“Kumwail Kommwad! I Kalowedier Sampah”
RAHN me Sises pwoula—ni rahn 14 en sounpwong en mehn Suhs me ede Nisan—tepida ni kihrlahn ketipin en Ni Epeng, March 31, 33 C.E. Ni soutik en rahno, Sises oh sapwellime tohnpadahk kan pokonpene nan pere powe en ihmw ehu nan Serusalem pwe en kasarawi rahn en Pahsohpa. Nin doken ah ketin wie kaukaunop “en mweselsang sampah wet oh ketilahng rehn Seme,” Sises kasalehda me e ketin kolokol sapwellime limpoak ong sapwellime wahnpoaron kan lel imwi. (Sohn 13:1) Iaduwe? Sang ni ah ketin padahkiong irail karasepe kaselel, pwe en ketin kaunopohng irail ong dahme kohkohdo mwohrail.
Ni pwongo ah wie doudoula mwowe, Sises mahsanih ong sapwellime tohnpadahk kan: “Kumwail kommwad! I kalowedier sampah.” (Sohn 16:33) Ia wehwehn ah mahsanih en kommwad? Ehu, pwehki: ‘Suwed en sampah sohte pahn wiaiong ie ien ahnekihda kailok de pil sohte pahn kahrehong ie ien pelianda. I sohte mweidohng sampah me kapiliepene en padikiepene pwe ien duwehla mwomwe. Met pahn pil duwehte kumwail.’ Dahme Sises ketin padahkiong sapwellime tohnpadahk lelepek ko ni imwin sapwellime ieias nan sampah pahn sewese irail pwe irail en pil iang powehdi sampah.
Ihs me pahn kak kahmahmki me suwed inenen rekla mehlel nan sampah rahnwet? Ia pahn mwomwen atail mwekidki kopwung sapahrek oh wiewiahn lemei mwahl akan me wiewiawi? Mehpwukat kin kahrehong kitail en kouimwintihti ong meteikan, de kihong kitail en kasapahl suwed ong meteikan? Iaduwen mour samin en aramas teikan me kin pidahkihkitailpene kin kahrehda ahi pil mour saminla? Likin luwet akan me kitail alehsang sampah suwed wet, pein atail soh unsek kan oh atail luwet akan kin kahrehong kitail atail ahneki wasahn pei riau: ehu pei en masliki pwe kitail en pelian sampah suwed, ah ehu mehn mas loale pwehn pelianda pein atail ineng suwed akan me kohdahsang nan loaletail akan. Kitail kak koapworopworki me kitail kak pein powehdi mepwukat ni sohte sawas sang rehn Koht? Iaduwen atail kak alehdi sawas sang reh? Soangen irair dah kan me kitail anahne kakairada rehtail pwe en kak sewese kitail pwe kitail en kak powehdi luwet en uduk kan? Ohng pasapengpen peidek pwukat, kitail pwuralang dahme Sises ketin padahkiong sapwellime tohnpadahk kompoak kan ni imwin sapwellime ieias nin sampah.
Powehkihdi Aklapalap, Aktikitik
Kitail tehk karasepen kahpwalpen aklapalap de pohnmwahso. Ong irair wet, Paipel mahsanih: “Aklapalap kin kahrehiong aramas paisuwed, oh e pil kin kahrehiong aramas en pwupwudi.” (Lepin Padahk 16:18, New World Translation) Iren Paipel kan pil kaweidkin kitail: “Ma emen lemeleme me ih mehkot, ni eh sohte mehkot ih, eri, e kin pitipitih pein ih.” (Kalesia 6:3) Ei, aklapalap mehkot me kin kauwehla aramas oh kin pitih irail. Kitail kin loalokong ni atail kin kailongki “aklapalap oh pohnmwahso.”—Lepin Padahk 8:13.
Sapwellimen Sises wahnpoaron kan kin ahneki aklapalap oh pohnmwahso? Ehu pako, irail akamai nanpwungarail duwen ihs me pahn lapalap nanpwungarail. (Mark 9:33-37) Pil ehu ahnsou tohrohr, Seims oh Sohn peki ira en lapalap nan sapwelimen Sises Wehio. (Mark 10:35-45) Sises kin kupwurki en sewese sapwellime kan en kesehla soangen madamadau. Kahrehda, ni ah ketin koanoakoanotiong irail ni ahnsou en Pahsohpa, e ketida, mwarehda daul ieu, oh tapiada widen patehnehn sapwellime wahnpoaron kan. E kasalehiong irail ni sansal mwahu mehn karasepe me e kupwurki irail en sukuhliki. Sises mahsanih: “Ma ngehi, edetehn Kaun oh Sounpadahk, I widen patehnehmwail akan, kumwail pil uhdahn pahn widen patehnehn emenemen kumwail.” (Sohn 13:14) Aklapalap pahn welialihkihdi mehkot me weksang—aktikitik.
