Kuzuru Sokwe wa Mlimani — Watchtower MAKTABA KWENYE MTANDAO

Kuzuru Sokwe wa Mlimani

Na mleta habari wa Amkeni! katika Tanzania

NI KARIBU 320 pekee wanaoishi katika eneo la volkano kwenye mpaka wa Rwanda na Jamhuri ya Demokrasia ya Kongo. Wengineo 300 hukaa katika msitu usiopenyeka huko Uganda. Wao ni sokwe wa mlimani—miongoni mwa mamalia waliohatarishwa zaidi ulimwenguni!

Mwanazuolojia Mmarekani Dian Fossey alichangia sana katika kuamsha hangaiko la umma juu ya maangamizi ya viumbe hawa. Fossey alikuja Afrika mwisho-mwisho wa miaka ya 1960 kufanya uchunguzi juu ya sokwe wa mlimani. Wakati huo walikuwa wakitoweka haraka likiwa tokeo la uwindaji usio halali. Mwanasayansi huyu mjasiri aliishi maisha ya kitawa katika Milima ya Virunga, akifanya urafiki na sokwe walioishi hapo. Fossey alichapisha matokeo ya uchunguzi wake katika makala za magazeti na katika kile kitabu Gorillas in the Mist. Muda ulipopita, aliazimia hata zaidi kulinda marafiki wake wenye manyoya, akipiga vita kikweli dhidi ya wawindaji wasio halali. Hata hivyo, alikuja kuwa jeruhi wa mapambano yake mwenyewe na kuuawa kimakusudi na mshambuliaji asiyejulikana katika mwaka wa 1985.

Tukiwa tumechochewa na tumaini la kujionea viumbe hawa wenye amani, katika mwaka wa 1993, mke wangu nami tuliamua kujasiria kuingia ndani ya kao la sokwe. Tafadhali, turuhusu tukusimulie tukio letu.

Laanza wakati ambapo kiongozi wetu atupeleka kuupanda mlima wa kivolkano Visoke wenye urefu wa meta 3,700 kuanzia kwenye shina kufikia ukingo wa Mbuga ya Taifa ya Volkano, katika Rwanda kwa muda wa saa moja. Tunapokuwa na pindi ya kupumzika, viongozi wetu wanatuelezea jinsi tupaswavyo kujiendesha miongoni mwa sokwe. Twaambiwa kwamba ni wageni wanane tu kwa siku wanaoruhusiwa kuzuru kikundi hiki cha wanyama. Hii hupunguza hatari ya wao kupatwa na maradhi na pia huzuia vurugu za kisilika.

“Mara tuingiapo kwenye msitu,” kiongozi mmoja atukumbusha, “lazima sauti zetu ziwe za chini. Hili litatusaidia kuwaona wanyama wengine na ndege katika msitu, kwa kuwa kwa kuongezea hawa sokwe wa mlimani, kuna tumbili, mindi, kulungu, tembo, na hata nyati.”

Pia twajulishwa kwamba kuna upupu na chungu wanaouma katika mbuga na kwamba huenda tukalazimika kutembea katika kichaka chenye kujaa ukungu na matope. Twatazamana na mke wangu. Hatujajiandaa kwa hilo! Lakini viongozi hao wenye urafiki wanatusaidia kwa kutuazima mavazi ya mvua na viatu.

Ndipo kiongozi wetu atuelezea kwamba sokwe hupatwa kwa urahisi sana na maradhi ya binadamu na kwamba ili kuwalinda, mtu yeyote ambaye ni mgonjwa au anayejua kuwa ana ugonjwa wa kuambukiza hapaswi kuja. “Ikiwa unahisi kukohoa au kuchemua huku ukiwa na sokwe, tafadhali geuka mbali kutoka kwa wanyama hao na jaribu kufunika pua na kinywa chako,” asema mmojawapo wa wale viongozi. “Kumbuka! Sisi ni wageni-waalikwa katika makao yao yaliyojaa ukungu.”

Karibu vya Kutosha Kuwagusa!

Kupanda kwazidi kwenda wima. Twafikia mwinuko kutoka usawa wa bahari wa meta 3,000. Oksijeni yapungua, ikifanya iwe vigumu kupumua, na vijia ni vyembamba. Lakini twaweza kufurahia urembo wa mti hagenia, wenye matawi yaliyosambaa kimlalo, yaliyojaa ukuzi mnene wa kuvumwani, kangaga, na okidi. Inapatia huu msitu uzuri wa kiparadiso.

Viongozi sasa waanza kutafuta mahali ambapo sokwe walionekana siku iliyotangulia, ijapokuwa sokwe wako mwendoni daima wakitafuta chakula kibichi. “Tazama pale!” mtu fulani asema kwa mshangao. Chini kwenye mimea iliyo myororo kuna mkeka ambao ni kitanda, au kiota cha sokwe mwenye mgongo wa rangi ya fedha.

