Kitail Ehupene oh Kapinga Mwaren Siohwa
“Kumwail iang ie lohkiseli roson lapalap en Siohwa; kitail wiakihteieu kapinga mware!”—MELKAHKA 34:3.
1. Mehn kahlemeng mwahu dah me Sises ketikihda ni ahnsou me e kin wia eh pwukoahn kalohk nin sampah?
NI PWOHNG en Nisan 14, 33 C.E., Sises oh sapwellime wahnpoaron ko koulki koul en kaping ohng Siohwa nan pere ehu powe nan ihmw ehu me mih Serusalem. (Madiu 26:30) Met wia kaimwiseklahn en Sises pahn iang sapwellime wahnpoaron ko wia met. Ahpw e inenen konehng arail kaimwisekihla arail tuhpene ki koul en kaping ohng Siohwa. Sangete ni tepin eh doadoahk en kalohk pohn sampah lel ni imwi, Sises kin kapinga Semeo oh kin pwerisekiong kalohki Mware. (Madiu 4:10; 6:9; 22:37, 38; Sohn 12:28; 17:6) Ki kahrepe wet, e pil pwurehng kapwurehda luhk me sounmelkahkao koulki: “Kumwail iang ie lohkiseli roson lapalap en Siohwa; kitail wiakihteieu kapinga mware!” (Melkahka 34:3) Ia wen met wia mehn kahlemeng mwahu ehu ohng kitail en alasang!
2, 3. (a) Iaduwen atail ese me Melkahka 34 kin audaudki iren kokohp? (b) Dahme kitail pahn tehkpene nan artikel wet oh pil artikel en mwuhr?
2 Awa kei mwurin wahnpoaron Sohn iang Sises wie kokoulki koul en kaping, pein ih kilang ehu soangen irair tohrohr me wiawi. E kilang eh Kaun oh pil loallap riemen arail kamakamala pohn tuhkehn kalokolok. Sounpei en Rom ko katimpeseng nehn lipoahrok riemeno pwe ira en kak mwadang mehla. Ahpw Sohn koasoia me irail sohte katimpeseng nehn Sises ko. Ni sounpei ko ahr keiong mpen Sises, re diarada me e melahr. Nan sapwellime pwuhk, Sohn kawehwehda me met wiawiher pwe mahsen en Melkahka 34 en kak pweida, me mahsanih: “Sohte tih pwoat reh pahn katipwitimwpeseng.”—Sohn 19:32-36; Melkahka 34:20, Septuagint.
3 Melkahka 34 pil audaudki ire kan me Kristian kan pahn perenki. Kahrehda nan artikel wet oh pil me mwurin met, kitail pahn kousapahlih duwen soangen irair dah me Depit ntingihdi melkahkao oh tehkpene duwen iren kangoang kan en audepen melkahkao.
Depit Tangasang Sohl
4. (a) Dahme kahrehda Depit keikihdi pwehn wia nanmwarki en Israel ni ahnsou kohkohdo? (b) Dahme kahrehda Sohl ‘inenen poakepoakehla’ Depit?
4 Ni ahnsou me Depit pwulopwul, Sohl wia nanmwarki men nan Israel. Ahpw Sohl sapeikla oh Siohwa solahr kupwurki ih. Ki kahrepe wet, soukohp Samuel padahkiong ih: “KAUN-O ketin tehrasang komwi rahnwet wehin Israel oh ketikihong emen tohrohr me mwahusang komwi.” (1 Samuel 15:28) Mwuhr, Siohwa kaweidki Samuel en keiehdi Depit, nein Sehsi pwutak keieu tikitik, pwehn uhd wiahla nanmwarki en Israel. Ni ahnsowo, Nanmwarki Sohl kin kalapw nsensuwed pwehki ngenin Koht sohte kin ieiang ih. Depit, me kin mai en keseng, wisikdo nan Kipea pwehn papah nanmwarkio, oh ni eh kin keseng, Sohl ahpw kin nsenamwahula oh kin “inenen poakepoakehla Depit.”—1 Samuel 16:11, 13, 21, 23.
