“I Wiaiong Kumwail Mehn Kahlemeng Ehu”
“E konehng ahnsou wet kumwail en wiahlahr sounpadahk kan.”—IPRU 5:12, NW.
1. Dahme kahrehda mahsen kan nan Ipru 5:12 kin kahrehong kitail Kristian kan en medemedewe pein kitail?
NI ahmw wadek iren Paipel me mihmi pahnangin oaralapo (Ipru 5:12), ke kin medemedewe pein kowe—ma ke kin kapwaiada iren Paipel wet de soh? Ma ehi, a kaidehn kowe kelepw. Nin duwen aramas me kin idawehn Krais, kitail ese me kitail anahne wia sounpadahk kei. (Madiu 28:19, 20) Kitail ese me nan ahnsou me kitail mihmi loale met, e kesempwal kitail en kin wia padahk kan ni uwen atail koahiek. Oh kitail pil wehwehki me atail padahk kan kak pil kahrehiong mour de mehla ong irail kan me kitail kin padahk ong! (1 Timoty 4:16) E konehng kitail en pein idek rehtail: ‘I uhdahn wia sounpadahk men nin duwen me I anahne wia? Iaduwen ahi pahn kak kekeirada de mwahula?’
2, 3. (a) Iaduwen emen sounpadahk kawehwehda duwen poahsoanpen padahk mwahu? (b) Mehn kahlemeng dah Sises ketikihong kitail me pid duwen padahk?
2 Soangen iren madamadau wet sohte anahne kamworusih kitailla. Ma kitail ihte kin medemedewe me padahk kin anahne emen en ahneki koahiek tohrohr ehu, eri met kak kahrehong kitail en ahnekihda madamadau me e nohn apwal ong kitail en kekeirada. Poahsoanpen padahk mwahu kaidehn en ahneki koahiek tohrohr kan ahpw iei mehkot ehu me inenen kesempwal sang met. Tehk dahme sounpadahk men me ahneki ekspiriens laud nan pelien sounpadahk ntingihdi nan pwuhk me pid ire wet: “Padahk mwahu sohte kin kohsang koahiek tohrohr kan, mwomwen padahk, pilahn de wiewia. . . . Padahk mwahu kin poahsoankihda limpoak.” Ni mehlel, ohl menet kin ndinda duwen irail sounpadahk kan en sampah. Ahpw, ire kesempwal me e kasalehda kak pil doadoahk ong padahk kan en Kristian kan. Iaduwe?
3 Ih me kitail kin kahlemengih nin duwen sounpadahk iei Sises Krais me mahsanih: “I wiaiong kumwail mehn kahlemeng ehu.” (Sohn 13:15) Wasaht, e kin koasoakoasoia duwen ah mehn kahlemeng en kasalehda karakarahk, ahpw mehn kahlemeng wet Sises wiahda ong kitail ni mehlel pil kin pidada doadoahk keieu kesempwal me e kin wia nin duwen aramas emen pohn sampah—iei en padahkiong aramas akan Rongamwahu en Wehin Koht. (Luk 4:43) Eri, met ma ke anahne en pilada ehute lepin lokaia pwe en kawehwehda duwen en Sises doadoahk, ke soh pahn pilada lepin lokaia “limpoak”? (Kolose 1:15; 1 Sohn 4:8) Sapwellimen Sises limpoak ong Seme nanleng, Siohwa, me keieu kesempwal. (Sohn 14:31) Ahpw, nin duwen sounpadahk emen, Sises pil kasalehda limpoak ni ahl tohrohr riau. E kin poakohng me mehlelo me e kin padahngki oh e pil kin poakohng aramas akan me e kin padahk ong. Kitail song tehk ni keneinei soahng riau me pid mehn kahlemeng me e wiaiong kitail.
