Destino Ta Controlá Bo Bida?
“ALA NÒ DON.” Den e idioma bambara di Mali, West Africa, e expresion aki ta nificá, “Ta obra di Dios.” Lemanan manera esaki ta bastante comun den e parti ei di mundu. Den e idioma wolof, tin e dicho, “Yallah mo ko def” (Dios a hacié). I den un dialecto di cunucu di dogon, un tribu africano, nan ta bisa “Ama biray” (Dios a caus’é).
E expresionnan aki tin nan ekivalente den otro paisnan. Hopi bes bo ta tende dichonan manera, “Su ora a yega” i, “Es cu Dios kier” ki ora cu morto of tragedia tuma lugá. Na West Africa, lemanan manera “Hende ta proponé, Dios ta disponé” generalmente ta ser pintá riba vehículonan di transporte público i ta ser poné como aviso den tiendanan. Pa hopi hende eseinan ta simplemente moda di papia. Sin embargo, hopi bes nan ta reflehá un creencia profundo den fatalismo.
Kico precis ta fatalismo? The World Book Encyclopedia ta definié como “e creencia cu sucesonan ta ser determiná dor di forsanan cu sernan humano no por controlá.” Cua ta e “forsanan” aki? Miles di añanan pasá, e babilonionan a kere cu un persona su destino a ser influenciá fuertemente dor dje posicion dje streanan na momento di su nacementu. (Compará cu Isaías 47:13.) E griegonan a kere cu destino tabata den man di tres diosa poderoso kendenan a hila, midi i corta e hilu di bida. Sin embargo, tabata e teólogonan di cristiandad cu a bin cu e idea di cu Dios mes ta determiná e destino di un persona!
“San” Agustin, por ehempel, a rechasá e “opinionnan falsu i perhudicial” di astrólogonan. Na otro un banda, el a argumentá cu “pa confesá cu Dios ta existí, i na mésun tempu nenga cu E tin conocimentu adelantá di cosnan futuro, ta e locura di mas obvio.” El a pretendé cu pa Dios ser berdaderamente todopoderoso, e mester “sa tur cos promé cu nan sosodé” lagando “tur cos predestiná.” Sin embargo, apasionadamente Agustin a argumentá cu apesar di cu Dios sa di antemano tur loke ta sosodé, hende tog ta poseé boluntad liber.—The City of God, Buki V, Capítulo 7-9.
Siglonan despues, teólogo protestant Johannes Calvijn a desaroyá e idea mas aleu, argumentando cu aunke algun hende ta “predestiná [pa Dios] pa ser yunan i herederonan dje reino celestial,” otronan ta predestiná pa ser “esnan cu lo ricibí su rabia”!
Awe, creencia den destino ta ser aceptá den hopi parti di mundu. Tuma, por ehempel, loke a pasa cu Ousmane, un yoncuman na West Africa. E tabata un dje mihó studiantenan na su scol, pero ora cu el a pasa su examennan final, el a druip! Esaki no solamente a nificá bolbe haci un aña mas di scol sino tambe sufri bergwensa dilanti su famia i amigunan. Un amigu a purba consol’é dor di bisa cu esei tabata e boluntad di Dios. Ousmane su mama di igual manera a culpa destino pa su fracaso.
Na promé instante Ousmane tabata contentu pa aceptá nan intentonan pa consol’é. Al fin i al cabo, si su fracaso tabata realmente e boluntad di Dios, no tabatin nada cu lo e por a haci pa prevení esei. Pero su tata a mira cosnan diferente. El a bisa Ousmane cu e echo cu el a druip p’e examennan tabata su mes falta—no di Dios. Ousmane simplemente a druip pasobra el a neglishá su lesnan.
Dor cu esaki a debilitá su fe den destino, Ousmane a dicidí na investigá e asuntu pa su mes. Nos ta invitá bo awor pa haci mescos dor di considerá e siguiente artículo.