Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w06 1/1 pp. 23-28
  • Wiahda Ahmw Pilipil Teng Ahnsou Wet

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Wiahda Ahmw Pilipil Teng Ahnsou Wet
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Koht Kin Ketin Kasalehda Limpoak ong Sapwellime Aramas Sapeik kan
  • Wiahda Ahmw Pilipil Met
  • Imwilahn Kaudok Likamw
  • Kadehde Ehu Pohn Nahna Karmel
    Mehn Kasukuhl kan me Ke Kak Sukuhlkihsang Paipel
  • Lih Nanmwarki Suwed Men Kalokolok
    Mehn Kasukuhl kan me Ke Kak Sukuhlkihsang Paipel
  • Ihs Me PAhn Pitsang “Rahnen Siohwa”?
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1998
  • Sesepel—Lih Nanmwahrki Suwed
    Nai Pwuhk en Poadoapoad Kan en Paipel
Kilang Pil Ekei
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
w06 1/1 pp. 23-28

Wiahda Ahmw Pilipil Teng Ahnsou Wet

“Iahd me kumwail pahn wiahda amwail pilipil?”—1 NANMWARKI 18:21.

1. Dahme kahrehda atail ahnsou weksang mahs?

KE KAMEHLELE me Siohwa iei ihte Koht mehlel? Ke kamehlele duwen kokohp kan en Paipel me kasalehda me atail ahnsou kin adaneki “imwin rahn akan” oh koasoandi suwed wet en Sehdan pahn kerenieng imwisekla? (2 Timoty 3:1) Ma iei, ke pahn pwungki me ahnsou wet iei ahnsou mwahu en wiahda ahmw pilipil teng oh koasoanehdi nan kapehdomw ong dahme ke pahn wia. Sohte ahnsou ehu duwehte ahnsouwet me mour en aramas tohto mih nan irair en keper.

2. Dahme wiawi nan keinek eisek en Israel erein kaundahn Nanmwarki Eihap?

2 Nan kaeisek en senturi B.C.E., wehin Israel anahne wiahda pilipil kesempwal ieu. Ihs me re pahn papah? Nanmwarki Eihap, me alehier kaweid sapwung sang ah pwoud Sesepel me kin kaudokiong koht likamw Paal oh kin utungada kaudok likamw wet nan keinek eisek en Israel. Paal iei koht en kaparapar me dene pahn wahdo keteu oh kekeiradahn wahnsahpw akan. Tohto en irail me wia tohnkaudok kan en Paal mwein ele kin metik de pil poaridiong arail koht. Pwehn kahrehiong Paal en kapaiada arail wahntuhke kan de pelin mahn akan, tohnkaudok pwukat kin wia dipen nenek ong irail serepein en netiki paliwararail kan nan arail wasahn kaudok kan. Pil mie arail tiahk en kin leke paliwararail kan pwe nta en kin pwiliwei.

3. Dahme kaudok ong Paal wiahiong sapwellimen Koht aramas akan?

3 Irail mehn Israel 7,000 sohte kin iang wia wiewia en pwongih koht likamw pwukat, tiahk samin, oh elen lemei nan kaudok. (1 Nanmwarki 19:18) Irail, ni lelepek, tengediong arail inou ong Siohwa Koht, oh pwehki met irail ale kalokolok. Karasepe, lih nanmwarki Sesepel kemehla sapwellimen Siohwa soukohp tohto. (1 Nanmwarki 18:4, 13) Pwehki soangen irair pwukat, pali laud en mehn Israel kan kin kaudokiong Siohwa oh pil ahnsowohte kaudokiong Paal pwehki irail men kaperenih Siohwa oh pil ahnsowohte Paal. Ahpw, e kin wia elen uhwong oh lahlahwe Siohwa ma mehn Israel men pahn sohpeisang Siohwa oh kaudokiong koht likamw men. Siohwa ketin inoukihda me e pahn kapaia mehn Israel kan ma re pahn poakohng Ih oh peikiong sapwellime kosonned akan. Ahpw, e pil padahkihong irail met: ma re sohte pahn kihong Ih arail lelepek unsek, irail pahn kasohrala.

