Mahsen en Siohwa Kin Ieias
Ire Kesempwal akan Sang Nan Pwuhken Eklesiasdes
PAHPAHN keinek kan me mware Sohp wia mahsen pwukat, “Aramas koaros ahneki soangen mourteieu me mwotomwot oh diren apwal.” (Sohp 14:1) Ia uwen kesempwal kitail en dehr kesehkihla mwahl ahnsou mwotomwot wet ohng doadoahk oh madamadau soh katepe kan! Eri soangen doadoahk dah kan me kitail pahn kihong atail ahnsou, kehl oh dipwisou kan? Oh mehnia soahng me kitail en irehwei sang kitail? Mahsen erpit kan me ntingihdi nan Eklesiasdes kihong kitail kaweid mwahu kan me pid ire wet. Mahsen kan nan Eklesiasdes “kin kadeikada ineng oh lamalam en nan kapehd en aramas” oh kak sewese kitail en ahneki mour me mie wehwe mwahu oh katapan.—Ipru 4:12.
Ohl emen me ndandki sapwellime erpit, Nanmwarki Solomon en Israel en kawao, me ntingihada pwuhken Eklesiasdes oh pwuhk wet kin audaudki kaweid konehng kan ohng dahme katapan ohng mour de dahme sohte kesempwal. Pwehki Solomon kin mahsanih duwen ekei koadoahkepen ihmw akan me e ketin wiahdahr, e sansal me e ntingihada pwuhken Eklesiasdes mwurin ihmw pwukat nekier oh mwohn ah ketin salongasang kaudok mehlel. (Nehmaia 13:26) Met wehwehki me ahnsou me pwuhk wet ntingdi wiawi mwohn 1000 B.C.E., me wia imwin ahn Solomon wiahkier nanmwarki erein pahr 40.
DAHME WIA MEHKOT MWAHL?
(Eklesiasdes 1:1–6:12)
Solomon mahsanih: “Mour iei mehkot mwahl, mehkoaros sohte katepe. Erein omw mour komw kin doadoahk laud, ahpw dahme ke pahn diarasang nan omw doadoahk?” (Eklesiasdes 1:2, 3) Lepin mahsen “mehkot mwahl” oh “pahn ketipin” kin kalap pwarada nan Eklesiasdes. Mahsen en Ipru ohng “mehkot mwahl” kin wehwehki “esingek” de “adin pihl pwopwoail” oh kin kasalehda sohte wia mehkot teng oh kesempwal, me pahn mihmi werei, de tengeteng. Lepin mahsen “pahn ketipin” kin wehwehki “pohn sampah wet” de “nan sampah wet.” Kahrehda, soahng koaros—me wehwehki, ahn aramas doadoahk koaros me kin pohnsehsehki kupwuren Koht—kin wia mehkot mwahl.
Solomon mahsanih, “Kanahieng ni omw pahn patohlahng nan Tehnpas Sarawio pwe ke en padahngki mehkot mwahu.” (Eklesiasdes 5:1) Iang soupisengki sapwellimen Siohwa kaudok mehlel sohte wia mehkot mwahl. Ni mehlel, en tetehk nanpwungatail reh kin wia mehkot kesempwal ohng wehwepen atail mour.
Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:
1:4-10—Ni soangen ahl dah me mwekimwekid sapahl kan kin “kapwang”? Solomon mahsanih soahngte siluh sang nanpwungen poahsoanpen mwekimwekid kan me kin kahrehiong mour nan sampah eh kak mie—ketipin, elen kisinieng, oh mwekid sapahl en pihl. Ni mehlel, soangen mwekid pwurepwurehng kan me tohto, oh sohte aramas kak wehwehki duwen mwekimwekid pwukat. Aramas emen kak kihong ah mour pwon sukuhliki mehpwukat, ahpw sohte kak uhdahn wehwehkinirailla. Met kak inenen “kapwang.” E pil kapwunod en karasapene atail mour mwotomwot wet ohng mwekimwekid pwurepwurehng sapahl pwukat. Pil songosong en diarada mehkan me kapw pil kin kapwang. Ni mehlel, soahng kapw kan me kin kedierekda kin poasoanda pohn mour en kaweid akan me Koht mehlelo ketikidahier oh kin doadoahngkihier nan sapwellime doadoahk en kapikipik kan.
2:1, 2—Dahme kahrehda kokouruhr wiahki “tiahk en pweipwei”? Kouruhr pil kakete sewese kitail en manokehla atail apwal akan ohngete lepin ahnsou, oh kamweit kak kamarahda atail apwal akan. Ahpw, kokouruhr sohte kin kihsang atail apwal akan. Kahrehda, rapahki peren ki kokouruhr, wasaht kin mahsanih me e duwehte “tiahk en pweipwei.”