Sangete Mahs E Kin Poakohng Padahk Mehlel me Kohsang Rehn Koht
4. Iaduwen Sises kasalehda limpoak ong sapwellimen Siohwa padahk kan?
4 En sounpadahk men elen madamadau pepehm oh wiewia ong ire me e kin kasukuhlih pil kin wiahda uwen mwahu en ah padahk. Ma e kin pwangahki ire me e kin kasukuhliho, eri e pahn pil sansalda oh e pahn pil kadaurehng nah tohn sukuhl kan soangen pepehmohte. Sises sohte kin pwangahki padahk mehlel kesempwalo me e kin padahngki me pid duwen Siohwa oh sapwellime Wehi. En Sises ah limpoak ong ire me e kin padahngki inenen loal mehlel. E tepida ahnekihda limpoak wet ni ahnsou me e kin wia tohnsukuhl men. Erein sounpahr ngeder kei, mwohn eh wia aramasala, Iehros menet kin wia tohnsukuhl pwerisek men. Aiseia 50:4, 5 kin kileledi mahsen konehng pwukat: “Kauno, [“Siohwa,” NW] Wasa Lapalahpie, ketin padahkiong ie dahme I pahn patohwan, pwe I en kak kakehlahda me pwangadahr akan. Ni menseng koaros e kin ketin kangoangehkin ie I en rong sapwellime padahk. Kauno [“Siohwa,” NW] ketikihong ie ei dehdehki, oh I sohte kahngohdiong de sohpeisang.”
5, 6. (a) Soangen ekspiriens dah Sises lelohng ni ahnsou me e papidaisla, oh iaduwen e mwekidki met? (b) Soangen wekpeseng dah me mie nanpwungen Sises oh Sehdan me pid elen doadoahngki Mahsen en Koht?
5 Ni ah kin kekeirada nin duwen aramas emen pohn sampah e kin kaukaulehte poakohng sapwellimen Koht erpit. (Luk 2:52) Eri, ni ahnsou me e papidaisla, e pil ahneki ekspiriens tohrohr ehu. Luk 3:21 mahsanih: “nanleng pa ritpeseng.” E sansal me ni ahnsowo Sises pil ehu tamanda ah mour mwohn ah wia aramasala. Mwurin met, e kaisihsolki erein rahn 40 nan sapwtehno. E ele diarada peren mehlel ni ah kin doudouloale ahnsou kan me e kin ale kasukuhl kan sang rehn Siohwa. Ahpw, sohte pwand, eh limpoak ong sapwellimen Koht padahk mehlel lelohng songosong.
6 Ahnsou me Sises inenen pwangadahr oh duhpekla, Sehdan kin rapahkin ih pwehn kasonge ih. Ia uwen wekpeseng en sapwellimen Siohwa pwutak riemenet! Ira koaros indahla ire kei sang nan palien Pwuhk Sarawi ni lokaiahn Ipru—ahpw ara elen lamalam oh pepehm ong ire pwukan uhdahn wekpeseng. Sehdan kin wekidala sapwellimen Koht mahsen kan oh doadoahngki ong pein ah ineng en roporop kan. Ni mehlel, Sehdan kin inenen kailongki sapwellimen Koht padahk mehlel. Ni pali teio, Sises kin kasalehda duwen iren Pwuhk Sarawi kan ni limpoak me inenen sansal oh e kin doadoahngki sapwellimen Koht mahsen ni keneinei ahnsou koaros. Sises miehier ahnsou reirei mwohn mahsen pwukat eh tepin ntingdi ahpw e inenen kin wauneki oh poakohng mahsen pwukat. Mahsen pwukat iei padahk mehlel oh kesempwal kei sang rehn Seme nanleng! E mahsanihong Sehdan me mahsen pwukat me kohsang rehn Siohwa kesempwal sang mwenge. (Madiu 4:1-11) Ei, Sises kin poakohng padahk mehlel kan koaros me Siohwa padahkiong ih. Ahpw, iaduwen ah kasalehda me e kin perenki wia sounpadahk emen?
Limpoak Ong Padahk Mehlel me E Kin Padahngki
7. Dahme kahrehda Sises sohte kin pein wiahda sapwellime padahk kan?
7 En Sises limpoak ong padahk mehlel kan me e kin padahngki kin inenen sansal. Ni mehlel, e mengei ong ih en pein wiahda sapwellime padahk kan. E sapwellimaniki loalokong laud oh erpit. (Kolose 2:3) Mendahki met, e kin ahnsou koaros katamanki irail akan me kin rong ih me soahng kan koaros me e kin padahngki tepisang rehn Semeo nanleng ahpw kaidehn reh. (Sohn 7:16; 8:28; 12:49; 14:10) Ah limpoak ong sapwellimen Koht padahk mehlel kin inenen laud mehlel me kahrehong en sohte kak wiliankihdi padahk pwukat pein eh madamadau kan.
8. Ni tepidahn sapwellime doadoahk en kalohk, iaduwen Sises kin ketikihda mehn kahlemeng mwahu me pid likih Sapwellimen Koht Mahsen?
