Maunganu Ngachigaŵa ndi Nyengu Yamampha Ukongwa Yakupharazgiya
1. Kumbi maphwandu ngo Ayisraele achitanga pa chaka ngaŵapaskanga mwaŵi wakukambiskananji?
1 Kali Ayisraele awungananga katatu pa chaka kuti achiti maphwandu ngo achitanga pa chaka. Chinanga kuti anthurumi pe ndiwu akhumbikanga kuti asanirikepu, kweni banja losi lalutanga ku Yerusalemu kuti akakondwe pamoza pa nyengu yeniyi. (Mara. 16:15, 16) Nyengu za viyo zaŵapaskanga mwaŵi wakuti akambiskanengi fundu zakukhumbika zauneneska. Kumbi zinyaki mwa fundu zenizi zenga nizi? Fundu yimoza yenga yakuti, Yehova ndi Mpaski wachanju. (Mara. 15:4, 5) Fundu yinyaki yenga yakuti, Yehova ngwakugomezgeka pa nkhani ya kupereka ulongozgi ndipuso kuvikiliya ŵanthu. (Mara. 32:9, 10) Ayisraele akhumbikanga kulongo kuti agwiriskiya nchitu fundu zaku Chiuta pa umoyu wawu chifukwa chakuti aziŵikanga kuti mbanthu aku Yehova. (Mara. 7:6, 11) Mazuŵa nganu, tiyanduwa so ukongwa chifukwa cha maunganu ngidu ngachigaŵa.
2. Kumbi unganu wachigaŵa wazamuwovya wuli kuvwikiska umampha fundu zauneneska?
2 Unganu Utovya kuti Tivwisi Uneneska: Pa maunganu ngidu ngachigaŵa, tikondwa ndi nkhani, maseŵeru, vakuyeruzgiyapu ndipuso kufumba vo vititiwovya pakuvwisa uneneska wa m’Bayibolo. (Yoha. 17:17) Kufika sonu, pachitika nchitu yikuru ukongwa kuti tizije ndi unganu wachigaŵa. Gulu laku Yehova lanozga unganu wo wazamukonkhoska vakusoŵa va pa charu chosi. (Mate. 24:45-47) Kumbi mukhumbisiska kuzisanirikapu ndi kuzivwisiya fundu zo zazamukambika?
3. Kumbi tingachita wuli kuti tiziyanduwi ndi unganu?
3 Mbuneneska nadi kuti tingaziyanduwa ndi unganu asani tazamusanirikapu ndi kuvwisiya pa mazuŵa ngosi ngatatu. Yesesani kukambiskana ndi mabwana nginu ku nchitu kuti azikupaskeni nyengu yakuti mukasanirikepu pa unganu asani mwechendakambiskani nawu. Muziwonesesi kuti mugona nyengu yamampha ndi chilatu chakuti muzivwisiyengi pa nyengu yo unganu we mukati. Ŵanthu anandi awona kuti kulereska munthu yo wakamba nkhani ndipuso kulemba fundu zo zikambika kutiŵawovya kuti avwisiyengi umampha. Mungazomezganga cha kuti foni ya m’manja yikutimbanyizgeni pamwenga kutimbanyizga ŵanthu anyaki. Mangakambiskananga pamwenga kucheza ndipuso kutumiziyana mauthenga cha ndi anyinu asani unganu we mukati.
4. Kumbi apapi angawovya wuli ŵana kuti ayanduwi ndi unganu?
4 Asani vakwana vyaka 7 Ayisraele achitanga Phwandu la Misasa. Pa nyengu iyi avwisiyanga marangu ngaku Chiuta ngachiŵerengeka ndipu alutanga ndi “ŵanamana” ndi chilatu chakuti ‘akavwi ndi kusambira.’ (Mara. 31:12) Nchinthu chakukondwesa ukongwa kuwona mabanja ngachijaliya pamoza pa nyengu ya unganu ndipuso ŵana achivwisiya. Asani unganu wamala ndi mazulu, weriyanimu mu fundu zo mwalemba ndi kukambiskana fundu zo zakukondwesani. Bayibolo likamamba kuti: “Ubereŵeza ukumangika mu mtima wa mwana,” mwaviyo, apapi angachita umampha kuphwere ŵana pa nyengu yakupumuwa ndi musana ndipuso ku malu ngo mwamugona, m’malu mwa ‘kuŵalekele’ ŵaka.—Miy. 22:15; 29:15.
