“Saikinte Emen Aramas Tohrohr Me Kin Padahk Duwehte Ih”

“Irail koaros inenen pwuriamweikihla mahsen kaselel ko me pwilipwil sang nin silangi.”​—LUK 4:22.

1, 2. (a) Dahme aramas lapalap akan me pekederlahn parokedi Sises oko pwurodo sohte wah ih? (b) Dahme kasalehda me kaidehn aramas lapalap okohte me kin pwuriamweikihla sapwellimen Sises padahk kan?

ARAMAS lapalap ako sohte pweida nan arail doadoahk. Irail pekederwei pwehn parokedi Sises Krais, ahpw re pwurodo sohte wah ih. Samworo lapalap akan oh Parisi kan kasik irail en kawehwehda: “Dahme kumwail sohte wahkihda ih?” Ahpw ni mehlel, dahme kahrehda lapalap ako sohte poarokihda aramas emen me sohte pahn pelien irailada? Lapalap oko kawehwehda nda: “Saikinte emen aramas tohrohr me kin padahk duwehte ih.” Irail inenen pwuriamweiki duwen en Sises wia padahk me kahrehda irail sohte kak parokedi pwehn saliedi aramas meleilei menet.a​—Sohn 7:32, 45, 46.

² Irail lapalap akan kaidehn irail kelepw me pwuriamweiki sapwellimen Sises padahk. Paipel padahkihong kitail me aramas akan kin pokondohng reh pwehn rong sapwellime padahk. Aramas akan nan kahnimw me e kousoan ie kin pwuriamweiki “mahsen kaselel ko me pwilipwilsang nin sihlengi.” (Luk 4:22) Pak tohto sang pak ehu e wia padahk sang pohn pwoat ong aramas akan me pokonpene pohn oaroahro en Kalili. (Mark 3:9; 4:1; Luk 5:1-3) Ehu pak, “pokon kalaimwun ehu” mihmi reh erein rahn kei, pil irail sohte mwenge.​—Mark 8:1, 2.

3. Dahme poasoanehda ahn Sises wia Sounpadahk kaselel emen?

³ Dahme wiahiong Sises ah wia sounpadahk kaselel emen? Limpoak iei poasoanpe. Sises kin ketin poakohng padahk mehlel me e kin padahki, oh e kin ketin poakohng aramas akan me e kin padahk ong. Ahpw, Sises pil sapwellimaniki koahiek tohrohr en doadoahngki ahl akan en padahk me kin lel madamadau en aramas. Nan artikel kan mwurin met, kitail pahn koasoiapene duwen ekei wiepen padahk kan me e kin ketin doadoahngki, oh iaduwen kitail kak kahlemengih wiepen padahk pwukat.

Mengei oh Wehwe

4, 5. (a) Dahme kahrehda Sises kin doadoahngki lokaia mengei nan sapwellime padahk, oh dahme mwahu nin duwen e kin wia met? (b) Iaduwen Padahk en Pohn Dohlo ah wia mehn karasepe me Sises kin padahki aramas teikan ni ahl mengei?

⁴ Kaidehn mehkot kapw me aramas sukuhl laud akan kin doadoahngki en koasoi me irair me rongorong kan sohte kak iang wehwehki. Ahpw, ma atail koasoi sohte pahn wehwehiong aramas teikan iaduwen arail pahn kapaipen marain me mih rehtail? Nin duwen Sises ah wia sounpadahk emen, e sohte kin wiahda mahsen akan me mih pohnangin dahme aramas teikan kak wehwehki. Ahpw, mendahki uwen kupwurokong me e sapwellimaniki , e kin ketin kupwukupwure irail me rongorong ih ahpw kaidehn pein ih. E mwahngih me tohto nanpwungarail “sohte sukuhl oh aramas me duwehte komwi oh ngehi.” (Wiewia 4:13, NW) Pwe irail en iang wehwehki, e kin wia mahsen mengei me soangen aramas pwukat kak wehwehki. Ele lepin mahsen akan kin mengei, ahpw padahk mehlelo me kin kohsang ni mahsen pwukat kin audaudki mehkan me katapan.