8 Ni ahnsou me Sises tepida wia eh doadoahk en kalohk ong wehi pokon, e mwadangete wiahda mehn kahlemeng mwahu ehu. Nna, medewehla mwomwen ah tepin kalohkihong sapwellimen Koht aramas akan me ih Mesaia me inoupe mie. Iaduwen—e uhdahte pwarada nan pokon ehu, mahsanihong irail me ih Krais, oh wiahda manaman kapwuriamwei kei pwehn kasalehda me e mehlel? Soh. E ketila ni sinakoke ieu, wasa me sapwellimen Koht aramas akan kin kaukaule wadek iren Pwuhk Sarawi kan. Wasao, e ahpw wadekada ni ngihl laud kokohp en Aiseia 61:1, 2 oh kawehwehda me kokohp mehlel pwukat kin dokedoke ih. (Luk 4:16-22) Manaman tohto kan me e wiahda pil kin sewese en kadehde me Siohwa kin utungada ih. Mendahki met, e kin kaukaule doadoahngki oh likih Sapwellimen Koht Mahsen nan sapwellime padahk kan.
9. Me pid sapwellime wiewia ong Parisi kan, iaduwen Sises kin ketikihda sapwellime limpoak mehlel ong sapwellimen Koht Mahsen?
9 Ahnsou me Sises kin lelohng uhwong sang kaunen lamalam akan, e sohte kin song en kaloweiraildi, mendahki e mengei ong ih en powehiraildi nan soangen siai wet. Ahpw, e kin mweidong sapwellimen Koht mahsen en kasalehda arail sapwung kan. Karasepe ieu, tamanda ahnsou me Parisi ko karaunehki sapwellimen Sises tohnpadahk ko me irail kauwehla Kosonned en Sapad sang ni arail dolungada wahn wihd kei oh kangkang ni arail alu oh kote mohso. Sises sapeng mahsanih: “Kumwail sohte kin wadek dahme Depit wiadahro, ahnsou me ih oh ienge ko kereniong mehkihla ar duhpekla?” (Madiu 12:1-5) E sansal me ohl akpwung pwukat wadekalahr dahme wiawi me ntingihdi nan pwuhken 1 Samuel 21:1-6. Ma irail wadekehr iren Paipelo, irail sohte kasawihada iren mehn kasukuhl kesempwal me sansalda nan ireo. Ahpw, Sises wia laudsang ihte wadek ireo. E kin medemedewe duwen wehwehn ireo oh sukuhlikier ire kesempwal kan sang ireo. E kin poakohng iren kasukuhl kesempwal kan me Siohwa kin padahkiong ki iren Pwuhk Sarawio. Ihme kahrehda, e doadoahngki ireo, iangahki karasaras ehu sang nan Kosonned en Moses, pwehn kasalehda ni pwung mouren kosonnedo. Duwehte met, en Sises limpoak mehlel kin kamwekid ih en pere mahsen en Koht sang irail kaun en lamalam akan me kin nantihong en wekidala wehwehn mahsen pwukat ohng ni pein kamwahuparail oh ekihla mouren mahsen pwukat pahn pingiping en tiahk en aramas akan.
10. Iaduwen Sises kin kapwaiada kokohp kan me pid mwomwen sapwellime padahk?
10 Pwehki Sises kin inenen poakohng soahng kan me e kin padahkiong meteikan, met kin kahrehong en kin wia ah padahk kan ni ahl ehu me sohte mwomwen kapwang. Kokohp kan kin kasalehda me “mahsen lingan pahn kin pwilipwilsang ni doauesen Mesaiao.” (Melkahka 45:2; Senesis 49:21) Sises kin kapwaiada kokohp pwukat ni ah kin wia sapwellime padahk kan en kaperen en rong oh sohte kapwang oh e kin ketin doadoahngki “mahsen kaselel kan” ni ah kin padahkiong aramas akan padahk mehlel me e kin poakohng. (Luk 4:22) E sansal me ah ngoang kin kahrehong mwomwen pohn mese oh pwoaren mese kan en kin linganlahki e kin perenki soahng kan me e kin padahngki. Ia uwen kaperen en kin rong sapwellime padahk kan oh ia uwen mwahu en mehn kahlemeng wet me e kihong kitail en kahlemengih ni atail kin koasoiong meteikan duwen soahng kan me kitail sukuhlikier!