5. Kumbi tingadyoŵesa wuli uneneska asani te pa unganu?
5 Jalidu Lamampha Ndakukhumbika Ukongwa: Jalidu lidu lamampha pa unganu litovya kudyoŵesa uneneska. (Tito 2:10) Kuvwala baji la unganu, kulongo ŵaka kuti te pa unganu cha kweniso kutovya kuti akaboni anyidu atiziŵi ndipuso kutitipaska mwaŵi wakupharazgiya ŵanthu wo atitiwona. Ŵanthu awona kuti kuvwala kwidu nkhwaulemu chifukwa kupambana ndi mo ŵanthu anandi avwaliya. (1 Timo. 2:9, 10) Mwaviyo, nkhwakukhumbika kuwona mo tivwaliya ndipuso kujitowesa asani te pa maunganu. Kuvwala kabunthu pamwenga sikipa kungapereka ulemu cha. Chinanga kuti unganu ungachitikiya ku muzi, titenere kuvwala mwaulemu. Asani tikhumba kusintha vakuvwala asani unganu wamala kuti tikaguli chakurya ku malu ngo agulisiya vakurya, titenere kukumbuka kuti taza ku unganu ndipu titenere kuvwala mwakwenere ndipuso mwaulemu.
6. Kumbi tingachita wuli kuti tizikondwi ndi Akhristu anyidu pa nyengu ya unganu?
6 Pa maphwandu ngo ngachitikanga pa chaka, Ayisraele akondwanga kucheza ndi anyawu wo atuliyanga ku vigaŵa vinyaki ndipu ivi vaŵawovyanga kuti achitengi vinthu mwachimangu ndipuso mwakukoliyana. (Machi. 2:1, 5) Pa nyengu ya unganu wa chigaŵa ndipu tilongo kuti tichita vinthu mwakukoliyana ukongwa. Jalidu lamampha lenili likondwesa ŵanthu wo atitiwona. (Sumu 133:1) M’malu mwa kuluta kuchigula chakurya pa nyengu yakupumuwa ndi musana, mungachita umampha kupinga chakurya kuti muzisaniyi nyengu yakucheza ndi abali ndi azichi wo mwazamukumana nawu pa unganu.
7. Nchifukwa wuli cho titenere kujipereke kuti tigwiri nawu nchitu pa unganu?
7 Ŵanthu akondwa ukongwa ndi mo tichitiya vinthu mwadongosolu pa maunganu, ukongwa asani aziŵa kuti nchitu yosi yachitika ndi abali akujipereka. Kumbi mungafiska kujipereka kuti muzigwiri nawu nchitu pa unganu? (Sumu 110:3) Kanandi mabanja ngatijipereka kuti ngagwiri nawu nchitu nge nthowa yakusambiziya ŵana kuti ajiperekengi. Kugwira nawu nchitu pa unganu kutovya kuti mumalisi soni chifukwa mukumana ndi ŵanthu anandi. Muzichi munyaki wangukamba kuti: “Palivi ŵanthu anyaki wo ndiziŵananga nawu asani ndaluta ku unganu kupatuwapu abali ŵangu ndi ŵanthu amanavi wo ndachezanga nawu. Kweni ndati ndagwira nawu nchitu yakutowesa malu, ndingukumana ndi abali ndi azichi anandi ndipu chenga chinthu chakukondwesa ukongwa.” Kuja ndi mabwezi nganandi pa unganu kutiwovyengi kuti tije ndi likondwa. (2 Ŵako. 6:12, 13) Asani mwechendajiperekepu, fumbani ŵara kuti akuwovyeni mo mungachitiya kuti namwi muje akwenere kugwira nawu nchitu pa unganu.
8. Kumbi tazamudaniya wuli ŵanthu ku unganu?
8 Danani Ŵanthu Anyaki kuti Nawu Azivwi Uneneska: Masabata ngatatu unganu wechendachitiki, tijengi ndi nchitu yakugaŵiya timapepala takudaniya ŵanthu ku unganu, nge po vachitikiyanga mu vyaka vajumpha. Mipingu yiziyesesi kugaŵiya timapepala teniti mu chigaŵa chawu. (Wonani bokosi lakuti, “Kumbi Tazamugaŵiya Wuli Timapepala Teniti?”) Asani timapepala takudaniya ŵanthu ku unganu tajaku, muzi natu ku unganu chifukwa tazamukovya ŵanthu wo ŵaza ku unganu kuti azidaniyi ŵanthu anyaki.