3:11—Dahme Koht ketin “koasoanehdi ahnsou kan me konehng”? Ekei soahng kan me Siohwa Koht ketin “koasoanehdi,” de ketin wiahda me katapan oh mwahu, ni ahnsou me konehng iei kepikipikdahn Adam oh Ihp, inou me pid duwen ahia, inou me kohwong Eipraam, inou me kohwong Depit, pwarodohn Mesaia, oh ahnsou me Sises Krais wiahla Nanmwarki en Wehin Koht. Ahpw, pil mie mehkot tohrohr me Siohwa pahn ketin “koasoanehdi” ni ahnsou keren. Kitail kak kamehlele me sampah kapw pwung ieu pahn miehla ni ahnsou ehu me keieu konehng.—2 Piter 3:13.
3:15b—Iaduwen ‘Koht mehlel kin ketin raparapahki dahme aramas kin pwakipwakih’? ‘Dahme aramas kin pwakipwakih’ kin kak wehwehki mehkan me Koht kupwurki en wia. Mendahki ipwidi oh mehla wia kisehn mour, oh mahwen oh popohl kin pwurepwurehng wiwiawi me kak kahrehong aramas en pehm me sohte arail kehl en wia mehkot oh kahrehong en medemedewe me koasoandi en mour pahn ihte duwehier met oh sohte pahn wekila, Koht mehlel kak kapwaiada soahng koaros me e kupwurki en wiawi. (Eklesiasdes 3:1-10, 15a) ‘Dahme aramas kin pwakipwakih’ kak pil wehwehkiong irail me pwung kan, me aramas suwed kan kin kalapw pwakipwakih. Nan irair wet, Siohwa kin raparapahki irail me pwung kan pwehn “kakehlahda irail.”.—2 Kronikel 16:9.
5:9—Dahkot “reken wahnsahpw”? Aramas koaros me kousoan pohn sampah kin mourki “wahnsahpw”—dahme sahpw kin kihda. Nanmwarki kan pil sohte weksang aramas teikan. Sapwarail pahn pil koadoahkda oh mwetuwella.
Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:
1:15. E pahn sohte katepe en kihong ahnsou laud oh kehl laud songosong en kapwungala paiohla oh kapwung sapwung me kitail kin kilang nan rahnwet. Wehin Koht kelepw me kak kihsang suwed.—Daniel 2:44.
2:4-11. Wiepen doadoahk en ehu ehu wasa kan, me duwehte mahlenihada mwomwen ihmw kan, wie mwetuwel, oh keseng, oh pil mour en aramas nsenamwahu kin rasehng “pwakipwakih kisinieng” pwe re sohte kin kihong wehwepen mour oh sohte kin wiahda peren poatoapoat.
2:12-16. Erpit kin mwahusang pweipwei pwe e kak sewese oh kapwungala ekei soangen kahpwal kan. Ahpw, erpit en aramas sohte kak kihsang mehla. Oh mehnda ma aramas emen pahn ndandla pwehki ah ahneki erpit en aramas, e pahn mwadangete manoknokla.
2:24; 3:12, 13, 22. Pereperenki wahn atail doadoahk kan sohte sapwung.
2:26. Erpit en Koht, me kin ketikihdo peren, kin kohwong ‘aramas emen me kin kaparanda kupwuren Siohwa.’ Sohte me kak ale soangen erpit wet ma e sohte kaparanda kupwuren Koht.
3:16, 17. E sohte konehng en kasik me kapwung pwung pahn kin wiawi ahnsou koaros. Kitail en dehr pwunodki dahme wiewiawi nan sampah rahnwet, ahpw kitail kak kasik me Siohwa pahn ketin kapwungala irair kan.
4:4. Doadoahk laud me kin wiawi ni keneinei oh koahiek kin wahdo nsenamwahu. Ahpw doadoahk laud pwe en mwahusang aramas teikan, kin kahrehda madamadau en aksiai oh kak wiahda nsensuwed oh peirinpene. Atail doadoahk laud nan doadoahk en kalohk en kin poahsoankihda madamadau pwung.
4:7-12. Ehupenehn aramas kesempwal sang ahneki dipwisou kan oh kitail dehr kesehla pwe kitail en alehdi kepwehpwe.
4:13. Lapalap oh mah sohte kin wahdo wahu ahnsou koaros. Irail akan me ahneki pwukoa laud en mwekidiki erpit.