11. Dahme kahrehda en Sises koahiek en padahk sohte kin wiahiong ih en aklapalap?
11 Iaduwen—en Sises wehwehki laud duwen Mahsen en Koht oh sapwellime koahiek en padahk kin kahrehong ih en kin aklapalapala? Met me kin kalapw wiawiong irail aramas akan me kin wia sounpadahk kan. Ahpw, tamataman me Sises kin sapwellimaniki erpit ni ahl ehu me kin kasalehda e lemmwiki Koht. Soangen erpit wet sohte kin kahrehong emen en pohnmwahso pwehki “soangen erpit wet kin diarekda rehn irail me mpahi kan.” (Lepin Padahk 11:2, NW) Oh pil mie mehkot tohrohr me kin pere sang Sises en wiahla aramas aklapalap oh pohnmwahso.
Sises Kin Poakohng Aramas akan me E Kin Padahngki
12. Iaduwen Sises kasalehda me e sohte mwamwahleki sapwellime tohnpadahk kan?
12 En Sises limpoak loal ong aramas akan kin kalapw sansalkihda sapwellime padahk kan. En Sises padahk kan kin weksang aramas aklapalap kan pwehki e sohte kin mwamwahleki aramas de kahrehong irail en ahneki pepehm en masepwehk. (Eklesiasdes 8:9) Ni en Piter kilangehr ehu manaman me Sises wiahdahro, e inenen pwuriamweikihla oh poaridihsang Sises. Ahpw, Sises sohte kupwurki sapwellime tohnpadahk kan en ahneki soangen lemmwiki wet ong ih. Ni elen kadek, e mahsanih: “Ke dehr masepwehk” oh mwuri padahkiong Piter duwen doadoahk en katohnpadahk me Piter mwuhr pil iang wiahla kiseh. (Luk 5:8-10) Sises kupwurki sapwellime tohnpadahk kan en kin mwekidki pein arail limpoak ong padahk mehlel oh kesempwal me pid duwen Koht ahpw kaidehn pwehki arail masak arail sounpadahko.
13, 14. Ni ahl dah kei Sises kasalehda me e kin wehwehki irair en aramas akan?
13 En Sises limpoak ong aramas akan me kin padahk ong kin pil sansalkihda e kin wehwehki arail irair kan. “Ni eh kin mahsanihada pokon en aramas akan, e kin kupwureirailla, pwehki ar pwunod akan oh sohte epwelparail, pwe re rasehng sihpw kei me sohte silepahr.” (Madiu 9:36) E kin ketin poakeirailla ni arail kin lelohng nan irair apwal kan oh met kin kamwekid ih en sewese irail.
14 Sises pil kasalehda me e kin wehwehki irair en aramas akan ni pil ehu ahnsou tohrohr. Lih emen me nta kin pwilipwilweisang reh keilahng rehn Sises oh doake sapwellime likou, e ahpw mwahula eh soumwahuo. Sises pehmada me manaman kohsang reh, ahpw e sohte mwahngih ihs me e mwahula eh soumwahu. E nantihong en mahsanih ihs liho. Pwekihda? Kaidehn pwe en kadeikada liho ki ah kauwehla kosonnedo de kosonned akan en irail soun nting kosonned ko oh Parisi ko nin duwen me liho medemedewehong. Ahpw, weksang met, Sises mahsanih ong liho: “Nei serepein, omw pwoson me kakehlaiukada. Eri, kohkohwei ni popohl, pwe ke en kehlaildahsang omw soumwahu en lokoloken.” (Mark 5:25-34, NW) Tehk irair en wehwehki nan mahsen pwukat. E sohte ihte mahsanih: “en mwahula.” Weksang met, e mahsanih: “Ke en kehlaildahsang omw soumwahu en lokoloken.” Tehk wasaht me Mark doadoahngki lokaia me kin wehwehki kalokolok ni mwomwen “woakiwoak,” me irail kin ale ahnsoun kalokolok. Ei, Sises pohnese me ah soumwahu kin kihong ih nan lokolok, ele mwein medek en war oh pepehm laud. E kin pohnese oh wehwehki duwen irair en liho.
15, 16. Soahng dah kei me wiawi me kasalehda me Sises kin mahsanih irair mwahu en aramas akan?