Mehlel, aklapalap kin apwal en powehdi. Ni pwongohte, mwurin Sises ah mweidohngehr Sudas Iskariot (me pahn pangala ih) en kohkohsang irail, akamai laud wiawihda nanpwungen tohnpadahk 11 oko. Dahme kapwunodei irail? Irail pwunodki ihs nanpwungarail me pahn keieu lapalap! Sises sohte angiangih irailada, ahpw, ni kanengamah, e kasalehda kesempwal en papah meteikan. E ketin mahsanih: “Nanmwarki kan en sampah kin sapwellimanki manaman en kaunda wasa pohn sapwellimarail aramas akan, oh aramas akan kin kamwarehki arail kaun akan ‘Mwohnsapw Kalahngan.’ Ahpw, e sohte pahn duwehte rehmwail; pwe me keieu lapalap rehmwail pahn duwehte me keieu tikitik, oh me kin kaun pahn duwehte lidu.” Ni ah ketin katamankin irail pein sapwellime mehn karasepe, e kapataiong: “Ahpw iet, ngehi I kin mihmi rehmwail duwehte papah men.”—Luk 22:24-27.
Eri, iaduwen—tohnpadahk ko koledi dahme e ketin song en padahkiong irail? Ei, sang ni mehn kadehdehpe kan, e sansal me re koledier met. Pahr tohto mwuri, wahnpoaron Piter ntingihdi: “Eri, kumwail koaros en lamalamteieu oh kupwurteieu, kadekpene, limpoak en pirien pene, oh aktikitikpene.” (1 Piter 3:8, NW) Ia uwen ah nohn kesempwal kitail en powehkihdi aklapalap atail aktikitik! E wia elen loalokong kitail en dehr kedirepwkihla rapahki ndand, ahneki manaman de doadoahk lapalap. Paipel mahsanih: “Koht kin ketin uhwong irail akan me aklapalap, ahpw e kin ketin kadek ong irail me aktikitik kan.” (Seims 4:6, NW) Pil duwehte lepin padahk en kawao mahsanih: “Imwilahn aktikitik oh lahn Siohwa iei kepwehpwe oh kaping oh mour.”—Lepin Padahk 22:4, NW.
Powehdi Kailok—Iaduwen?
Kitail en pil tehkpene ehu ahnepen aramas me rek nan sampah—kailok. E sohte lipilipil ma e kohsang ni masak, soukautih, mwamwahleki aramas, kanaudok, kapwung sapahrek, uhki wehi, oh uhki keinek—kailok mwomwen mih wasa koaros me pidakihkitailpene. (2 Timoty 3:1-4) Kailok pil rek nan mwehin Sises. Soun rik daksis kin mwamwahl rehn mehn Suhs oh met poahsoankihda kailok. Mehn Suhs sohte kak ehuiong mehn Sameria kan. (Sohn 4:9) Mehn liki (wehwehki irail me kaidehn mehn Suhs)—mehn Suhs akan kin wiahkin irail aramas riahla. Ahpw, ni imwio, elen kaudok me Sises kauwada kin alehda soangen aramas en wehi koaros. (Wiewia 10:34, 35; Kalesia 3:28) Kahrehda, e kasalehiong sapwellime tohnpadahk kan mehkot kapw.
Sises mahsanih: “I pahn kihong kumwail kosonned kapw ehu: kumwail en poakpene nanpwungamwail. Duwen ei poakohng kumwail, iei duwen kumwail en poakpene.” Irail anahne sukuhliki kasalehda soangen limpoak wet, ih eri doula oh mahsanih: “Pwe ihme aramas koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk, ma kumwail pahn limpoakpene.” (Sohn 13:34, 35) Kosonnedo wia mehkot kapw pwehki e deilahsang ihte en limpoak ong “mehn mpomw duwe pein uhk.” (Lipai 19:18) Ni soangen ahl dah? Sises ketin kawehwehda mwahu irair wet ni ah mahsanih: “Iet ei kosonned, kumwail en poakpene nanpwungamwail, duwehte ei kin poakohng kumwail. Iet limpoak me keieu laud me emen kak ahneki ong kompoakepah kan, ma e pahn tounmeteikihla eh mour pwehki kompoakepah ko.” (Sohn 15:12, 13) Irail pahn men meirongkihla arail mour pwehn mehkihla emen emen oh pil meteikan.
