Kasalehda Toupahrek ong Aramas Koaros
“Katamanki omw kohwa aramas akan . . . re en kin meleilei oh kadek [“toupahrek,” New World Translation].”—TAITUS 3:1, 2.
1, 2. Dahme iren Paipel kan kin mahsanih duwen toupahrek, oh dahme kahrehda met konehng?
SIOHWA, Samatail limpoak nanleng, sapwellimaniki erpit me inenen sikla. Pwehki ih me ketin kapikada kitail, kitail kin sohpeiong ih pwehn ale kaweid me kitail kak doadoahngki nan atail mour. (Mel. 48:14) Tohnpadahk en Krais, Seims ntingihdi me “erpit me kin sang powe, mwohn mehkoaros me mwakelekel, me pil kansenamwahu, kapohl [“toupahrek,” NW], oh kompoake, me kin diren kalahngan oh kin kahrehda wiewia mwahu tohtohie; e sohte kin lipilipilki aramas, e sohte kin mwalaun.”—Seims 3:17.
2 Wahnpoaron Pohl mahsanih: “Kumwail kadekohng [“kasalehda toupahrek ong,” NW] aramas koaros.”a (Pil. 4:5) Krais Sises iei Kaun oh Tapwin mwomwohdisohn Kristian. (Ep. 5:23) Ia uwen eh nohn kesempwal emenemen kitail en peikiong sapwellimen Krais kaweid oh kasalehda toupahrek ong aramas teikan!
3, 4. (a) Karasahda kamwahupen atail kin kasalehda toupahrek. (b) Dahme kitail pahn tehkpene?
3 Mie kamwahupen atail kin kasalehda toupahrek. Karasepe: Mwurin pilahn suwed en aramas mwersuwed (terrorist) sansalda nan Britain, pali laud en aramas me kin dake sompihr kin perenki idawehn koasoandi kapw me solahr kin mweidohng irail en wa nan sompihr soangen dipwisou kan me mweimwei mahs. Ni ahnsou me kitail kin tangahki sidohsa, kitail ese me kitail anahne mweidala meteikan me pil kin tangahki sidohsa nan wasa kan me ahl kan kohpene pwe kitail en dehr kahrehda aksident en wiawi oh sohte me anahne awiawih ahnsou reirei.
4 Ong pali laud en kitail, e sohte kin mengei en kasalehda toupahrek. Pwehn ale sawas ong met, kitail pahn tehkpene ire siluh me pid toupahrek, me iei kahrepen atail kin kasalehda toupahrek, atail lamalam ong irail me ahneki manaman, oh ia uwen atail pahn kin anahne kasalehda toupahrek.
Dahme Kahrehda Kitail Anahne Kasalehda Toupahrek?
5. Nan Kosonned en Moses, dahme pahn kak kamwakidada lidu men en pilada en mihmi rehn eh soumaso?
5 Ehu karasepe sang mwohn ahnsoun Kristian kin kasalehda kahrepe pwung en kasalehda toupahrek. Nan Kosonned en Moses, mehn Ipru kan me wiahla lidu kan kak saledekla ni kaisuh en pahr en arail wia lidu de nan Sounpar en Onohnsapahl, ehu rehra me mwadang en leledo. Ahpw lidu men kak pilada en mihmihte wia lidu ma e mwahuki. (Wadek Eksodus 21:5, 6.) Dahme kak kamwakid lidu men en wia met? Limpoak ong eh soumaso kin kamwakidada liduo en mihmihte nan irairo pahn manaman en eh soumas kadek men.
6. Iaduwen limpoak kin kamwakid kitail en kasalehda toupahrek?
6 Ni mwohmwohte, atail limpoak ong Siohwa kin kamwakid kitail en inoukihong ih atail mour oh kapwaiada atail inouo. (Rom 14:7, 8) Wahnpoaron Sohn ntingihdi: “Iet duwen wehwehn poakohng Koht: kitail en peikiong sapwellime kosonned akan. Oh sapwellime kosonned akan me sohte apwal.” (1 Sohn 5:3) Soangen limpoak wet kin kamwakid kitail en dehr nsenohkihte pein nsenatail. (1 Kor. 13:4, 5) Ni ahnsou me kitail kin ehuong aramas teikan, limpoak ong mehn mpatail kin kamwakid kitail en kasalehda toupahrek oh mweidala nsenarail. Kitail sohte pahn roporop ong pein kitail, ahpw kitail pahn kesempwaliki nsenen meteikan.—Pil. 2:2, 3.