5. Dahme kahrehda wiewiahn Sohl ohng Depit wekidekla, oh dahme Depit uhd anahne wia?
5 Mwuhr, e pil sansalehr me Siohwa kin ketin ieiang Depit. Siohwa sewese ih en kalowehdi sounpei en Pilisdia Kolaiad oh utung Depit ni ahnsou me e pwuredo nan Israel pwehn ale kapaipen eh kin wia sounpei koahiek men. Ahpw en Siohwa kapaia Depit kahrehiong Sohl en luwakada, oh ih kailongkihla Depit. Pak riau ni en Depit wie kesekesengki nah arp ohng Sohl, nanmwarkio ahpw doakoahki ih ketieu. Pak riau pwukat koaros, Depit sarekasang ketieu ko. Ni kesiluh en pak me Sohl pil pwurehng song en kemehla ih, Depit kilang me e anahnehier en tang pwe eh mour mihlahr nan keper. Mwuri, pwehki Sohl kin nannantihong en koledi oh kemehla ih, Depit eri uhd rapahki wasa e pahn ruk ie nan wasa kan me mih likin kahnihmw en Israel.—1 Samuel 18:11; 19:9, 10.
6. Dahme kahrehda Sohl kaweidki pwe tohn Nop en kamakamala?
6 Ni eh seiseiloaklahng ni irepen Israel, Depit ahpw uhdi nan kahnihmw en Nop, wasa me sapwellimen Siohwa tehnpas sarawi mih ie. E sansal me ni en Depit wie tangatangasang Sohl, mie irail ohl pwulopwul kan me iang ih, oh Depit anahne rapahki mwenge oh pihl me ih oh ienge pwukat pahn kang oh nim. Sohl rongada me samworo lapalapo kihong Depit oh nah ohl ako ekis mwenge oh pil iangahki kedlahs me Depit kihsang rehn Kolaiad. Ni eh mwakarada, Sohl kemehla tohn kahnimwo pwon iangahki samworo ko 85.—1 Samuel 21:1, 2; 22:12, 13, 18, 19; Madiu 12:3, 4.
Pil Ehu Pitsang Mehla
7. Dahme kahrehda Kad sohte wia wasa mwahu ehu ohng Depit en rukala ie?
7 Depit tangasang Nop oh tangala mwail 25 ni palikapi kohlahng nan en mehn Pilisdia kan wasa me adaneki Kad me pil wia wasa me Kolaiad tikida ie, pwehn repen sawas rehn Nanmwarki Akis me wia nanmwarki en wasao. Mwein ele Depit medemedewe me Kad iei wasa me Sohl pahn rapahki ih keieu mwuhr. Mwuhr sapwellimen Nanmwarki en Kad ladu kan eri kasawihada ihs Depit. Ni ahnsou me Depit rongada me irail esehdahier ihs ih, e “masakada Nanmwarki Akis.”—1 Samuel 21:10-12.
8. (a) Dahme Melkahka 56 padahkiong kitail duwen irair me Depit lelohng nan Kad? (b) Iaduwen Depit pitsang mehla?
8 Mehn Pilisdia kan koledi Depit. Ele iei ahnsou wet me Depit ntingihdi melkahka kompoake wet me wia pekipek ehu ohng Siohwa me mahsanih: “Komw ketin kileledier uwen tohtohn pilen mesei.” (Melkahka 56:8 oh footnote) E kasalehda me e likih me Siohwa sohte pahn ketin meliehla ih ahpw pahn ketin apwalih ih oh pere ih sang kahpwal kan. Depit pil medewehda iaduwen eh pahn pitihedi nanmwarki en Pilisdia. E mwomwehda me e iahkala. Nanmwarki Akis lipwoarehda nah ladu kan ni ahnsou me re wahdohng reh ohl “iahk” men. E sansal me Siohwa ketin utung en Depit koasoandi. Irail eri pwakihasang Depit nan arail kahnihmw kahrehda e pil pitsang nan ehu irair me kakete kahrehiong ih en mehla.—1 Samuel 21:12-15.
9, 10. Ia kahrepen Depit ntingihdi Melkahka 34, oh ihs me Depit ele medemedewe ni ahnsou me e ntingihdi melkahka wet?
9 Paipel sohte mahsanih ma iei iengen Depit kan iang ih tangasang nan sapwen Kad de irail mih nan kahnihmw kan limwahn Israel pwe irail en mwasamwasahn oh apwahpwalih ih. Sohte lipilipil dahme wiawi, ele irail tuhpene oh pereperenpene ni ahnsou me Depit padahkiong irail duwen mwomwen Siohwa pil ketin kapitala ih. Nin duwen me kileldi nan footnote, iei irair wet me wia poahsoanpen Melkahka 34. Nan tepin iretikitik isuh en melkahka wet, Depit kapinga Koht ki ah ketin doarehla ih oh luke me utung ih kan en pil iang ih kapinga Siohwa me wia Soundoarepe Lapalap en Sapwellime aramas akan.—Melkahka 34:3, 4, 7.
