Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Ol Pikinini na Pasin Bilong Go Long Lotu
Wanpela nius (Canadian Social Trends) i kamapim wanpela askim olsem: “Olsem wanem? Ol pikinini i save go long lotu?” Nius i tok wanpela lain (Statistics Canada) i kamapim olsem, “long olgeta 3-pela 3-pela pikinini bilong Kanada i no winim 12-pela krismas, wanpela i save go inap wanpela taim long mun, na planti bilong dispela lain i save go long olgeta wik. Na sampela pikinini moa (22 pesen) ol i go long lotu wan wan taim tasol, o ol i go wanpela taim long yia.” Tasol nius i tok, “ol pikinini i insait long wanem lotu, dispela i makim hamas taim ol i save go long lotu. . . . Ol pikinini bilong ol bikpela lotu, olsem lotu Angliken na Yunaitet Sios, planti bilong ol i no save go long lotu long olgeta wik (18 pesen).” Namba bilong ol pikinini bilong Misin Katolik i save go long lotu i antap liklik, inap 22 pesen i save go long olgeta wik. Inap 44 pesen bilong ol pikinini bilong lotu Muslim ol i save go lotu long olgeta wik, “tasol maski planti ol i save go long lotu, bikpela lain pikinini (39 pesen) i no bin go liklik long lotu long yia paslain long taim ol i skelim dispela samting.”
Ol Pikinini Inap Kisim Bagarap
Ripot bilong lain UNICEF (United Nations Children’s Fund) i tok, planti pikinini inap kisim bagarap long Angola, Siera Leon, na Afganistan, winim ol pikinini bilong olgeta narapela kantri, na ‘planti pikinini inap i dai taim ol i no winim yet 18 krismas.’ Ol pait, na pasin bilong i stap rabis, na planti man moa i kisim binatang jem HIV na sik AIDS, ol dispela samting i mekim na planti pikinini moa ol inap i dai, winim long 10-pela yia i go pinis. Nius The Times bilong Landon i tok, lain UNICEF i skelim hamas pikinini inap i dai, na ol i ting long olgeta 100 100 pikinini long Angola, 96 inap i dai, na long olgeta 100 100 pikinini long Siera Leon, 95 inap i dai, na long olgeta 100 100 pikinini long Afganistan, 94 inap i dai. Tasol long olgeta 100 100 pikinini long Yurop, 6-pela tasol inap i dai.
Ol Galik Samting i Pait Long Ol Binatang Jem
Long Briten long 1996, inap 18 manmeri i dai taim ol i kisim kaikai i gat binatang jem nogut long en. I no gat bikpela lain olsem i bin kisim bagarap long wankain taim long kaikai nogut ol i bin kisim. Binatang jem i bin kamapim dispela hevi em E. coli O157 em dispela jem i save bagarapim abus. Wanpela nius (The Independent) bilong Landon i tok, i no longtaim i go pinis na ol saveman i kisim save olsem, taim man i putim paura sinamon long wara ol i wokim long apel, dispela i kilim i dai klostu olgeta (99.5 pesen) jem insait long 3-pela de. Long narapela taim, ol saientis i bin putim galik samting long abus bilong bulmakau ol i no bin kukim na long ol sosis, na ol i kisim save olsem sinamon, klov, na galik i gat strong long kilim i dai binatang jem E. coli O157. Ol saveman i ting ol galik samting inap kilim i dai ol narapela binatang jem, olsem salmonela na kampilobakti.
Ol Man Bilong Briten Ol i Gat Dinau
Nius The Times i kamapim ripot bilong wanpela haus beng (People’s Bank) na ol i tok, ol man bilong Briten i gat 170 bilion dola dinau na ol i save baim 5.5 bilion dola interes long olgeta yia. Ol man i dinau long beng samting, na ol i baim ol samting long kredit-kat na dinau, na ol i baim ol samting na bihain ol i bekim liklik hap mani long olgeta mun. Long olgeta 3-pela 3-pela man, wanpela i kisim dinau na em i no gat wanpela samting bilong strongim mani em i mas bekim—olgeta wan wan bilong dispela lain i gat dispela kain dinau inap olsem 10,400 dola. Insait long 3-pela yia, ol samting ol man Briten i baim long kredit kat i dabol, inap olsem 115 bilion dola long 1998. Na ol i kisim save olsem, inap 13 pesen tasol bilong ol dispela manmeri ol i save tingting planti long dinau bilong ol olsem dinau bai kamap bikpela tumas na ol i no inap bekim. Lain bilong People’s Bank i tok, long olgeta 5-pela 5-pela man, wanpela i tokaut olsem em i kisim dinau “bambai sindaun bilong em i ken stap gutpela tru.”
Lukaut Long Samting Bilong Helpim Bebi Long Wokabaut
Nius Independent bilong Landon i tok, ol raunpela samting i gat wil na ol bebi i sanap namel long en bilong helpim ol long wokabaut, em inap mekim na skin na tingting bilong bebi i no kamap gutpela. Ol saveman bilong wanpela yunivesiti (State University) bilong Nu Yok, ol i kisim save olsem samting bilong helpim bebi long wokabaut i gat bikpela tebol bilong en i mekim na ol bebi i no inap lukim gut lek bilong ol, na ol i no inap putim han na holim ol samting i stap klostu long ol. Ol i kisim save olsem ol bebi i save mekim wok long dispela kain samting, ol i kirap long sindaun, na long wokabaut long hanlek, na long wokabaut long tupela lek inap 5-pela wik bihain long ol bebi i no bin mekim wok long kain samting olsem. Na tu, save ol i kisim i kamapim klia olsem, long olgeta yia inap 50 pesen bilong ol bebi i mekim wok long samting bilong helpim ol long wokabaut, ol i kisim bagarap taim ol i pundaun i go daun long lata o long paia, o ol i pundaun wantaim dispela samting bilong helpim ol long wokabaut. Dokta Denise Kendrick bilong wanpela yunivesiti long Briten (Nottingham University Medical School), em i tok: “Samting bilong helpim bebi long wokabaut inap bagarapim ol bebi. I olsem dispela samting i save helpim ol papamama long mekim ol samting bilong ol yet na em i no helpim ol bebi. Ol papamama i putim bebi long dispela samting na ol i no gat bikpela wok tumas long lukautim ol.”
