Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w98 1/1 pp. 22-26
  • Pitsang ‘Rahnen Siohwa’

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Pitsang ‘Rahnen Siohwa’
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1998
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Siohwa Wia Kadeik Ni Mwehin Noha
  • Sapwellimen Siohwa Kadeik ong Sodom oh Komora
  • Israel Pahn Dolung “Melimel”
  • Sapwellimen Siohwa Kadeik ong Wehin Suda me Lahlahwe Koht
  • “Kahn Kamakam Kowalap” en Keieun Senturi
  • Kadehde Ong Wehi Pokon Pwehn Kamourala
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1998
  • Atail Mwasamwasahn Wia Mehkot Karuwaru Ong Kitail
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2004
  • Komw Onopadahngehr Rahn En Siohwa?
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1997
  • Ihs Me Pahn “Pitsang”?
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1998
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1998
w98 1/1 pp. 22-26

Pitsang ‘Rahnen Siohwa’

“Meid kamasepwehk rahnen Kauno [Siohwa], ihs me kak pitsang?”​—SOEL 2:​11.

1. Dahme kahrehda ‘Sapwellimen Siohwa rahn kamasepwehko’ kin wia ahnsou kaperen ieu?

“MEID KAMASEPWEHK”! Ih met me sapwellimen Koht soukohp Soel kin kasansalehda duwen “rahnen Siohwa.” Ahpw, kitail me kin poakong Siohwa oh inoukihda atail mour me poahsoanda pohn sapwellimen Sises meirong tomw sohte anahne masak rahnen Siohwa. Ni mehlel, e pahn wia rahn kamasepwehk ehu, ahpw ni ahnsowohte e pahn pil wia rahnen kamourala ehu, iei ih rahno me pahn kasaledengkitailla sang koasoandi suwed wet me kin kaunda pohn aramas erein sounpar kid kid kei. Soel padahkiong sapwellimen Koht aramas akan en “peren oh nsenamwahu; pwehki mehkoaros me Kauno [Siohwa] wiahiongkumwailehr,” oh e kapataiong: “Aramas koaros me kin likweriong mwaren Siohwa pahn mourla.” Oh nan koasoandi en Wehin Koht, “nin duwen me Kauno [Siohwa] mahsanih, ‘ekei pahn pitla; irail kan me I piladahr pahn mourla.’”​—Soel 2:​11, 21, 22, 32.

2. Nin duwen pweidahn kupwuren Koht, dahme pahn wiawi (a) ni “rahnen Kauno” (b) ni “rahnen Siohwa”?

2 Sapwellimen Siohwa rahn kamasepwehk sohte duwehte “rahnen Kauno” me ntingihdi nan pwuhken Kaudiahl 1:​10. Rahnen Kaun-o me ntinghdi nan pwuhken Kaudiahl kin pid pwepweidahn kapoudiahl 16 me kileledi nan pwuhken Kaudiahl irelaud 1 lel 22. Met kin pidada ahnsou me kohkohp en Sises pweidaher ni ahnsou me Sises sapengla peidek en sapwellime tohnpadahk kan: “Komw ketin mahsanihong kiht ahnsou dah me mepwukat pahn wiawi, oh kilel dah kei me pahn kasalehda ahnsoun omwi pahn ketido oh imwen sampah?” En Sises ketier nanleng me sansalda sang wiewia kan nin sampah duwehte ‘mahwen kan, lehk lapalap, kailok, soumwahu lusulus laud pahn wiawi wasa koaros, oh suwed pahn paraparala wasa kan.’ Nin duwen kahpwal pwukat tohtohla, Sises ketikihda sawas de mehn kamweit ong aramas akan me kin lemmwiki Koht ni e kadarala sapwellime tohnpadahk kan en nan rahnpwukat en kalohki “rongamwahu en wehio . . . wasa koaros nin sampah, pwe kadehde en mie ong aramas koaros.” Oh ni imwin Rahnen Kaun-o, “imwen” koasoandi suwed wet, me rahn kamasepwehk en Siohwa, pahn tepida wiawi. (Madiu 24:​3-​14; Luk 21:11) Iei rahno me Siohwa pahn wia kadeik ong sampah en Sehdan. “Sampah oh pahnlahng kin rerrerki. Ahpw [Siohwa] pahn ketin uhki sapwellime aramas akan.”​—Soel 3:​16.