10 Depit oh nah ohl ako diar wasahn rukala nan peden paip en Adullam nan dohl en Israel, me dohki mwail eisek sang palimese en Kad. Wasao, irail mehn Israel kan me sohte perenki kaundahn Nanmwarki Sohl eri kohdo oh iangirailla. (1 Samuel 22:1, 2) Ni ahnsou me Depit ntingihada mahsen kan en Melkahka 34:8-22, ele e kin medemedewe soangen aramas pwukat. Mehn kataman kan en iretikitik pwuko kin pil kesempwal ohng kitail rahnwet, oh kitail pahn uhdahn paiekihda ni atail pahn tehkpene iren melkahka wet ni oaritik.
Me Ke Kin Keieu Nsenohki Kin Pahrekiong Dahme Depit Kin Keieu Nsenohki?
11, 12. Ia kahrepe kan me kitail anahne kaukaule kapinga Siohwa?
11 “I pahn patohwan kapingkalahngan ong KAUN-O ahnsou koaros; I sohte pahn tokedihsang ei kapikapinga.” (Melkahka 34:1) Ni eh wia mehn liki men, Depit ele kin medemedewe eh anahn en paliwar, ahpw nin duwen me mahsen pwukat kasalehda, e sohte mweidong eh anahn akan en ehu ehu rahn en kihsang eh ineng en men kapinga Siohwa. Ia wen met wia mehn kahlemeng mwahu ohng kitail ni ahnsou me kitail kin lelohng nan kahpwal kan! Edetehn kitail mihmi nan atail wasahn sukuhl, wasahn doadoahk, rehn riatail Kristian kan, de nan wasahn kalohk, kitail en keieu kesempwaliki atail ineng en kapinga Siohwa. Na song medewehla kahrepe tohto kan me kitail en wiahki met! Karasepe ehu, mie soahng tohtohie me Siohwa ketin kapikada me kitail kak kilang oh perenki. Oh na song pil medewehla duwen mehkan me e ketin kahrehiong en pweida ni ah ketin doadoahngki sapwellime pwihn nin sampah! Siohwa kin ketin doadoahngki laud irail aramas pwoson kan en rahn pwukat, mendahki irail soh unsek. Ni ahmw pahn kapahrekihpene doadoahk kan en irail aramas akan me sampah wet kin wadek oh doadoahk me Koht kin ketin wia, ahn ihs me keieu mwahu? Ia duwen, ke kin pwungki en Depit lamalam ni eh ntingihdi: “Maing ei Kaun, sohte emen koht mie duwehte komwi, sohte emen me wiadahr dahme komw ketin wiadahr”?—Melkahka 86:8.
12 Duwehte Depit, kitail kin ahneki pepehm en men kapinga Siohwa ahnsou koaros pwehki sapwellime doadoahk kan. Pil laudsang met, kitail kin inenen perenkihda en ese me kadaudok en Depit, Sises Krais, me pahn wia Kaunen Wehin Koht. (Kaudiahl 11:15) Met wehwehki me imwin koasoandi en mehkan inenen keren. Mour en aramas daulih billion weneu mih nan keper. Kahrehda e inenen karuwaru sang mahs kitail en padahkihong mehteikan duwen Wehin Koht oh dahme e pahn ketin wiaiong aramas akan oh sewese irail en iang kitail kapinga Siohwa. Eri ni mehlel, dahme kitail en keieu nsenohki nan mour iei en doadoahngki ahnsou mwahu koaros pwehn kangoange mehteikan en alehda “rongamwahu” wet mwohn eh pahn pwandala.—Madiu 24:14.
13. (a) Ihs me Depit suweiki, oh soangen aramas dah kan me mwekidiki met? (b) Iaduwen irail me opampap kan ahr kin iangala mwomwohdiso en Kristian nan rahnwet?