Iaduwen aramas soh-unsek kei ar pahn kihsang kailok nan arail mour? Sang ni arail pahn weliankihda met tohnmetei en limpoak. Aramas loalopwoat million kei sang soangsoangen wehi, keinek, tiahk, pelien lamalam oh politik kan kin ahnekihda irair wet. Ahnsou wet, irail patpenehr nan pwihn ehu me minimin oh sohte ahneki kailok—irail wiahlahr pirien en Sounkadehdehn Siohwa kan. Irail kin kapwaiada mahsen sarawi kan en wahnpoaron Sohn me mahsanih: “Mehmen me kin kailongki rie, ih sounkam aramas emen, oh kumwail ese me sounkam aramas sohte kak ahneki mour soutuk.” (1 Sohn 3:15) Kristian mehlel kan kaidehn ihte kin kahng pwekada dipwisou en mahwen ni ahnsoun mahwen, ahpw re pil kin doadoahk laud pwehn kak kasalehda limpoak ong emen emen.
Eri, ia pahn atail madamadau ong irail oko me kaidehn kisehn atail pelien pwoson oh kakete kasalehda irair en kailok ong kitail? Ni Sises ah ketin langalang pohn tuhkehn kalokolok, Sises ketin loulouki irail oko me kaloke ih oh mahsanih: “Semei, komw ketin mahkohng irail, pwe re sehse dahme re wiewia.” (Luk 23:34) Ni ahnsou me aramas akan me nan kapehdarail direki kailok arail kate Stipen lao e mehla, sapwellimen Stipen kaimwiseklahn mahsen akan iei: “Maing [“Siohwa,” NW] komw dehr kapwukoahkin irail dihp wet.” (Wiewia 7:60) Sises oh Stipen koaros kupwurki mwahu en lelohng koaros pil iangahki irail oko me kailongkin ira kan. Sohte akatat mih nan kupwurara kan. Paipel kin kaweidkin kitail: “Kitail en wia mwahu ong aramas koaros.”—Kalesia 6:10.
‘Sounsawas Soutuk Emen’
Nin doken Sises ah ketin mihding rehn sapwellime wahnpoaron lelepek 11 oko, e ketin kehsehkin irail me ahnsou keren e solahr pahn iang irail ni pali uduk. (Sohn 14:28; 16:28) Ahpw, e kamehlelehiong irail: “I pahn peki rehn Semei, oh e pahn ketikihong kumwail pil emen Sounsawas, pwe en ieiang kumwail kohkohlahte.” (Sohn 14:16) Sounsawas me inoupe iei sapwellimen Koht ngehn sarawi. E pahn padahkiong irail mehkan me loal nan Pwuhk Sarawi oh pahn katamankin irail dahme Sises padahkiong irail ni ahnsou me e ketiket nan sampah.—Sohn 14:26.
Iaduwen ngehn sarawi ah kak sewese kitail nan rahnwet? Ehu, Paipel iei Mahsen en Koht me pwilkihdo ngehn sarawi. Irail ohl akan me kin wiewia kokohp akan oh ntingihda Paipel “kin audaudkihda ngehn sarawi.” (2 Piter 1:20, 21; 2 Timoty 3:16) Atail kin sukuhliki Pwuhk Sarawi oh doadoahngki dahme kitail sukuhliki kin kihong kitail loalokong, erpit, wehwehki, marain, dehdehki, oh kehl en wia madamadau pwung. Mehpwukat soh kin kaunopohng kitail en kak pelianda sampah suwed wet?
Ngehn sarawi pil kin wia sounsawas ni pil ehu ahl tohrohr. Sapwellimen Koht ngehn sarawi iei kehl ehu me mwahu, oh e kin kahrehiong irail oko me kin doadoahngki en kak kasalehda irair en Koht akan. Paipel mahsanih: “Wahn ngehn akan iei limpoak, peren, popohl, kanengamah, kadek, kamwahu, pwoson, opampap, oh liksang me suwed.” Kaidehn iei irair pwukat me kitail anahne pwe kitail en kak kalowehkihdi luwet en uduk kan me pid ineng suwed, moromor, peirin, oh luwak, lingeringer oh soangen irair suwed teikan?—Kalesia 5:19-23.