Siohwa Wia Kadeik Ni Mwehin Noha

3. Iaduwen irair kan nan rahnpwukat kin pahrekiong ni rahnen Noha?

3 Irairen sampah nan rahnpwukat kin rasehng “rahnen Noha” sounpar 4,000 samwalahro. (Luk 17:26, 27) Nan Senesis 6:5, kitail wadek: “Kauno [Siohwa] eh ketin mahsanihada duwen aramas akan ar suwedlahr nin sampah, oh ar lamalam akan eh kin suwed ahnsou koaros.” Met duwehte sampah nan rahnpwukat! Mwersuwed, noarok, oh sempoak kin tohtohla. Ekei pak kitail lemeleme me aramas akan lelehr irair suwed ehu me keieu wuk. Ahpw wahnpoaron Pohl kohpada duwen “imwin rahn akan”: “Ahpw aramas suwed oh me likamw akan pahn nantihweite sang ni me suwed ong ni me suwedsang; re pahn pitipitihete meteikan, oh pein irail pahn pitida.”​—2 Timoty 3:​1, 13.

4. Ia lipwehn kaudok likamw akan ni ansoun mahs?

4 Pelien lamalam pahn kak kamweitala aramas akan ni rahnen Noha? Pelien lamalam me kin lalahwe Koht mieher ni ahnsowo kin pil iang wiewia suwed akan. Samatail oh Inatail lohdier pahn kaudok likamw en “serpent en mahso, me adaneki Tepil de Sehdan.” Nan dih kariau mwurin Adam, “Ih ahnsou me aramas akan tapihada [likweriong mwaren Siohwa],” ahpw ni sansal, irail wia met pwen lalahwe Koht. (Kaudiahl 12:9; Senesis 3:​3-6; 4:​26) Mwuri, tohnleng sapeik kan, me lahlahwe Koht, pwurieng paliwar en aramas akan pwen kak wendi rehn nein aramas lih masamwahu kan. Lih pwukat neitikihdi kodon kan me adaneki Nephilim, iei irail me kin wiahda kahpwal akan ong aramas akan. Pahnangin manaman en ngehn saut pwukat, ‘aramas akan ar dipanlahr kowahlap.’​—Senesis 6:​1-​12.

5. Me pid wiawia kan ni ahnsohn Noha, mehnia peneu oh kaweid me Sises kihda?

5 Ahpw, peneinei ehu kolokolte ahr lelepekong Siohwa. Ihme kahrehda, Koht “ketin komourala Noha, iei ih me lohkiseli duwen mour pwung pahn kupwur en Koht, oh pil iangahki aramas isimen.” (2 Piter 2:5) Nohliko kin mwete rahn kamasapwehk en Siohwa, me kin kileledi kaimwesekalahn koasoandi wet me Sises kohpadahr: “A duwen rahno oh ahnsowo, sohte emen me ese iahd e pahn leledo, oh tohnleng en nanleng kan, pil Sapwellimeo sohte mwahngih, Sahmohte me mwahngih. Ketidohn Nein-Aramas pahn duwehte me wiawiher ni mwehin Nohao. Pwe nin duwen aramas ako ar pereperen kamakamadipw ni rahn ako mwohn nohlik lapalapo, ohl oh lih akan wiewia pwopwoud lao lel rahn me Noha pedolong nan warihmwo; re ahpw sasairki nohliko, e lao komwopwirailla koaruhsie; ih duwen me Nein-Aramas pahn ketier.” (Madiu 24:36-​39) Rahnwet, kitail pil kin kilang wiewia pwukat, ihme kahrehda Sises kangoange kitail en ‘kumwail pein mwasamwasahn kumwail oh kapakap ahnsou koaros pwe kumwail en kehlail oh itarohng pitsang mepwukat koaros me pahn wiawi.’​—⁠Luk 21:34-​36.