“Anaitwa Umugome,” aeleza kiongozi. “Wakati sokwe wa kiume anapokaribia umri wa miaka 14, mgongo hugeuka kuwa mweupe kama fedha. Ndipo yeye huonwa kuwa kiongozi wa kikundi. Ni sokwe mwenye rangi ya fedha tu ambaye hujamiiana na sokwe wote wa kike. Walio na umri mdogo zaidi wajaribupo kujamiiana hufukuzwa mara! Hata hivyo, ikiwa mpinzani afaulu kuua huyu sokwe mwenye rangi ya fedha, huua pia wazao wote. Kisha, kiongozi mpya huchukua hatamu na kutokeza wazao na sokwe wa kike walio katika kikundi.”

“Sokwe aweza kuishi kwa muda gani?” auliza mtu mmoja katika kikundi chetu tunapofuata kiongozi ndani ya msitu maridadi wa mianzi.

“Mpaka karibu miaka 40” laja jibu tulivu.

“Sh! Sh!” mtu fulani anong’ona, anaposikia mguno wenye kina kirefu. “Ilikuwa nini? Sokwe?” La, lakini mojawapo wa viongozi anaguna kama sokwe, akijaribu kuamsha itikio. Lazima tuwe karibu sana!

Kwa kweli, kuna sokwe karibu 30, meta tano tu kutoka mahali tulipo! Twaambiwa tuchutame na kukaa kimya. “Usiwaelekezee kidole,” asihi kiongozi, “kwa kuwa waweza kufikiria kwamba unawarushia kitu fulani. Tafadhali msizungumze kwa sauti kubwa. Mnapopiga picha, tembeeni polepole na kwa uangalifu, na msitumie mmuliko.”

Tuko karibu vya kutosha kuwagusa! Lakini kabla yeyote hajawagusa, kiongozi anong’ona: “Msiwaguse!” Mara tu baada ya kusema hivyo sokwe wadogo kadhaa wanafika na kuanza kututazama. Kiongozi awapiga kwa uanana kwa tawi dogo, na sokwe wachanga wadadisi wajibingirisha chini ya mteremko, wakipigana mweleka kama watoto wadogo. “Mama” aingilia kati wakati mchezo unapokuwa wenye fujo.

Yule sokwe mwenye mgongo wa rangi ya fedha atuangalia kutoka kwa umbali. Kwa ghafula, ajongea karibu nasi na kuketi, meta chache tu kutoka mahali tunapoketi. Ni mkubwa mno na lazima awe ana uzani unaokaribia kilogramu 200! Anashughulika sana na kula hivi kwamba hatupatii uangalifu mwingi, ijapokuwa ni mwangalifu. Kwa kweli, kula ni utendaji ulio mkuu miongoni mwa sokwe! Sokwe mwenye mgongo wa rangi ya fedha aweza kula kufikia kilogramu 30 za chakula kwa siku. Na kila mnyama katika kikundi anashughulika kutafuta chakula kutoka asubuhi hadi jioni. Nyakati nyingine mtu aweza kuwaona wakipigania “vitu vizuri-vizuri” walivyopata.

Chakula wakipendacho zaidi ni uboho wa ule mmea mkubwa uitwao senecio. Pia wao hufurahia figili-mwitu, mizizi ya mimea fulani, na machipukizi ya mwanzi. Nyakati nyingine hata hutengeneza “kachumbari” wakichanganya machipukizi ya mwanzi na majani mabichi ya mibaruti, upupu, majani makavu na namna mbalimbali za mizizi na mizabibu. “Kwa nini sokwe hawachomwi na upupu wanaobamba na kusafisha?” auliza mtu fulani. Kiongozi afafanua: “Wana utando mnene wa ngozi kwenye upande wa ndani wa viganja vyao.”

Tunafurahia mandhari hii nzuri wakati ambapo, kwa ghafula, dume mkubwa mno anasimama kwa miguu yake ya nyuma, apiga kifua chake konde, na kutoa sauti yenye kuogofya, yowe yenye kutisha! Akimbia kuelekea mojawapo wa viongozi, na kusimama ghafula kabla tu ya kumfikia. Amkodolea macho vikali yule kiongozi! Lakini kiongozi wetu haoni hofu. Badala yake anachutama, anaguna na kujongea nyuma polepole. Yaonekana ni kama sokwe huyu mwenye mgongo wa rangi ya fedha alitaka tu kutuvutia kwa nguvu na mamlaka yake. Kwa kweli alifaulu!

Viongozi sasa watuonyesha ishara ya kuwa tayari ili kuondoka. Tumetumia zaidi ya muda wa saa moja pamoja na viumbe hawa wa ajabu, wenye amani, tukiwa wageni-waalikwa “katika ukungu.” Ingawa fupi, ziara yetu imekuwa mojawapo ya mambo yaliyoonwa yasiyosahaulika. Hatuwezi kukosa kufikiria ahadi ya Biblia ya ulimwengu mpya unaokuja, ambamo katika huo mwanadamu na hayawani watadumu kwa amani pamoja!—Isaya 11:6-9.

[Ramani katika ukurasa wa 18]

Eneo la Sokwe wa Mlimani

JAMHURI YA DEMOKRASIA YA KONGO

Ziwa Kivu

UGANDA

RWANDA

AFRIKA

Eneo Limeongezwa Ukubwa

[Picha katika ukurasa wa 18 zimeandaliwa na 18]