13 “I pahn kin patohwan kapingahki wiepen nin lime kan; kumwail me toutoulahr akan [“me aktikitik kan,” NW], kumwail rong oh nsenamwahula!” (Melkahka 34:2) Depit sohte suweiki duwen eh pweida kan. Karasepe ehu, e sohte suweiki duwen mwomwen eh pitihdi nanmwarki en Kad. E pohnese me Siohwa ketin sinsile ih ni ahnsou me e mih nan Kad oh pohnese me sapwellimen Siohwa sawas me sewese ih en pitla. (Lepin Padahk 21:1) Kahrehda Depit kin kapinga Siohwa ah kaidehn pein ih. Pwehki Depit kin kawauwih Siohwa, irail me opampap akan kin karanih Ih. Duwehte met, Sises kin ketin kawauwih mwaren Siohwa, oh met kahrehda irail me opampap akan me kin men rong kin men karanih Ih. Rahnwet, irail me opampap kan kin wiahla kisehn mwomwohdisohn Kristian keidi kan me Sises kin wia Tapwi. (Kolose 1:18) Mohngiong en irail me opampap kan kin mwekidkihda ni ahr kin rong irail ladu aktikitik kan kin kalinganahda mwaren Koht, oh pil ni ahnsou me re kin rong mahsen en Paipel, me ngehn sarawi en Koht kin ketin kahrehiong irail en kak wehwehki.—Sohn 6:44; Wiewia 16:14.
Mihding kan Kin Kakehlaka Atail Pwoson
14. (a) Iaduwen, Depit kin itarkihte en kelepw kapinga Siohwa? (b) Soangen mehn kahlemeng dah me Sises wiahda me pid duwen tuhpenehn kaudok?
14 “Kumwail iang ie lohkiseli roson lapalap en KAUN-O; kitail wiakihteieu kapinga mware!” (Melkahka 34:3) Depit sohte itarkihte eh kin kelehpwla oh kaping Siohwa. E kin luke ienge kan en pil iang ih kalinganahda mwaren Koht. Duwehte met, Sises Krais, me wia Depit Lapalap, kin perenki kapinga Siohwa ohng wehi pokon—ni sinakoke kan, ni kasarawi kan me kin wiawi ni tehnpas en Koht nan Serusalem, oh pil ahnsou me e kin werekiong nah tohnpadahk kan. (Luk 2:49; 4:16-19; 10:21; Sohn 18:20) Ia wen eh wia kapai ehu en idawehn mehn kahlemeng en Sises ni atail iang riatail kan nan pwoson kapinga Siohwa ni ahnsou kan koaros me kitail kak, eri mehlel nan rahnpwukat pwehki kitail “ese Rahnen Kaun-o kerendohr”!—Ipru 10:24, 25.
15. (a) Iaduwen ekspiriens en Depit kamwakid nah ohl ako? (b) Iaduwen kitail kin paiekihda atail kin iang towehda mihding kan?
15 “I kapakapohng KAUN-O, e ahpw ketin sapeng ie; e ketin kasaledekihiehla sang nan ei masak koaros.” (Melkahka 34:4) Depit inenen kesempwalki irair wet. Kahrehda e pousehla oh mahsanih. “Me sohte sawasaparail akan kin likweriong, oh e kin ketin sapeng irail; e kin ketin doareirailla sang ar apwal akan koaros.” (Melkahka 34:6) Ni atail kin werekiong riatail kan nan pwoson, kitail kin ahneki ahnsou mwahu en kin ehukihong irail duwen ekspiriens en kangoang kan me pid iaduwen Siohwa kin ketin sewese kitail en powehdi irair apwal akan. Met kin kakehlaka pwoson en riatail kan nan pwoson, duwehte sapwellimen Depit mahsen kan kin kakehlaka pwoson en irail kan me kin utung ih. Ohng ni irair en Depit, ienge kan kin “sohpeiong [Siohwa] oh kin nsensenamwahu; re sohte pahn nsensuwedla.” (Melkahka 34:5) Mendahki irail wie tangatangasang Nanmwarki Sohl, irail sohte namenek. Irail koapwoaroapwoarki me Siohwa ketin ieiang Depit, kahrehda pohn meserail kan kin masperen. Duwehte met, irail Kristian kapw akan iangahki irail akan me wereilahr nan pwoson kin koapwoaroapwoarki me Siohwa pahn ketin sewese irail. Pwehki pein irail kin pein pehm duwen Siohwa eh kin ketin sewese irail, pohn meserail kan me kin kalapw masperen kin kasalehda me irail koasoanehdi teng me irail pahn kolokolete arail lelepek.