4. Dahme Sises oh sapwellime wahnpoaron ko kohpada me pahn wiawi nanpwungen Kristian kan, oh iaduwen kokohp wet pweida?

4 Soangen irairohte wiawi nan Kristendom rahnwet. Tohnkaudok kan kin dene me irail Kristian kei, ahpw arail holiday kan, arail wiewia kan, oh dahme re kamehlele kan sohte kin pwungiong padahk en Pwuhk Sarawi. Duwehte Sesepel, kaunen Kristendom kin tiengki kamakamalahn Sounkadehdehn Siohwa kan. Kaunen Kristendom akan kin pil utungada mahwen kan, kahrehiong arail iang pidada mehlahn tohn arail sarawi million kei. Soangen utuht en sarawi pwukat ong koperment en sampah wet kin sansal nan Paipel oh adaneki kamwahl en pali ngehn. (Kaudiahl 18:2, 3) Pil patehng met, Kristendom kin pohnsehsehla duwen kamwahl kan me uhdahn kin wiawi pil lella nanpwungen kaunen Kristendom kan. Sises Krais oh sapwellime wahnpoaron kan kohpada duwen aramas arail pahn lahlahwe padahk mehlel. (Madiu 13:36-43; Wiewia 20:29, 30; 2 Piter 2:1, 2) Ia pahn imwilahn irail tohn Kristendom kan me tohtohsang billion ehu? Oh pil, pwukoa dahieu me irail tohn kaudok mehlel kan en Siohwa ahneki me pid irail pwukat oh meteikan me pil iangehr ale kaweid sapwung sang kaudok likamw? Kitail kak ale pasapeng sansal ma kitail pahn kasawih dahme kahrehong ‘kaudok en Paal en koakoahkasang Israel.’—2 Nanmwarki 10:28.

Koht Kin Ketin Kasalehda Limpoak ong Sapwellime Aramas Sapeik kan

5. Iaduwen Siohwa kasalehda limpoak ong sapwellime aramas sapeik kan?

5 Siohwa Koht sohte kin perenki kaloke irail aramas akan me solahr lelepek ong ih. Nin duwen Sahm limpoak men, e kin ketin kupwurki irail me suwed akan en koluhla oh sohpeiong ih. (Esekiel 18:32; 2 Piter 3:9) Kadehdepen met iei sang ni Siohwa eh doadoahngki soukohp tohto en nan mwehin Eihap oh Sesepel en kaweidki sapwellime aramas akan duwen imwilahn kaudokiong Paal. Elaisa iei emen soukohp pwukat. Mwurin lapalahn madekengdahn pwehl, me pakair kohwongehr irail mwowe, Elaisa padahkihong Nanmwarki Eihap en kapokonepene mehn Israel kan oh soukohp en Paal kan pohn Nahna Karmel.—1 Nanmwarki 18:1, 19.

6, 7. (a) Iaduwen Elaisa kasalehda duwen utupen en mehn Israel arail kahpwal oh sapeik? (b) Dahme soukohp en Paal ko wia? (c) Dahme Elaisa wia?

6 Kapokonpene wet wiawi wasa me pei sarawi en Siohwa kohda ie ahpw “poakidihsang” pwehn kaperenih Sesepel. (1 Nanmwarki 18:30) E kansensuwed pwe mehn Israel kan me iang towehda kapokono sohte ese ma Siohwa de Paal me pahn kihda keteu me anahn ong irail. Irail soukohp 450 me wilian Paal ahpw Elaisa kelepw me wilian Siohwa. Pwehn kasalehda utupen arail kahpwal, Elaisa idek rehn aramas ako: “Iahd me kumwail pahn wiahda amwail pilipil?” Mwuhr, ni lokaia mengei oh sansal, e kasalehda duwen irair en pilipil me mih mwohrail: “Ma Siohwa me Koht mehlel, a kumwail kaudokiong; ahpw ma Paal me Koht mehlel, a kumwail kaudokiong.” Pwehn kamwekid mehn Israel kan me sohte kak wiahda arail pilipil pwe ren kak kihong Siohwa arail lelepek unsek, Elaisa wiahda mehn kasohng ieu pwehn kadierekihda ihs me Koht mehlel. Kouwol riemen kamakamala pwehn wia mehn meirong, ehu ong Siohwa oh meteio ong Paal. Koht mehlelo pahn isikada ah meirongo kisiniei. Soukohp en Paal ko kaunopada arail mehn meirongo, oh awa kei re kin pwurepwurehng likwerih: “Paal, sapengki kiht!” Ni ahnsou me Elaisa tepida kepitkin irail, re kin lekehkiseli kilirail kan naip oh kisin kedlahs lao nta keredihsang ni paliwararail kan, oh irail kin weriwer ni ngihl laud. Ahpw sohte pasapeng kohieng irail.—1 Nanmwarki 18:21, 26-29.

