Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w07 6/1 pp. 22-26
  • Tohnleng Kan—Dahme Irail Kin Wia ohng Aramas

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Tohnleng Kan—Dahme Irail Kin Wia ohng Aramas
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2007
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Iaduwen Tohnleng kan Miehla?
  • Soangen Pwukoah Dah kan Tohnleng kan Kin Wia?
  • Sawas en Tohnleng kan ni Mwehin Krais
  • Sawas en Tohnleng kan nan Atail Ahnsou
  • Pwais Kaselel Ehu ohng Tohnleng kan nan Ahnsou Kohkohdo
  • Iaduwen Tohnleng Kan Kak Sewese Komwi
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1999
  • Tohnleng Kan Iei “Ngehn Kei Me Kin Papah”
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2009
  • Ia Duwen Tohnleng kan Ar Kak Seweseiuk
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Wehipokon)—2017
  • Sawas Sang Rehn Sapwellimen Koht Tohnleng Kan
    Sukuhlki Sang Sounpadahk Lapalapo
Kilang Pil Ekei
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2007
w07 6/1 pp. 22-26

Tohnleng Kan—Dahme Irail Kin Wia ohng Aramas

“Mwurin mepwukat I ahpw kilangada pil emen tohnleng me patopatohdi sang nanleng. Manaman laud kohiengehr. . . E ahpw ngihl laudida, patohwan, ‘E ohlahr! Papilon, kahnimw lapalapo, ohlahr!’”—KAUDIAHL 18:1, 2.

1, 2. Dahme kasalehda me Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime tohnleng kan pwehn kapwaiada kupwure kan?

NI AHNSOU me e wie sensel pohn dekehn Padmos, wahnpoaron Sohn ahneki pwais kaselel en kilang kaudiahl kan. E mahsanihada mwekid kapwuriamwei kei ni “ngehn sarawi tih pohn” ih ni mwomwen e mihmi ni “rahnen Kaun-o.” Rahno tepida ni en Sises Krais wiahla nanmwarki men nan pahr 1914 lao lel ni imwin ah Kaunda Pahr Kido.—Kaudiahl 1:10.

2 Siohwa Koht sohte ketikihong kaudiahl pwukat ni mwomwen me inen lahng te rehn Sohn. E kin doadoahngki ekei ahl teikan. Kaudiahl 1:1 mahsanih: “Audepen pwuhk wet, iei mehkan me Sises Krais ketin kasaledahr. Koht ketikihong Krais mepwukat pwe en ketin kasalehiong sapwellimen Koht ladu kan soahng kan me pahn wiawi mwadang mwurin ahnsou kis. Krais kasalehiong mepwukat sapwellime ladu Sohn, ni eh ketin poaronedohng tohnleng men.” Siohwa, ki Sises, ketin doadoahngki tohnleng men pwehn kaesehki Sohn soahng kaselel kan me pid “rahnen Kaun-o.” Ni ehu ahnsou, Sohn “kilangada pil emen tohnleng me patopatohdi sang nanleng. Manaman laud kohiengehr.” Ia pwukoa en tohnleng menet? “E ahpw ngihl laudida, patohwan, ‘E ohlahr! Papilon, kahnimw lapalapo, ohlahr!’” (Kaudiahl 18:1, 2) Tohnleng kehlail menet ahneki pwais kaselel en pakairki duwen ohlahn Papilon Lapalap, kaundahn palien kaudok likamw koaros nan sampah. Eri sohte mehn peikidpe me Siohwa kin ketin doadoahngki tohnleng kan ni ahl kesempwal ehu pwehn kapwaiada kupwure kan. Mwohn kitail pahn tehkpene ni oaritik duwen pwukoa kan me tohnleng kan ahneki ohng sapwellimen Koht koasoandi kan oh dahme met kin wiahiong kitail, kitail koasoiapene duwen ia wasa ngehn manaman pwukat tepisang ie.

Iaduwen Tohnleng kan Miehla?

3. Soangen sawehwe dahieu me pid tohnleng kan me aramas tohto kin ahneki?

3 Aramas rar kei rahnwet kin kamehlele me mie tohnleng kan. Ahpw pali tohto kin ahneki madamadau sapwung duwen irail oh ia wasa irail kohsang ie. Karasepe ehu, ekei tohn kaudok kan kin leme me ahnsou me kompoakparail kan kin mehla, Koht kin likwerih irail en iang ih oh wiahla emen tohnleng. Ahpw ih duwen dahme Mahsan en Koht kin padahngki duwen arail kapikipikda, arail miehla, oh kahrepen irail miehki?