Pak Bilong Lukluk Long Ol Sta
Wanpela nius (The Globe and Mail) bilong Kanada i tok: “Ol lait bilong ol biktaun na smok bilong ol samting i bagarapim win ol i haitim sampela samting planti man i no save lukim long nau—em ol gutpela samting bilong skai long nait.” Wanpela saveman bilong raitim buk, em Terence Dickinson, em i tok: “Sampela man i kamap bikpela pinis, na ol i no bin lukim ol gutpela samting bilong skai long nait.” Em i tok, inap sampela yia i go pinis graun i guria, olsem na sampela hap bilong Kalifonia i no gat paua. Bihain long dispela samting i kamap, sampela manmeri i ringim polis na tokim ol long “ol narapela kain sta na wanpela longpela samting i olsem smok” i stap long skai. Bilong ol manmeri bilong Kanada ol i ken lukluk long ol sta na ol lait samting i no pasim skai, ol i makim wanpela hap graun bilong kamap olsem “pak bilong lukluk long ol sta.” Bikpela bilong dispela hap graun em olsem 1,990 hekta, na em i stap long distrik bilong raunwara Muskoka long hap not bilong Toronto. Nem bilong dispela pak em Torrance Barrens Conservation Reserve, na ol i ting dispela em i namba wan pak long olgeta hap graun bilong lukluk long ol sta.
‘Mi Mas Kisim Televisen i Go Wantaim!’
Sapos yu mas i go na stap inap sampela hap taim long wanpela ailan i no gat man long en, bai yu kisim wanem samting i go wantaim yu? Ol i mekim dispela askim long 2,000 yangpela long Jemani. Wanpela nius (Westfälische Rundschau) i tok, klostu olgeta ol i tok nambawan bikpela samting bilong kisim i go wantaim ol em televisen na redio, na ol CD na kaset. Kaikai na ol samting bilong dring em i namba tu samting, na famili na ol pren i namba tri samting. Wanpela manki i gat 13 krismas em i tok: “Mi no inap i stap sapos mi no gat televisen.” Long olgeta 3-pela 3-pela yangpela, wanpela tasol i tok em bai kisim ol tul, olsem naip, na so, na samting bilong brukim graun. Wan wan tasol (0.3 pesen) i tok ol bai kisim Baibel i go wantaim ol. Wanpela yangpela meri i gat 7-pela krismas, em i tok: “Mi bai kisim mama bilong mi tasol i go wantaim mi. Taim em i stap, olgeta samting bai wok gut.”
Ol Papa na Ol Pikinini Meri
Nius Globe and Mail bilong Kanada i tok, i no longtaim i go pinis na wanpela lain bilong helt (Health Canada) i skelim 2,500 yangpela na ol i kisim save olsem ol papa na ol pikinini ol i no save toktok gut wantaim, na dispela hevi i bikpela moa namel long ol papa na ol pikinini meri. Inap 33 pesen tasol bilong ol pikinini meri i gat 15 na 16 krismas, ol i ting “i no hatwok tumas o i no hatwok liklik long toktok wantaim papa bilong ol long ol samting ol i save tingting planti long en.” Inap 51 pesen bilong ol pikinini man i ting i no hatwok long toktok wantaim papa. Tasol nius i tok, “ol pikinini meri i ting papa bilong ol em i bikpela samting na ol i laik ol papa i helpim ol.” Profesa Alan King bilong Yunivesiti Kwin em i tok, “ol papa i hatwok long toktok wantaim pikinini bilong ol, na ol i hatwok moa long mekim olsem taim ol bikpela senis i painim ol yangpela i gat 13 krismas samting,” em long dispela taim planti papa i no toktok long ol samting bilong maritpasin na ol pasin inap bagarapim pikinini. Tasol dispela profesa i strongim ol papa long mekim dispela wok bilong ol, long wanem, planti mama i no gat bikpela hap taim long stap wantaim ol pikinini bilong ol olsem bipo.
Em i No Laik
Wanpela nius (Psychologie Heute) bilong Jemani i kamapim save em wanpela lain i bin kisim taim ol i bin toktok wantaim 304 yangpela meri, na ol i tok olsem long olgeta 4-pela 4-pela meri, ol man i bin subim wanpela long mekim sampela kain pasin sem maski meri i no laik mekim. Na nius i tok tu olsem, long olgeta 4-pela 4-pela meri, wanpela i tok olsem ol man i bin traim long mekim wok long drak na bia samting bilong pulim meri long slip wantaim ol. Na nius i tok moa: “Na sapos yumi tingim olsem planti yangpela man i mekim ol samting bambai meri i no ken strong long sakim ol, olsem ol i strong strong long stiaim tingting bilong meri, o ol i givim drak o bia samting long em; pasin bilong ol man long subim ol meri long slip wantaim ol i go bikpela inap 50 pesen namel long ol meri i gat 17 i go inap 20 krismas.”