7 Met en Elaisa ahnsou. Keieu, e pwurehng kapwurehda sapwellimen Siohwa pei sarawio, oh uhd kihong uduk en kouwol powe. Mwuri, e ruwese irail en widekihdi sah en pil pahieu pohn pei sarawio. Met wiawi pak siluh lao warawar me kapilpene pei sarawio direkihla pihl. Elaisa eri kapakapki: “Maing Siohwa, Koht en Eipraam, Aisek, oh Seikop, komw ketin kadehdehda rahnwet me komwi me Koht en Israel, oh ngehi me sapwellimomwi ladu me wiadahr mepwukat sang ni omwi mahsen. Komw ketin sapeng ie, Maing Siohwa, komw ketin sapeng ie, pwe aramas pwukat en ese me komwi me Kauno, me Koht, oh komwi me pahn kapwureiraildohng komwi.”—1 Nanmwarki 18:30-37.

8. Iaduwen Koht sapeng en Elaisa kapakap, oh mwekid dahieu soukohp Elaisa wia?

8 Koht mehlelo sapeng ni ah isikada meirongo oh pei sarawio ki kisiniei sang nanleng. Kisiniei wet pil kahrehong pilen nan warawaro me kapilpene pei sarawio en madada! Medewehla dahme met wiahiong mehn Israel ko. “Ni aramas akan ar kilangada met, re ahpw pwupwudiong nanpwel ndinda, ‘Siohwa me Koht mehlel! Siohwa kelepw me Koht mehlel!’” Elaisa pil kasalehda duwen pilipil pwung me e wia, oh kaweidki mehn Israel ko: “Kumwail koledi soukohp en Paal koaros, oh dehr mweidohng emen en pitla!” Irail soukohp en Paal 450 ko koaros kamakamala ni Nahna Karmel.—1 Nanmwarki 18:38-40.

9. Iaduwen irail tohnkaudok mehlel kan kin ale kasongparail?

9 Nan rahnohte me sohte pahn kak manokonokala, Siohwa kahrehiong keteu en mwerediong pohn sahpwo, ehd nan erein sounpahr siluh elep! (Seims 5:17, 18) Kitail kak medewehla duwen koasoi me wiawi nanpwungen mehn Israel kan ni arail pwuralahng ni imwarail kan; Siohwa ketin kasalehda ni sansal me Ih me Koht mehlel. Ahpw, mendahki met, irail tohnkaudok kan en Paal sohte uhdi. Sesepel doulahte uhwong oh kaloke sapwellimen Siohwa ladu kan. (1 Nanmwarki 19:1, 2; 21:11-16) Kahrehda, lelepek en sapwellimen Koht aramas akan pil pwurehng lelohng kasongosong. Irail pahn kihong Siohwa arail lelepek unsek lel ni rahn en kadeik me pahn wiawihiong irail tohnkaudok kan en Paal?

Wiahda Ahmw Pilipil Met

10. (a) Nan atail ahnsou, dahme irail Kristian me keidi kan wiewia? (b) Ia wehwehn en peikiong kaweid me dierek nan Kaudiahl 18:4?