4. Dahme iren Paipel kan padahkiong kitail duwen tohnleng kan arail miehla?

4 Tohnleng me keieu kehlail oh manaman—kaunen tohnleng kan—mwarenki tohnleng lapalap Maikel. (Sud 9) Menet iei Sises Krais. (1 Deselonika 4:16) Sounpar tohto samwalahro me sohte aramas kak wadekedi, ni ahnsou me Siohwa kupwurehda en wia emen Sounkapikada, keieu en ngehn manaman me eh ketin kapikada iei sapwellime Ohl. (Kaudiahl 3:14) Mwuri, ki sapwellime mesenih, Siohwa eri kapikada ngehn manaman teikan. (Kolose 1:15-17) Ni ah kin koasoia duwen sapwellime tohnleng kan, Siohwa peidek rehn Sohp: “Ke mihmihki ia, ahnsou me I kapikada sampah? Sapeng ie, ma ke me loalokong. . . . Ihs me kin koasoanehdi takai me wia pwukakeimw en sampah? Nin sohrahn en tepin ahnsowo usu kan wiakihteieu kokoul, oh sapwellime tohnleng kan ngisingiski ar peren.” (Sohp 38:4, 6, 7) Eri e sansal me tohnleng kan iei sapwellimen Koht kapikipikda kan, oh re mihmier wereila mwohn aramas akan miehla.

5. Iaduwen tohnleng kan kin koasoansoandi ni pwihn?

5 1 Korint 14:33 mahsanih: “Koht sohte ketin malipeikitaildohng nan mour liseliping, a ong mour meleilei.” Pwehn pahrekiong met, Siohwa ketin kihpene sapwellime tohnleng kan nin duwen pwihn siluh: (1) serap kan, iei irail me kin papah mwohn mwoahl en Koht, pakairki sapwellime sarawi, oh kin kolokol sapwellime aramas akan en kin mwakelekel ni pali ngehn; (2) kerup kan, iei irail me kin utungada sapwellimen Koht pwung en kaunda; oh (3) irail tohnleng teikan me kin kapwaiada dahme Siohwa ketin kupwurki. (Melkahka 103:20; Aiseia 6:1-3; Esekiel 10:3-5; Daniel 7:10) Ia ekei ahl akan me ngehn manaman pwukat kin wia ohng aramas?—Kaudiahl 5:11.

Soangen Pwukoah Dah kan Tohnleng kan Kin Wia?

6. Iaduwen Siohwa doadoahngki kerup kan ohng dahme wiawi nan mwetuwel en Ihden?

6 Tepin koasoi me pidada tohnleng kan wiawi nan Senesis 3:24, wasa me mahsanih: “Koht ahpw ketikihong ni palimesehn mwetuwel en Ihden kerup kei, oh kedlahs kisiniei pwoat me mpwul sirangarang pali koaros, pwe en silehsang aramas koaros tuhkehn komouro.” Irail Kerup pwukat kahrehiong Adam oh Ihp en sohte kak pwurehng pidelong ohng uhdahn nan mwetuwelo. Ih tepin poadopoad en aramas sang ahnsowo lel met. Pwukoah dahieu tohnleng kan kin wia?

7. Ia uhdahn wehwehn lepin lokaia “tohnleng” kin kasalehda duwen ehu pwukoah kan me tohnleng kan kin wia?

7 Koasoipen tohnleng kan kin kileledi nan Paipel kereniong pak 400. Nan lokaiahn Ipru oh Krihk “tohnleng” kin kak kawehwehdi “tohn wahseli rohng.” Eri, tohnleng kan kin wia tohn kapehse nanpwungen Koht oh aramas. Me kileledier nan parakrap riau en tepin artikel wet, Siohwa ketin doadoahngki tohnleng men en wahla sapwellime mahsan kan rehn wahnpoaron Sohn.

8, 9. (a) Iaduwen en tohnleng pwarowohng Manoha oh ah pwoud kin wia ohng ira? (b) Dahme pahpa oh nohno kan kak sukuhlikihsang en Manoha ah tuhwong tohnlengo?

8 Tohnleng kan kin pil kadoadoahk ohng kihda sawas oh kangoang ohng sapwellimen Koht ladu kan pohn sampah. Karasepe ni ahnsoun Sounkopwung kan en Israel, Manoha oh ah pwoud lih depwen emen kin inenen men naineki seri. Siohwa kadarala sapwellime tohnleng men en padahkiong en Manoha ah pwoud me e pahn nainekihda emen pwutak. Poadopoad koasoia: “Ke pahn mwadang liseianda oh naitikihada noumw pwutak emen. . . . Ke sohte pahn sehkasang pitenmoange, pwe sang rahn me e pahn ipwidi, e pahn kasarawihong Koht oh wiahla Nasaraid men. Ih me pahn tapihada doadoahk en kapitala Israel sang mehn Pilisdia kan.”—Sounkopwung 13:1-5.