7. Iaduwen toupahrek kin pidada nan atail doadoahk en kalohk?
7 Atail lokaia de wiewia en dehr kadipikelekelih meteikan. (Ep. 4:29) Ni mehlel, limpoak pahn kamwakid kitail en liksang wia soahng koaros me pahn kak irehdi aramas akan me kohsang soangsoangen irair kan oh tiahk kan en kekeirda ong papah Siohwa. Met kin kalapw wehwehki me kitail anahne kasalehda toupahrek. Karasepe, sister kan me wia misineri me kin ahnla doadoahngki ehu soangen kapwat de sidakin sohte kin ngihtehtehki doadoahngki soahng pwukat nan wasa kan me soahng pwukat kak kahrehiong meteikan en wiahki sister pwukat aramas en mour samin oh kadipikelekelih meteikan.—1 Kor. 10:31-33.
8. Iaduwen limpoak ong Koht kak sewese kitail en wiahki pein kitail ‘me keieu tikitik’?
8 Atail limpoak ong Siohwa kin sewese kitail en dehr aklapalap. Mwurin sapwellimen Sises tohnpadahk kan akamaikihda duwen ihs me keieu lapalap nanpwungarail, Sises ketin ale kisin seri kis oh ketin kasihnenihada mpe. E mahsanih: “Me kin kasamwo kisin seri menet ni edei, ngehi me e kin kasamwo; a me kin kasamwo ie, nahn e kin kasamwo me ketin kadariehdo. Pwe me keieu tikitik rehmwail koaros, iei ih me keieu lapalap.” (Luk 9:48; Mark 9:36) Emenemen kitail ele pahn diarada me e inenen apwal en wiahki pein kitail “me keieu tikitik.” Soh unsek me kitail sohsohki oh atail kin aklapalap kak kamwakid kitail en rapahki ndand, ahpw aktikitik pahn sewese kitail en kasalehda toupahrek.—Rom 12:10.
9. Pwehn kasalehda toupahrek, dahme kitail anahne pohnese?
9 Pwehn kasalehda toupahrek, kitail anahne pohnese manaman en irail akan me Koht ketin idihada. Kristian akan koaros anahne pohnese koasoandi kesempwal en tapwi. Wahnpoaron Pohl kasalehda met ni sansal ong mehn Korint kan: “I men kumwail en dehdehkihla mwahu padahk wet: duwen Krais eh tapwin aramas koaros, duwen ohl pwopwoud eh moangen eh pwoud, oh duwen Koht eh tapwin Krais.”—1 Kor. 11:3.
10. Dahme atail peikiong manaman en irail akan me Koht ketin mweidohng en kaun kin kasalehda?
10 Atail kin peikiong manaman en irail akan me Koht ketin mweidohng ren kaun kin kasalehda atail likih ih nin duwen Samatail limpoak. E kin ketin mwahngih soahng koaros me kin wiawi oh pil kak katingih kitail. Atail kin ese duwen met pahn sewese kitail ni ahnsou me meteikan sohte kin kasalehiong kitail wahu de nsensuwedla pahtail oh mwakarada. Pohl ntingihdi: “Kumwail wia uwen amwail kak pwe kumwail en ahneki popohl rehn aramas koaros.” Pohl kalaudehla ire wet ki kaweid wet: “Kumwail dehr pein dupuk, ahpw kumwail mweidohng engieng en Koht en doadoahk. Pwe Pwuhk Sarawi mahsanih, ‘Kauno ketin mahsanih, ngehi me pahn dupuk, ngehi me pahn ikih.’”—Rom 12:18, 19.
11. Iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin peikiong kaundahn Krais?
11 Manaman en irail akan me Koht ketin idihada pil kin wia mehkot me kitail anahne wauneki nan mwomwohdisohn Kristian. Kaudiahl irelaud 1 kin kasalehda me Krais Sises kin ketiki nin lime palimaun “usu” kan en mwomwohdiso. (Kaud. 1:16, 20) “Usu” pwukat iei pwihn en elder me keidi kan. Ahpw pwehki elder kan en sihpw teikan kin idihdda pahnangin kaweid en Governing body oh ngehn sarawi, kitail kak nda me irail pil kin mih pahn kaweid en Sises Krais. Soangen sounapwalih idihdda pwukat kin peikiong kaundahn Krais oh kahlemengih eh elen limpoak en apwalih meteikan. Koaros nan mwomwohdiso kin uhpah koasoandi me Sises ketin koasoanehdi ong “ladu lelepek oh loalokong” en kihda “kisin tungoal ni ahnsou me konehng.” (Luke 12:42-44) Rahnwet, atail kin perenki onop oh kapwaiada artikel wet kin kasalehda me emenemen kitail kin peikiong kaundahn Krais, oh met kin kalaudehla popohl oh minimin nanpwungatail.—Rom 14:13, 19.
Ia Irepen Toupahrek?
12. Dahme kahrehda mie irepen toupahrek?
12 En kasalehda toupahrek sohte wehwehki me e pahn luwetala atail kin uhki atail pwoson de mouren kosonned kan en Koht. Dahme irail tepin Kristian akan wia ni ahnsou me kaunen palien lamalam kan padahkiong irail en uhdihsang padapadahk ni mwaren Sises? Piter oh wahnpoaron teikan ni eimah sapeng: “Se uhdahn pahn peikiong Koht, a kaidehn aramas.” (Wiewia 4:18-20; 5:28, 29) Kahrehda rahnwet, ni ahnsou me kaunen koperment kan kin song en idingkihong kitail en uhdihsang kalokalohki rongamwahu, kitail sohte kin uhdi, mendahki kitail ele pahn anahne kawekila wiepe kan pwehn pousehla doadoahk en kalohk nan soangen irair wet. Ma doadoahk en kalohk en ihmw lel ihmw kin irairdi, kitail ele pahn rapahki ahl teikan pwehn tuhwong tohnihmw kan oh kapwaiada atail pwukoa me kohsang rehn Koht. Ni mwohmwohte, ni ahnsou me “wehi kan” kin keinapwidi atail mihding kan, kitail kin kanaiehng oh tuhpene nan pwihn tikitik kan.—Rom 13:1; Ipru 10:24, 25.
13. Dahme Sises mahsanih duwen en kasalehda toupahrek ong irail kaun akan?
13 Nan Kapahrek en pohn Dohl, Sises ketin kasalehda anahnepen kasalehda toupahrek ong irail kaun akan: “Ma mehmen men lelekin uhk ni mwoalen kopwung pwe en adihasang omw sehten, a pil mweidohng omw sekiden. A ma sounpei en liki men pahn itonehng uhk ke en wa eh koaruk mwail ehu, iangala mwail riau.” (Mad. 5:40, 41)b Atail nsenohki meteikan oh ineng en sewese irail kin kamwakid kitail en wia laud sang dahme re padahkiong kitail en wia.—1 Kor. 13:5; Taitus 3:1, 2.
14. Dahme kahrehda kitail en dehr dukiong irail me kin lahlahwe padahk mehlel?
14 Ahpw atail kin men kasalehda toupahrek en dehr kahrehiong kitail en dukiong irail me kin lahlahwe padahk mehlel. Atail lamalam sansal oh teng duwen ire wet me anahn pwehn kolokol padahk mehlel en mwakelekel oh mwomwohdiso en miniminpene. Me pid duwen “ekei aramas me mwomwehda me irail [Kristian] kei,” Pohl ntingihdi: “Se sohte mwahn dukiong irail, pwe se men mehlel en rongamwahwo en mihmihte rehmwail.” (Kal. 2:4, 5) Ma irail me kin lahlahwe padahk mehlel pwarada, Kristian lelepek kan pahn kolokol dahme pwung en wia.