10 Nan atail ahnsou, irail Kristian me keidi kan kin wia doadoahk duwehte Elaisa. Irail kin kasalehiong aramas wasa koaros nan sampah me iang Kristendom oh pil me sohte iang kisehn Kristendom duwen keper en kaudok likamw. Irail kasalehda met ni arail lokaia oh pil arail nting kan. Imwilahn met, aramas rar rar kei wiadahr arail pilipil en solahr wia tohn kaudok likamw. Irail inoukihong Siohwa arail mour oh papidaisla nin duwen tohnpadahk en Sises Krais. Ehi, re kapwaiada sapwellimen Koht kaweid karuwaru me pid duwen pedoisang kaudok likamw: “Kumwail, nei aramas akan, kumwail tang! Kumwail tangasang! Kumwail dehr iang wia dipe kan, pwe kumwail en dehr iang lokolongki!”—Kaudiahl 18:4.

11. Dahme aramas anahne wia pwe Siohwa en kupwurperenkin irail?

11 Ahpw, aramas rar rar kei me kin pwungki padahk kan me kohsang nan Paipel me Sounkadehdehn Siohwa kan kin kalohki, ahpw re saikinte ese dahme re pahn wia. Ekei irail pwukat kin iang towehda ekei mihding en Sounkadehde kan me duwehte Katamanpen Kamatalahn Krais de Kapokon en District kan. Se kangoange irail pwukat en medemedewe kanahieng en Elaisa mahsen kan: “Iahd me kumwail pahn wiahda amwail pilipil?” (1 Nanmwarki 18:21) Se kangoange irail pwukat en dehr kapwandehla arail pilipil, ahpw re anahne wiahda arail pilipil teng ahnsou wet oh ngoangki wia doadoahk kan pwehn lel arail mehn akadei en inoukihong Siohwa arail mour oh papidaisla nin duwen tohnkaudok mehlel en Siohwa. Re anahne tamataman me arail koapworopwor en ahneki mour soutuk ahnsou kohkohdo me mih nan irair keper ahnsou wet!—2 Deselonika 1:6-9.

12. Nan soangen irair keper dah me ekei Kristian papidaislahr akan lelohng, oh dahme ren wia?

12 E kansensuwed pwe ekei Kristian me papidaislahr kan solahr kin iang kalohk de solahr nohn nsenohki iang towehda mihding kan. (Ipru 10:23-25; 13:15, 16) Ekei solahr ngoangki papah Siohwa pwehki arail masak aramas arail uhwong de kaloke irail, de kapwunod en ahnsou wet, de arail nantihong kepwehpwehla, de pein rapahki arail peren. Sises kasalehda me soahng pwukat pahn kadipekelekele, kalowehdi oh lidipihedi ekei sapwellime tohnpadahk kan. (Madiu 10:28-33; 13:20-22; Luk 12:22-31; 21:34-36) Irail en dehr ahneki madamadau en kohwei kohdo, ahpw irail en “ngoang oh koluhla” ni arail wia mwekid kan me pahrekiong arail pilipil mwahu en kapwaiada arail inou me irail wiadahr ong Koht.—Kaudiahl 3:15-19.

Imwilahn Kaudok Likamw

13. Kasalehda duwen irair en Israel ahnsou me Sehu pilipilda en wia nanmwarki.

13 Kahrepe me e kesempwal oh karuwaru aramas en wiahda arail pilipil teng met kin sansal sang dahme wiawi nan Israel sounpahr 18 mwurin irair me pidada duwen ihs me Koht mehlel me wiawi ni Nahna Karmel. Rahn en kadeik en Siohwa wiawi ni ahnsou karuwaru oh ni soh kasikpe ni erein en Elaisa mour en papah Siohwa (Elaisa wiliandi Elisa). Sapwellimen Nanmwarki Eihap ohl, Sehoram, kakaun Israel ahnsowo, oh Sesepel memourte nin duwen lih nanmwarki. Ni sohte me ese, Elaisa kadarala emen sapwellime sounpapah en kohla oh keiehdi kaunen en sounpei, Sehu, pwehn wiahla nanmwarki. Ahnsowo, Sehu mih ni pali mesen Pillap Sordan nan Ramod nan Kilead, oh kahluwa mahwen ong mehn Israel kan arail imwintihti kan. Nanmwarki Sehoram mihmi nan Sesreel nan wahu karanih Mekiddo, nantihong kamwahuwihala ah ohla kan sang mahwen.—2 Nanmwarki 8:29–9:4.

