Ke Kin Utungada Sapwellimen Siohwa Pwuhng en Kaunda?
“Kumwail lohkihong wehi koaros: ‘KAUN-O, iei nanmwarki men!’”—MEL. 96:10.
1, 2. (a) Wiewia kesempwal dahieu me wiawi ni mpen October en pahr 29 C.E.? (b) Iaduwen wiewia wet kin doakedoake Sises?
WIEWIA kesempwal ehu me sohte kin wiawi sampah sang mahs me wiawiher ni mpen October en pahr 29 C.E. Sohn Sounpapidais ripohtki: “I kilangehr Ngehn Sarawio eh ketidihdo sang nanleng, ni mwomwen mwuroi men; e pihrdi oh ketiket powe. Pein ngehi saikinte ese ih, ahpw Koht, me ketin kadariehdo pwe I en kin papidaiski pihl, e pil mahsanihong ie, ‘Mehmen me ke pahn kilang Ngehno eh pihrdi oh ketiket powe, iei ih me kin papidaiski Ngehn Sarawi.’ I kilangehr oh I pil kadehdeier me iei ih Sapwellimen Koht.” Met wia ehu wiewia me sounnting en pwuhken Rongamwahu koaros ntingihdi.—Sohn 1:32-34; Mad. 3:16, 17; Mark 1:9-11; Luk 3:21, 22.
2 Ni ahnsou me ngehn sarawi ketidi pohn Sises, e kin kasalehda me ih me Keidi Men, me pil wehwehki Mesaia de Krais. (Sohn 1:33) Mwurin ahnsou reirei, ‘kadaudoko’ me inoupe mie pwaradahr! Meno me kesikesihnen mwohn Sohn Sounpapidais iei ih me Sehdan pahn ke keimwen neh oh iei ih me pahn ketin sok pohn moangen imwintihti me keieu kin uhwong Siohwa oh Sapwellime pwuhng en kaunda. (Sen. 3:15, NW) Tepida sang ahnsowo, Sises kin mwahngih me e pahn ketin anahne kapwaiada kupwuren Siohwa me pid duwen Sapwellime pwuhng en kaunda oh pil Wehio.
3. Iaduwen Sises ketin kaunopada pein ih ong pwukoa me e pahn kapwaiada pwehn utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda?
3 Pwehn kaunopadahng sapwellime pwukoa kapw wet, “Sises eri ketiketla sang Sordan, diren Ngehn Sarawi; Ngehnohte ahpw ketin kahluwalahng nan sapwtehn.” (Luk 4:1; Mark 1:12) Wasao me Sises ketin doudouloale laud erein rahn 40 duwen iren uhwong me Sehdan kihda duwen ma Siohwa sapwellimaniki pwuhng en kaunda oh duwen pwukoa me e pahn ketin wia pwehn utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda. Ireo kin pidada tohnleng koaros nanleng oh aramas koaros pohn sampah. Ihme kahrehda kitail anahne kasawih sapwellimen Sises elen mour lelepek oh wehwehki dahme kitail anahne wia pwe kitail en kasalehda me kitail pil men utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda.—Sohp 1:6-12; 2:2-6.
Sehdan Uhwongada ni Sansal Sapwellimen Siohwa Pwuhng en Kaunda
4. Wiewiahn Sehdan dahieu me kasalehda iren uhwong me pid sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda?
4 Sehdan kin kilikilang wiewia pwukat koaros. Ih eri mwadang tepida uhwong keieun kisehn ‘kadaudok’ en sapwellimen Koht “liho.” (Sen. 3:15, NW) Sehdan kasonge Sises pak siluh oh padahkihong Sises me e anahne wia dahme pahn mwahu ong pein ih ah kaidehn dahme Semeo kupwurki ih en wia. Kesiluh en kasongosongo uhdahn kasalehda iren uhwong me pid sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda. Sehdan kasalehiong Sises “wehi koaros en sampah oh duwen ar lingan” oh ndaiong Sises: “Mepwukat koaros I pahn kihong komwi, ma komw pahn poaridi oh pwongih ie.” Pwehki Sises mwahngih me Tepilo kin uhdahn kaun “wehi koaros en sampah,” e ketin kasalehda kaundahn ihs me e kin utungada ni eh mahsanih: “Sehdan, kohkohweisang ie! Pwe e ntingdier, ‘Ke pahn pwongih Kaun-o [“Siohwa,” NW], omw Koht, oh ihete me ke pahn papah.’”—Mad. 4:8-10.
