Yu Ting Laip Bilong Man i Kamap Olsem Samting Nating Tasol?
“Long dispela graun laip em i samting nating. Yu inap baim man long kilim i dai narapela man long sampela handet paun tasol, na i gat planti man i redi long mekim dispela samting.”—Nius The Scotsman.
Long Epril 1999, wanpela samting nogut tru i kamap em olgeta manmeri i kirap nogut long en. Tupela yangpela man ol i go insait long Haiskul Kalambain, long Litelton, Kolorado, Amerika, na ol i pairapim gan na kilim 15 manmeri i dai. Taim ol i skelim ol samting bilong dispela hevi, ol i kisim save olsem wanpela bilong dispela yangpela man em i gat Web-sait bilong em yet long Intenet, na long dispela Web-sait em i bin raitim tok: “OL MAN I DAI PINIS OL I NO SAVE TOK PAIT!” Dispela tupela yangpela man ol i dai long dispela bikpela bagarap.
PASIN bilong kilim man i dai i stap long olgeta hap, na ol i save kilim i dai planti manmeri long olgeta wan wan de. Ol i save kilim i dai planti man long Saut Afrika, winim olgeta narapela kantri. Long 1995, long olgeta 100 tausen 100 tausen manmeri bilong dispela hap ol i bin kilim i dai 75 manmeri. Laip em i samting nating long wanpela kantri long Saut Amerika, winim ol narapela kantri long dispela hap. Long 1997, ol i bin kilim i dai inap 6,000 manmeri long dispela kantri, long wanem, ol i no wanbel long ol samting bilong wok politik. Planti ol i save baim man long kilim i dai narapela man. Wanpela ripot i stori long dispela kantri olsem: “Namba bilong ol pikinini ol i kilim i dai em tu i go antap. Long 1996, ol i kilim i dai 4,322 pikinini, dispela namba i go bikpela inap 40 pesen insait long tupela yia tasol.” Tasol ol pikinini tu i save kilim i dai man—ol i kilim i dai ol narapela pikinini o papamama bilong ol yet. Tru tumas, planti ol i ting laip em i samting nating tasol.
Bilong Wanem Ol Man i Kisim “Pasin Bilong Kilim Man i Dai”?
Ol dispela namba i kamapim wanem samting? Planti man moa ol i ting laip em i olsem samting nating tasol. Ol man i laik kisim namba na ol i laikim tumas mani, bel bilong ol i no gat tok taim ol i kilim man i dai. Ol bikman bilong ol bisnis bilong salim ol drak, ol i save tokim kilman long kilim i dai sampela famili olgeta. Ol i save givim ol narapela nem long pasin bilong ol long kilim man i dai, olsem “paitim,” “rausim,” “pinisim,” man. Pasin bilong bagarapim na pinisim wanpela lain olgeta dispela tu i mekim na ol man i ting laip em i samting nating. Olsem na long olgeta de ol nius bilong televisen long olgeta hap i save stori long ol man i kilim i dai ol narapela.
Na tu, televisen na ol piksa wokabaut i save litimapim pasin bilong pait na bagarapim man, olsem na i olsem ol samting bilong indai i save stiaim i stap bilong yumi. Wanpela buk (Encyclopædia Britannica) i tok long dispela samting olsem: ‘Bihain long 1950 na i kam inap nau, indai i bin kamap olsem wanpela samting em planti man i laik toktok long en. Tasol paslain long dispela taim, indai em i samting planti saveman i no laik toktok long en.’ Josep Fericgla bilong Katalonia, em i profesa bilong ol samting bilong pasin bilong man, em i tok, “long taim bilong yumi, indai i bin kamap olsem samting i no tambu moa long toktok long en, olsem na em i wanpela bikpela samting ol man i ken mekim wok long en bilong stiaim tingting bilong ol man.”
Ating nambawan bikpela tingting bilong ol man i kisim “pasin bilong kilim man i dai” em olsem: Planti ol i bilip olsem strong, namba, mani, na amamas bilong skin em i bikpela samting, winim laip bilong man na stretpela pasin.
Olsem wanem planti man i wok long kisim dispela “pasin bilong kilim man i dai”? Ol papamama i ken mekim wanem bilong sakim dispela tingting nogut i stap long olgeta hap na i stiaim ol pikinini bilong ol? Stori i kamap bihain long dispela bai bekim ol dispela askim na sampela narapela askim tu.
[Blok/Piksa long pes 4]
Pe Bilong Laip Bilong Man Em Hamas?
◼ “Ol yangpela bilong ol lain raskol [long Mumbai, India] ol i sot tru, olsem na ol man inap baim ol long 5,000 rupis [350 kina] tasol bilong kilim man i dai.”—Nius Far Eastern Economic Review.
◼ “Em i Kilim i Dai Wanpela Man i No Laik Givim Smok Long Em.”—Het-tok bilong nius La Tercera, long Santiago, Sili.
◼ “Long Rasia [long 1995], man i mas tromoi 7,000 dola bilong baim man long kilim i dai narapela . . . Pasin bilong baim man long kilim i dai narapela i go bikpela tru bihain long taim gavman Komyunis bilong Rasia i pundaun na ol man i kisim planti mani moa.”—Lain Reuters i kamapim dispela tok bilong wanpela nius (Moscow News).
◼ “Ol polis i holim wanpela man bilong Bruklin em i save salim ol haus . . . na ol i kotim em long em i bin givim hap bilong 1,500 dola long wanpela yangpela man bilong em i kilim i dai meri bilong em i gat bel na mama bilong meri.”—Nius The New York Times.
◼ ‘Pe bilong baim man long kilim i dai narapela long Inglan i wok long i go daun. Long 5-pela yia i go pinis, pe bilong baim man long kilim i dai narapela em i 30,000 paun, tasol nau em i go daun long 5,000 i go inap 10,000 paun.’—Nius The Guardian.
◼ ‘Ol lain raskol bilong Bolkan i nogut tru, winim lain Mafia. Ol i nupela kain raskol, ol i gat ol nupela lo na ol nupela gan samting. Ol i gat ol bom na masin-gan na ol i no pret long mekim wok long ol.’—Nius Guardian Weekly.