VAHE 8
Kau Faifekau ʻo e Ongoongo Leleí
NAʻE ʻomai ʻe Sihova ha faʻifaʻitakiʻanga haohaoa ke tau muimui ai—ʻa hono ʻAló, ʻa Sīsū Kalaisi. (1 Pita 2:21) ʻI he taimi ʻoku hoko ai ha taha ko ha muimui ʻo Sīsū, ʻoku malangaʻi ʻe he tokotaha ko iá ʻa e ongoongo leleí ʻi he tuʻunga ko e taha ʻo e kau faifekau ʻa e ʻOtuá. ʻI hono fakahaaʻi ʻe hoko eni ʻo fakaivifoʻou fakalaumālié, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Haʻu kiate au, ʻa kimoutolu kotoa ʻoku ongosia mo mafasiá, pea te u fakaivifoʻou kimoutolu. Mou fua ʻeku ʻioké pea ako meiate au, he ʻoku ou anga-malū mo loto-fakatōkilalo, pea te mou maʻu ha fakaivifoʻou kiate kimoutolu.” (Māt. 11:28, 29) Ko ʻene talaʻofá kuo ʻikai tō-kelekele ia ki ha taha pē kuó ne tali ʻa e fakaafe ko iá!
2 ʻI hono tuʻunga ko e Faifekau Pule ʻa e ʻOtuá, naʻe ui ʻe Sīsū ha faʻahinga pau ke hoko ko hono kau muimui. (Māt. 9:9; Sione 1:43) Naʻá ne akoʻi kinautolu ʻi he ngāue fakafaifekaú pea tuku atu ke nau fai ʻa e ngāue tatau mo ia naʻá ne faí. (Māt. 10:1–11:1; 20:28; Luke 4:43) Ki mui ai, naʻá ne fekau atu ha toko 70 kehe ke nau kau ʻi hono talaki ʻa e ongoongo lelei fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (Luke 10:1, 8-11) ʻI he taimi naʻe fekau atu ai ʻe Sīsū ʻa e kau ākonga ko ení, naʻá ne tala ange kiate kinautolu: “ʻIlonga ʻa ia ʻoku fanongo kiate kimoutolú ʻokú ne fanongo kiate au. Pea ʻilonga ʻa ia ʻokú ne taʻetokaʻi kimoutolú ʻokú ne taʻetokaʻi foki mo au. ʻIkai ngata aí, ʻilonga ʻa ia ʻokú ne taʻetokaʻi aú ʻokú ne taʻetokaʻi foki mo Ia naʻá ne fekauʻi mai aú.” (Luke 10:16) ʻI he foungá ni, naʻe fakamamafaʻi ai ʻe Sīsū ʻa e mafatukituki ʻo e fatongia naʻe ʻoange ki he kau ākongá. Naʻa nau fakafofongaʻi ʻa Sīsū mo e ʻOtua Fungani Māʻolungá! Ko e meʻa tatau pē ia ʻe hoko ʻi he ʻahó ni kia kinautolu kotoa ʻoku nau tali ʻa e fakaafe ʻa Sīsū: “Haʻu ʻo muimui ʻiate au.” (Luke 18:22; 2 Kol. 2:17) Ko e faʻahinga kotoa ʻoku nau tali iá ʻoku nau maʻu ha fekau fakaʻotua ke malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá mo ngaohi ākonga.—Māt. 24:14; 28:19, 20.
3 Ko hono tali ʻa e fakaafe ʻa Sīsū ke muimui ʻiate iá, kuo tāpuakiʻi ai kitautolu ʻaki ʻa e “hoko ʻo ʻiloʻi” ʻa Sihova ko e ʻOtuá mo Sīsū Kalaisi. (Sione 17:3) Kuo akoʻi ai kitautolu ki he ngaahi founga ʻa Sihová. ʻI heʻene tokoní, kuo tau malava ai ke fakafoʻou hotau ʻatamaí, kofuʻaki ʻa e angaʻitangata foʻoú pea fakafehoanaki ʻetau tōʻongá mo e ngaahi tuʻunga māʻoniʻoni ʻa Sihová. (Loma 12:1, 2; ʻEf. 4:22-24; Kol. 3:9, 10) Ko ʻetau houngaʻia lolotó ʻoku ueʻi ai kitautolu ke fakatapui ʻetau moʻuí kia Sihova pea fakaʻilongaʻi ʻa e fakatapui ko iá ʻaki ʻetau papitaiso ʻi he vaí. ʻI heʻetau papitaisó, ʻoku fakanofo ai kitautolu ko e kau faifekau.
4 Manatuʻi maʻu pē ko e ngāue ki he ʻOtuá kuo pau ke fai ia ʻaki ʻa e nima taʻehalaia mo e loto-maʻa. (Saame 24:3, 4; ʻAi. 52:11; 2 Kol. 6:14–7:1) Fakafou ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí, kuo tau maʻu ai ha konisēnisi maʻa. (Hep. 10:19-23, 35, 36; Fkh. 7:9, 10, 14) Naʻe ekinaki ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he kau Kalisitiané ke nau fai ʻa e meʻa kotoa pē maʻá e lāngilangi ʻo e ʻOtuá koeʻuhí ke ʻoua ʻe fakatūkiaʻi ai ha niʻihi kehe. Naʻe fakahaaʻi ʻe he ʻapositolo ko Pitá ʻa e mahuʻinga ʻo e ʻulungaanga leleí ki hono ikunaʻi mai ʻaki ʻa e kau taʻetuí ki he moʻoní. (1 Kol. 10:31, 33; 1 Pita 3:1) ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi ha taha ke ne taau ke kau mo kitautolu ko ha faifekau ʻo e ongoongo leleí?