⁵ Karasepe, Kapahrek en Pohn Dohlo, me ntingdi nan Madiu 5:3–​7:27. Met ele erein minit 20 te me Sises wiahki sapwellime padahk. Ahpw, sapwellime padahk kan audepe me loale mehlel, oh kin leledihla nan mongiong en irail me soun kamwahl, mweisang arail pwoud, oh kin noahrok eh kepwe. (Madiu 5:27-​32; 6:19-​34) Mahsen ko sohte kin apwal de lepin mahsen kan sohte kin laud. Ni mehlel, sohte lepin pwuloi ieu me seri kan pil sohte kak wehwehki! Eri, e sansal me ahnsou me e kin ketin uhdi, pokono​—mwein irair soumwet kei, soun apwalih mahn, oh soused ekei​—“inenen pwuriamweikihla sapwellime elen padahk”!​—Madiu 7:28.

6. Kihda karasepen duwen sapwellimen Sises mahsan kan a kin mengei ahpw wehwe laud.

⁶ Sang ni ahnepen Sises me kin mahsen ni mwotomwot oh wehwe mwahu, sapwellime padahk kin mengei ahpw diren wehwe mwahu kan. Sises kin wia padahk ni ahnsou ieu me aramas akan sohte kin doadoahngki pwuhk en kasukuhl, e kin mahsente ni mengei oh sapwellime mahsen kin kapwuriamwei oh kin tengeteng nan madamadau oh mongiong en irail akan me kin rongorong ih. Tehk ekei karasepen met: “Sohte aramas emen kak papah soumas riemen; . . . ke sohte kak wia ladu en Koht oh ladu en Pai en dipwisou kan.” “Ke dehr kadeikada mehteikan pwe ke dehr pakadeikada.” “Sang ni wahrail ke pahn kak kasawih irailda.” “Aramas kehlail emen sohte kin anahne toahkte, ahpw irail me soumwahu kan me anahne.” “Koaros me kin doadoahngki kedlas phan mehkihla kedlas.” “Pwain ong Caesar me ahn Caesar, ahpw ong Koht me sapwellimen Koht.” “Peren kin laud ni kihkihwei sang ni ale.”b (Madiu 6:24; 7:1, 20; 9:12; 26:52; Mark 12:17; Wiewia 20:35) Leledo rahnwet me pohnangin pahr 2,000 mwurin mahsen pwukat ah wiawi, mahsen manaman pwukat kin kalap mihmihte nan ahn aramas tungoal mehn kataman.

Doadoahngki Peidek kan

7. Dahme kahrehda Sises kin wia keinemweh kan?

⁷ Sises kin doadoahngki mwahu peidek kan. E kin kalap wia met pil ni ahnsou kan me ahnsou mwotomwot me mie pwe en kak kasalehiong irail me rongorong ih kan ire kesempwal en sapwellime padahk. Dahme e kin wiahki keinemwe kan? Ekei pak e kin ketikihda soangen keinemwe me pahn kawahsek madamadau pwe e kasalehda ineng en nan kapehden irail me kin uhwong ih kan, oh kin katokei iraildi. (Madiu 12:24-​30; 21:23-​27; 22:41-​46) Ni ahl tohto, Sises kin isaneki oh ketikihda keinemwe kan pwe en kasalehda padahk mehlel akan, oh kangoange oh kaianehda madamadau en sapwellime tohnpadahk kan. Kitail kasawih karasepe riau, me koaros pidada wahnpoaron Piter.

8, 9. Iaduwen Sises ah doadoahngki peidek kan pwe en sewese Piter en wehwehkihda mehkan me pid pwain daksis en nan wasahn kaudoko?

⁸ Keieu, tamanda irair en sounrik daksis kan me idek rehn Piter ma Sises kin pwain ah daksis ong imwen kaudoko.c Ekei pak Piter kin karuwaru oh sapeng, “Ehi.” Ahpw, ahnsoukis mwuri, Sises sapeng ih: “ ‘Ia ahmw lamalam Saimon? Iawasa nanmwarki kan en sampah alehsangie arail pwukoa oh daksis en moahng kan? Sang rehn neirail pwutak kan de sang rehn aramas en keiru kan? Ni ah nda ‘Sang rehn mehn keiru kan, Sises mahsanihong ih: ‘Eri, ni mehlel nah pwutak kan sohte kin pwain daksis.’ ” (Madiu 17:24-​27) Mouren en sapwellimen Sises keinemwe kan uhdahn konehng sansal ong Piter. Pwekihda?