Sang ni atail kin kehliki sapwellimen Koht ngehn sarawi, kitpil kak alehki “kehl me laud sang dahme kin uhdahn mie” pwe kitail en kin pelianki suwed oh kapwunod. (2 Korint 4:7) Edetehn ngehn sarawi ele sohte pahn kihweisang songosong kan de apwal akan, ahpw e kak inenen sewese kitail en kolokol lelepek pahn irair pwukat. (1 Korint 10:13) Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “I kakong mehkoaros sang ni manamano me Koht kin ketikihong ie.” (Pilipai 4:13) Koht ketikihda soangen kehl wet ki sapwellime ngehn sarawi. Kitail kak kalahngankihong Siohwa sawas me E kin ketikihong kitail ni E kin ketin doadoahngki ngehn sarawi! E ketin inoukihong irail oko me ‘poakohng Sises oh kapwaiada sapwellime kosonned akan’ sawas en ngehn sarawi.—Sohn 14:15.
“Tengediong Nan Ei Limpoak”
Ni kaimwiseklahn pwong me Sises memour oh wia aramas emen, e mahsanih ong sapwellime wahnpoaron oko: “Mehmen me kin rong oh kapwaiada ei kosonned kan, iei ih me kin poakohng ie. Semei pahn loalloale mehmen me kin poakohng ie.” (Sohn 14:21) E kangoange irail: “Tengediong nan ei limpoak.” (Sohn 15:9) Iaduwen tengeteng nan limpoak en Sahmo oh Sapwellimeo a sewese kitail nan atail mahwen ong luwet akan me mihmi nan loaletail oh pil sampah suwed me mihmi mas likitail?
Iaduwen—kitail kak ireire lamalam suwed akan ma kitail sohte ngoangki wia met? Soangen mehn kangoang dahieu me pahn kak laud sang inengkihda ahneki nanpwung mwahu rehn Siohwa Koht oh Sapwellime Ohlo? Ernesto,a emen pwutak pwulopwul me kin apwalki pelian ah ineng en mour suwed me e mihmi loale sangete ah pwulopwul, kawehwehda: “I men kaperenda Koht, oh ngehi sukuhlikier sang Paipel me E sohte kin kupwurki soangen mour me I ahneki. Eri, ngehi lemehda ien wekidala pein ngehi, oh eri doadoahngki sapwellimen Koht kaweid nan ei mour. Rahn koaros, I kin peipeiong madamadau suwed oh pwelipwel akan me kin kadire nan ahi lamalam. Ahpw, I koasoanehdier me I pahn mahweniong ahi madamadau pwukat oh ngehi kana, pwehki I kin ngidingid kapakapkihong Koht en ketin sewese ie. Mwurin sounpahr riau, soahng me I keieu apwaliki kan mwahulahr, edetehn lel met I kin inenen kanakanahieng pein ngehi.”
Ah me kin pid mahwen en mas liki ong sampah, kitail kihong atail madamadau ong kaimwiseklahn kapakap me Sises ketin wia mwohn ah ketiei sang nan pere powe nan Serusalem. Pwe e men sewese sapwellime tohnpadahk kan, e ketin loulouiong Semeo oh peki: “I sohte peki rehmwi pwe komwi en ketikinirailsang nin sampah, ahpw pwe komwi en ketin perehsang irail Me Suwedo. Duwehte ngehi me kaidehn kisehn sampah, pil ih duwen irail, kaidehn irail kisehn sampah.” (Sohn 17:15, 16) Ia uwen kansenamwahu! Siohwa kin ketin apwahpwalih irail oko me E kin ketin poakohng oh ketin kakehlaka irail nin doken arail kin katohre irail sang sampah.
“Ahneki Pwoson”
Kapwaiada sapwellimen Sises kosonned akan kin inenen sewese kitail en powehdi atail apwal en pelianda sampah suwed wet oh pein atail luwet akan. Soangen powehdi pwukat me kesempwal ahpw e sohte kak kihweisang douluhl sampah oh dihp me kitail sohsohkiher. Ahpw, kitail dehr mworusala oh lemeleme me sohla atail koapworopwor.
Paipel mahsanih: “Sampah oh ah ineng kan wie sohsohrala, ahpw me kin kapwaiada kupwuren Koht pahn momour kohkohlahte.” (1 Sohn 2:17) Sises ketikihda moure pwehn kihsang dihp oh mehla sang rehn “koaros me kin pwoson ih.” (Sohn 3:16) Ni atail loalokongkihla kupwuren Koht oh sapwellime kupwur akan ah pahn lalaudla, eri, kitail en tehk kanahieng kehkehlik en Sises: “Pwoson Koht, oh pil pwoson ie.”—Sohn 14:1.
[Nting tikitik me mi pah]
a Uhdahn eden aramas menet weksang edeo me se kihong ih nan artikel wet.
[Kilel nan Pali 6, 7]
Sises kangoange sapwellime wahnpoaron kan en “tengediong nan ei limpoak”
[Kilel nan Pali 7]
Saledek sang dihp oh kasuwedpe kan pahn mwadang leledo