KAU MALANGA FOʻOU
5 Mei he taimi pē ʻokú ke kamata ako Tohi Tapu ai mo ha tokotaha mahuʻingaʻia, fakalototoʻaʻi ia ke ne talanoa ki he niʻihi kehé ʻa e meʻa ʻokú ne akó. ʻE lava ke ne talanoa mo hono kāingá, kaungāmeʻá, kaungāngāué mo e niʻihi kehé ʻi ha founga ʻikai anga-maheni. Ko ha sitepu mahuʻinga eni ʻi hono akoʻi ʻa e faʻahinga foʻoú ke hoko ko e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he tuʻunga ko e kau faifekau ʻo e ongoongo leleí. (Māt. 9:9; Luke 6:40) ʻI he tupu fakalaumālie ʻa e tokotaha foʻoú pea hoko ʻo pōtoʻi ʻi he faifakamoʻoni ʻi he founga ʻikai anga-mahení, ʻoku ʻikai ha veiveiua te ne fakahaaʻi ha holi ke kau ʻi he ngāue fakamalangá.
AʻUSIA ʻA E NGAAHI FIEMAʻÚ
6 Ki muʻa ke fakaafeʻi ha taha ke ʻalu mei he fale ki he fale ʻi he ʻuluaki taimí, ʻoku totonu ke ke fakapapauʻi ʻokú ne aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga taau ʻoku fiemaʻú. Ko ha taha ʻoku ō fakataha mo kitautolu ʻi he ngāue fakamalangá ʻokú ne fakahaaʻi fakahāhā ʻokú ne feohi mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko ia ai, ʻoku hā mahino kuó ne ʻosi ʻomai ʻene moʻuí ʻo fehoanakimālie mo e ngaahi tuʻunga māʻoniʻoni ʻa Sihová pea ʻe lava leva ai ke ne hoko ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaiso.
7 ʻI hoʻo ako mo ha tokotaha pea lāulea mo ia ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ngalingali te ke ʻiloʻi ai hono ngaahi tuʻungá. Te ke fakatokangaʻi nai ʻokú ne moʻui ʻo fehoanaki mo e meʻa kuó ne akó. Ka ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻe niʻihi ʻi he moʻui ʻa e tokotaha akó ʻe loto ʻa e kau mātuʻá ke nau lāulea fakataha ki ai mo kimoua.
8 ʻE fokotuʻutuʻu ʻe he sea ʻo e kulupu ʻo e kau mātuʻá ha mātuʻa ʻe toko ua (ko e taha ai ko ha mēmipa ʻo e kōmiti ngāué) ke lāulea ki he ngaahi meʻá ni fakataha mo koe mo e tokotaha ako Tohi Tapú. ʻI he ngaahi fakatahaʻanga ʻoku tokosiʻi ʻaupito ai ʻa e kau mātuʻá, ko ha mātuʻa mo ha sevāniti fakafaifekau taau ʻe lava ke na fai eni. Ko e ongo tokoua kuo filí ʻoku totonu ke na feinga ke fai ʻa e lāulea ko ení ʻo ʻoua ʻe toe toloi. Ko hono moʻoní, kapau te na ʻilo ki he holi ʻa e tokotaha akó ʻi ha fakataha ʻa e fakatahaʻangá, ʻe malava nai ke na talanoa kia koe mo hoʻo tokotaha akó hili ʻa e fakatahá. ʻOku totonu ke fai ia ʻi ha ʻātakai nonga. Ki muʻa ke fakaʻatā ʻa e tokotaha akó ke hoko ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaisó, kuo pau ke moʻoni eni:
(1) ʻOkú ne tui ko e Tohi Tapú ko e Folofola fakamānavaʻi ia ʻa e ʻOtuá.—2 Tīm. 3:16.
(2) ʻOkú ne ʻilo mo tui ki he ngaahi akonaki tefito ʻa e Folofolá koeʻuhi kapau ʻe ʻeke ange ha ngaahi fehuʻi, te ne tali ia ʻo fehoanaki mo e Tohi Tapú kae ʻikai fakatatau ki he ngaahi akonaki fakalotu loí pe ko ʻene ngaahi fakakaukau pē ʻaʻaná.—Māt. 7:21-23; 2 Tīm. 2:15.
(3) ʻOkú ne talangofua ki he fekau ʻa e Tohi Tapú ke feohi mo e kakai ʻa Sihová ʻi he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá kapau ʻoku malava ke ne fai pehē.—Saame 122:1; Hep. 10:24, 25.
(4) ʻOkú ne ʻiloʻi ʻa e akonaki ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo e fehokotaki fakasino taʻetāú, ʻo kau ai ʻa e tonó, mali tokolahí, mo e fakasōtomá, pea moʻui ʻo fehoanaki mo e ngaahi akonaki ko iá. Kapau ʻoku nonofo ha ongo meʻa, kuo pau ke na mali fakalao.—Māt. 19:9; 1 Kol. 6:9, 10; 1 Tīm. 3:2, 12; Hep. 13:4.
(5) ʻOkú ne talangofua ki hono tapui ʻe he Tohi Tapú ʻa e konaá pea ʻokú ne ʻatā mei he kotoa ʻo hono ngāueʻaki taʻefakafaitoʻo ʻa e ngaahi meʻa fakaenatula pe faʻu ʻe he tangatá ʻa ē ʻoku fakatupu maʻunimā pe ʻokú ne uesia ʻa e ʻatamaí.—2 Kol. 7:1; ʻEf. 5:18; 1 Pita 4:3, 4.
(6) ʻOkú ne ʻiloʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e fakaʻehiʻehi mei he ngaahi feohi koví.—1 Kol. 15:33.
(7) Kuo ʻikai ke ne toe mēmipa ʻi he ngaahi kautaha lotu loi kotoa naʻá ne kau nai ki aí. Kuo ʻikai ke ne toe ʻalu ki heʻenau ngaahi lotú mo kau pe poupou ki heʻenau ngaahi ngāué.—2 Kol. 6:14-18; Fkh. 18:4.