Sapwellimen Siohwa Kadeik ong Sodom oh Komora

6, 7. (a) Ahnsohn Lohd kin mwete dah? (b) Met kin kihda peneu sansal dah ong kitail?

6 Sounpar epwiki kei mwurin Nohliko, ni ahnsou me kadaudok en Noha kan wia tohtohla, ohl lelepek Eipraam oh nein rie, Lohd, kadehde duwen pil ehu rahn kamasepwehk en Siohwa. Lohd oh eh peneinei kousoanla nan kanihmwen Sodom. Sodom oh Komora me dihrkihla aramas nenek kan. Noarok dipwisou pil kin kadirehla kanihmw pwukat, oh pil lelohng mour en ahn Lohd pwoud. Siohwa padahkiong Eipraam: “Ngilen kedip ong Sodom oh Komora me inenen suwed, oh dipara kan me inenen toutou mehlel.” (Senesis 18:20) Eipraam wie pekipek ngidingid rehn Siohwa en dehr kamwomwala kahnihmw pwukat pwehki mie ekei aramas mwahu kan me mih nan kanihmw pwukat, ahpw Siohwa mahsanih me e sohte kak pil diarada aramas ehk me mwahu wasao. Tohnleng kan sang Koht me sewese Lohd oh nah serepein riemen en tangala nan kanihmwo me keren, Soar.

7 Dahme wiawi? Pwehn kapahrekiong atail “imwen rahn akan” ong ni mwehin Lohd, pwuhken Luk 17:28-​30 ripohtki: “Pil duwen me wiawiher ni mwehin Lohd, aramas koaros kamakamadipw, kangkang sakau, wie netinet, wie sapwasapw, kokou ihmw; a ni rahn me Lohd mweselsang Sodom, kisiniei oh suwepel ahpw mweredi sang nanleng oh kemeirailla koaros. Eri, ih duwen me pahn wiawi ni rahnen Nein-Aramas eh pahn sansalda.” Imwilahn Sodom oh Komora ni rahn kamasepwehk en Siohwa kin kihda ehu kilel de peneu ong kitail ni ansoun ketier en Sises. Aramas akan nan rahn pwukat pil wiahda “tiahk en nenek oh kamwahl.” (Sud 7) Tiahk en nenek oh kamwahl nan rahnpwukat kin kahrehda “soumwahu kan” me Sises kohpada me pahn wiawi nan atail ahnsou.​—Luk 21:11.

Israel Pahn Dolung “Melimel”

8. Ia uwen laud ahn Israel lelepekong arail inou ong Siohwa?

8 Ni ahnsou dowe powe, Siohwa ketin pilada Israel en “wiahla wehi ehu nin duwen samworo.” Ahpw met pahn pweida ma ‘irail pahn pekiong Koht oh dadaur sapwellimen Koht inou.’ (Eksodus 19:​5, 6) Ahpw, irail kesempwaliki pwais kaselel wet? Soh, douluhl! Ni mehlel, ekei aramas akan sang wehio me lelepek ong ih​—⁠duwehte Moses, Samuel, Depit, Jehoshaphat, Esekaia, Sosiah, iangahki soukohp ohl oh lih lelepek kan. Ahpw, wehio pwon sohte lelepek. Kedekedeo, wehio me katohrohrpeseng ni pali riau​—⁠Israel oh Suda. Mwuri, wehi riau pwukat ale padahk likamw akan iangahki tiahk akan me kin uhweng Koht sang wehi teikan me mih karanih irail.​—⁠Esekiel 23:49.

9. Iaduwen Siohwa kadeikada keinek eisek en wehio me kin uhweng ih?

9 Iaduwen Siohwa kadeikada met? Ahnsou koaros e kin kihda peneu, me kileledi nan pwuhken Eimwos: “Kauno [Siohwa], Wasa Lapalahpie, sohte kin ketin wia mehkot, ma e sohte kin ketin kasalehiong sapwellime ladu soukohp kan kupwure.” Eimwos pakairki meid suwed pahn kohwong pali epeng en Wehin Israel: “Meid kansensuwed pahmwail me kin kasikasik rahnen Kauno [Siohwa] en leledo! Kamwahu dah me rahno pahn wadohng kumwail? Rahn rotorot ehu, kaidehk rahn marain, me e pahn wiahiong kumwail.” (Eimwos 3:7; 5:​18) Oh pil, iengen Eimwos soukohp Oseia pil pakairki: “Ma re padok kisinieng, re pahn dolung melimel.” (Oseia 8:7) Nan 740 B.C.E., Siohwa doadoahngki karis en sounpei en mehn Asiria en kasohrehla douluhl Wehin Israel en pali epeng.