5. Pwukoa apwal dahieu me Sises anahne ketin kapwaiada?
5 Sapwellimen Sises elen mour kin kasalehda ni sansal me en utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda iei me e kin keieu ketin kesempwaliki. Sises ketin mwahngih me e anahne kolokol lelepek lao lel ahnsou me Sehdan pahn kemehla ih—me Paipel kohpadahr me Sehdan pahn ke keimwen nehn ‘kadaudoko’—pwehn kasalehda me Koht sapwellimaniki pwuhng en kaunda. (Mad. 16:21; 17:12) E pil anahne ketin kasalehda me Wehin Koht iei koasoandi ehu me Siohwa pahn ketin doadoahngki pwehn kalowehdi Sehdan oh kasapahldo popohl oh koasoandi mwahu ong sapwellime kapikipikda koaros. (Mad. 6:9, 10) Dahme Sises ketin wia pwehn kapwaiada pwukoa apwal wet?
“Wehin Koht Kerendohr”
6. Iaduwen Sises ketin kasalehda me Wehio iei koasoandi ehu me Koht pahn ketin doadoahngki pwehn “kauwehla doadoahk en Tepilo”?
6 Keieu, “Sises ahpw ketila Kalili oh ketin lohkiseli Rongamwahu sang rehn Koht, mahsanih, ‘E lelehr ahnsowo, oh Wehin Koht kerendohr.’” (Mark 1:14, 15) Ni mehlel, e mahsanih: “I uhdahn pahn pil kapahrengki Rongamwahu en Wehin Koht ong kahnimw teikan, pwe ih me Koht ketin poaronekiniehdo.” (Luk 4:18-21, 43) Sises kin ketin kakahnseli nan sahpwo oh “ketin kapakapahrengki Rongamwahu duwen Wehin Koht.” (Luk 8:1) Sises pil ketin wiahda manaman kan—kamwenge pokon en aramas akan, kameleileidi melimel kan, kamwahwihala me soumwahu, oh kaiasada me melahr. Ni eh ketin wiahda manaman pwukat, Sises ketin kasalehda me Koht pahn kak ketin kamwahwihala ohla oh lokolok me wiawi pwehki uhwong me wiawi nan Ihden oh pil ni ahl wet me e pahn “kauwehla doadoahk en Tepilo.”—1 Sohn 3:8.
7. Dahme Sises ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk kan en wia, oh ia imwilahn arail doadoahko?
7 Pwehn kalohki rongamwahu en Wehio ni uwen laud me e kak, Sises ketin koasoanehdi pwihn ehu en sapwellime tohnpadahk lelepek kan oh kasukuhlih irailda ong doadoahko. Keieu, e ketin idihada sapwellime wahnpoaron ehk riemeno oh “ketin poaroneirailpeseng pwe re en patopeseng oh kapahrengki duwen Wehin Koht.” (Luk 9:1, 2) Mwuhr, e ketin poaronepeseng “tohnpadahk isiakan” pwe irail en pakairki: “Wehin Koht kerendohngkumwailehr.” (Luk 10:1, 8, 9, NW) Ni ahnsou me tohnpadahk pwukat pwurodo oh ripohtkihong Sises duwen pweidahn arail doadoahk en kalohki Wehio, e mahsanih: “I kilangehr duwen Sehdan eh pwupwudisang nanleng duwehte lioal.”—Luk 10:17, 18.
8. Dahme sapwellimen Sises elen mour kin kasalehda?
8 Sises ketin wia uwen eh kak koaros oh ketin isaneki ahnsou mwahu koaros pwehn ketin kadehde duwen Wehio. E kin ketin doadoahk laud ni rahn oh ni pwong, oh ketin tounmeteikihla soangen mour en nsenamwahu kan. E mahsanih: “Kidien wel kan mie dewerail, oh menpihr en pahnlahng kan mie pasarail; a sohte wasa me Nein-Aramas kak wendi oh kommoaldi ie.” (Luk 9:58; Mark 6:31; Sohn 4:31-34) Mwohnte Sises ketin pwoula, e ketin eimah mahsanihong Pontius Pailet: “Ong ni kahrepe wette me I kohkidohng sampah, pwe I en kadehdehda duwen me mehlel.” (Sohn 18:37) Sapwellimen Sises elen mour pwon kin kasalehda me kahrepen eh ketido sampah kaidehn ihte en ketin wiahla sounpadahk lapalap men de sounwia manaman men de Sounkomour me tounmetei men, ahpw en ketin utungada kupwuren Siohwa oh ketin kadehde duwen sapwellimen Koht manaman en kapwaiada kupwure ni eh pahn ketin doadoahngki Wehio.—Sohn 14:6.
