Pasin Mangal—I Mekim Wanem Long Yumi?
PASIN mangal i wok long bagarapim planti milion man. Ol man bilong mangal i no sori liklik long ol narapela man, na pasin bilong ol i givim pen na hevi long ol man. Ating long sindaun bilong yu tu, dispela pasin i givim hevi long yu. Planti man i stil long ol bikpela stua, olsem na ol stua i apim pe bilong ol samting yu laik baim. Sapos yu wok mani na pe bilong yu i no bikpela tumas na yu no inap baim ol samting yu mas kisim long wan wan de, ating pasin mangal bilong man i as bilong dispela.
Ol Man i Stap Hangre na Ol Man i Dai
Ol gavman i tingim kantri bilong ol yet, olsem na dispela i pasim wok bilong sampela gavman long helpim gut ol rabisman. Long 1952, Bikman John Boyd Orr, em wanpela saientis na saveman bilong kaikai, em i tok: “Ol gavman i orait long bungim ol man na mani samting long taim bilong wanpela bikpela pait, tasol ol Bikpela Kantri i no laik bung wantaim bilong pinisim hangre na pasin bilong i stap rabis long olgeta hap.”—Buk Food Poverty & Power bilong Anne Buchanan.
Tru, ol i mekim sampela samting bilong helpim ol dispela man. Tasol olsem wanem long sindaun bilong bikpela lain rabisman i stap long olgeta hap em ol man i no tingim ol tumas? Nau tasol wanpela ripot i tok: Maski ol i kamapim planti kaikai moa, “hangre na sot long gutpela kaikai i wok yet long bagarapim klostu olgeta rabisman long olgeta hap . . . Winim wan bilion man long olgeta hap ol i hangre long olgeta de.” Ripot i tok moa: “Na 2 bilion manmeri ‘i olsem ol i stap hangre,’ long wanem, . . . ol i no gat gutpela kaikai na dispela inap kamapim ol bikpela sik.” (Buk Developed to Death—Rethinking Third World Development) Man! Em bikpela lain tru inap long ol nius i ken stori long en, a?
Ol i Kalabus
Ol bikpela bos bilong lain raskol, ol i save kisim bikpela mani long rot bilong bagarapim na pulim planti samting long ol man. Ol drak, pait na bagarapim man, pamuk, na ol man i mas wok strong tasol ol i kisim liklik pe—ol dispela samting i save kalabusim planti milion manmeri. Long buk bilong em (Enslaved), Gordon Thomas i tok: “Lain Anti-Slavery Society i tok, inap olsem 200 milion man i wok kalabus long olgeta hap, na 100 milion em ol pikinini.” Wanem as bilong dispela hevi? Buk i tok: “Bel bilong ol man i save kirapim ol long kalabusim ol man na i stap yet olsem wanpela pasin nogut tru bilong man . . . [Wok kalabus] i kamap long laik nogut bilong man, na pasin mangal, na bikpela laik bilong man long bosim man.”
Ol man i gat strong, ol i kisim graun bilong ol man i no gat strong long sakim ol na i no hatwok long daunim ol, na ol i kilim i dai planti bilong ol. Buk The Naked Savage i tok: “Taim ol waitskin i kamap nupela long Brasil, inap 2 milion Indian i stap. Ating nau inap 200,000 tasol i stap.” Bilong wanem? Mangal i as bilong en.
Ol Maniman na Ol Rabisman
Nius The New York Times i tok, James Gustave Speth, wanpela bikman bilong lain United Nations Development Program, em i tok: ‘Long olgeta hap i gat wanpela lain i wok long kamap em ol i gat gutpela sindaun na ol i kisim bikpela mani na namba, tasol winim 3 bilion man i stap rabis tru.’ Na tok bilong dispela man i kamapim klia olsem ol maniman na ol rabisman, ol i stap narapela narapela na dispela i samting nogut tru. Em i tok: ‘Winim 3 bilion man long olgeta hap ol i save kisim liklik pe—pe bilong ol long olgeta wan wan de i no winim 2 dola.’ Na em i tok: “Long dispela tupela lain man, sindaun bilong ol rabisman i mekim na ol i no gat gutpela samting bilong wetim i kamap, na ol i kros na bel hevi.”
Na bel hevi bilong ol i go bikpela moa, long wanem, i olsem bel bilong planti maniman i no gat tok na ol i no sori liklik long hevi bilong bikpela lain man i stap rabis na hangre.
Long olgeta hap, ol man i kisim nogut long pasin mangal. Lukim ai bilong ol ranaweman bilong Bosnia na Ruanda na Laibiria. Ai bilong ol i kamapim klia olsem ol i tingting planti, long wanem, ol i stap namel long ol bikpela pait. Lukim pes bilong ol man i hangre tru tasol graun i no sot long kaikai. Wanem samting i as bilong ol dispela hevi? Mangal—kain kain pasin mangal i as bilong en!
Yumi stap namel long ol man nogut i gat pasin mangal. Olsem wanem yumi ken karim dispela hevi na stap gut? Tupela stori i kamap bihain long dispela bai bekim dispela askim.