4:15, 16. “Seri, me keriemen”—ih me pahn wiliandi nanmwarkio—nin tepio alehda utuht en ‘aramas koaros me uh mwowe,’ ahpw ‘mwuri irail sohla perenki ih.’ Mehlel, ndand kin kalap ohng ahnsou mwotomwot kis.
5:2. Atail kapakap kitail en medewe mwahu oh en mih ni irair en wahu, oh en dehr diren lokaia mwahl.
5:3-7. Kedirepwkihla madamadau en dipwisou en sampah kak kahrehda aramas en roporop ohng pein irail kelehpw. E pil kin kak kahrehong aramas nan pwunod, wiewia pilahn likamw akan ni pwong, kihsang ahnsou en meir mwahu. Lokolokaia tohto kak wiahiong aramas emen en mwomwen pweipwei rehn meteikan oh kak kahrehiong en wiahda inou likamw ohng Koht. ‘Lahn Koht mehlelo’ pahn pere kitail sang mepwukat.
6:1-9. Ia katepen kepwehpwe, lingan, mour werei, oh pil ahneki peneinei laud ma irair akan nan mour sohte mweidong kitail en perenki mepwukat? E “mwahu kitail en kilang dahme mehlel,” sang “noahroke mehkot tohrohr,” me wehwehki en nantihong en perenki ineng kan me kitail sohte kak kaitarala. Ihme kahrehda, elen mour me keieu mwahu, iei en itarki ah “mie atail mehn ketihnain oh atail likou” nin doken atail pereperenki soangen wiewia mwahu kan en mour oh kihong atail madamadau unsek ohng kolokol atail nanpwung mwahu ohng Siohwa.—1 Timoty 6:8.
ELEN KAWEID ONG ME ERPIT
(Eklesiasdes 7:1–12:8)
Iaduwen atail kak pere adatail, de soaretail? Ia pahn mwomwen atail wiewia ohng aramas me wia kaun akan oh tenek sapahrek kan me kitail kakete diar? Pwehki aramas mehlahr akan ar sohte ese mehkot, iaduwen atail pahn doadoahngki atail mour? Ni soangen ahl dah me aramas pwulopwul akan kak doadoahngki arail ahnsou oh kehl ni erpit? Sapwellimen Solomon kaweid mwahu ohng mepwukat oh soahng teikan iei me ntingihdi ohng kitail nan Eklesiasdes irelaud 7 lel 12.
Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:
7:19—Iaduwen erpit ah kehlail sang “me kaun ehk”? Nempe eisek ni ah kin doadoahk nan Paipel, e kin wehwehiong unsek. Solomon mahsanih me perepe me erpit pahn wahdo kesempwal oh laud sang sounpei unsek me kin sinsile kahnimw ieu.
10:2—Ia wehwehn mohngiong en aramas emen en mih ni “palimaun” de “palimeing”? Pwehki palimaun kin kalapw wehwehki pali me keniken, mohngiong en aramas emen en mih ni palimaun kin wehwehki me mohngiongi kin kamwekid ih en wia dahme pwung. Ahpw, ma mohngiongi kin kamwekid ih en wia mehkot sapwung, aramas kin nda me mohngiong en aramaso mih ni palimeingih.
10:15—Iaduwen ‘aramas me nohn pweipwei me kin pwangada wie doadoahk’? Ma aramas emen sohte ahneki tenek mwahu, ah doadoahk laud sohte pahn mie katepe. E sohte pahn ale nsenamwahu sang ah doadoahk laud. Soangen nannanti wet ihte pahn wiahiong ih en pwangada.
11:7, 8—Ia wehwehn mahseno: “Meid mwahu ei kak nsenamwahuki oh perenki marain en rahn.” Marain oh ketipin wia mehkan mehn kansenamwahupen mour en aramas. Solomon kin mahsanih wasaht me e mwahu en momour oh me kitail en “pereperen” mwohn rahn suwed ko ah pahn leledo, rahn en likeilapala, me kin pirapahsang atail kehl.
11:10—Dahme kahrehda “pwulopwul” wiahki mehkot mwahl? Ma me pwulopwul kan sohte doadoahngki ahr mour ni ahl me pwung, met wia mehkot mwahl, re duwehte angin pihl pwoail, pwehki kehl en pwulopwul kin mwadangete sohrala.
Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:
7:6. Kouruhr ahnsou me sohte konehng kin kansensuwed oh sohte wiahda katep ieu duwehte posopos en tuhke tekatek pahn ainpwoat ieu. Kitail en kanaiehng dehr wia met.
7:21, 22. Kitail en dehr nsenohki daulihala dahme aramas teikan kin ndahkin kitail.