15 Sises pil kin kasalehda limpoak ong aramas akan ni ah kin tehk arail irair mwahu kan. Tehk dahme wiawi ni ah tuhwong Nadaniel me mwuhr wiahla emen wahnpoaron. “Ni Sises eh mahsanihada Nadaniel eh kohkohdo, e ahpw mahsanih: ‘Iet uhdahn ohl mehlel en Israel men, me sohte kin widing.’ ” Ki manaman, Sises kak kilang dahme mih nan mohngiong en Nadaniel oh ese soahng tohto duwen ih. Ei, Nadaniel kaidehn aramas unsek men. E pil duwehte kitail me kin wiahda soahng sapwung kan. Ni mehlel, ahnsou me e rongada duwen Sises, e wia soangen koasoi inen duwehte met: “Ia duwe, kakete mehkot mwahu en pwarada sang Nasaret?” (Sohn 1:45-51) Ahpw, sang nanpwungen soahng kan koaros me Sises kak mahsanihki Nadaniel, Sises pilada en mahsanih mehkot me mwahu reh, iei en ohl menet irair en mehlel.
16 Duwehte met, emen kaun en sounpei—ele mehn liki men: emen ohlen Rom—tuhwong Sises oh peki en kamwahuwihala emen lidu me soumwahu, Sises mwahngih me sounpei menet pil kin wiahda suwed tohto. Kaunen sounpei kan en ahnsowo kin kalapw ahneki mour en mahs me dirki pepei, kakerehdi nta oh kaudok likamw. Ahpw, Sises ihte tetehk irair mwahu ehu rehn ohl menet—me iei eh pwoson. (Madiu 8:5-13) Mwuhr, ni ahnsou me Sises koasoiong emen ohl sakanakan me langalang pohn tuhken kalokolok me mihte limwahu, Sises sohte kin kasalehong ohl menet mwomwen me e sapwungki ih pwehki ah mour suwed en mahs ahpw e kin kangoange ohl menet ki koapworopwor en ahnsou kohkohdo. (Luk 23:43) Sises wehwehki me ma e pahn ihte tehk suwed en meteikan, met ihte pahn kamworuseirailla. Ni soh peikasal, kitail kak kamehlele me en Sises kin ngoangki mahsanih irair mwahu en aramas akan oh met kin kangoange irail en mwahula sang mahs.
Ngoangki Papah Aramas akan
17, 18. Ni ah sapwellimanikihda pwukoa en ketido nin sampah, iaduwen Sises kasalehda me e kin perenki papah meteikan?
17 Pil ehu mehn kadehde kehlail en sapwellimen Sises limpoak ong aramas akan me e kin padahk ong iei sang ni eh kin perenki papah irail. Mwohn eh wia-aramasala, sapwellimen Koht Ohl kin ahnsou koaros perenki aramas akan. (Lepin Padahk 8:30, 31) Nin duwen sapwellimen Siohwa “Mahsen,” de sounkair men, e kin perenki sapwellime doadoahk kan me kin kakete pidada aramas akan. (Sohn 1:1) Ahpw, ehu kahrepen eh ketidihdo sampah iei en pein padahk ong aramas akan. “E tohnmeteikihla mehkoaros oh wiahla lidu men,” oh kihdi nan dewe ileile nanleng. (Pilipai 2:7; 2 Korint 8:9) Ni ah ketiket sampah, Sises sohte kasik aramas akan en papah ih. Ahpw, e mahsanih: “Nein-Aramas me ketido, kaidehn pwe aramas akan en papah, a pwe en papah aramas akan; oh pwe en tounmeteikihla moure, pwe me ngeder en maiauda.” (Madiu 20:28) Sises kin kapwaiada mahsen pwukat koaros.
18 Sises kin, ni karakarahk, sewesehda anahn en irail akan me e kin padahk ong, oh kin soh peikasal toukihda pein ih ong irail. E kin sapsapahlseli nan Sapwen Inou, alialuhki mwail epwiki kei pwehn kak lellahng uwen tohtohn aramas me e kak tuhwong pwe en kalohk ong irail. Weksang irail Parisi oh Sounkawehwehn Kosonnned pohnmwahso kan, Sises kin inenen aktikitik oh mengeiong aramas akan en tuhwong. Soangen aramas koaros—me lapalap, sounpei, soundoadoahngki kosonned, lih, seri, me semwehmwe, me soumwahu oh irail me aramas teikan kin mwamwahleki—irail pwukat koaros kin perenki tuhwong Sises oh sohte kin masak. Mendahki e unsek, Sises pil aramas emen, oh e kin pil pwangada oh men mwengehda. Mendahki ma e kin pwangada oh anahne wasahn kommoal de pil wasa meleilei ehu en kak kapakap, Sises kin nsenohki anahn en meteikan mwohn pein sapwellime anahn kan.—Mark 1:35-39.