14, 15. Ia kehkehlik me kohwong Sehu, oh iaduwen e mwekidki?

14 Iet me Siohwa kehkehlingki Sehu en wia: “Komw pahn kemehla omwi soumas, nanmwarkio, nein Eihap, pwe I en kalokehki Sesepel eh kemehla nei soukohp kan oh nei ladu teikan. Peneinei koaros en Eihap oh kadaudoke kan pahn mehla; . . . Sesepel sohte pahn seridi; kidi kan pahn kangala kahlepe nan sapwen Sesreel.”—2 Nanmwarki 9:7-10.

15 Sehu me ohl emen me kin wia pilipil teng. E sohte pwand en kapwaiada kehkehlik wet ni ah dakehda mehn dakepehu oh tang kohla Sesreel. Emen sounsilasil en Sesreel kasawihada Sehu oh ripohtkihong Nanmwarki Sehoram, oh Sehoram ahpw douda pohn dakepehu oh kohlahn tuhwong sapwellime kaunen sounpei, Sehu. Ni ara tuhpene, Sehoram keinemwe: “Komw ketido ni meleilei?” Sehu ahpw sapeng, mahsanih, “Ia duwen meleilei eh kak mie, nan sounwunahni kan oh dikedik en eni kan ar mihmihte rehtail, soahng pwukat me inomwio Sesepel wiadahr?” Eri, mwohn Nanmwarki Sehoram kak tang, Sehu kihda sapwellime kesik ketieuwo oh kemehla Sehoram ki ketieu ieu me lel ah mohngiong.—2 Nanmwarki 9:20-24.

16. (a) Irair dahieu sapwellimen Sesepel sounpapah kan lelohng? (b) Iaduwen sapwellimen Siohwa mahsen en kokohp duwen Sesepel pweida?

16 Ni karuwaru, Sehu tang kohla nan kahnimwo nan were werennansapwo. Sesepel doadoahngki make-up laud, ih eri kilikilangdihsang wenihmwtoko oh e rahnmwahuwih Sehu ni ngoar en kapailok. Sehu sohte tehk ih ni e mahsendalahng oh kapitie laudida mahsanih: “Ihs me pahn iang ei pali?” Sapwellimen Sesepel sounpapah kan anahne wiahda arail pilipil oh mwekid mwadang. Irail sounpapah riemen de silimen en nan tehnpaso kilengieisang nan wenihmwtok ehu. Ni ahnsowohte, arail lelepek lelohng kasongpe. Sehu eri mahsanihalahng irail, “Kumwail kesehdihdo lihen!” Sounpapah ko eri kesehdihla Sesepel nanialo, oh weren Sehu werennansapwo oh oahs ko eri tangada powe. Ni ahl wet, ih me wia kaunepen wiewia suwed kan nan kaudok en Paal nan Israel alehier dahme konehng ih ni imwilahn eh mour. Mwohn arail kak sarepedi, kidi kan kangala uduk en paliwere, nin duwen me kohpadahr.—2 Nanmwarki 9:30-37.

17. Sapwellimen Koht kadeik ong Sesepel kin kakehle atail pwoson ong wiewia dahieu ahnsou kohkohdo?

17 Soangen imwila ohte pahn wiawihiong lihen netiki paliwere ni karasaras me adaneki “Papilon Lapalap.” “Papilon Lapalap” kin wehwehkiong kaudok likamw koaros en ahn Sehdan sampah, oh poahsoanpen kaudok likamw wet tepida nan kahnimw en Papilon mahso. Mwurin ohlahn kaudok likamw akan, Siohwa Koht pahn sohpeiong aramas koaros me kin utungada oh wia kisehn ahn Sehdan sampah. Irail pwukat pil pahn kamakamala, pwehn kaunopada sampah ong koasoandi kapw.—Kaudiahl 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.