(8) ʻOkú ne mavahe fakaʻaufuli mei he kau ki he ngaahi meʻa fakapolitikale ʻo e māmaní.—Sione 6:15; 15:19; Sēm. 1:27.
(9) ʻOkú ne tui pea moʻui ʻo fakatatau ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he ʻAisea 2:4 ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻa e ngaahi puleʻangá.
(10) ʻOkú ne loto moʻoni ke hoko ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.—Saame 110:3.
9 Kapau ʻoku ʻikai fakapapauʻi ʻe he mātuʻa ʻe toko uá ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa e tokotaha akó fekauʻaki mo ha taha ʻo e ngaahi meʻá ni, ʻoku totonu ke na ʻeke ange, ʻo ngāueʻaki nai ʻa e ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku haá ko ha makatuʻunga ki he lāuleá. ʻOku mahuʻinga ke ne mahinoʻi ko e faʻahinga ʻoku kau fakataha mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi heʻenau ngāue fakamalangá kuo pau ke nau moʻui ʻo fehoanaki mo e ngaahi fiemaʻu ko ʻeni ʻa e Tohi Tapú. Ko e meʻa te ne leaʻakí ʻe tokoni ia ki he mātuʻa ʻe toko uá ke na fakapapauʻi pe ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻamanekina meiate iá pea ʻokú ne taau ʻo aʻu ki ha tuʻunga feʻunga ke kamata kau ai ʻi he ngāue fakamalangá.
10 ʻOku totonu ke tala ange leva ʻe he mātuʻa ʻe toko uá ki he tokotaha akó pe ʻokú ne taau. ʻI he tuʻunga lahi tahá, ʻoku malava pē eni ʻi he ngataʻanga ʻo e fetalanoaʻakí. Kapau ʻokú ne taau, ʻe talitali māfana leva ʻe he mātuʻa ʻe toko uá ʻa e tokotahá ko ha tokotaha malanga. (Loma 15:7) ʻOku totonu ke fakalototoʻaʻi ia ke ne kamata kau ʻi he ngāue fakamalangá ʻi he vave taha ʻe ala lavá pea tānaki ha līpooti ngāue fakamalanga ʻi he ngataʻanga ʻo e māhiná. ʻE lava ke fakamatalaʻi ʻe he mātuʻa ʻe toko uá ko e taimi pē ʻoku taau ai ha tokotaha ako Tohi Tapu ke hoko ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaiso pea līpooti ʻene ngāue fakamalangá ʻi he ʻuluaki taimí, ʻe fakafonu leva ʻa ʻene Congregation’s Publisher Record ʻi hono hingoá pea fakakau ia ʻi he faile ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku tānaki ʻe he kau mātuʻá ʻa e fakamatala fakafoʻituitui ko ení mei he tokotaha malangá koeʻuhi ke lava ʻe he kautahá ʻo tokangaʻi ʻa e ngaahi ngāue fakalotu ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi māmani lahí pea koeʻuhi ke lava ʻo kau nai ʻa e tokotaha malangá ʻi he ngaahi ngāue fakalaumālié pea maʻu ʻa e poupou fakalaumālié. Tānaki atu ki aí, ʻoku lava ke fakamanatu ʻe he kau mātuʻá ki he kau malanga foʻoú ko ha fakamatala fakafoʻituitui pē ʻoku ngāueʻaki ia ʻo fakatatau ki he Global Data Protection Policy of Jehovah’s Witnesses ʻoku maʻu ʻi he jw.org.
11 ʻI heʻetau hoko ʻo maheni ange mo e tokotaha malanga foʻoú pea fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻi he meʻa kuó ne lavaʻí ʻe lava ke fakalototoʻa ia ki he tokotahá. ʻE lava ke ueʻi ai ia ke ne ʻave maʻu pē ʻa e līpooti ngāue fakamalangá ʻi he māhina taki taha pea fai ha toe feinga lahi ange ke tauhi kia Sihova.—Fil. 2:4; Hep. 13:2.
12 ʻI hono fakapapauʻi pē ʻe he mātuʻa ʻe toko uá ʻoku taau ʻa e tokotaha ako Tohi Tapú ke kau atu ki he ngāue fakamalangá, ʻe feʻunga leva ke ne maʻu ʻa ʻene tatau pē ʻaʻana ʻo e Fokotuʻutuʻu Maau ke Fai ʻa e Finangalo ʻo Sihová. ʻI he hili ʻene ʻuluaki līpooti ʻa ʻene ngāue fakamalangá, ʻe fai leva ha kiʻi fanongonongo nounou ki he fakatahaʻangá ko ha tokotaha malanga foʻou teʻeki papitaiso ia.
TOKONIʻI ʻA E FĀNAÚ
13 ʻE toe lava foki ʻo taau ʻa e fānau īkí ke hoko ko e kau malanga ʻo e ongoongo leleí. Naʻe talitali lelei ʻe Sīsū ʻa e fānau īkí peá ne tāpuakiʻi kinautolu. (Māt. 19:13-15; 21:15, 16) Neongo ko e fatongia tefito ʻo e ngaahi mātuʻá ke tokangaʻi ʻenau fānaú, ʻe fakaʻamu nai ʻa e niʻihi kehe ʻi he fakatahaʻangá ke tokoniʻi ʻa e fānau ʻoku ueʻi kinautolu ʻe honau lotó ke kau atu ʻi he ngāue malangaʻi ʻo e Puleʻangá. Kapau ko ha mātuʻa koe, ko hoʻo faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi he ngāue fakamalangá ʻe fakalototoʻaʻi lahi ai hoʻo fānaú ke nau faivelenga ʻi heʻenau ngāue ki he ʻOtuá. ʻI he faʻifaʻitakiʻanga lelei ha kiʻi tama ʻi heʻene tōʻongá pea ueʻi ʻi hono lotó ke fai ha fakahāhā fakafoʻituitui ʻene tuí ki he niʻihi kehé, ko e hā ha toe tokoni ʻe lava ke fai kiate ia?