“E Imwiseklahr!”
9. Iaduwen Sehdan kak ke keimwen nehn “kadaudok” en sapwellimen Koht liho?
9 Soahng koaros me Sises ketin wia ong Wehio sohte kin kaperenda Imwintihtio, iei Sehdan me Tepil. Sehdan pwurepwurehng song en kemehla “kadaudok” en sapwellimen Koht liho ni eh doadoahngki kisehn pein nah “kadaudok” pohn sampah—palien politik oh pelien lamalam kan. Sangete ahnsou me Sises ketin ipwidi lel kaimwiseklahn sapwellime mour pohn sampah, Sehdan oh ienge kan kin uhwong ih. Nan pahr 33 C.E., ahnsou lelehr me Nein aramas pahn pengpengla rehn Imwintihtio pwehn ke keimwen neh. (Mad. 20:18, 19; Luk 18:31-33) Pwuhken Rongamwahu kin kasalehda iaduwen Sehdan kamwakidada aramas akan—Sudas Iskariot, samworo lapalap kan, sounkawehwehn Kosonnedo kan, Parisi kan, oh mehn Rom kan—pwe irail en kadeik Sises oh koasoanehdi pwe ih en pwoula ni tuhkehn kalokolok.—Wiewia 2:22, 23.
10. Pwukoa dahieu me keieu kesempwal me Sises ketin kapwaiada ni eh ketin pwoula ni tuhkehn kalokoloko?
10 Dahme ke kin lemeleme ni ahnsou me ke medemedewe duwen Sises eh ketin lokolok ni tuhkehn kalokolok oh pwoula? Mwein ke kin tamanda meirong tomw me Sises ketikihda ni soh roporop ong aramas dipan akan. (Mad. 20:28; Sohn 15:13) Ele ke kin mwekidki limpoak laud me Siohwa ketin kasalehda ni eh ketin koasoanehdi meirong wet. (Sohn 3:16) Mwein ke pehm duwehte en kaunen sounpei en Rom me nda: “Mehlelete memenet uhdahn Sapwellimen Koht.” (Mad. 27:54) Madamadau pwukat koaros pwung. Ahpw tamanda kaimwiseklahn sapwellimen Sises mahsen kan ni eh ketiket ni tuhkehn kalokoloko: “E imwiseklahr!” (Sohn 19:30) Dahme imwiseklahr? Sises ketin kapwaiada soahng tohto nan sapwellime mour oh eh pwoula, ahpw kahrepe keieu kesempwal me Sises ketikihdo sampah iei en kapwungala ire ehu me pid duwen sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda. Oh Paipel kohpadahr me nin duwen ‘Kadaudoko,’ e pahn lelong lokolok laud sang rehn Sehdan pwehn ketikihsang kanamenek koaros sang mwaren Siohwa. (Ais. 53:3-7) Kahrepe pwukat wia pwukoa toutou kei, ahpw Sises ketin kapwaiada pwukoa pwukat ni unsek. E uhdahn kaimwisekala kahrepe kesempwalo!
11. Dahme Sises pahn ketin wia pwehn kapwaiada ni unsek kokohpo me wiawihda nan Ihden?
11 Pwehki eh lelepek, Sises ketin iasada, kaidehn nin duwen aramas men ahpw nin duwen “Ngenen Komour.” (1 Kor. 15:45; 1 Pit. 3:18) Sapwellimen Siohwa inou ong sapwellime Iehros me ketin linganla iei: “Komw ketidiong ni palimauniet I lao wiahkihda omwi imwintihti kan utupen aluweluwomwi kan.” (Mel. 110:1) “Imwintihti kan” iei imwintihti keieu lapalap, iei Sehdan, oh koaros me kin wia kisehn nah “kadaudok.” Nin duwen Nanmwarki en Sapwellimen Siohwa Wehin Mesaia, Sises Krais pahn ketin tiengla mwowe pwehn ketin kasohrehla me uhwong kan koaros nanleng oh pohn sampah. (Kaud. 12:7-9; 19:11-16; 20:1-3, 10) Ih ahnsou me kokohp en Senesis 3:15 oh kapakap me Sises ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk kan pahn pweida ni unsek. Kapakapo mahsanih: “Mweimwi en pweida wasa koaros, kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.”—Mad. 6:10; Pil. 2:8-11.