9 En Manoha ah pwoud en naitikihada pwutak men, Samson, me wiahla aramas ndand men nan poadopoad en Paipel. (Sounkopwung 13:24) Mwohn Serio pahn ipwidi, Manoha peki rehn tohnlengo en pwurala rehra pwehn padahkiong ira ia mwomwen ira pahn apwalihada neira kisin pwutako. Manoha idek: “Ia duwen mouren pwutako? Dahme e pahn wia?” Sapwellimen Siohwa tohnlengo eri kapwurehiong kaweid me e padahkihongehr ahn Manoha pwoud. (Sounkopwung 13:6-14) Ia uwen met wia mehn kangoang ohng Manoha! Rahn pwukat, tohnleng kan sohte kin pwarowohng emen emen aramas duwen me wiawiher, ahpw duwehte Manoha, pahpa oh nohno kan kak en peki sapwellimen Siohwa kaweid ni arail pahn apwalihada neirail seri kan.—Episos 6:4.

10, 11. (a) Iaduwen Elisa oh sapwellime ladu kin mwekidki sounpei en mahwen kan me kapilpene ira? (b) Iaduwen kitail kak ale kamwahu sang atail pahn doudouloale mwekid laud wet?

10 Mie karasaras kaselel ehu me pid duwen en tohnleng kan kihda sawas ni rahn akan en soukohp Elisa. Elisa kin koukousoan nan Dodan, kahnimw en Israel. Ni menseng en rahn ehu sapwellimen Elisa ladu pirida oh kilangla likih, oh e kilangada me oahs oh weren sounpei en mahwen kan kapilpeneier kahnimwo. Sounpei en mahwen pwukat iei me nanmwarki en Siria kadarala pwehn parokedi Elisa. Iaduwen sapwellimen Elisa laduo mwekidki? E masepwehkada, oh rotala de sehsehla dahme e kak wia, ih eri wer laud nda: “Maing, kita pahn mehla! Dahme kita pahn wia?” Ohng ih mwomwen soahng koaros solahr koapworopwor mie. Ahpw Elisa sapeng mahsanih: “Ke dehr masak, pwe iangata kan tohtohsang irail.” Ia wehwehn ah mahsen?—2 Nanmwarki 6:11-16.

11 Elisa ese me tohnleng kan kin mihmihseli pwehn sewese ih. Ahpw sapwellime laduo sohte kilangada mehkot. Eri “[Elisa] ahpw wia kapakap pwoatet: ‘Maing KAUN, komw ketin kapehdpeseng mese pwe en kilang!’ KAUN-O eri ketin kapehdpeseng mesen laduwo, ih eri kilangada duwen nahna kan ar direkihla oahs oh werennansapw kisiniei me kapilpene Elisa.” (2 Nanmwarki 6:17) Eri laduo kakehr kilang tohnleng kan me pahn sewese ira. Ki atail madamadau en pali ngehn, kitail kak pil ese me tohnleng kan, koaros me mih pahn kaweid en Siohwa oh Krais, kin kihda sawas oh perepe ohng sapwellimen Siohwa aramas akan.

Sawas en Tohnleng kan ni Mwehin Krais

12. Soangen sawas dah me Mery alehsang tohnleng Kapriel?

12 Medewehla soangen sawas me serepein en Suhs meipwon Mery alehdi ahnsou me e rong rohng wet: “Komw pahn liseianda oh naitikihada pwutak emen me komw pahn ketikihong mware Sises.” Mwohnte e pakairki rong kapwuriamwei wet, tohnleng Kapriel, me Koht ketin poaronehdo, mahsanihong ih: “Mery, komw dehr perki mehkot, pwe kalahngan en Koht me uhdahn laud rehmwi.” (Luk 1:26, 27, 30, 31) Ia uwen mahsan pwukat kin kangoange oh kakehlailih Mery ni e kin kamehlelehiong ih me Koht kin inenen kalahnganki ih!