14 ʻE feʻungamālie ki he mātuʻá ke fakalea ki ha taha ʻo e kau mātuʻa ʻi he Kōmiti Ngāue ʻa e Fakatahaʻangá ke talanoa pe ʻoku taau ʻa e kiʻi tamá ke hoko ko ha tokotaha malanga. ʻE fokotuʻutuʻu ʻe he sea ʻo e kulupu ʻo e kau mātuʻá ke ʻai ha mātuʻa ʻe toko ua (taha ai ko e mēmipa ʻo e kōmiti ngāué) ke na fakataha mo e kiʻi tamá mo ʻene (ongo) mātuʻa tuí pe tauhí. Kapau ʻoku maʻu ʻe he kiʻi tamá ha ʻilo tefito ki he moʻoni ʻo e Tohi Tapú pea ʻoatu mo e fakamoʻoni ʻo e loto ke kau ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻe fakahaaʻi ai ʻe he meʻá ni ʻa e fakalakalaka lelei. Hili ʻa e lāulea ki he ngaahi meʻa ko ení mo e ngaahi moʻoniʻi meʻa kehe hangē ko ia ʻoku ngāueʻaki ki he tuʻunga ʻo e kakai lalahí, ʻe fakapapauʻi leva ʻe he mātuʻa ʻe toko uá pe ʻe tali ʻa e kiʻi tama ko iá ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaiso. (Luke 6:45; Loma 10:10) ʻI he fakataha mo ha kiʻi tama, ʻe ʻikai fiemaʻu ia ke lāulea ki he niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku faʻa lāulea ki ai mo ha tokotaha lahi ka ʻoku hā mahino ʻoku ʻikai kaunga ia ki ha kiʻi tama.
15 Lolotonga ʻa e fakatahá, ʻoku totonu ke fakaongoongoleleiʻi ʻe he kau mātuʻá ʻa e kiʻi tamá ki heʻene fakalakalaká pea fakalototoʻaʻi ia ke fokotuʻu ʻa e taumuʻa ke papitaisó. Koeʻuhi ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻoku ngāue mālohi ʻa e ongo mātuʻá ke fakahūhū ʻa e moʻoní ki heʻena kiʻi tamá, ʻokú na taau foki mo ha fakaongoongolelei. Ke tokoni ki he ongo mātuʻá ki ha poupou lahi ange ki heʻena kiʻi tamá, ʻoku totonu ke lave ʻa e mātuʻa ʻe toko uá ki he “Ko ha Pōpoaki ki he Ngaahi Mātuʻa Kalisitiané,” ʻoku maʻu ʻi he peesi 179-181.
FAKATAPUI MO E PAPITAISO
16 Kapau kuó ke hoko ʻo ʻiloʻi mo ʻofa kia Sihova ʻaki hoʻo aʻusia ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaʻotuá pea kau ʻi he ngāue fakamalangá, ʻoku fiemaʻu ke ke fakafefekaʻi ho vahaʻangatae fakafoʻituitui mo iá. Anga-fēfē? ʻAki ʻa e fakatapui hoʻo moʻuí kiate ia pea fakaʻilongaʻi ʻeni ʻaki ʻa e papitaiso ʻi he vaí.—Māt. 28:19, 20.
17 ʻOku ʻuhinga ʻa e fakatapuí ko hono fakamavaheʻi ki ha taumuʻa toputapu. Ke fai ha fakatapui ki he ʻOtuá ʻoku ʻuhinga iá ke fakaofiofi kiate ia ʻi he lotu ʻo palōmesi fakamātoato te ke ngāueʻaki hoʻo moʻuí ʻi heʻene ngāué pea ʻaʻeva ʻi heʻene ngaahi foungá. ʻOku ʻuhinga ia ke ʻoatu kiate ia ʻa e anga-līʻoa maʻataʻataá ʻo taʻengata. (Teu. 5:9) Ko e meʻa fakafoʻituitui fakaekita pē eni. Heʻikai lava ke fai ia ʻe ha taha maʻau.
18 Kae kehe, kuo pau ke ke fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono tala fakafoʻituitui pē kia Sihova ʻokú ke loto ke hoko ko e meʻa ʻaʻana. ʻOku fiemaʻu ia ke ke fakahāhā ki he niʻihi kehé kuó ke fai ha fakatapui ki he ʻOtuá. ʻOkú ke ʻai ke ʻiloʻi ia ʻaki ʻa e papitaiso ʻi he vaí, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Sīsuú. (1 Pita 2:21; 3:21) Kapau kuó ke fakapapauʻi ke tauhi kia Sihova peá ke loto ke papitaiso, ko e hā ʻoku totonu ke ke faí? ʻOku totonu ke ke ʻai ke ʻiloʻi ʻa hoʻo holi ko iá ʻe he sea ʻo e kulupu ʻo e kau mātuʻá. Te ne fokotuʻutuʻu ha kau mātuʻa kehekehe ke nau fai ha talanoa mo koe ke fakapapauʻi ʻokú ke aʻusia ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaʻotua ki he papitaisó. Ki ha fakamatala lahi ange, kātaki ʻo toe vakaiʻi ʻa e “Ko ha Pōpoaki ki he Tokotaha Malanga Teʻeki Papitaisó,” ʻa ia ʻoku ʻi he peesi 182-184 ʻo e tohí ni, mo e “Ngaahi Fehuʻi ki he Faʻahinga ʻOku Fie Papitaisó” ʻi he peesi 185-207.