9. Konkhoskani vakukumana navu vo vilongo kuti nchitu yakudaniya ŵanthu ku unganu njakovya ukongwa?
9 Kumbi ŵanthu wo adanika atuza ku unganu? Pa unganu unyaki, kalindi wanguwovya banja linyaki kuti lisaniyi malu ngakuja. Ŵanthu wo angumukambiya kuti angulonde kapepala kakudaniya ŵanthu ku unganu ndipu “wawonekanga kuti wazamuja wakukondwesa ukongwa.” Yiwu angwenda ulendu wa makilomita 320 kuti akasanirikepu. Muzichi munyaki yo wachitanga upharazgi wa khomu ndi khomu wangupereka kapepala kakudaniya ŵanthu ku unganu ku munthurumi munyaki yo wawonekanga kuti ngwakukondweseka ndi unganu. Muzichi yo wangukambiskana nyengu yitali ndi munthu yo fundu zo zenga pa kapepala ko. Pa unganu, muzichi yo wanguwona munthu yo wangumudana we ndi anyaki pa unganu ndipuso ŵe ndi mabuku ngo angulonde pa unganu.
10. Kumbi kusanirika pa maunganu ngachigaŵa nkhwakukhumbika chifukwa wuli?
10 Maphwandu ngo Ayisraele achitanga chenga chawanangwa chakutuliya kwaku Yehova ndi chilatu chakuti waŵawovyi ‘kumuteŵete mu uneneska ndi mwakugomezgeka.’ (Yos. 24:14) Mwakuyanana ŵaka, kusanirika pa maunganu ngidu kutitiwovya kuti tiyendi “mu uneneska.” (3 Yoha. 3) Yehova watumbiki phamphu linu imwi mosi akwanja uneneska kuti muzisanirikepu ndi kuyanduwa ndi unganu wachigaŵa.
[Fundu yo yakonkhoskeka papeji 3]
Gulu laku Yehova lanozga unganu wo wazamukonkhoska vakusoŵa va pa charu chosi.
[Fundu yo yakonkhoskeka papeji 4]
Jalidu lidu lamampha pa unganu litovya kudyoŵesa uneneska.
[Fundu yo yakonkhoskeka papeji 5]
Masabata ngatatu unganu wechendachitiki, tijengi ndi nchitu yakugaŵiya timapepala takudaniya ŵanthu ku unganu.
[Box on pages 3-6]
Vakukhumbika Kukumbuka pa Unganu Wachigaŵa
◼ Nyengu ya Unganu: Unganu wazamukwamba nyengu ya 8:20 mulenji mazuŵa ngosi ngatatu. Cheyamani wazamujanga pampandu ku pulatifomu asani kwaja maminiti ngamanavi kuti chigaŵa chechosi chiyambi po sumu zakwamba za Ufumu zimbika. Panyengu iyi, tosi titenere kuchija pasi kuti unganu ukayambi mwadongosolu. Pazuŵa lakwamba ndi lachiŵi unganu wazamumala nyengu ya 3:55 ndi musana. Pazuŵa lakumaliya unganu wazamumala nyengu ya 2:45.
◼ Kwakumika Magalimotu: Malu ngosi ngakuchitiyaku unganu ngazamuja ndi malu ngakukwana ngakumikaku magalimotu ndi njinga. Titikuchiskani mosi kuzikoliyana ndi akalindi wo azamugwira nchitu yeniyi. Ŵeneku a magalimotu ndi njinga atenere kuziwonesesa kuti akiya visasa va magalimotu ndi njinga zawu ŵechendasaniyi malu ngakuja.
◼ Kusungiyana Malu: Mutenere kusungiya malu ngakuja ŵanthu ŵija wo mwaziya nawu limoza pamwenga wo muja nawu nyumba yimoza, kweniso ŵanthu wo muchita nawu sambiru la Bayibolo.—1 Ŵako. 13:5.