13. Ia duwen tohnleng kan kin sewese Sises?

13 Pil ehu ahnsou me tohnleng kan kin sawas iei mwurin Sises soikala kasongosong siluh me Sehdan kihong ih nan sapwtehn. Wasaht padahkiong kitail me ni kaimwiseklahn kasongosong pwukat, “Tepil eri kohkohlahsang Sises; a tohnleng kei ahpw pwarodo oh sewese.” (Madiu 4:1-11) Met pil duwehte dahme wiawi nipwong mwohnte Sises ketin pwoula. Ni e pwunodada douluhl, Sises ketin kelehpwikihdi oh loulou, mahsanih: “‘Ipa, ma komw ketin kupwurki, a komw ketikihweisang ie delen lokolok wet. Ahpw soh, kaidehkin nsenei, pwe kupwuromwihte en pweida.’ Tohnleng men sang nanleng ahpw pwarodohng oh karosonda.” (Luk 22:42, 43) Ahpw soangen sawas dah kan sang tohnleng kan me kitail kin ahneki nan rahnpwukat?

Sawas en Tohnleng kan nan Atail Ahnsou

14. Soangen kalokolok dah kan me Sounkadehdehn Siohwa kan anahne dadaur nan ahnsou pwukat, oh ia imwilahn met?

14 Ni atail kin medemedewe duwen poadopoad en ahnsou pwukat me pid doadoahk en Sounkadehdehn Siohwa kan, kitail sou kin kilang kadehdepen en tohnleng kan ahr kin sawas? Ni karasaras, sapwellimen Siohwa aramas akan kin kak dadaurete ni ahnsou me kamakamlahn aramas me wiawi nan Nazi German oh pali kapi en Iurop mwowe oh pil erein Mahwen Keriau en Sampah (1939-45). Pil ahnsou wereisang met, irail pil anahne dadaurete pahn kalokolok en pwihnen kou kosonned kan en Catholic Fascist, de pwihn ehu me kin utung arail wehi kan, sang Italy, Spain, oh Portugal. Pil erein sounpar tohto, irail kin dadaurete pahn kalokolok en Soviet Union en mwowe ko oh ienge wehi teikan. Oh pil ehu karasaras, iei kalokolok kan me sounkadehde kan anahne en dadaur pah nan ekei wehin Africa.a Ni ahnsou kerendo kan, sapwellimen Siohwa ladu kan kin ale kalokolok me inenen uk douluhl nan sahpw en Georgia. Sehdan kin wia uwen ah kak koaros pwehn katokehdi wiewia en Sounkadehdehn Siohwa kan. Ahpw, nin duwen pwihn ehu, irail kalowehdi de pitsangehr soangen uhwong pwukat oh kin wie kekeirada. Met kin pweida, ni pali kan, pwehki mehn perepe kan me tohnleng kan kin ketikihda.—Melkahka 34:7; Daniel 3:28; 6:22.

15, 16. Soangen sawas dah me Sounkadehdehn Siohwa kan kin alehsang tohnleng kan ohng arail doadoahk en kalohk sampah pwon?

15 Sounkadehdehn Siohwa kan kin ni mehlel wia arail pwukoa en kalohki rongamwahu en Wehin Koht sampah pwon oh wia katohnpadahk ni arail padahngki duwen padahk mehlel kan en Paipel ohng aramas akan me perenki rong nan wasa koaros. (Madiu 28:19, 20) Ahpw, irail kin uhdahn wehwehki me irail sohte kak kapwaiada pwukoa wet ma sohte sawas sang tohnleng kan. Eri, dahme kileldi nan Kaudiahl 14:6, 7 kin pak tohto wia mehn kangoang ehu ohng irail. Wasao kitail wadek: “I [wahnpoaron Sohn] ahpw pil kilangada pil emen tohnleng me pipihr nan wehwe, me weuwa rongamwahu poatopoat ehu me e pahn lohkihong tohn sampah kan, wehi koaros, kadaudok koaros, lokaia koaros, oh sahpw koaros. E ahpw ngihl laudida, nda, ‘Kumwail lemmwiki Koht oh kapinga sapwellime roson lapalahpie! Pwe e lelehr ahnsoun eh pahn ketin kadeikada tohn sampah kan. Kumwail poaridi mwohn silangi oh pwongih me ketin kapikada nanleng, sampah, madau, oh utuhnpihl kan!’”

16 Mahsan pwukat kin ni sansal kasalehda me doadoahk en kalohk laud wet en Sounkadehdehn Siohwa kan nan sampah pwon kin ahneki sawas oh kaweid sang tohnleng. Siohwa kin doadoahngki sapwellime tohnleng kan en kahrehla aramas me ahneki mohngiong mehlel ohng sapwellime Sounkadehde kan. Tohnleng kan pil kin kahrehla Sounkadehde kan ohng irail akan me warohng. Met pahn kawehwehda dahme kahrehda irair tohto—met kin wiawi pak tohto eri sohte kak en mwomwen pein wiawi—emen Sounkadehdehn Siohwa pahn tuhwongada emen aramas me ni ahnsowo kin mih nan kahpwal laud ehu oh anahne sawas en pali ngehn.

