Kumtunza Mtunzaji—Jinsi Wengine Wawezavyo Kusaidia

“LAWRIE nami tumefunga ndoa kwa miaka 55—muda mrefu—na hiyo imekuwa miaka yenye kufurahisha kama nini! Kama ningeweza kumtunza nyumbani, ningefanya hivyo. Lakini afya yangu ilianza kudhoofika. Mwishowe, nililazimika kumpeleka katika makao ya utunzaji. Maumivu ya kihisia-moyo ya kueleza jambo hilo hunilemea kabisa. Nampenda na kumstahi sana nami humtembelea mara nyingi iwezekanavyo. Kihalisi, siwezi kusaidia zaidi.”—Anna, mwanamke mwenye umri wa miaka 78 ambaye kwa zaidi ya miaka 10 amemtunza mumeye ambaye ana maradhi ya Alzheimer na ambaye pia amemtunza binti yake mwenye ugonjwa wa Down kwa miaka 40 ambayo imepita.a

Kisa cha Anna ni cha kawaida sana. Uchunguzi mmoja uliofanywa katika Visiwa vya Uingereza ulifunua kwamba “katika marika fulani (miaka ya 40 na 50) mwanamke mmoja kati ya kila wanawake wawili ni mtunzaji.” Kama ilivyojadiliwa mapema, mvurugo wa kihisia-moyo na matatizo ambayo watunzaji hukabili yaweza kuonekana nyakati nyingine kama hayawezi kuvumilika.

“Nafikiri angalau asilimia 50 ya watunzaji hushuka moyo katika mwaka wa kwanza wa utunzaji,” asema Dakt. Fredrick Sherman, wa Shirika la Marekani la Matatizo na Magonjwa ya Walio Wazee-Wazee. Kwa wenzi wa ndoa walio wazee-wazee kama Anna, nguvu zao na afya zao zinazodhoofika zenyewe zaweza kufanya iwe vigumu zaidi kwao kushughulikia hali.

Ili kusaidia watunzaji wakabili madaraka yao, twahitaji kutambua mahitaji yao. Hayo ni yapi, nasi twawezaje kuyatimiza?

Watunzaji Wahitaji Kuzungumza

“Nilihitaji kitulizo,” akasema mwanamke mmoja aliyesaidia kumtunza rafiki yake aliyekuwa akifa. Kama ilivyoonyeshwa katika makala inayotangulia, mara nyingi ni rahisi kukabili na kushughulikia matatizo mtu akiweza kuyazungumzia na rafiki mwenye ufahamu. Watunzaji wengi ambao huhisi wamenaswa na hali zao hupata kwamba kuzungumza juu ya hali zao husaidia kuelewesha hisia zao na kuondoa mkazo waliokuwa nao.

“Nilithamini sana wakati marafiki walipotambua kwamba sote wawili tulihitaji kutiwa moyo,” akumbuka Jeanny juu ya wakati ambapo alikuwa akimtunza mume wake. Yeye aeleza kwamba wale wanaoandaa utunzaji wahitaji kitia-moyo na nyakati nyingine, mtu wa kuwasikiliza kwa hisia-mwenzi na kuwafariji. Hjalmar, aliyesaidia kutunza ndugu-mkwe wake aliyekuwa mgonjwa, akubali: “Nilihitaji mtu ambaye angesikiliza hofu na matatizo yangu na kuelewa jinsi nilivyohisi.” Kuhusu rafiki wa karibu, Hjalmar aongezea: “Nilifurahia sana kumtembelea, hata kwa nusu saa tu. Alikuwa akinisikiliza. Alijali sana. Nilifarijika sana baada ya hapo.”

Watunzaji waweza kupata kitia-moyo kingi kutoka kwa msikilizaji mwenye ufahamu. ‘Uwe mwepesi sana juu ya kusikia, wa polepole juu ya kusema,’ Biblia yashauri kwa hekima. (Yakobo 1:19) Ripoti moja katika The Journals of Gerontology ilifunua kwamba “kujua tu kwamba unategemezwa mara nyingi kwatosha kukufariji sana.”

Lakini, mbali na usikilizi mzuri na utegemezo, watunzaji wanahitaji nini kingine?

Kuandaa Msaada Wenye Kutumika

“Mgonjwa na familia hunufaika na njia yoyote ile ambayo upendo na kitia-moyo zaweza kuonyeshwa,” aonelea Dakt. Ernest Rosenbaum. Kwanza, “upendo na kitia-moyo” zaweza kuonyeshwa mtu anapozuru kibinafsi, wakati wa kuongea kwa simu, au katika barua fupi (labda ikiandamana na maua au zawadi fulani).