Ke en Kalahnganki Sawas en Tohnleng kan
16. Iaduwen Siohwa kin ketin doadoahngki tohnleng kan en sewese kitail?
16 “Sapwellime tohnleng kin sinsile irail kan me kin wauneki KAUN-O, oh kin kapitirailsang soahng keper kan.” (Melkahka 34:7) Depit sohte kin medewe me ih kelehpw me Siohwa kak ketin doarehla. Mehlel me Depit keidi nin duwen emen me pahn wia sapwellimen Siohwa nanmwarki, ahpw e pohnese me Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime tohnleng kan en sinsile sapwellime tohnkaudok lelepek kan koaros, mehnda ma irail wia aramas ekei me lapalap de tikitik. Nan rahnpwukat, tohnkaudok kan en ahnsouwet pil kin pehm duwen Siohwa eh kin ketin sewese oh pere irail. Nan Nazi Germany—oh pil Angola, Malawi, Mozambique, oh sahpw tohto teikan—kaun en wehi kan kin nantihong en kihsang Sounkadehdehn Siohwa kan. Ahpw met sohte kin pweida. Weksang met, sapwellimen Siohwa aramas akan nan sahpw pwuko kin wia tohtohla ni arail kin wiahki ehu oh kapinga mwaren Koht. Pwekida? Pwehki Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime tohnleng sarawi kan en pere oh kahluwa sapwellime aramas akan.—Ipru 1:14.
17. Ni soangen ahl dah kan me sapwellimen Koht tohnleng kan kin sewese kitail?
17 Pil patehng met, sapwellimen Siohwa tohnleng kan kak kahrehiong irail akan me kin kadipekelekele mehteikan en kohsang nanpwungen sapwellimen Siohwa aramas akan. (Madiu 13:41; 18:6, 10) Ekei pak kitail sohte kin ese, ahpw irail tohnleng kan kin kihsang soangen kahpwal akan me kin kerempwahla atail doadoahk ohng Koht, oh irail kin perekitail sang mehkan me pahn keper ohng atail nanpwungmwahu rehn Siohwa. Ahpw me keieu kesempwal, irail kin kahluwa kitail nan doadoahk en kalohki “rongamwahu poatopoat” ohng aramas koaros, iangahki wasa kan me doadoahk en kalohk kin wiawi ni irair akan me keper. (Kaudiahl 14:6) Kadehdepen sawas en tohnleng kan kin kalapw kohda nan sawasepen Paipel kan me Sounkadehdehn Siohwa kan kin wiahda.a Soangen irair akan me duwehte met kin wiawi pak tohto me kahrehda kitail sohte kak nda me mepwukat pein wiawi ni soh kahrepe.
18. (a) Dahme kitail anahne wia pwe kitail en kak ale sawas sang tohnleng kan? (b) Dahme kitail pahn tehkpene nan artikel en mwuhr?
18 Pwe kitail en kin alialehte sawas oh perepe sang rehn tohnleng kan, kitail anahne en doulahte mwowe oh kapikapinga mwaren Siohwa mehnda ma kitail kin lelohng uhwong kan. Tamataman me sapwellimen Koht tohnleng kan kin sinsile irail akante “me kin wauneki [Siohwa].” Dahme met kasalehda? Dahkot lahng Koht, oh iaduwen kitail kak kakairada irair wet? Dahme kahrehda Koht emen me limpoak pahn men kitail en lahng ih? Kitail pahn koasoiahpene peidek pwukat nan artikel en mwuhr.
[Nting tikitik me mi pah]
a Kilang pwuhko Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom (Sounkadehdehn Siohwa kan—Sounkair kan en Wehin Koht), pali 550; 2005 Yearbook of Jehovah’s Witnesses (2005 Pwuhken Pahr en Sounkadehdehn Siohwa kan), pali 53-54; The Watchtower (Kahn Iroir en lokaiahn wai), March 1, 2000, pali 5-6; January 1, 1991, pali 27; oh February 15, 1991, pali 26.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Soangen kahpwal dah kan me Depit anahne powehdi ni ahnsou me e wia mwahnakapw emen?
• Duwehte Depit, dahme kitail kin keieu kesempwaliki?
• Ia atail madamadau ohng me pid mihding en Kristian akan?
• Iaduwen Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime tohnleng akan pwehn sewese kitail?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 13]
(For fully formatted text, see publication)
Rama
Kad
Siklak
Kipeon
Nop
Serusalem
Pedleem
Adullam
Keila
Epron
Sip
Ores
Karmel
Maon
Engkedi
Sehden Mehla
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 13]
Map: Poahsoanda pohn map kan me Pictorial Archive copyright (Near Eastern History) Est. oh Survey en Israel
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 13]
Pil ahnsou me e kin wie rukurukseli Depit kin kapinga mwaren Siohwa
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 15]
Kitail kin ale kakehlepen atail pwoson ni atail kin rong duwen ekspiriens en kakehl kan me kin kohda ni tuhpenehn Kristian akan.