◼ Chakurya Chamusana: Chondi nyamuwani chakurya cha msana m’malu mwa kutuwapu pa malu nga unganu ndi kuchigula chakurya kunyaki pa nyengu ya kupumuwa. Chakurya ichi chingaja tchipisi, mpunga wakubika, mboholi, vigawu ndi vakumwa vakuzizirisa kukhosi. Moŵa ngwakuzomerezgeka cha pamalu nga unganu.
◼ Vakupereka: Tingalongo kuti tiwonga manozgeru nga unganu wachigaŵa mwakupereka ndalama kuti ziwovyi pa nchitu ya pacharu chosi ku Nyumba ya Ufumu ya mpingu winu pamwenga pa unganu wachigaŵa. Cheki chechosi cho chingaperekeka pa unganu wa chigaŵa chitenere kulipirika ku “Watch Tower Society.”
◼ Ngozi Ndipuso Matenda Ngamabuchibuchi: Asani munthu watama mwamabuchibuchi pa unganu, kumanani ndi kalindi yo mwe nayu pafupi yo waziŵisengi abali wo ŵe mu Dipatimenti ya Chipatala kuti apereki chovyu chakwenere.
◼ Akusuzgika Kuvwa: Unganu wachigaŵa wo wazamuchitikiya ku Lilongwe, Blantyre ndi malu nganyaki wazamufwatulikiya so mu Chineneru cha Manja. Chipharazgu chakukwaskana ndi nkhani yeniyi chazamuperekeka pa chigaŵa chakwamba pa zuŵa lakwamba la unganu.
◼ Kujambula Mazu: Vipangizu vakujambuliya mazu vingalumikizikanga cha ku magesi pamwenga ku vipangizu vakukweze mazu ndipu mutenere kuvigwiriskiya nchitu mwakuphwere kuti vileki kutimbanyizga ŵanthu anyaki.
◼ Mafomu Ngakuziŵisiya ko Munthu Wakunweka Waja: Mutenere kugwiriskiya nchitu fomu yakuti Kaonaneni ndi Wachidwi Uyu (S-43) pankhani yeyosi yakukwaskana ndi munthu wakunweka yo mungumupharazgiya mwamwaŵi pa nyengu ya unganu. Apharazgi atenere kupinga fomu yeniyi pakuluta ku unganu. Mafomu ngo mwangalemba mungapereki ku Dipatimenti ya Mabuku pamwenga ku mlembi wa mpingu winu asani mwawere ku nyumba.—Wonani Uteŵeti Widu wa Ufumu wa February 2005, peji 6.
◼ Kujambula Vithuzi: Asani mujambula vithuzi po unganu we mukati, mungagwiriskiyanga nchitu fulashi cha.
◼ Mafoni nga M’manja: Mutenere kuthya mafoni nginu kuti ngaleki kutimbanyizga ŵanthu anyaki po unganu we mukati.
◼ Uteŵeti Wakujipereka: Likondwa lo tisaniya chifukwa chakusanirika pa maunganu lingaŵa likulu asani titijipereka pakugwira nawu nchitu zo zichitika pa maunganu. (Machi. 20:35) Munthu weyosi yo wakhumba kujipereka watenere kuchikumana ndi abali wo ŵe mu Dipatimenti ya Uteŵeti Wakujipereka pa unganu wachigaŵa. Ŵana wo ŵechendafiki vyaka 16 nawu so angagwiraku nchitu yeniyi mwakulongozgeka ndi apapi ŵawu pamwenga munthu munyaki yo wazomerezgeka ndi apapi a mwana yo.
[Bokosi papeji 6]
Kumbi Tazamugaŵiya Wuli Timapepala Teniti?
Kuti tizidaniyi ŵanthu anandi ku unganu, titenere kuzikamba fundu zidu mwakudumuwa. Mungakamba kuti: “Timoneni. Tigaŵa timapepala takudaniya ŵanthu ku unganu. Muwonengi fundu zinandi pa kapepala yaka.” Mupaskeni kapepala kamoza. Konkhoskani mwakuko mtima. Asani mugaŵa timapepala teniti pa Chisulu pamwenga pa Sabata, mugaŵiyengi so magazini ya Nsanja ya Olonda asani nkhwakwenere.