“Nilifarijika marafiki wetu walipotutembelea kifupi,” akumbuka Sue juu ya utegemezo ambao familia yake ilipokea wakati ambapo baba yake alikuwa akifa kwa maradhi ya Hodgkin. “Mmoja wa marafiki wangu,” aendelea kusema, “alijibu simu na kusaidia kufua nguo na kuzipiga pasi.”

Kutegemeza watunzaji kwaweza, na kwapaswa, kutia ndani msaada hususa wenye kuonekana. Elsa akumbuka: “Niliona kuwa jambo la msaada marafiki waliponisaidia kwa njia yenye kutumika. Wao hawakusema tu: ‘Kama kuna kitu niwezacho kufanya, nijulishe.’ Badala ya hivyo, wao walisema: ‘Naenda dukani. Nikuletee nini?’ ‘Je, nitunze bustani yako?’ ‘Naweza kuketi na mgonjwa na kumsomea.’ Jambo jingine tuliloona kuwa lenye kutumika lilikuwa ni kupanga wageni waandike ujumbe katika kitabu wakati rafiki yangu mgonjwa alipokuwa amechoka au kama alikuwa amelala usingizi. Kufanya hivyo kulitufanya sisi sote tuwe na furaha.”

Kutoa msaada hususa kwaweza kutia ndani kufanya kazi zozote zile za nyumbani. Rose aeleza: “Nilithamini misaada ya kutandika vitanda, kuandika barua za mgonjwa, kuwakaribisha wageni wa mgonjwa, kupata dawa, kuosha na kutengeneza nywele, kuosha vyombo.” Familia na marafiki waweza pia kusaidia mtunzaji kwa kuchukua zamu ya kutayarisha chakula.

Mahali ifaapo, waweza kuwa msaada wenye kutumika kusaidia na mambo ya msingi ya utunzaji. Kwa mfano, mtunzaji aweza kuhitaji msaada wa kumlisha au kumwogesha mgonjwa.

Washiriki wa familia wenye kujali waweza kuandaa msaada wenye kutumika katika hatua za mapema za ugonjwa, lakini vipi kama huo ni ugonjwa wa kusedeka? Tukinaswa na ratiba zetu zenye shughuli nyingi, ni rahisi kwetu kusahau mkazo unaoendelea—na labda wenye kuongezeka—ambao watunzaji wanakabili. Lingekuwa jambo lenye kuhuzunisha kama nini ikiwa utegemezo wenye kuhitajika sana ungeanza kwisha!

Jambo hilo likitendeka, inaweza kufaa kwa mtunzaji kuitisha mkutano wa familia ili kujadili utunzaji wa mgonjwa. Mara nyingi inawezekana kuomba msaada wa marafiki na watu wa ukoo ambao wameonyesha kwamba wako tayari kusaidia. Hivyo ndivyo Sue na familia yake walivyofanya. “Mahitaji yalipotokea,” yeye aeleza, “tulikumbuka wale ambao walikuwa wamesema wanaweza kusaidia na kuwapigia simu. Tulihisi kwamba twaweza kuwaomba msaada.”

Wape Wakati wa Kupumzika

“Ni muhimu kabisa,” chasema kitabu The 36-Hour Day, “kwako wewe [mtunzaji] na kwa [mgonjwa wako]—kwamba uwe na pindi za kawaida za ‘kuacha’ utunzaji wako wa muda wa saa 24 wa mtu aliye mgonjwa wa kusedeka. . . . Kuchukua wakati wa kupumzika, wa kutomtunza [mgonjwa], ni mojawapo ya mambo yaliyo muhimu zaidi uwezayo kufanya ili uweze kuendelea kumtunza mtu.” Je, watunzaji wakubaliana na hilo?

“Bila shaka ndiyo,” ajibu Maria, ambaye alisaidia kumtunza rafiki wa karibu aliyekuwa akifa kwa kansa. “Pindi kwa pindi, nilihitaji ‘kupata nafasi ya kupumzika’ na mtu mwingine kumtunza kwa muda fulani.” Joan, anayemtunza mume wake ambaye ana maradhi ya Alzheimer, pia anakubaliana na wazo hilo. “Mojawapo ya mahitaji yetu makubwa kabisa,” yeye asema, “ni kupata vipindi vya kupumzika mara kwa mara.”

Lakini, wao wawezaje kupata nafasi ya kupumzika kutoka kwa mkazo wa madaraka yao? Jennifer, aliyesaidia kutunza wazazi wake walio wazee-wazee, aonyesha jinsi alivyopata kitulizo: “Rafiki wa familia nyakati nyingine alimchukua mama kwa siku nzima ili kutupa nafasi ya kupumzika.”

Huenda ukaweza kumpa mtunzaji nafasi ya kupumzika kwa kujitolea kumchukua mgonjwa kwa muda fulani, kama inawezekana kufanya hivyo. Joan asema: “Naburudika sana mtu amchukuapo mume wangu ili niwe peke yangu kwa muda.” Kwa upande mwingine, unaweza kutumia wakati na mgonjwa nyumbani kwake. Vyovyote vile, fanya iwezekane kwa mtunzaji kupata pumziko analohitaji sana.

Lakini, kumbuka kwamba si rahisi sikuzote kwa watunzaji kupata nafasi ya kupumzika. Wao wanaweza kuhisi hatia ya kuwaacha wapendwa wao. “Si rahisi kuacha hali hiyo na kushiriki katika tafrija au kupumzika,” akubali Hjalmar. “Nilihisi kwamba nataka kuwa hapo wakati wote.” Lakini alipata utulivu mkubwa wa akili kwa kuchukua wakati wa kupumzika wakati ambapo ndugu-mkwe wake hakuhitaji msaada sana. Wengine wamepanga ili wapendwa wao watunzwe katika kituo cha utunzaji cha watu wazima cha wakati wa mchana kwa muda wa saa chache.

Mwisho wa Ugonjwa Wote

Kwa hakika, kumtunza mpendwa ambaye ni mgonjwa sana ni daraka kubwa sana. Hata hivyo, kumtunza mpendwa kwaweza kuwa na hisia yenye utimizo na kwenye kuridhisha sana. Watafiti na vilevile watunzaji waonyesha faida ni uhusiano imara wa familia na marafiki. Daima, watunzaji hujifunza sifa mpya na uwezo mpya. Wengi hupata manufaa za kiroho pia.

Jambo muhimu zaidi, Biblia yaonyesha kwamba Yehova na Mwana wake, Yesu Kristo, ndio watunzaji wenye huruma zaidi. Unabii wa Biblia watuhakikishia kwamba mwisho wa magonjwa, mateseko, na vifo vyote u karibu. Karibuni, Muumba wa mwanadamu mwenye kujali atawathawabisha wakazi wa dunia wenye uadilifu kwa kuwapa uhai wa milele katika ulimwengu mpya wenye afya kamili—ambamo “hapana mwenyeji atakayesema, Mimi mgonjwa.”—Isaya 33:24; Ufunuo 21:4.

[Maelezo ya Chini]

[Blabu katika ukurasa wa 11]

Hali-njema ya mgonjwa hutegemea kwa njia ya moja kwa moja hali-njema ya mtunzaji

[Blabu katika ukurasa wa 12]

Utegemezo wa marafiki wazuri utasaidia sana kukuendeleza kupitia nyakati zilizo ngumu zaidi

[Sanduku katika ukurasa wa12]

Kutoa Utunzaji Kwaweza Kuthawabisha

‘KUTHAWABISHA?’ wengine huenda wakajiuliza. ‘Kunaweza kuthawabishaje?’ Tafadhali ona yale ambayo watunzaji wafuatao waliliambia Amkeni!:

“Kuacha mifuatio yako mwenyewe na tamaa zako hakumaanishi kwamba hutakuwa na furaha sana. ‘Kuna furaha zaidi katika kutoa kuliko kulivyo katika kupokea.’ (Matendo 20:35) Inaweza kuridhisha sana kumtunza mtu umpendaye.”—Joan.

“Nilishukuru kwamba niliweza kumsaidia dada yangu na ndugu-mkwe wakati walipohitaji msaada kwelikweli—bila wao kuweza kulipia. Ilitufanya tukaribiane zaidi. Natumaini kwamba siku moja naweza kutumia ustadi niliopata kusaidia mtu mwingine aliye katika hali kama hiyo.”—Hjalmar.

“Kama ambavyo nimemwambia rafiki yangu mgonjwa, Betty, zaidi ya mara moja, nilipata mengi zaidi kuliko yale niliyotoa. Nilijifunza kuwa na hisia mwenzi na subira. Nilijifunza pia kwamba inawezekana kudumisha mtazamo ufaao chini ya hali zilizo ngumu zaidi.”—Elsa.

“Nilikuwa mtu mwenye nguvu zaidi kiroho. Nilipata kujua vizuri zaidi jinsi ilivyo kumtegemea Yehova Mungu kila siku na kuona akiridhisha mahitaji yangu.”—Jeanny.

[Sanduku katika ukurasa wa 13]

Unapozuru Mtunzaji:

• Sikiliza kwa hisia-mwenzi

• Toa pongezi yenye kutoka moyoni

• Toa msaada hususa

[Picha katika ukurasa wa 10]

Tegemeza watunzaji kwa kununua vitu kwa niaba yao na kuwapikia au kwa kuwasaidia kumtunza mgonjwa