Karasepe Mwahu me Kitail en Idawehn
12, 13. (a) Iaduwen aramas akan kin mwekidki rongamwahu en Wehio rahnwet? (b) Dahme kitail anahne pein idek rehtail ma kitail men idawehn sapwellimen Krais mehn kahlemeng?
12 Rahnwet, rongamwahu en Wehio kin lohkiseli nan sahpw tohto duwehte Sises ketin kohpadahr. (Mad. 24:14) Pwehki met, aramas rar kei kin inoukihong Koht arail mour. Irail kin kasikasik kapai kan me Wehio pahn wahdo. Irail kin kasikasik en mour kohkohlahte nan irair en popohl oh sohte perki mehkot nan paradais pohn sampah, oh irail kin perenki padahkihong meteikan duwen arail koapworopwor. (Mel. 37:11; 2 Pit. 3:13) Kowe emen sounkalohki Wehio? Ma ei, se men kapinga uhk. Ahpw mie mehkot me emenemen kitail anahne medemedewe.
13 Wahnpoaron Piter ntingihdi: “Pein Krais eh lokolongkin kumwail oh ketikihong kumwail karasepe mwahu, ih pil duwen amwail pahn idawehn oh kahlemengih.” (1 Pit. 2:21) Tehk wasaht me Piter koasoia duwen kaidehn sapwellimen Sises ngoangki kalohk de sapwellime koahiek en padahk, ahpw sapwellime lokolok. Pwehki Piter emen me pein kadehde dahme wiawi, e uhdahn wehwehki uwen laud en lokolok me Sises kupwurki en ketin ale pwehn utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda oh kasalehda me Sehdan iei sounlikamw men. Ni ahl dah kan me kitail kak idawehn sapwellimen Sises mehn kahlemeng? Kitail anahne pein idek rehtail: ‘Ia uwen laud en lokolok me I pahn perenki ale pwehn utung oh wauneki sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda? I kin kasalehda ni ei wiewia kan oh ei ngoangki kalohk me I kin keieu kesempwaliki en utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda?’—Kol. 3:17.
14, 15. (a) Iaduwen Sises kin ketin mwekidki kaweid sapwung kan oh kasongosong kan en ale mehkot, oh dahme kahrehda? (b) Ire kesempwal dahieu me kitail anahne tamatamante ahnsou koaros?
14 Rahn koaros, kitail kin lelohng kahpwal kan oh anahne en wiahda pilipil kan, ekei me laud oh ekei me tikitik. Iaduwen kitail kak koasoanehdi atail pilipil kan? Karasepe, ma kitail pahn lelohng kasongosong kan me kak kauwehla atail nanpwungmwahu rehn Siohwa, dahme kitail pahn wia? Ni ahnsou me Piter patohwanohng Sises en kadek ong pein ih, dahme Sises ketin mahsanih? E ketin mahsanih: “Kohla mwuri, kowe Sehdan! . . . Ke kin lemelemehte mehkan me en aramas, a kaidehkin mehkan me sapwellimen Koht.” (Mad. 16:21-23) Iaduwen ma kitail kak ale ehu doadoahk me pweimwahu de ehu pwukoa laud nan wasahn doadoahk, ahpw doadoahko de pwukoao pahn kak kauwehla atail doadoahk en Kristian oh kauwehla atail nanpwungmwahu rehn Koht, kitail pahn idawehn mehn kahlemeng en Sises? Ni ahnsou me Sises ketin mwahngihada me irail me kilangada sapwellime manaman kan “pahn kodohng ale, pwe re en kasapwiladahng nanmwarki,” e ketin mwadang ketila sang rehrail.—Sohn 6:15.