⁹ Nan mwein Sises, tohnpeneinei kan me soupeidi sohte kin iang pwain daksis. Kahrehda, nin duwen ah wia Iehros en Nanmwarki en lahng oh kin kaudok ni imwin kaudoko, Sises sohte uhdahn pwukoahki kihda daksis. Ahpw, Sises sohte mwadangete kihda pasapeng pwung ong Piter, ahpw e idek peidek mengei kan pwe en sewese Piter en diarada pasapeng-oh ele en sewese Piter en kilang anahn en medemedewe kanahieng mwohn ah wia pasepeng.

10, 11. Dahme Sises wia ahnsou me Piter lopukasang salengen ohl emen ni rahn en Pasohpa 33 C.E., oh iaduwen Sises ah kasalehda kesempwaliki doadoahngki peidek kan?

¹⁰ Keriau en karasepe pidada irair me wiawi ni pwongen Pasohpa 33 C.E. ahnsou me loalap ko kohdohng poarokedi Sises. Wahnpoaron akan idek rehn Sises ma irail en peiki ih. (Luk 22:49) Piter sohte awih pasapeng a e mwadangete pelehsang salengen ohl emen ki nah kedlaso​—⁠ahpw mwein Piter inengieng en uhdahn pele ohlo pwen ohla laudsang met. Ahn Piter mwekid uhwong kupwuren ah soumas, pwe Sises koasonedier nan kupwure en mweidohng irail en parokedi ih. Ia sapwellimen Sises kupwur ong dahme wiawi? Ni soh pwurur e keinemwei rehn Piter soahng silu: “Kep me Semei ketikiong ie, I soh pahn uhdahn nim?” “Ke soh kihkihong me I sohte kak pekipek rehn Semeio eri ketkihong ie ni ahnsouwet te pohnangin karis en tohnleng eisek riau? Ma ei, eri iaduwen Iren Pwuhk Sarawi kan ah pahn pweida pwe mehpwukat en pweida ni ahl wet?”​—Sohn 18:11; Madiu 26:52-​54.

¹¹ Kitail kak ekis tehk irewet. Ahnsowo aramas loalap akan kapilpene Sises oh e mwahngih me a matala pahn lelehr oh mwaren Seme pahn mwakelekella oh me komourpen peneinei koaros en sampah ih me pwukoahki. Ahpw, e isaneki ahnsou me mie en kak kamehlelehiong padahk kesempwal ong Piter sang ni peidek kan me e wiaiong. E soh sansal me Sises kin wehwehki kesempwal en peidek kan?

Oaretik Kalaudehla Koasoi

12, 13. (a) Dahkot hyperbole? (b) Iaduwen Sises a doadoahngki hyperbole pwe en kadehdehda pweipwei en kitail en kilang sapwung tikitik kan en riatail brother kan?

¹² Nan sapwellimen Sises doadoahk en kalohk, e kin kalap doadoahngki pil ehu wiepen padahk ehu​—hyperbole. Met irair en kalaudehla koasoi, mehkot me mie kahrepe pwe en kadehde kesempwalpen mehkot. Sises kin doadoahngki hyperbole pwe en wiahda kilel nan madamadau en aramas pwe aramaso en dehr manokehla. Kitail tehkpene ekei karasepen wasaht.

¹³ Nan ahn Sises Padahk en Pohn Dohlo, ahnsou me e anahne kasalehda kesempwal en “dehr kadeik” mehteikan, Sises mahsanih: “Dahme ke kin tehngki diper me mi nan pwoaren mesen riomw men, a ke ahpw sohte kin nsenohki lepin tuhke me mih nan pwoaren mesomwen?” (Madiu 7:1-3) Ke kak medewehla irairo? Aramas emen me kin limeidihd kin ndaiong rie pwutak me e kihsang kisin diperen tuhke nan “pwoaren mesen” rie. Aramaso kose me dene rie sohte kak kilang mwahu oh sohte kak wiahda tenek pahrek ohng pilipil kan. Ahpw pein aramas me lokolokaiahu ah mehn tenek ohlahhr pwehki “lepin tuhke” ieu mihmi nan mese​—tuhke apwoat de rehu. Ia uwen wiepen koasoi wet ah kak manokonokla pwehn kasalehda wen pweipwei en kitail en kauwe kisin sapwung tikitik ni ahnsou me sapwung laud mihmi rehtail!

14. Dahme kahrehda mahsen en Sises oko me pid kamwakelehdahsang kisin amwin wel kis nan mehn nim ahpw kadalehda kamel, e wiahki wiepen doadoahngki hyperbole kehlail ehu?

¹⁴ Ehu ahnsou tohrohr Sises kasalehda sapwung en Parisi kan me re duwehte “aramas maskun kahre emen me maskun, me kin kihsang kisin amwin wel kis nan neirail kep akan, a irail ahpw kin kadallehla kamel emen.” (Madiu 23:24, NW) Met wiepen koasoi kehlail ieu me kin doadoahngki hyperbole. Pwekida? Pwehki wekpeseng laud nanpwungen kisin amwin wel kis oh kamel emen me wia emen mahn me keieu laud me irail aramas akan wasao kin kilang oh met wia karasaras sansal mwahu. Aramas kendohih me kisin amwin wel million 70 pahn kak wehte toutou en kamel me sais mwahu men! Pil, Sises mwahngih me Parisi kan kin likid nimarail wain kan ki likou. Irail aramas lemeidihd pwukat kin wiahki kosonned kei met pwe irail dehr kadallehla kisin amwin wel kis oh eri saminkihla. Ahpw ni lokaia karasaras irail kin kadallehla kamel, me wi amahn samin men. (Lipai 11:4, 21-​24) Ahn Sises padahk e sansalamwahu. Parisi kan kin inenen kanahieng en kapwaiada oaretik en mehkan me sohte nohn kesempwal nan Kosonnedo, ahpw kin sohte nsenohki kapwaiada mehkan me kesempwal​—“kopwungpwung oh mahk oh loalopwoat.” (Madiu 23:23) E inenen sansalda mwahu ni Sises ah kadehdehda soangen aramas dah irail!

15. Mehn kasukuhl dah kan me Sises ketkihda ni a doadoahngki hyperbole?

¹⁵ Erein ahn Sises wie kalokalohkseli, e kin kalap doadoahngki hyperbole. Kitail kilang ekei karasepe kan. “Pwoson me wehte weren tuhke mustard ehu” e kak kamwakid nahna ehu​—karasaras wet en Sises uhdahn kasalehda mwahu me kisin pwoson kis ah kak wiahda mehkot laud. (Madiu 17:20) Lapalahn kamel men nantihiong pedolong ohng nan pwoaren dikek ehu​—ia wen met ah wia karasaras mwahu en kasalehda apwal me aramas kepwehpwe men kin ahneki ni ah kin songosong en papah Koht oh ahnsowohte nantiong kolokol ah elen mour en noahroke dipwisou en sampah kan! (Madiu 19:24) Ke soh kin pwuriamweikihla duwen lokaiahn karasaras lingan oh sansal mwahu me Sises kin wia, oh pil sapwellime koahiek en doadoahngki lepin pwuloi malaulau ahpw kak koledi madamadau en aramas tohto?

Elen Koasoi me Sohte Me Kak Kasapwunge

16. Ni ahl dah me Sises kin doadoahngki sapwellime kehl en madamadau?

¹⁶ Sang ni sapwellimen Sises madamadau me unsek e wia aramas inenen koahiek men en kadehde mehkan ong aramas. Ahpw, e sohte kak doadoahngki sapwellime koahiek ni ahl sapwung. Nan sapwellime padahk ahnsou koaros e kin doadoahngki sapwellime kupwurokong pwe e kin kaparaseli padahk mehlel. Ekei pak, e kin kasalehda dahme pahn imwilahn ehu ehu wiewia pwe en kin kasapwunge karaun likamw akan me kaunen lamalam akan kin ndahki ih. Pak tohto, e kin doadoahngki elen koasoi me sohte me kak kasapwunge pwen padahkiong sapwellime tohnpadahk kan mehn kasukuhl kesempwal akan. Kitail tehk sapwellimen Sises koahiek en doadoahngki elen kasalehda ia imwilahn wiewia kan.

17, 18. Soangen elen koasoi dah me Sises doadoahngki pwe en sapeng likamw me Parisi kan wiahiong ih?

¹⁷ Kitail tehkpene irair ehu ahnsou me Sises kamwahuwiahla ohl emen me ngehn saut tihpowe me pil mas kun oh lohteng. Ni Parisi kan arail rongada met re nda: “Aramas menet sohte kak kausasang ngehn saut ihte ma ni mwaren Peelsepwul [Sehdan], kaunen ngehn saut akan.” Tehk wasaht me Parisi kan wekada me kehl tohrohr ehu me laudsang ahn aramas me anahn pwe en kausasang nein Sehdan ngehn saut akan. Ahpw pwe irail en wia pwe aramas akan en dehr kamehlele Sises, irail nda me sapwellime kehl e sang rehn Sehdan. Oh met kasalehda me irail sohte doadoahngki mwahu arail kehl en madamadau, Sises eri sapengki: “Wehi koaros me kin saminimin nanpwungarail pahn ohla, oh kahnihmw koaros de ihmw koaros me towe kan pahn uhpene sohte pahn kesikesinen. Ni ahlohte, ma Sehdan pahn kauseweisang Sehdan, eri e pein pwalangpeseng pein ih, eri iaduwen ah Wehi ah pahn kak kesihnenda?” (Madiu 12:22-​26 NW) Mouren sapwellimen Sises mahsen iei met: ‘Ma mehlel dahme kumwail kin nda, oh Sehdan kin doadoahngkin ie, oh I kin kauwehla dahme Sehdan wiahdahr, eri met wehwehki me Sehdan kin pelianda pein ah koasoandi oh e pahn mwadangete pwupwudi.’ Met wia ahl kehlail ieu en kasalehda imwilahn wiewia kan, kaidehn?

¹⁸ Sises eri pil doula oh kasalehda ireo. E wehwehki me ekei nanpwungen irail Parisi ko kin kausasang ngehn saut akan. Kahrehda, e kihda kisin peidek kis ah inenen kauweirailla: “Ma I kin kausesang ngehn saut akan ki mwaren Peelsepwul, ah ni mwaren ihs me noumwail pwutak kan [de tohnpadahk kan] kin kauskinirail?” (Madiu 12:27) Mouren sapwellimen Sises mahsen iei met: ‘Ma mehlel dahme kumwail kin nda me I kin doadoahngki kehl en Sehdan pwehn kausekihsang ngehn saut akan, eri noumwail tohnpadahk kan uhdahn pil doadoahngki manamanohte.’ Dahme Parisi kan kin nda? Irail sohte kak pwungki me neirail akan kin doadoahngki kehl en Sehdan. Ni elen koasoi wet me sohte aramas kak kasapwunge, Sises kin kasalehda sapwung en karaun likamw me uhwong ih.

19, 20. (a) Ni ahl mwahu dah me Sises kin doadoahngki kehl en kasoanewei koasoi? (b) Iaduwen Sises ah doadoahngki elen madamadau me kin nda, ‘a ia pahn duwen’ ni ah mwekidiki ahn sapwellime tohnpadahk kan pekipek en padahkkihiong irail ia duwen wia kapakap?

¹⁹ Pil likin doadoangki keilen koasonehdi koasoi mwahu en kakuhpene ewen irail me kin uhwong ih kan, Sises pil doadoahngki elen koasoi wet pwehn padahk ki padahk mehlel duwen Siohwa. Pak tohto, e kin doadoangki dahme kitail kak kahdaneki ‘a ia pahn duwen’ met kin sewese me rongorong ih kan en kak doula oh kalaudehla duwen arail kin wehwehki dahme mehlel. Kitail tehk pwe karasepehte riau.

²⁰ Ahnsou me Sises mwekidiki pekipek en sapwellime wahnpoaron akan ong padahkihong irail iaduwen arail pahn kin kapakap, e padahkiong irail karasaras en ohl emen “me ngidingid ni soh masak” karehda kompoakepah me nin tapio sohte me kapwaiong ah pekipek ni imwio kapwaiong ah pekipeko. Sises pil kawehwehda duwen pahpa oh nohno kan me kin men “kihong kisakis mwahu kan” ong neirail seri kan. I eri kaimwisekihla: “Ma kowe, mendahte ma ke wia aramas suwed emen, ahpw ese kihong kisakis mwahu ong noumw seri kan, a ia pahn duwen samamwail me ketiket nanleng soh pahn kihong ngehn sarawi ong irail oko me kin wia pekipek reh!” (Luk 11:1-​13) Ire me Sises kasalehda kin poasoankihda, kaidehn dahkan me duwepenehte, ahpw me wekpeseng kan. Ma kompoakepah lehk emen kak pwungkihla en kihong anahnepen mehn mpe, oh ma pahpa oh nohno soh unsek kan kin nsenohki anahn en neirail seri kan, a ia pahn duwen me Sahm limpoak me ketiket nanleng a pahn ketikihong ngehn sarawi ohng ladu lelepek kan me kin wia pekipek karakarahk ni kapakap!

21, 22. (a) Soangen wiepen kamwakid madamadau en aramas dahieu me Sises doadoahngki ni a kihda kaweidong pwunodiki dipwisou en sampah? (b) Dahme kitail kak ndahki, atail kilangehr ekei sapwellimen Sises wiepen padahk kan?

²¹ Sises doadoahngki soangen elen madamadau ohte ni ahnsou me e kihda kaweid ong pwunod oh noarok kepwe. E mahsanih: “Tehk mwahu me menpihr raven sohte kin padok war akan oh sohte pil kin dolung, oh sothe arail imwen nahk, ahpw Koht kin ketin katungoale irail. Ahpw ia pahn duwen kowe me kesempwal sang menpihr pwukat? Tehk mwahu duwen kiepw kan kin keirada, irail sohte kin doadoahk laud de sohte kin wie deret en likou . . . Ah ma Koht kin ketin kapwatahda dipwen nansapw akan, me rahnwet kin mie, a lakapw kin lekdekiong nan sidohp pwe en wiahda kisiniei, a ia pahn duwen ah pahn ketin kupwurki ketikihong uhk likou kowe me ahneki mehnda ma pwoson ekiste!” (Luk 12:24, 27, 28) Ei, ma Siohwa kin ketin apwalih menpihr kan oh wahn rohs akan, eri e pahn apwalih sapwellime ladu kan laud sang! Soangen elen madamadau wet me kin kansenamwahu oh wah manaman, ni mehlel kin kak sair mongiongen irail oko me kin rongorong Sises akan.

²² Mwurin atail kousapahlihpenehr ekei wiepen padahk en Sises akan, kitail kak nda me irail me lapalap oko me sohte kak parokedi Sises sohte likamwkihda ni arail koasoia: “Saikinte emen aramas tohrohr me mahsen duwehte met.” Ahpw, wiepen padahk akan me aramas kin wadek ki Sises iei pwehki ah kin doadoahngki karasaras akan. Dahme kahrehda e kin doadoahngki wiepe wet? Oh dahme kin wiaiong ah karasaras akan en pweida mwahu? Peidek pwukat koasoiepe pahn wiawi nan artikel en mwuhr.

[Nting tikitik me mi pahs]

Ke Kak Tamanda?

• Mehn karasepe dah kei me kasalehda me Sises kin padahk ni mengei oh sansal mwahu?

• Dahme kahrehda Sises kin doadoahngki peidek kan nan a padahk?

• Dahkot hyperbole, oh iaduwen Sises a doadoahngki met pwe en wiahki wiepen padahk ehu?

• Iaduwen Sises a doadoahngki wiepen elen kamwakid madamadau pwe en padahkiong sapwellime tohnpadahk kan padahk mehlel duwen Siohwa?

[Kilel nan Pali 17]

Sises doadoahngki lokaia mengei me pali laud en aramas pahn kak wehwehki

[Kilel nan Pali 18]

Parisi kan ‘kin kamwakelehsang kisin amwin wel kis sang nan nimarail kan ahpw kin kadallehla kamel emen pwon’