18. Mwurin Sesepel ah mehla, dahme wiawihiong irail tohnkaudok en Paal nan Israel?

18 Mwurin en Sesepel mehla, Nanmwarki Sehu sohte kauwehla ahnsou ni ah kemehla kadaudok en Eihap kan oh irail kan me kin utung ih laud. (2 Nanmwarki 10:11) Ahpw, mendahki met, tohto irail mehn Israel kan me wia tohnkaudok en Paal pil mihmihseli nan sahpwo. Sehu wiahda pilipil kehlail en kasalehda me e “sohte kak kanengamahiong aramas me kin uhwong Siohwa.” (2 Nanmwarki 10:16) Ni ah mwomwehda wia emen tohnkaudok en Paal, Sehu kapokonepene irail tohnkaudok en Paal koaros ni kasarawi ieu nan tehnpas en Paal me Eihap wiahda nan Sameria. Koaros mehn Israel me kin iang kaudokiong Paal pil iang kohla. Ni ahnsou me irail koaros mihmi nan tehnpaso, sapwellimen Sehu ohl akan kemeirailla. Paipel kaimwisekihala mahsen pwukat ong poadoapoad wet: “Iei met duwen Sehu eh koakoahksang tohnkaudok en Paal kan nan Israel.”—2 Nanmwarki 10:18-28.

19. Ia kapai kaselel me pokon kalaimwun en sapwellimen Siohwa tohnkaudok lelepek kan pahn alehdi ni ahnsou kohkohdo?

19 Kaudok en Paal kasohralasang Israel. Pil duwehte kaudok likamw akan en sampah wet, ehu rahn irail pahn mwadang sohrala. Ahn ihs pali ke pahn mih ie ni rahn en kadeiko? Wiahda ahmw pilipil teng met, oh ke pahn iang ale kapai en iang kisehn “pokon kalaimwun” en irail me pahn pitsang “Kahn Kamakam Kowahlap.” Eri, ke ahpw pahn kilangdohng dahme wiawi ni peren oh ke pil pahn kapingahki Koht ni ah wahdo kadeik ong “lihen netiki paliwere ndando me kauwehkilahr sampah eh tiahk suwed kan en kamwahl oh nenek.” Ni ahmw pahn ehuiong tohnkaudok mehlel teikan, ke pahn iang pwungki mahsen peren pwukat me ngihl en nanleng kan kin koulki: “Kitail kapinga Siohwa! Pwe Siohwa, atail Koht, Wasa Lapalahpie, iei ih me atail Nanmwarki!”—Kaudiahl 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.

Peidek kan en Doudouloale

• Soangen mwomwen kaudok en Paal dah kan me mehn Israel kan dipkihda?

• Soangen lahlahwe dahieu Paipel kohpada, oh iaduwen kokohp wet pweida?

• Ni ahnsou kohkohdo, dahme pahn wiawihiong kaudok likamw koaros?

• Dahme kitail anahne wia pwehn pitsang sapwellimen Siohwa rahn en kadeik?

[Map nan Pali 24]

(For fully formatted text, see publication)

Soko

Apek

Elkad

Sokneam

Mekiddo

Taanak

Dodan

SAMERIA

Endor

Sunem

Opra

Sesreel

Ipleam

Tirsa

Ped-Semes

Ped-Sean

Sapes nan Kilead?

Apel Mehola

Pedarpel

Ramod nan Kilead

Mountain Peaks

Nahna Karmel

Nahna Tapor

More

Nahna Kilpoa

[Bodies of Water]

Sehd en Mediderenien

Lehen Kalili

[River]

Pillap Sordan

[Spring and well]

Utuhn Arod

[Kawehweh pen kilel kan nan ehu ehu pali 25]

Kaukaule iang doadoahk en kalohk oh iang towehda mihding en Kristian akan iei wiewia kesempwal kan nan kaudok mehlel

[Kawehweh pen kilel kan nan ehu ehu pali 26]

Duwehte Sehu, aramas koaros me men pitsang sapwellimen Siohwa rahn en kadeik anahne wiahda arail pilipil teng

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share