Sapwellimen Siohwa Kadeik ong Wehin Suda me Lahlahwe Koht

10, 11. (a) Dahme kahrehda Siohwa sohte mahkong wehin Suda? (b) Soangen kasaut dah kei me kasaminehla wehio?

10 Siohwa pil kadarala sapwellime soukohp akan ni pali eir en wehin Suda. Ahpw, nanmwarki kan en Suda duwehte Manase oh me wiliandi ih, Amon, wiahda me suwed mwohn silangin Koht, kemelahr ‘aramas mwakelekel tohto oh pwongih dikedik en eni kan.’ Mendahki nein Amon pwutak Sosia wia pwung mwohn silangin Siohwa, nanmwarki kan en mwuhr pwurehng wiahda suwed kan, “Siohwa sohte kak kupwurmahkohng irail pwehki dihpo.”​—⁠2 Nanmwarki 21:16-​21; 24:​3, 4.

11 Ki sapwellime soukohp Seremaia Siohwa mahsanih: “Soahng kapwuriamwei oh suwed kowahlap ehu pweidahr nan sahpwo: soukohp kan kin wia kokohp likamw; samworo kan kin kaunkihda wasa en soukohp kan ar koasoandi, oh nei aramas akan sohte kin kasapwunge irail. Eri, dahme re pahn wia ni imwilahn mepwukat koaros eh pahn leledo?” Wehin Suda pwukoahki ntahn aramas akan, oh towe kan saminkihla ahr tiahk suwed en pirap, kamehla aramas, kamwahl, likamw, kaudokiong koht likamw akan, oh wiewia kasaut teikan. Sapwellimen Koht tehnpas wiahla “wasahn ekihla aramas lipirap akan.”​—⁠Seremaia 2:​34; 5:​30, 31; 7:​8-​12.

12. Iaduwen Siohwa tepida kaloke Serusalem?

12 Siohwa mahsanih: “Kauno ketiketki kohdo kahpwal oh paisuwed laud sang ni paliepeng.” (Seremaia 4:6) Ihme kahrehda, e wahdo Wehi Kehlail en Sampah Pwon ni ahnsouwo, Papilon, en “sungkipesengier amma sampah pwon,” en kasohrehla Serusalem oh tehnpaso. (Seremaia 50:23) Nan 607 B.C.E., mwurin Papilon ah kapilpene Serusalem oh kanihmwo, e pwupwudi pahn karis kehlail en Nepukadnesar. “E ahpw kemehla sapwellimen Sedekaia pwutak ko nan Ripla mwohn silangin Sedekaia, oh e pil kemehla lapalap ako en Suda. Mwurin mwo, e ahpw koasoanehdi pwe pwoaren silangin Sedekaia en kepitipitsang oh kohieng nan selipe pwe en wisiklahng Papilonia. Ni ahnsowo mehn Papilonia kan isihsikala tehnpaso oh imwen aramas akan oh karangkehdi kehl kan en Serusalem. Mwuhr, Nepusaradan, kaunen sounpei ko, ahpw salihedi aramas me luhwehdi kan nan kahnihmwo oh walahng Papilonia, iangahki irail kan me repen mourla reh.”​—Seremaia 39:​6-9.