15 Dahme kahrehda sapwellimen Sises mwekid me inenen kehlail nan soangen irair pwukat? Pwehki Sises ketin mwahngih me mie mehkot me kesempwal sang en soikala irair keper ehu de mehkot me pahn mwahu ongete pein ih. Sohte lipilipil soangen kahpwal dah kan me e pahn kin ketin lelohng, ahpw e kupwurki en wia kupwuren Semeo oh utungada sapwellimen Siohwa kaunda. (Mad. 26:50-54) Ihme kahrehda, ma kitail sohte kin ahnsou koaros tamatamante ire kesempwal me pid sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda, ahnsou koaros e pahn mie keper en kahmahmkihla atail pwoson oh sohte wia dahme pwung. Pwekida? Pwehki kitail kakete lohdi pahn widing en Sehdan, me kin inenen koahiek en wiahki dahme sapwung mehkot mwahu, duwehte dahme e wiahda ni ahnsou me e kasonge Ihp.—2 Kor. 11:14; 1 Tim. 2:14.
16. Ia atail mehn akadei me keieu kesempwal ni atail kin sewese meteikan?
16 Nan atail doadoahk en kalohk, kitail kin song en koasoiong aramas akan duwen dahme irail kin nsenohki oh en kasalehiong irail pasapeng kan sang nan Paipel. Met kin wia ehu ahl mwahu en kamwakid irail en men onop Paipel. Ahpw, atail mehn akadei me keieu kesempwal kaidehn ihte sewese aramas akan en esehla dahme Paipel mahsanih de kapai dah kan me Wehin Koht pahn wahdo. Kitail anahne sewese irail en wehwehki ire kesempwal me pid sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda. Irail pahn perenki wiahla Kristian mehlel kei oh kapaikada ar tuhkehn kalokolok oh ale lokolok pwehki Wehio? (Mark 8:34) Irail kounopadahr pwehn iang pwihn en aramas akan me kin utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda oh kasalehda me Sehdan iei sounlikamw men me kin karaun likamwih Koht? (Lep. Pad. 27:11) E wia atail pwais en utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda oh en sewese meteikan en pil wia met.—1 Tim. 4:16.
Ni Ahnsou me Koht Pahn “Ketin Kakaun Mehkoaruhsie”
17, 18. Ahnsou kaselel dahieu me kitail kak kasikasik ma kitail kin kasalehda me kitail kin utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda?
17 Ni atail kin wia uwen atail kak en kasalehda me kitail kin utungada sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda sang ni atail wiewia kan oh atail doadoahk en kalohk nan ahnsouwet, kitail kak kasikasik ahnsou me Sises Krais pahn “ketikihong Koht . . . sapwellime Wehi.” Iahd me met pahn wiawi? Wahnpoaron Pohl kawehwehda: “Krais pahn ketin powehdi kaun akan koaros, me lapalap oh manaman akan. . . . Pwe Krais pahn ketin kakaun, Koht lao pahn ketin kalowehdi sapwellime imwintihti kan oh ketikihdiong pahn aluweluwe kan. . . . Iei ahnsou me pein Krais pahn ketin uhpahiong Koht me ketikihdiong mehkoaros pah. Eri, Koht ahpw pahn ketin kakaun mehkoaruhsie.”—1 Kor. 15:24, 25, 28.
18 Ni ahnsou me Koht pahn “ketin kakaun mehkoaruhsie”—met pahn wia ahnsou kaselel ehu! Wehio pahn kapwaiadahr eh pwukoa. Imwintihti kan koaros en sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda pahn sohrala. Popohl oh koasoandi mwahu pahn kasapahldo nanleng oh pil nan sampah. Duwehte mahsen en sounmelkahkao kin kasalehda, kapikipikda kan koaros pahn koulki koul wet: “Kumwail kapinga lingan en mwaren KAUN-O; . . . Kumwail lohkihong wehi koaros: ‘KAUN-O, iei nanmwarki men!’”—Mel. 96:8, 10.
Ke Kak Sapeng?
• Iaduwen Sises ketin kolokol ireo me pid sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda en kin keieu kesempwal nan eh mour?
• Dahme Sises ketin keieu kapwaiada ni sapwellime doadoahk en kalohk oh sapwellime pwoula?
• Ni ahl dah kan me kitail kak idawehn sapwellimen Sises mehn kahlemeng mwahu pwehn kasalehda me kitail kin utung sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda?