Kutayarisha Muhtasari

NDUGU wengi wanapopata mgawo wa kutoa hotuba, wao hujitaabisha kuandika hotuba yote, kuanzia utangulizi hadi umalizio. Kabla ya kumaliza kutayarisha hotuba hiyo, labda tayari wameiandika upya mara nyingi. Hiyo inaweza kuchukua muda mwingi sana.

Je, wewe hutayarisha hotuba kwa njia hiyo? Je, ungependa kujifunza njia rahisi ya kutayarisha hotuba? Ukijifunza kutayarisha muhtasari wa hotuba, hutahitaji tena kuandika hotuba yote. Na utapata muda zaidi wa kufanya mazoezi ya kutoa hotuba hiyo. Itakuwa rahisi zaidi kutoa hotuba, na pia watu watazifurahia zaidi na kuchochewa zaidi.

Bila shaka, muhtasari wa msingi huandaliwa kwa ajili ya hotuba za watu wote zinazotolewa kutanikoni. Lakini hotuba nyingine hazina muhtasari. Unaweza kupewa tu mgawo wa kuzungumzia kichwa fulani. Au unaweza kupewa mgawo wa kuzungumzia habari fulani iliyochapishwa. Nyakati nyingine huenda ukapewa maagizo machache tu. Kwa hotuba zote kama hizo, unahitaji kutayarisha muhtasari wako mwenyewe.

Kielelezo ambacho kiko kwenye ukurasa 41 kinaonyesha jinsi unavyoweza kupanga muhtasari mfupi wa hotuba. Mambo makuu yanaanzia kushoto kabisa na yameandikwa kwa herufi kubwa. Chini ya kila jambo kuu kuna habari ambazo zinaliunga mkono. Mambo ya ziada yanayofafanua habari hizo yameorodheshwa chini yake nayo yameingia ndani kidogo kutoka kushoto. Chunguza muhtasari huu kwa uangalifu. Utaona kwamba mambo makuu mawili yanahusiana moja kwa moja na kichwa kikuu. Pia zile habari zilizoorodheshwa chini ya mambo makuu si habari za kupendeza tu. Badala yake, kila moja inaunga mkono jambo kuu.

Huenda muhtasari unaotayarisha usifanane kabisa na kielelezo hicho. Lakini ukifahamu kanuni zinazohusika, utaweza kupanga muhtasari wako vizuri na kutayarisha hotuba nzuri bila kutumia muda mrefu mno. Sasa utayarisheje?

Chunguza, Chagua, na Upange Muhtasari wa Hotuba

Unahitaji kichwa kikuu cha hotuba. Kichwa kikuu si habari fulani inayotajwa tu kwa neno moja. Kichwa kikuu ndilo wazo kuu unalotaka kuzungumzia, na kinaonyesha jinsi unavyotaka kuzungumzia habari hiyo. Kama umepewa kichwa kikuu, chunguza kila neno kuu kwa makini. Ikiwa utatoa hotuba ambayo tayari ina kichwa kikuu pamoja na habari iliyochapishwa, soma habari hiyo ukifikiria kile kichwa kikuu. Ukipewa hotuba yenye habari fulani tu, basi ni juu yako kuchagua kichwa kikuu. Lakini inafaa kufanya utafiti kabla ya kukichagua. Ukiwa macho, utapata vichwa vikuu vya kutumia.

Unapofuata madokezo hayo, jiulize hivi pindi kwa pindi: ‘Kwa nini habari hii ni muhimu kwa wasikilizaji? Kusudi langu ni nini?’ Kusudi si kuzungumza tu au kutoa hotuba yenye kupendeza, bali ni kuwafaidi wasikilizaji. Kusudi lako linapokuwa wazi, liandike. Kila mara jikumbushe kusudi hilo unapotayarisha.

Baada ya kujua kusudi lako na kuchagua kichwa kinachopatana nalo (au kuchunguza jinsi kichwa ulichopewa kinavyopatana na kusudi hilo), unaweza kufanya utafiti. Tafuta habari ambayo hasa itawafaidi wasikilizaji. Usitaje tu mambo kwa ujumla, lakini tafuta mambo ambayo yanaarifu na kuwasaidia kwelikweli. Fanya utafiti kwa kadiri inayofaa. Mara nyingi utapata habari nyingi kuliko unavyoweza kutumia, basi utahitaji kuchagua habari zinazofaa.

Tambua mambo makuu ambayo unataka kuzungumzia ili kufafanua kichwa kikuu na kutimiza kusudi lako. Mambo hayo yatakuwa msingi wa hotuba yako na muhtasari wa hotuba. Mambo makuu yawe mangapi? Labda mawili yanatosha hotuba fupi, na mara nyingi matano yanatosha hata hotuba ya muda wa saa nzima. Inaelekea wasikilizaji hukumbuka zaidi mambo makuu kama ni machache.

Baada ya kuweka akilini kichwa kikuu na mambo makuu, panga habari za utafiti uliofanya. Amua ni habari gani zinazolingana moja kwa moja na mambo makuu. Chagua habari za ziada ambazo zitafanya hotuba yako ipendeze. Unapochagua maandiko yanayohusiana na mambo makuu, fikiria habari ambazo zitakusaidia kusababu juu ya maandiko hayo kwa njia inayofaa. Weka kila habari chini ya jambo kuu linaloihusu habari hiyo. Ikiwa baadhi ya habari hizo hazipatani na yoyote kati ya yale mambo makuu, usizitumie—hata kama zinapendeza sana—au uziweke ukazitumie pindi nyingine. Tumia tu habari inayofaa zaidi. Ukijaribu kutumia habari nyingi mno, itakubidi uzungumze haraka mno na hotuba yako itakuwa ya kijuu-juu tu. Ni afadhali kutumia mambo machache yenye kufaidi sana wasikilizaji na uhakikishe unafanya vizuri. Usipitishe wakati.

Kama hujapanga hotuba yako kufikia wakati huu, panga habari zake kwa njia inayoeleweka. Luka, mwandishi wa Injili, alifanya hivyo. Baada ya kukusanya mambo mengi yaliyohusu habari yake, aliyaandika kwa “utaratibu wenye kufuatana vizuri.” (Luka 1:3) Unaweza kupanga hotuba yako kwa kufuatana na tarehe ya matukio unayozungumzia au kwa kuzungumzia kila jambo kuu. Labda unaweza kuzungumzia jambo fulani na matokeo yake au tatizo fulani na suluhisho lake, ikitegemea njia itakayokuwa na matokeo zaidi ili utimize kusudi lako. Usirukeruke kutoka habari moja hadi nyingine. Uwaongoze wasikilizaji waelewe habari moja hadi nyingine kwa njia ambayo ni rahisi kufuata. Uthibitisho unaotolewa unapasa kuwasaidia wasikilizaji wafikie uamuzi unaofaa. Unapopanga habari zako, fikiria jinsi hotuba yako itakavyosikika kwa wasikilizaji. Je, watafuata mazungumzo yako kwa urahisi? Je, watachochewa kufuata mambo wanayosikia, kulingana na kusudi lako?

Kisha, tayarisha utangulizi unaoamsha upendezi na ambao unaonyesha wasikilizaji kwamba habari ambayo utazungumzia itawafaidi sana. Inaweza kufaa kuandika sentensi chache za kwanza. Hatimaye, panga mwisho wenye kuchochea unaopatana na kusudi lako.

Ukitayarisha muhtasari wako wa hotuba mapema ifaavyo, utakuwa na wakati wa kuiboresha kabla ya kuitoa. Huenda ukaona inafaa kukazia mambo fulani kwa kutumia idadi, mfano, au jambo fulani lililoonwa. Wasikilizaji wanaweza kuona kwa urahisi jinsi habari hiyo inavyowahusu ukitaja jambo fulani lililotukia karibuni au habari fulani ya kwenu inayowapendeza. Unapopitia hotuba yako, unaweza kuona njia nyingine za kufanya habari hiyo ifae wasikilizaji. Kuchunguza hotuba hiyo mara kwa mara na kuiboresha ni muhimu ili iwe na matokeo mazuri.

Baadhi ya wasemaji wanaweza kuhitaji maandishi mengi kuliko wengine. Lakini ukipanga hotuba yako iwe na mambo makuu machache tu, na kuondoa mambo ambayo hayahusiani moja kwa moja na mambo hayo makuu, na upange hotuba hiyo kwa njia ambayo ni rahisi kuelewa, utaona kwamba baada ya kupata uzoefu kidogo, hutahitaji kuandika hotuba yote. Hiyo itaokoa wakati kama nini! Na hotuba zako zitakuwa bora. Itakuwa dhahiri kwamba kwa kweli unafaidika na elimu ya Shule ya Huduma ya Kitheokrasi.