Sounapwalih kan Anahne Kasalehda Toupahrek
15. Ni ahl dahieu sounapwalih en Kristian akan kak kasalehda toupahrek ni ahnsoun arail tuhpene?
15 Ehu irair me irail akan me idihdda nin duwen sounapwalih kan anahne kasalehda iei toupahrek. Pohl ntingihdi: “Sounapwalih men anahne . . . kasalehda toupahrek.” (1 Tim. 3:2, 3, NW) Met keieu kesempwal ni ahnsou me ohl idihdda kan kin tuhpene pwehn koasoiapene duwen ire kan me pid mwomwohdiso. Mwohn pilipil ehu pahn wiawihda, emenemen kak ni saledek kasalehda pein eh madamadau ni sansal, mendahki met sohte wehwehki me elder kan koaros uhdahn anahne nda mehkot. Erein arail koasoakoasoipene, ahn emen madamadau ele kak wekila ni eh kin rong dahme meteikan kin koasoia duwen mouren kaweid kan en Paipel me kak kadoadoahk. Elder toupahrek men sohte pahn uhwong madamadau en meteikan oh ngihtehtehki pein eh madamadau, ahpw e pahn mweidala arail madamadau. Ni tepin arail koasoakoasoiapene, mwein mie wekpeseng en madamadau kan, ahpw arail wia kapakap oh doudouloale duwen ire kan kin sewese irail elder karakarahk oh toupahrek kan en miniminpene.—1 Kor. 1:10; Wadek Episos 4:1-3.
16. Soangen irair dahieu elder Kristian men anahne kasalehda?
16 Nan eh wiewia kan koaros, elder Kristian men anahne nantihong utungada koasoandi en Koht. Irair wet pil anahne sansalda ni mwomwen eh kin wia doadoahk en silepen sihpw, pwe met kin sewese ih en kasalehda nsenoh oh kadek ong meteikan. Piter ntingihdi: “Kumwail en kin wia doadoahk en silepen sihpw me Koht ketikihong kumwail, oh apwalih irail, kaidehk ni mehnseiren ahpw ni kupwur mwahu . . . kaidehk pwehki amwail pahn ale pweipweiki, a pwehki amwail kin uhdahn ngoangki papah.”—1 Pit. 5:2.
17. Iaduwen koaros nan mwomwohdiso kak kasalehda irair en toupahrek ong emenemen?
17 Me mah kan nan mwomwohdiso kin kalahnganki sawas me kohsang rehn me pwulopwul kan oh kin pil kihong wahuparail. Oh me pwulopwul kan kin wauneki me mah kan me ahneki ekspiriens laud nan ar kin papah Siohwa. (1 Tim. 5:1, 2) Elder Kristian akan kin rapahki ohl kan me re kak kihong ekei pwukoa kan, pwehn kaiahneirailda pwehn apwalih sapwellimen Koht pelin sihpw. (2 Tim. 2:1, 2) Emenemen Kristian anahne kesempwaliki kaweid me Pohl kihda: “Kumwail peikiong amwail sounkaweid akan oh kapwaiada ar kosonned kan. Pwe re sohte kin tokedihsang apwahpwalih ngenomwail kan; pwehki ar uhdahn pahn wehkadahng Koht ar kohwa doadoahk wet. Ma kumwail pahn peikiong irail, re pahn perenki kapwaiada ar doadoahk; ma soh, re pahn kin nsensuwedla; eri, met sohte kak sewesei kumwail.”—Ipru 13:17.
Kasalehda Toupahrek nin Duwen Tohnpeneinei kan
18. Dahme kahrehda irair en toupahrek anahn nan peneinei?
18 Tohnpeneinei kan pil anahne kasalehda irair en toupahrek. (Wadek Kolose 3:18-21.) Paipel kin kasalehda pwukoa en emenemen tohnpeneinei en Kristian. Pahpa men kin wia tapwin eh pwoud oh keieu pwukoahki kaiahnehda seri kan. Lih pwopwoud men anahne pohnese manaman en eh pwoud, oh seri kan anahne wia uwen arail kak en peik, pwe met kin inenen kaperenda Kauno. Emenemen tohnpeneinei kak sewese peneinei en miniminpene oh ahneki popohl sang ni eh kin kasalehda toupahrek. Paipel kin audaudki karasepe kan me kin kasalehda iaduwen met kak wiawi.
19, 20. (a) Kawehwehda wekpeseng en mwomwen ahn Ilai eh mweidohng wiewiahn nah pwutak ko oh mwomwen en Siohwa eh ketin mweidohng wiewiahn sapwellime tohnleng kan. (b) Mehn kasukuhl dah kan pahpa oh nohno kan kak sukuhliki sang karasepe pwukat?