LĪPOOTI ʻO E LAKA KI MUʻA ʻA E NGĀUE FAKAFAIFEKAÚ
19 ʻI he faai mai ʻa e ngaahi taʻú, ko e ngaahi līpooti ʻo e tupu ʻa e lotu maʻá ʻi māmani lahí kuo hoko ia ko ha matavai ʻo e fakalototoʻa ki he kakai ʻa Sihová. Talu mei he taimi naʻe ʻuluaki tala ai ʻe Sīsū Kalaisi ki heʻene kau ākongá ʻe malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ki he kotoa ʻo e foʻi māmaní, naʻe mahuʻingaʻia loto-moʻoni ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ʻi he founga ʻe fakahoko ai ení.—Māt. 28:19, 20; Mk. 13:10; Ngā. 1:8.
20 Ko e muʻaki kau muimui ʻo Sīsuú naʻa nau fiefia ʻi he fanongo ki he ngaahi līpooti fekauʻaki mo e ola lelei ʻo e ngāue fakamalangá. (Mk. 6:30) ʻOku tala mai ʻe he tohi ʻa Ngāué ko e toko 120 nai naʻe ʻi he Penitekosi 33 T.S. ʻi he taimi naʻe huaʻi ai ʻa e laumālie māʻoniʻoní ki he kau ākongá. Naʻe ʻikai fuoloa mei ai naʻe tupulaki ʻa e kau ākongá ki he toko 3,000 nai pea toe tupulaki ki he toko 5,000 nai. Ko e līpōtí naʻe fekauʻaki ia mo e “hokohoko atu hono tānaki fakaʻaho mai ʻe Sihova kiate kinautolu ʻa e faʻahinga kuo fakahaofí” pea “ko ha fuʻu tokolahi ʻo e kau taulaʻeikí naʻa nau hoko ʻo tui.” (Ngā. 1:15; 2:5-11, 41, 47; 4:4; 6:7) He fakalototoʻa moʻoni ē ʻoku pau naʻe hoko ki he kau ākongá ʻi he ongoongo ʻo e tupulaki ko ʻení! Kuo pau pē naʻe hanga ʻe he ngaahi līpooti fakafiefia ko ʻení ʻo ueʻi kinautolu ke nau ngaʻunu ki muʻa ʻi heʻenau ngāue fakaʻotua naʻe vaheʻi angé, neongo ʻa e fakatanga kakaha naʻe fakatupunga ʻe he kau taki lotu Siú!
21 ʻI he 60-61 T.S. nai, naʻe līpooti ai ʻe Paula ʻi heʻene tohi ki he kau Kolosé ʻo pehē ko e ongoongo leleí naʻe ‘fakatupu fua mo e tupulaki ʻi he kotoa ʻo e māmaní,’ pea kuo “malangaʻi ʻi he meʻa fakatupu kotoa pē ʻi he lalo langí.” (Kol. 1:5, 6, 23) Naʻe talangofua ʻa e muʻaki kau Kalisitiané ki he Folofolá, pea fakaivia kinautolu ʻe he laumālie māʻoniʻoní ke nau fakahoko ha ngāue fakamalanga lahi ki muʻa ke ngata ʻa e fokotuʻutuʻu faka-Siú ʻi he 70 T.S. He fakalototoʻa moʻoni ē ki he kau Kalisitiane faitōnungá ke fanongo ki he ngaahi līpooti ʻo e meʻa naʻe lavaʻí!
ʻOkú ke mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻi he vakai atu ki hono fakahoko ʻa e ngāue fakafaifekaú ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá?
22 ʻI he founga meimei tatau, ʻoku feinga ʻa e kautaha ʻa Sihova ʻi onopōní ke tauhi ʻa e ngaahi lēkooti ʻo e ngāue kuo fai ʻi hono fakahoko ʻo e Mātiu 24:14, ʻa ia ʻoku pehē: “Ko e ongoongo lelei ko ʻeni ʻo e Puleʻangá ʻe malangaʻi ia ʻi he kotoa ʻo e māmani kuo nofoʻí ko ha fakamoʻoni ki he ngaahi puleʻanga kotoa pē, pea ʻe toki hoko mai ʻa e ngataʻangá.” ʻI hotau tuʻunga ko e kau sevāniti fakatapui ʻa e ʻOtuá, ʻoku ʻi ai ʻa e ngāue fakavavevave ke tau fai. Kuo pau ke tau mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻi hono fai ʻa e meʻa te tau malavá ke fakahoko fakaʻāuliliki ʻa e ngāue fakafaifekaú ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá. ʻE fakapapauʻi ʻe Sihova ʻoku fakahoko kakato ʻa e ngāue ko ʻení, pea kapau te tau kau ki ai, te tau maʻu ai ʻa e hōifua ʻa Sihová.—ʻIsi. 3:18-21.
KO HOʻO LĪPOOTI NGĀUE FAKAMALANGÁ
23 Ko e hā koā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tau līpōtí? Ko e foomu Līpooti Ngāue Fakamalanga ʻoku tokonaki mai ʻe he kautahá, ʻoku tala mai ai ʻa e fakamatala ke hikí. Kae kehe, ʻe tokoni nai ʻa e ngaahi fakamatala fakalūkufua ko ení.
24 ʻI he kōlomu ʻo e “Meʻa Tufaki (Pulusi mo e Fakaʻilekitulōnika),” hikiʻi kātoa ai ʻa e lahi ʻo e ʻū tohi—pulusi pe fakaʻilekitulōnika—ʻa ia naʻá ke ʻave ki he faʻahinga ʻoku ʻikai ko e Kau Fakamoʻoni ʻosi papitaisó. ʻI he “Fakahaaʻi Vitiō,” hikiʻi ʻa e lahi ʻo e taimi naʻe malava ai ke ke huluʻi ha taha ʻo ʻetau ngaahi vitioó.
