. Durante e siguiente 50 dianan, cientos di autoridad di gobiernu a sitia e compleho cu suficiente arma di candela pa bringa un guera chikitu. E cayegon sin salida tabatin un fin dramático cu a laga 86 hende morto, incluyendo por lo ménos 17 mucha.
Pero ken tabata e enemigu? Un trupa di bandidu cu a traficá den droga? Un faccion di gueriya? No. Manera kisas bo sa, e “enemigu” tabata un grupo di deboto religioso, miembronan di un culto. Nan tragedia a haci un comunidad innotabel riba e sabananan di Téxas central, Merca, e centro di atencion internacional. Medionan di comunicacion a yena onda di radio i prensa skirbí cu un avalancha di informe, análisis i comentario rib’e peligernan di cultonan fanático.
E público a ser recordá di casonan anterior den cua miembronan di culto a ser hibá na morto dor di nan lidernan: e matansanan di Manson di 1969 na California; e suicidio masal na 1978 di miembronan di un culto na Jonestown, Guyana; e pacto di asesinatosuicidio di 1987 planeá p’e lider di culto Park Soon-ja di Korea, cua a resultá den e morto di 32 miembro. Ta notabel cu mayoria dje hendenan aki a pretendé di ta cristian i a afirmá di kere den Bijbel.
Ta di comprendé cu hopi hende cu ta respetá Bijbel como e Palabra di Dios ta di shok p’e maluzo escandaloso sinbergwensa dje Scritura dor dje cultonan aki. Como resultado, durante e añanan, cientos di organisacion a ser establecí cu e propósito di controlá cultonan i desenmascará nan prácticanan peligroso. Expertonan riba comportacion di culto ta pronosticá cu e yegada di un mileño nobo aki un par di aña por iniciá e plamamentu rápido di cultonan. Un revista di noticia a skirbi cu segun gruponan anti-culto, tin miles di culto “eifó cla pa gara bo curpa, controlá bo mente, corumpí bo alma. . . . Poco di nan ta armá pero mayoria ta ser considerá peligroso. Nan lo seducí bo i plumá bo, casá bo i derá bo.”
Kico Ta un Culto?
E palabra “culto” ta ser usá den un manera vago dor di hopi hende cu no ta completamente na altura di su implicacionnan. Pa prevení confusion, en realidad algun teólogo ta evitá di usa e palabra.
The World Book Encyclopedia ta splica cu “tradicionalmente, e palabra culto a referí na cualkier forma di adoracion of observancia di rito.” Dor di tal criterio, tur organisacion religioso por ser clasificá como culto. Sin embargo, den uso general awe, e palabra “culto” tin un nificacion diferente. E mesun enciclopedia ta skirbi cu “desde rond di añanan 1950, publicidad tocante cultonan a cambia e nificacion dje palabra. Awe, e palabra ta ser aplicá na gruponan cu ta sigui un lider bibiente kende ta promové doctrina i práctica nobo i no-ortodox.”
Aprobando e uzo popular dje palabra, e revista Newsweek ta splica cu cultonan “normalmente ta gruponan chikitu i cu puntonan di bista extremista, kende nan miembronan ta derivá nan identidad i propósito for di un solo individuo carismático.” Di igual manera, e revista Asiaweek ta skirbi cu “e palabra [culto] mes ta vago, pero generalmente e ta denotá un credo religioso nobo edificá rond di un lider carismático, kende hopi biaha ta proclamá su mes como e personificacion di Dios.”
E idioma cu a ser usá den un resolucion colectivo dje di 100 congreso dje estado di Maryland, Merca, tambe ta transmití e implicacion degradante dje palabra culto. E resolucion ta declará cu “un culto ta un grupo of movementu cu ta exhibí debocion excesivo na un persona of idea i cu ta utilisá técnicanan manipulante no-ético di persuasion i control pa promové meta di su lidernan.”
Claramente, hende ta mira cultonan como gruponan religioso cu punto di bista radical i prácticanan cu ta choca cu loke ta ser aceptá awendia como comportacion social normal. Generalmente nan ta conducí nan actividadnan religioso den secrecia. Hopi dje gruponan di culto aki en realidad ta isolá nan mes den comunidadnan cerá. Nan debocion na un lider humano auto-proclamá probablemente ta incondicional i exclusivo. Hopi biaha e lidernan aki ta broma di a ser scogé divinamente of asta di tin un naturalesa divino nan mes.
Algun biaha, organisacionnan anti-culto i medio di prensa a referí na Testigonan di Jehova como un culto. Un cantidad di artículonan reciente di corant ta incluí e Testigonan den gruponan religioso conocí pa nan prácticanan cuestionabel. Pero lo ta corecto pa referí na Testigonan di Jehova como un grupo religioso chikitu cu punto di bista extremista? Miembronan di culto hopi biaha ta isolá nan mes for di amigu, famia i asta sociedad en general. Esei ta e caso cu Testigonan di Jehova? E Testigonan ta usando técnicanan engañoso i no-ético pa reclutá miembro?
Lidernan di culto ta conocí pa usa métodonan manipulante pa controlá e mente di nan siguidornan. Tin cualkier evidencia cu Testigonan di Jehova ta haci esaki? Nan adoracion tin un capa di secrecia? Nan ta siguiendo i ta venerando un lider humano? Concretamente, Testigonan di Jehova ta un culto?
[Caption on page 3]
Jerry Hoefer/Fort Worth Star Telegram/Sipa Press