19 Ni ahnsou me Samuel wia kisin pwutak men, Ilai kin wia samworo lapalap nan Israel. Ahpw, nein Ilai pwutak kan, Opni oh Pineas, me “inenen mwersuwed” oh sohte kin “nsenohkin KAUN-O.” Ilai kin rong mehkoaros me re kin wiewia, iangahki me re kin wendi rehn lih akan me kin wia doadoahk ni wenihmwen impwal ong mihding. Iaduwen Ilai eh mwekidki met? Ilai ndaiong nah pwutak ko me ma re kin wiahda dihp ong Siohwa, sohte me pahn kak kapakapki ira. Ahpw Ilai sohte kapwungala ira oh kaiahneirahda. Pwehki met, nein Ilai pwutak ko pousehlahte ara wiewia suwed kan. Ihme kahrehda Siohwa ketin koasoanehdi ni pwung me re anahne kamakamala. Ni ahnsou me Ilai rong duwen ara mehla, ih pil mehkihla. Ia uwen met uhdahn imwila suwed! E sansal, Ilai dukiong wiewia suwed en nah pwutak ko, e kin mweidohng ira en pousehla ara wiewia suwed kan, oh met sohte pwung.—1 Sam. 2:12-17, 22-25, 34, 35; 4:17, 18.
20 Kitail pahn tehkpene sapwellimen Koht wiewia kan ong sapwellime tohnleng kan, me inenen weksang en Ilai eh dukiong nah pwutak ko. Soukohp Maikaia kilangada kasansal kapwuriamwei ehu me pid duwen ehu pak me Siohwa oh Sapwellime tohnleng kan pokonpene. Siohwa ketin keinemwe rehrail ma mehnia tohnleng me pahn kak pitih Nanmwarki Eihap en Israel pwehn kahrehiong nanmwarki suwedo en pwupwudi. Siohwa ketin karonge sapwellime tohnleng kan ar koasoakoasoia soangsoangen madamadau kan. Mwurin mwo, emen tohnleng ko uhd kasalehda me e pahn wia met. Siohwa ketin keinemwe reh ma iaduwen e pahn wia met. Siohwa eri ketin pwungki dahme tohnlengo koasoia oh idihada ih en wia pwukoa wet. (1 Nan. 22:19-23) Tohnpeneinei kan sou kak sukuhliki sang karasepe wet mehn kasukuhl kan duwen toupahrek me re kak doadoahngki? Ohl pwopwoud oh pahpa Kristian men kak kesempwaliki madamadau kan me eh pwoud oh nah seri kan kin kihda. Ni pali teio, lih pwopwoud kan oh seri kan anahne tamanda me ma re kihda arail madamadau de dahme re mwahuki, irail pahn anahne peikiong oh wauneki koasoandi me ohl pwopwoud pahn wiahda pwe Paipel kin kasalehda me ih me ahneki manaman en wiahda pilipil kan.
21. Dahme kitail pahn sukuhliki nan artikel en mwurin met?
21 Ia uwen kitail nohn kalahnganki sapwellimen Siohwa mehn kataman kan me pid duwen toupahrek! Mehn kataman pwukat kin kasalehda sapwellime limpoak oh erpit. (Mel. 119:99) Artikel en mwurin met pahn kasalehda iaduwen atail kin kasalehda toupahrek kin kalaudehla peren nan pwopwoud.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Wahnpoaron Pohl kin doadoahngki lepin lokaia ehu me apwal en kawehwehdi ni lepin lokaia ehute. Ehu dikseneri kawehwehda: “Lepin lokaia wet kin pid en kin men tounmeteikihla pein ahn emen pwung oh kasalehda nsenoh oh kadek ong meteikan.” Kahrehda lepin lokaia wet kin wehwehki toupahrek oh sohte kin ngihtehtehki kapwaiada pisetik kan en kosonned en Koht de ngihtehtehkihte pein eh pwung, oh e pil kin wehwehki en peikiong emen me ahneki manaman.
b Kilang artikel “Ma Sounpei Men Pahn Itonehng Uhk Ke en Wa Eh Koaruk,” nan The Watchtower en February 15, 2005, pali 23-6.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Ia kamwahupen kasalehda toupahrek?
• Iaduwen sounapwalih kan kak kasalehda irair en toupahrek?
• Dahme kahrehda tohnpeneinei kan anahne kasalehda irair en toupahrek?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 8]
Elder kan kin kahlemengih ahl kadek en Krais ong meteikan
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 10]
Ni ahnsou me elder kan en mwomwohdiso kin tuhpene, arail kin kapakap oh doudouloale ire kan oh pil kasalehda irair en toupahrek kin sewese irail en miniminpene