25 ʻI hono līpooti ʻa e “Toe ʻAʻahi,” lau kātoa ʻa e lahi ʻo e ngaahi ʻaʻahi naʻá ke fai ʻi he taumuʻa ko hono fakalahi ʻa e mahuʻingaʻia naʻe fakahāhā ki muʻa ʻe ha taha ʻoku ʻikai ko ha tokotaha Fakamoʻoni fakatapui ʻosi papitaiso. ʻE lava ke fai ha toe ʻaʻahi fakafou ʻi ha ʻaʻahi fakafoʻituitui, faitohi, tā telefoni, ʻoatu ha pōpoaki he telefoní pe ʻīmeilí pe ko hono ʻave ha tohi. Ko e taimi kotoa pē ʻoku fakahoko ai ha ako Tohi Tapu ʻi ʻapi, ʻoku lava ke lau ia ko e toe ʻaʻahi. ʻE lau nai ʻe ha mātuʻa ko e toe ʻaʻahi ʻe taha ʻi he uike kotoa pē ʻokú ne fakahoko ai ʻa e efiafi lotu fakafāmilí kapau ʻoku ʻi ai ha kiʻi tama malanga teʻeki papitaiso.
26 Neongo ʻoku faʻa fai ʻa e ako Tohi Tapú ʻi he uike taki taha, ʻoku līpooti pē ia ʻi he māhina taki taha ko e ako Tohi Tapu ʻe taha. ʻOku totonu ke hikiʻi ʻe he kau malangá ʻa e lahi fakakātoa ʻo e ngaahi ako Tohi Tapu kehekehe naʻe fakahoko lolotonga ʻa e māhina ko iá. ʻE fakakau nai ʻi he līpooti ʻo e ngaahi Ako Tohi Tapú ʻa e faʻahinga ʻoku ʻikai ko e Kau Fakamoʻoni fakatapui ʻosi papitaiso. Te ke toe lau nai ko e Ako Tohi Tapu ʻa hoʻo ako mo ha tokoua pe tuofefine ʻoku ʻikai longomoʻui ʻo fakafou ʻi he fakahinohino mei ha taha ʻo e kōmiti ngāué pe ko ha tokotaha toki papitaiso foʻou kuo teʻeki ke ʻosi ʻene ako ʻi he tohi Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!
27 ʻOku mahuʻinga ke ʻomai ʻa e līpooti totonu ʻo e “Houá.” ʻOku meimei ko e taimi ʻeni ʻokú ke fakamoleki ʻi he ngāue fakafaifekau fale-ki-he-falé, fai ʻo e ngaahi toe ʻaʻahí, fakahoko ʻa e ngaahi ako Tohi Tapú pe ko e faifakamoʻoni ʻi he founga anga-mahení pe ʻikai anga-mahení ki he kakai ʻoku ʻikai ko e Kau Fakamoʻoni fakatapui ʻosi papitaiso. Kapau ʻoku ngāue fakataha ha ongo malanga, ʻe lava ke na fakatou lau ʻa e taimí ka ko e tokotaha pē te ne lau ha ngaahi toe ʻaʻahi pe ko ha ngaahi Ako Tohi Tapu ʻokú na fakahokó. ʻE lau fakatouʻosi nai ʻe he ongo mātuʻá ʻa e houa ʻe taha ʻi he uike ko ia ʻokú na akoʻi fakataha ai ʻena fānaú ʻi he efiafi Lotu Fakafāmilí. ʻE lau nai ʻe he fanga tokouá ʻa e taimi ʻoku nau fakahoko ai ha malanga maʻá e kakaí. ʻE toe lau nai ʻe ha tokotaha liliu lea ʻa e taimi ʻokú ne liliu ai ʻi ha malanga maʻá e kakaí. ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi ngāue tefito ʻa ia ʻoku ʻikai lau ai ʻa e taimí, ʻo hangē ko e teuteu ki he ngāue fakamalangá, ko hono maʻu ʻa e fakataha malangá mo ha ngaahi ngāue kehe pē.
28 ʻOku totonu ke muimui ʻa e tokotaha malanga taki taha ʻi hono konisēnisi kuo akoʻi ʻe he Tohi Tapú ke fakapapauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e taimi ʻoku lau ʻi he faifakamoʻoní. ʻOku malanga ʻa e kau malanga ʻe niʻihi ʻi he ngaahi feituʻu nofoʻi tokolahí, pea ʻoku ngāue ʻa e niʻihi ʻi he ngaahi feituʻu tokosiʻi angé ʻo fiemaʻu ai ha taimi ki he fefonongaʻakí. ʻOku kehekehe ʻa e ngaahi feituʻu ngāué; ʻo kehekehe ai ʻa e anga ʻo e vakai ʻa e kau malangá ki heʻenau ngāue fakafaifekaú. ʻOku ʻikai ke hilifaki mai ʻe he Kulupu Pulé ki he fakatahaʻanga ʻi māmani lahí ha tuʻutuʻuni pau ki he founga ke lau ai ʻa e taimi ʻoku fakamoleki ʻi he ngāue fakamalangá, pe kuo ʻikai fakanofo ha taha ke faifakamaau ʻi he tuʻunga ko ení.—Māt. 6:1; 7:1; 1 Tīm. 1:5.