19. Iaduwen Sises wiahda mehn kahlemeng mwahu en kasalehda karakarahk, kanengamah, oh kadek ong sapwellime tohnpadahk kan?
19 Sises pil kin perenki papah sapwellime tohnpadahk ko. E kin wia met ni ah kin padahkih irail ni kadek oh kanengamah. Ni ahnsou me irail kin pwand en wehwehkihla ekei iren kasukuhl kesempwal kan, e sohte kin uhdi, lingeringerda oh lipwoare irail. E kin songosong en kilangada ahl kapw kan pwehn kak sewese irail en wehwehkihla ire kan. Karasepe ehu, nna medewehla pak depe irail tohnpadahk ko kin akamaikihpene nanpwungarail duwen ihs rehrail me keieun lapalap. Sises kin pwurpwurehng oh pil lella pwohng me e pahn kamakamala, nannantihong en doadoahngki ahl kapw kan me e pahn kak padahkiong irail oh kasalehda kesempwalpen irair en aktikitik nanpwungarail. Me pid aktikitik oh soahng teikan koaros, Sises sapwellimaniki pwung en mahsanih: “I wiaiong kumwail mehn kahlemeng ehu.”—Sohn 13:5-15; Madiu 20:25; Mark 9:34-37.
20. Soangen elen padahk dah me kahrehong Sisesen weksang Parisi ko, oh dahme kahrehda ahl wet kin inenen pweida?
20 Tehk me Sises sohte ihte mahsanih ong sapwellime tohnpadahk ko mehn kahlemengo, ahpw “e wiahda mehn kahlemengo.” E kin padahki irail sang ni ah wia mehn kahlemeng mwahu kan. E sohte kin koasoiong irail ni ahl ehu me mwomwen me ih me lapalap sang irail oh e nohn kesempwal me kahrehong en sohte kak wia soahng kan me e kin kehkehlikiong irail en wia. Ahpw, ih met me Parisi kan kin wia. Sises mahsanih me Parisi kan “kin kapahrengkihwei ahpw sohte mwahn kin kapwaiada.” (Madiu 23:3, NW) Sises kin, ni karakarahk, padahkihong sapwellime tohnsukuhl kan iaduwen arail pahn kin mourki soahng kan me e padahkiong irail. Eri, ni ahnsou me e padahkiong irail en mourki mour me irail pahn kihsang nan arail mour soahng soh katepe kan oh sohte pahn raparapahki dipwisou kan, irail sohte anahne mengimengiloalki wehwehn sapwellime mahsen kan. Irail kak kilang mour en sapwellime mahsen pwukat: “Kidien wel kan mie deurail, oh menpihr en pahnlahng kan mie pasarail, a Nein-Aramas sohte wasa e kak kaulewei ie tapwi.” (Madiu 8:20) Sises kin papah sapwellime tohnpadahk kan sang ni ah kin wiahda mehn kahlemeng mwahu ong irail.
21. Dahme kitail pahn koasoiapene nan artikel en mwurin met?
21 E sansal me Sises iei sounpadahk me keieun lapalap oh koahiek me memourehr pohn sampah wet! Sapwellime limpoak ong dahme e kin ketin padahngki oh aramas akan me e kin padahk ong kin sansal ong irail me mohngiong mehlel kan me kilang oh rong ih. E pil kin sansal ong kitail rahnwet me kin sukuhliki mehn kahlemeng mwahu me e wiahda. Ahpw, iaduwen atail pahn kak kahlemengih mehn kahlemeng mwahu me Sises wiahda? Artikel en mwurin met pahn kawehwe duwen met.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Ia poahsoanpen padahk mwahu, oh mehn kahlemeng mwahu kohsang rehn ihs?
• Ni ahl dah kei me Sises kasalehda limpoak ong padahk mehlel me e kin padahngki?
• Iaduwen Sises kin kasalehda limpoak ong aramas akan me e kin padahk ong?
• Soahng dah kan me wiawi me kasalehda me Sises kin, ni aktikitik, perenki papah irail akan me e kin padahk ong?
[Kilel nan Pali 8]
Iaduwen Sises kin kasalehda me e kin poakohng kaweid kan me kin pwarada nan Mahsen en Koht?