8:2, 3; 10:4. Ni atail kin ale soangen kaweid de kapwung kan sang rehn atail kaun en doadoahk, e pahn wia elen loalokong kitail en ahneki nan kapehd meleilei. E pahn mwahusang kitail en ‘mwadangete aluhwei sang ih,’ me wehwehki, pwururdahte kesehla omw doadoahk.
8:8; 9:5-10, 12. Kitail kak mehla ni atail sohte kasik duwehte ahnsou me mwahmw kin lel nan uhk de menpihr kan kin lohdi nan lidip en mahn. Pil ehu, sohte me kak koledi kehl en mour en salongala ni ahnsoun mehla, de pil sohte kak pitsang nan mahwin me mehla kin pelianiki aramas. Kahrehda, kitail dehr sepeimwekid oh kauwehla mwahl atail ahnsou. Siohwa kupwurki kitail en kesempwalki mour oh perenki mour ni ahl mwahu. Pwehn wia met, kitail en kihong pwe papah Siohwa en mih mwohn mehkoaros nan atail mour.
8:16, 17. Uwen laud en soahng koaros me Koht ketin wia oh pil ketin mweidohng en pwarada nanpwungen tohn sampah kan, sohte me kak sohngada uwen loal, mehnda ma kitail wia pepehd nipwong oh medemedewe oh song en wehwehki. Pwunodki soahng kan koaros me sapwung, pahn ihte kihsang peren nan atail mour.
9:16-18. Kitail en kesempwalki erpit mehnda ma pali moron en aramas sohte kin wia. Lokaia ngihl maledek en aramas erpit emen kin kansenamwahu en rong sang aramas pweipwei me pahn weriwerki ah lokaia.
10:1. Kitail en kanahieng duwen atail koasoi oh wiewia kan.Kisin mwekid en salamalam ieu, me duwehte lingeringerda, sakaula pak ehu, de pak ehu lohdi pahn mwekid en wiewia samin, itar en kauwehla douluhl soaramwahu oh wahu en aramas emen.
10:5-11. Aramas soakoahiek emen me ahneki pwukoa laud wia mehkot me aramas dehr peirinki. Soakoahiek en wiahda kisin doadoahk mengei ieu kak kahrehdo imwila suwed akan. Kahrehda, kakairada koahiek en ‘doadoahngki erpit ohng pweida’ kin wia kamwahu ieu. Ia uwen kesempwal kitail en ahneki koapworopwor oh koahiek en kalohki Wehin Koht oh wia doadoahk en katohnpadahk.
11:1, 2. Kitail en kasalehda kadek mehlel. E kin kahrehiong aramas en kasalehda kadek.—Luk 6:38.
11:3-6. Soahng soh kasikpeh kan en mour wet, en dehr kahrehiong kitail en apwaliki wia pilipil kan.
11:9; 12:1-7. Aramas pwulopwul akan pein pwukoahki arail wiewia kan ohng Siohwa. Kahrehda, irail en kihong arail ahnsou oh kehl nan doadoahk en papah Koht mwohn irair en mahla ah pahn kihsang arail kehl.
“MAHSEN EN ME ERPIT AKAN” EN KAHLUWA KITAIL
(Eklesiasdes 12:9-14)
Ia pahn mwomwen atail madamadau ohng “mahsen kaperen akan” me Solomon kin ropada oh ntingihdi? Weksang “pwuhk tohto” me kin poahsoankihda erpit en aramas, “mahsen en me erpit akan rasehng tuhke keng me silepen sihpw kan kin doadoahngki pwe re en kaweidki sihpw kan, oh mahsen audapan kan pahn kin momour poatopoat rasehng nihl kan me poasdi teng; oh mahsen pwukat kohsang soun silepe tehmen.” (Eklesiasdes 12:10-12) Mahsen erpit akan me kin sang rehn “soun silepe tehmen,” Siohwa, kin koasoanehdi atail mour.
Doadoahngki kaweid erpit me dierek nan pwuhken Eklesiasdes pahn inenen sewesei kitail en ahneki mour mwahu oh kaperen. Laud sang met, Pwuhk Sarawi kamehlelehiong kitail “e pahn mwahu ong irail akan me kin lahn Koht.” Kitail eri en tengediong atail kosonndi nan kapehdetail en “lahn Koht mehlel oh kapwaiada sapwellime kosonned akan.”—Eklesiasdes 8:12; 12:13.
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 29]
Mehkot me Koht ketin koasoanehdi pahn miehla ni ahnsou ieu me keieu konehng
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 31]
Mwenge, nim, oh nsenamwahuki wahn atail doadoahk kin wia kisehn sapwellimen Koht kisakis kan