29 Ko e taimi ʻoku fakamoleki ʻi he ngāue fakamalangá ʻoku totonu ke lēkooti ia ʻi he ngaahi houa kakato. Tuku kehe ange kapau ʻoku ʻi ai ha tokotaha malanga ʻoku fuʻu fakangatangata ʻaupito koeʻuhí ko e taʻumotuʻá, toka mohenga, nofo ʻi he ʻapi ʻoku tauhi ai ʻa e kau vaivaí pe ko e ʻikai ke ne loko lava ʻo fai ha meʻa. Ko ha tokotaha malanga pehē ʻe lava ke ne līpooti ʻa e miniti ʻe 15 ʻi he ngāue fakamalangá. Neongo kapau ʻokú ne faifakamoʻoni lolotonga ha māhina ʻo feʻunga pē mo e miniti ʻe 15, ʻoku totonu ke ne līpooti ʻa e taimi ko ʻení. ʻE lava ke lau ia ko ha tokotaha malanga tuʻumaʻu ʻo e Puleʻangá. ʻOku toe ngāueʻaki ʻa e fokotuʻutuʻu ko ʻení ki ha tokotaha malanga ʻa ia ʻoku fakangatangata fakataimi, ʻo ʻikai malava nai ke ne ngaungaue holo ʻi ha māhina ʻe taha pe lahi ange koeʻuhí ko ha puke pe lavea lahi. ʻOku ngāueʻaki pē ʻa e fokotuʻutuʻu ko ʻení ki he faʻahinga ʻoku mātuʻaki fakangatangata ʻenau ngāue fakamalangá. ʻE toki fakapapauʻi ia ʻe he kōmiti ngāué pe ʻoku tuha nai ha tokotaha malanga mo e fokotuʻutuʻu ko ʻení.
CONGREGATION’S PUBLISHER RECORD
30 Ko hoʻo līpooti ngāue fakamalanga ki he māhina taki taha ʻoku lēkooti ʻi he Congregation’s Publisher Record. Ko e ngaahi lēkooti ko ʻení ʻoku ʻa e fakatahaʻanga fakalotofonuá ia. Kapau te ke palani ke hiki ki ha fakatahaʻanga ʻe taha, fakapapauʻi ke ʻai ke ʻilo ia ʻe he kau mātuʻá. ʻE fakapapauʻi ʻe he sekelitalí ʻe ʻave hoʻo lēkōtí ki hoʻo fakatahaʻanga foʻoú. ʻI he foungá ni, ʻe ʻi ha tuʻunga lelei ai ʻa e kau mātuʻá ke talitali lelei koe pea ʻoatu ʻa e tokoni fakalaumālie. Kapau te ke mavahe mei hoʻo fakatahaʻangá ʻo siʻi hifo ʻi he māhina ʻe tolú, kātaki ʻo hokohoko atu pē hono ʻave hoʻo līpooti ngāue fakamalangá ki hoʻo fakatahaʻanga totonú.
ʻUHINGA ʻOKU LĪPOOTI AI ʻETAU NGĀUE FAKAMALANGÁ
31 ʻOku faʻa ngalo nai ʻiate koe ke tānaki hoʻo līpooti ngāue fakamalangá? Ko e moʻoni ʻoku fiemaʻu ke fakamanatu ia kiate kitautolu ʻi he taimi ki he taimi. Ka ʻo kapau te tau fakatupulekina ʻa e fakakaukau totonu fekauʻaki mo e līpōtí mo mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke fai iá, ʻe lava ke hoko leva ai ʻo faingofua ange kiate kitautolu ke tau manatuʻi ke līpooti ʻa ʻetau ngāue fakamalangá.
32 Kuo ʻeke ʻe he niʻihi: “Koeʻuhi ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻoku ou fai ʻi heʻene ngāué, ko e hā ʻoku kei fiemaʻu ai ke u tānaki ha līpooti ki he fakatahaʻangá?” Ko e moʻoni, ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻoku tau faí, pea ʻokú ne ʻiloʻi pe ʻoku tau faiʻaki hotau kotoá ʻetau ngāué pe ʻoku tau ngāueʻaki pē ha kiʻi konga ʻo e meʻa ʻoku tau malava moʻoni ke faí. Kae manatuʻi, naʻe lēkooti ʻe Sihova ʻa e lahi ʻo e ngaahi ʻaho naʻe ʻi he ʻaʻaké ai ʻa Noá pea mo e lahi ʻo e ngaahi taʻu naʻe fononga holo ai ʻa e kau ʻIsilelí ʻi he toafá. Naʻe tauhi ʻe he ʻOtuá ha lēkooti ʻo e tokolahi ʻo e faʻahinga naʻe faitōnungá pea mo e faʻahinga naʻe talangataʻá. Naʻá ne lēkooti ʻa hono ikunaʻi fakakongokonga ʻo e fonua ko Kēnaní pea mo e ngaahi lavameʻa ʻa e kau fakamaau faitōnunga ʻo ʻIsilelí. ʻIo, naʻá ne lēkooti ʻa e ngaahi fakaikiiki lahi fekauʻaki mo e ngaahi ngāue ʻa ʻene kau sevānití. Naʻá ne fakamānavaʻi ʻa e lēkooti kuo hiki ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ʻo ʻai ai ke mahino kia kitautolu ʻa ʻene mahuʻingaʻia ʻi hono tauhi ʻa e ngaahi lēkooti totonú.
33 Ko e ngaahi meʻa fakahisitōlia naʻe lēkooti ʻi he Tohi Tapú ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e tonu mātē ʻa e ngaahi līpooti mo e ngaahi lēkooti naʻe tauhi ʻe he kakai ʻa Sihová. ʻI he ngaahi tuʻunga lahi, naʻe ʻikai mei lava ke fakamahino ʻa e ʻuhinga kakato ʻo e fakamatala ʻi he Tohi Tapú kapau naʻe ʻikai līpooti ai ʻa e ngaahi fika pau. Fakakaukau ki he ngaahi fakatātā ko ʻení: Sēnesi 46:27; ʻEkisoto 12:37; Fakamaau 7:7; 2 Tuʻi 19:35; 2 Kalonikali 14:9-13; Sione 6:10; 21:11; Ngāue 2:41; 19:19.