13. Ihs me pitsang rahnen Siohwa nan pahr 607 B.C.E., oh dahme kahrehda?

13 Rahn kamasepwehk mehlel ieu douluhl! Ahpw, ekei aramas akan me peikiong Siohwa pitlasang kadeiko. Irail pwukat me pitla, iei mehn Rekap kan me kaidehn mehn Israel, ahpw, re weksang mehn Suda kan, pwe re lamalam aktikitik oh ahneki ngehnen peik. Pil me pitsang kalokoloko iei ohl lelepek men me lekwusol, Epedmelek, ih me doarehla Seremaia sang pwoahro. Oh nein Seremaia sounnting lelepek, Paruk pil iang pitsang kadeiko. (Seremaia 35:18, 19; 38:​7-​13; 39:15-​18; 45:​1-5) Ong soangen aramas pwukat Siohwa mahsanih: “Ngehite me mwahngih koasoandi kan ong kumwail, koasoandien kapaikumwailda, ahpw kaidehn en kahpwalihkumwailla, koasoandi kan en ahnsou kohkohdo kan me kumwail kasikasik.” Inou wet pweidaher ni ahl tikitik nan pahr 539 B.C.E. ni ahnsou me mehn Suhs ako me kin lemmwiki Koht saledeksang Nanmwarki en Papilon Sirus, oh irail pwurala Serusalem oh onehdasapahl tehnpaso. Aramas akan me pidoisang kaudok kan en Papilon oh iangala sapwellimen Siohwa kaudok min pil kak kaskasik popohl soutuk nan sapwellimen Siohwa Paradais nin sampah.​—⁠Seremaia 29:11; Melkahka 37:34; Kaudiahl 18:​2, 4.

“Kahn Kamakam Kowalap” en Keieun Senturi

14. Dahme kahrehda Siohwa soikala Wehin Israel douluhl?

14 Kitail pahn uhd koasoi duwen keieun senturi C.E. Ni ahnsowo mehn Suhs ako me pitsang kamakamo pwurehng pwupwudi ni ahr lahlahwe Koht. Siohwa kadarodo sapwellime Iehros nin sampah en wiahla Me Keidio, de Mesaia. Erein pahr 29 lel 33 C.E., Sises kalohki nan sahpw en Israel: “Kumwail koluhla oh wiliakapwala! Pwe Wehin Koht kerendohr!” (Madiu 4:​17) E pil, kihpene oh kaiane tohnpadahk kan en iang ih doadoahk wet en pakairkiseli rongamwahu en Wehio. Iaduwen kaun akan en mehn Suhs mwekidki met? Irail kawe Sises oh wia dihp me keieu suwed, irail kamehla Sises nin tuhke kalokoloko. Siohwa kesehla mehn Suhs akan nin duwen sapwellime aramas akan. Ahn Koht kesehla wehio pahn poatopoat.

15. Dahme mehn Suhs akan me koluhla, pahn kak wia?

15 Nan rahn en Pendekos 33 C.E., Sises ketikihdiong ngehn sarawi pohn sapwellime tohnpadahk kan oh irail tepida lokaiahki lokaiahn sahpw teikan ong mehn Suhs akan oh irail kan me iangala pelien lamalam en mehn Suhs akan me mwadang pokonpene. Wahnpoaron Piter padahkiong pokon wet: “Ahpw Koht ketin kaiasadahr Sises menet sang mehla, oh kiht koaros me wia sounkadehdepen mehlel wet. . . . Eri, aramas en Israel kan koaros en uhdahn ese ni mehlel pwe Sises me kumwail pasurdiong nin tuhkeo, iei ih me Koht ketin kasapwilada pwe en Kaun oh Mesaia!” Iaduwen mehn Suhs mehlel akan mwekidki padahk wet? “Re ahpw pahtoukihla mehlel,” koluhla oh wiliakapwala, oh pil papidaisla. (Wiewia 2:​32-​41) Doadoahk en kalohki Wehio mwadang kekeirada, oh erein sounpahr 30 e kaparaseli rehn “aramas akan koaros nin sampah.”​—⁠Kolose 1:​23.