Pwais Kaselel Ehu ohng Tohnleng kan nan Ahnsou Kohkohdo

17. Dahme wiawihiong mehn Asiria kan ahnsou me tohnleng emente peiong irail?

17 En kapataiong arail doadoahk en wia soun kair oh soun sawas laud kei ohng sapwellimen Siohwa tohn kaudok kan, tohnleng kan kin pil kadoadoahk ohng kahrepe tohrohr ehu. Ni ahnsou kan mwowe, irail kin pwukoahki kapwaiada sapwellimen Koht kadeik kan. Karasepe, nan kawaluhn senturi B.C.E., mehn Serusalem kan kin lelohng kahpwal sang sounpei ngeder kei en Asiria. Iaduwen Siohwa kin mwekidki met? E mahsanih: “I pahn apwalih oh doarehla kahnimw wet, pwehki mwarei oh pwehki inowo me I wiahiong ei ladu Depit.” Wasaht Paipel padahkiong kitail dahme wiawi: “Eri, nipwongohte, tohnleng en KAUN-O men ahpw pwarodo oh kemehla aramas 185,000 nan kahnimpwal en mehn Asiria ko. Ni eh rahnpeseng, koaruhsie engiengpene melahr.” (2 Nanmwarki 19:34, 35) I uwen luwet en sounpei en aramas ma ke pahn kapahrekiong kehl en emente tohnleng!

18, 19. Ia pwais me tohnleng kan pahn wia ni ahnsou kohkohdo, oh dahme met pahn wia ohng aramas?

18 Tohnleng kan pahn wia sapwellimen Koht karis en sounpei en kadeik ni ahnsou kohkohdo. Ni ahnsou keren, Sises pahn ketido “iangahki sapwellime tohnleng manaman akan . . . oh pil iangahki mpwulen kisiniei.” Dahme irail pahn keieu wia iei en “kaloke irail kan me pohnsehse Koht oh irail kan me sohte kin peikiong Rongamwahu en Kaun Sises.” (2 Deselonika 1:7, 8) Ia uwen met pahn kin dokedoke aramas en sampah! Irail kan me sohte men mwekidki rongamwahu en Wehin Koht me met wia lolohkseli nan sampah pwon pahn ale lokolok en kasohrala. Ihte irail kan me kin rapahki Siohwa, me pwung kan oh me mpahi kan me pahn “pitsang kalokolok en rahn me e pahn ketin kasalehda sapwellime engieng” oh sohte pahn lelohng apwal.—Sepanaia 2:3.

19 Kitail kak en kalahnganki me Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime tohnleng kehlail kan en sewese oh kakehlailih sapwellime tohn kaudok kan nan sampah. Atail wehwehki duwen pwukoa kan me tohnleng kan ahneki nan sapwellimen Koht koasoandi kan kin inenen kaperen, pwehki mie ekei tohnleng kan me pelianda Siohwa oh mihlahr pahn kaunda en Sehdan. Artikel en mwuhr pahn koasoia duwen kahk kan me Kristian mehlel men anahne en ale pwehn pere irail sang manaman kehlail kan en Sehdan me Tepil oh nah ngehn saut akan.

[Nting tikitik me mi pah]

a Pwehn kilang oaritik en kalokolok tohto pwukat, kilang Yearbook of Jehovah’s Witnesses (Pwuhken Pahr en Sounkadehdehn Siohwa kan) en 1983 (Angola), 1972 (Czechoslovakia), 2000 (Czech Republic), 1992 (Ethiopia), 1974 oh 1999 (Germany), 1982 (Italy), 1999 (Malawi), 2004 (Moldova), 1996 (Mozambique), 1994 (Poland), 1983 (Portugal), 1978 (Spain), 2002 (Ukraine), oh 2006 (Zambia).

Dahme Ke Sukuhliki?

• Ia duwen tohnleng kan miehla?

• Ia duwen tohnleng kan kin kadoadoahk ni ahnsou en Paipel kan?

• Dahme Kaudiahl 14:6, 7 kasalehda duwen wiewia en tohnleng kan rahnwet?

• Soangen pwukoa kaselel dahieu me tohnleng kan ahneki ni ahnsou kohkohdo?

[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 23]

Manoha oh ah pwoud kin ale kangoang sang emen tohnleng

[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 25]

“Iangata kan tohto sang irail”

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share