34 Neongo ʻoku hā mahino ʻoku ʻikai kau ʻi heʻetau ngaahi līpōtí ʻa e meʻa kotoa ʻoku tau fai ʻi heʻetau lotu kia Sihová, ʻoku nau fakahoko ha taumuʻa ʻaonga ʻi he kautaha ʻa Sihová. ʻI he ʻuluaki senitulí, ʻi he taimi naʻe foki mai ai ʻa e kau ʻapositoló mei he feingangāue fakamalangá, naʻa nau līpooti kia Sīsū “ʻa e ngaahi meʻa kotoa naʻa nau fai mo faiakoʻakí.” (Mk. 6:30) ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe lava ke ʻiloʻi mei he ngaahi līpōtí ʻa e ngaahi tafaʻaki pau ʻo ʻetau ngāue fakafaifekaú ʻoku fiemaʻu ki ai ha tokanga makehe. ʻE hā nai mei he ngaahi fiká, ʻoku ʻi ai ʻa e fakalakalaka ʻi he ngaahi ngāue ʻe niʻihi, ka ko e ngaahi tafaʻaki ʻe niʻihi kuo hōloa ʻa e fakautuutu ʻi he tokolahi pe tupu ʻa e kau malangá. Mahalo pē ʻoku fiemaʻu ha fakalototoʻa pe ko ha ngaahi palopalema ke fakaleleiʻi. Ko e kau mātuʻa fua fatongiá te nau tokanga ki he ngaahi līpōtí pea feinga ke fakaleleiʻi ha faʻahinga tuʻunga pē ʻokú ne fakafaingataʻaʻiaʻi nai ʻa e laka ki muʻa ʻa e faʻahinga tāutaha pe ko e fakatahaʻangá fakalūkufua.
35 ʻOku toe ʻaonga ʻa e ngaahi līpōtí ki he kautahá ke fakapapauʻi ai ʻa e feituʻu tofu pē ko ia ʻoku fiemaʻu lahi ange ai ha kau ngāue ʻi he ngāue fakamalangá. Ko fē ʻa e ngaahi feituʻu ʻoku ola lelei angé? Ko fē ʻa e feituʻu kuo fai ai ha kiʻi laka ki muʻá? Ko e hā ʻa e ʻū tohi ʻoku fiemaʻu ke tokoniʻiʻaki ʻa e kakaí ke nau ako ʻa e moʻoní? ʻOku tokoni ʻa e ngaahi līpōtí ki he kautahá ke ne lava ʻo fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi fiemaʻu tohi ki he ngāue fakamalangá ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻo e māmaní pea teuteu tokamuʻa leva ʻa e ngaahi fiemaʻu ko iá.
36 Ki he tokolahi taha ʻo kitautolú, ko e ngaahi līpōtí ʻoku fakalototoʻa. ʻIkai ʻoku tau fiefia ʻi he taimi ʻoku tau fanongo ai fekauʻaki mo e ngāue ʻoku fakahoko ʻe hotau ngaahi tokouá ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ʻi māmani lahi? Ko e ngaahi līpooti ʻo e tupú ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ha vakai fakalūkufua ki he tupu fakautuutu ʻa e kautaha ʻa Sihová. Ko e ngaahi hokosiá ʻokú ne fakamāfanaʻi hotau lotó mo fakafonu kitautolu ʻaki ʻa e faivelenga, ʻo ueʻi ai kitautolu ke tau kau lahi ange ʻi he ngāue fakamalangá. (Ngā. 15:3) Ko ʻetau ngāue fakataha ʻi hono tānaki ʻetau ngaahi līpooti ngāue fakamalangá ʻoku mahuʻinga, pea ʻoku fakahaaʻi ai ʻa ʻetau tokanga ki hotau fanga tokoua ʻi he feituʻu kotoa pē. ʻI he kiʻi founga ko ʻení, ʻoku tau fakahāhā ai ʻa ʻetau fakamoʻulaloa ki he fokotuʻutuʻu fakaekautaha ʻa Sihová.—Luke 16:10; Hep. 13:17.
FOKOTUʻU HA NGAAHI TAUMUʻA FAKAFOʻITUITUI
37 ʻOku ʻikai ha ʻuhinga ia ke tau fakahoa ai ʻetau ngāue fakamalangá mo ha taha kehe. (Kal. 5:26; 6:4) ʻOku kehekehe ʻa e ngaahi tuʻunga fakatāutahá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻe lava ke tau maʻu ʻa e ʻaonga lahi mei hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa fakafoʻituitui pau ʻa ia ko ha makatuʻunga ia ki hono sivisiviʻi ʻa ʻetau laka ki muʻa ʻi he ngāue fakafaifekaú. Ko hono aʻusia ʻa e ngaahi taumuʻa ko ení te ne ʻomi ʻa e fiemālie ko ia ʻoku ō fakataha mo e lavameʻá.
38 ʻOku hā mahino, ʻoku mātuʻaki fakavaveʻi ʻe Sihova ʻa hono fakatahatahaʻi ʻa e kakai ko ia te ne fakahaofi atu ʻi he “fuʻu mamahi lahí.” ʻOku tau moʻui ʻi he taimi ʻoku fakahoko ai ʻa e kikite ʻa ʻAiseá: “Ko e kiʻi siʻí ʻe hoko ko e toko afe pea ko e momoʻi meʻá ʻe hoko ko ha puleʻanga mālohi. Ko au Sihova, te u fakavaveʻi ia ʻi hono taimi.” (Fkh. 7:9, 14; ʻAi. 60:22) Ko ha monū ē ke hoko ko e kau faifekau ʻo e ongoongo leleí lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosi mahuʻinga ko ení!—Māt. 24:14.