16. Iaduwen Siohwa kosonehdi wiewia kan en wahdohng kadeik ong wehin Israel ni pali uduk?

16 Ni ahnsouo e konehngehr Siohwa en kadeikada sapwellime aramas akan me uhweng ih, irail me pwilidak en Mehn Israel kan. Aramas kid kid kei, sang wehi kan ni ahnsowo, pedelong nan mwomwohdiso en Kristian oh wiahla aramas keidi kan en “Israel en Koht” ni pali ngehn. (Kalesia 6:​16) Mehn Suhs akan ni ahnsowo, kohkohdi, ni elen kailok oh uhpene ni padahk kan. Irail uhweng dahme Pohl koasoi duwen ‘peikiong pwungen wehi kan,’ irail uhweng mehn Rom kan me kaunda irail. (Rom 13:1) Siohwa ni sansal koasoanehdi wiewia kan en mwuhr. Nan pahr 66 C.E. sounpei en mehn Rom kan pahnangin General Gallus tepida mahweniong Serusalem. Mehn Rom kan kawehla kehl en tehnpaso. Nin duwen rekod kan en Sosephus, uhdahn mie kamakam nan kanihmwo oh ong aramas akan.a Ahpw mwadangete, sounpei kan en mehn Rom kohkohlahsang Serusalem. Met kin mweidong sapwellimen Sises tohnpadahk kan en ‘tangalahng pohn nahna kan,’ nin duwen e padahkiong irail en wia nan eh kokohp me ntinghdi nan pwuhken Madiu 24:​15, 16.

17, 18. (a) Mehnia kamakam me Siohwa kadeikihda mehn Suhs akan? (b) Aramas dah kei ‘pitla,’ oh met kin mwete dah?

17 Ahpw, sapwellimen Siohwa kadeik ni unsek pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo. Nan pahr 70 C.E., sounpei en mehn Rom kan, met pahnangin General Titus, pwuralahng Serusalem. Ni ahnsouwet, irail kalowehdi mehn Suhs akan. Mehn Suhs akan, me kin mahwenpene nanpwungarail sohte kak kalohwehdi mehn Rom akan. Kahnihmwo oh tehnpaso ohla douluhl. Pohnangin mehn Suhs rar kan me lelong kalokolok oh mehla, paliwar en aramas 600,000 lekdekla likin kehl en kanihmwo. Mwurin kanihmwo ohla, mehn Suhs 97,000 kalipilipla, oh tohto irail mehla nan mwadong kan en mehn Rom. Ni mehlel, ihte aramas me pitsang kamakam kowalap iei irail Kristian peik kan me tangalahng pohn nahna kan palio sang pillap Sordan.​—⁠Madiu 24:21, 22; Luk 21:20-​22.

18 Ihme kahrehda, ahn Sises kokohp me pid “kaimwseklahn koasoandi kan” tepin pweidaher ni ahnsou Siohwa kadeik mehn Suhs me uhweng kan nan pahr 66-​70 C.E. (Madiu 24:​3-​22) Ahpw, met ihte kin mwete, “rahno me kohkohdo, rahn kamasepwehk en Siohwa,” kaimwseklahn kamakamo me pahn kapilpene sampah pwon. (Soel 2:31) Iaduwen komw kak “pitsang”? Artikel en mwuhr pahn sapengla peidek wet.

[Nting tikitik me mi pah]

a  Sosephus koasoiahda me mehn Rom kan me kapilpene kahnihmwo, kawehla ehu wasa en kehlo, oh re pahn tepida pahn isikihda kisiniei wenihmwen sapwellimen Siohwa tehnpas sarawio. Met kahrehong mehn Suhs akan en masapwehkada, pwe irail lemeleme irail pahn mehla.​—⁠Wars of the Jews, Book II, chapter 19.

Peidek kan ong Kousapahl

◻ Iaduwen “rahnen Kauno” kin pidada “rahnen Siohwa”?

◻ Kousapahlih rahnen Noha, mehnia kaweid kitail anahne karonge?

◻ Iaduwen Sodom oh Komora kin kihong kitail iren mehn kasukuhl kehlail ehu?

◻ Ihs me pitsang “kahn kamakam kohwalap” nan tepin centuri?

[Kilel kan nan pali 25]

Siohwa sewese peneinei kan en Noha oh Lohd en pitla, duwehte irail kan nan pahr 607 B.C.E. oh 70 C.E.

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share