Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Ol i Stap Bilong Lukim Yia 2000
Richard Suzman bilong wanpela lain (National Institute on Aging) long Betesda, Merilan, Amerika, em i tok: “Ol samting i kamapim klia olsem ol manmeri i gat bikpela sik ol i strong long i stap laip bambai ol i ken lukim wanpela bikpela samting. Yumi no save wanem ol samting bilong skin i mekim na man inap i stap longpela taim moa, tasol dispela samting i save kamap tru.” Nius The Guardian bilong Landon i tok, ol man i strong long ol i laik lukim yia 2000, olsem na planti man moa ol i dai long namba wan wik bilong yia 2000, winim ol narapela yia. Long Briten, planti manmeri (65 pesen) moa ol i dai long dispela namba wan wik bilong yia 2000, na long Nu Yok Siti namba bilong ol man i dai i go antap, winim lain i dai long namba wan wik bilong 1999 inap 50 pesen. Robert Butler, em presiden bilong wanpela lain (International Longevity Center), em i tok, long olgeta hap planti manmeri moa i bin dai long dispela taim. Em i tok moa: “Laik bilong man long i stap laip i gat bikpela strong.”
Ol i Ting i No Gat Ol Lain i Sindaun Long Ol Narapela Sta
Nius The New York Times i tok: ‘Inap planti yia nau, planti saveman bilong glasim ol sta samting ol i bin tok olsem ol narapela lain i sindaun long ol sta samting. Dispela bilip olsem ol lain i sindaun long ol narapela sta i mekim na ol man i bin raitim planti buk, na wokim ol piksa wokabaut na program bilong televisen. Na tu, ol saveman i mekim bikpela wok long ol traipela dis antena bilong glasim ples antap bilong kisim tok samting i kam long ol narapela lain.’ Tupela saveman i gat nem, em Peter D. Ward na Donald C. Brownlee, ol i bin raitim buk Rare Earth, na ol i ting dispela wok bilong ol saveman bai i no inap karim kaikai. Ol i tok, nupela save ol saveman bilong skelim ol samting bilong sta na graun i bin kisim i soim olsem “graun i stap strong na ol samting bilong en i narakain tru,” na ol samting bilong ol narapela sta i no gutpela long ol samting i gat laip i ken i stap long en. Saveman Ward i tok: “Nau mipela i tokaut klia long samting em planti man i bin tingting long en inap longpela taim—ating ol samting i gat laip i no stap long ol narapela sta.” Saveman Brownlee i tok moa: “Ol man i save tok San em i wanpela sta i wankain olsem planti narapela sta. Dispela tok i no tru. Klostu olgeta sta samting i no gutpela ples bilong samting i gat laip i ken i stap long en. Ol samting i gat laip inap i stap tasol long ples i olsem gaden Iden, em Graun.”
Kompiuta i Soim Rot Long Sip
Wanpela nius (The Daily Telegraph) bilong Landon i tok, ol kompiuta samting i mekim na ating ol sip bai i no gat moa wok long planti mep bilong save long rot ol bai raun long en. Long Novemba 1999, long rot bilong wanpela ofis long Jemani i save wokim ol mep bilong solwara, wanpela lain (International Maritime Organization) i tok orait long namba wan taim long mekim wok long kompiuta bilong soim rot long sip. Ol i no mekim wok moa long ol mep ol i wokim long pepa, tasol kompiuta i wokim tupela kain mep—wanpela mep kompiuta i kisim long mep ol i wokim long pepa na wanpela mep kompiuta i soim ol i kolim vekto. Wanpela gutpela samting bilong mep bilong kompiuta i olsem: Long olgeta taim em i soim ples tru em sip i stap long en. Na tu, kompiuta i kamapim ol samting masin reda i soim, olsem na ol man i stiaim sip ol inap save gut long ol samting nogut i stap long rot bilong ol. Wanpela bosman bilong sip em i amamas tru long dispela nupela samting, na em i tok: “Em i helpim tru wok bilong mipela, . . . olsem na mipela inap putim gut tingting long wok bilong stiaim sip, na long raun bilong ol narapela sip, na taim sip i laik sua mipela inap skelim ol samting pailot i mekim.”
Ol i Tanim Baibel Long Sampela Tok Ples Moa
Wanpela nius (Excelsior) bilong Meksiko i tok: “Ol i wok yet long tanim Baibel long planti tok ples, winim olgeta narapela buk long olgeta hap.” Wanpela lain (German Bible Society) i tok, ol i bin tanim Baibel long 21 tok ples moa long 1999, olsem na nau Baibel olgeta o hap bilong en i stap long 2,233 tok ples. Ol i bin “tanim Olpela Testamen na Nupela Testamen olgeta long 371 tok ples, em 5-pela tok ples moa long 1998.” Ol dispela tok ples i stap we? Nius i tok: “Planti narapela narapela tok ples i stap long Afrika inap olsem 627, Esia i gat 553, Ostrelia/Pasifik i gat 396, Latin Amerika/Karibian i gat 384, Yurop i gat 197, na long Yunaitet Stets i gat 73.” Tasol “ol i no bin tanim Baibel long 50 pesen bilong olgeta tok ples bilong graun.” Bilong wanem? Long wanem, i no gat planti man i save toktok long ol dispela tok ples, na wok bilong tanim Baibel long ol dispela tok ples i hatwok tru. Na tu, planti manmeri i save long tupela tok ples, olsem na sapos i no gat Baibel long wanpela tok ples ol i save long en, ol i ken ritim Baibel long narapela tok ples.
Ol i Tromoi Nating Ol Bom Samting
Ol man bilong kisim pis long Itali ol i bin kisim ol samting ol i no gat laik long kisim long umben bilong ol—ol bom i gat marasin nogut. Valerio Calzolaio, em i wanpela kuskus bilong wanpela lain (Italian Ministry of the Environment), na em i tok “kirap long 1946 i kam inap 1975 samting . . . , ol i bin tromoi nating long solwara ol bom samting em ol i no gat wok long en.” Ol i ting i gat 20,000 bom i slip long as bilong solwara Adriatik, klostu long nambis long hap is bilong Itali. I kam inap long 1997, 5-pela man bilong kisim pis long Itali ol i bin dai, na 236 i mas slip long haus sik, long wanem, umben bilong ol i bin kisim ol bom i ros na marasin nogut bilong en i lus. Na tu, taim ol i bin pait long Bolkan ol balus bilong pait i bin tromoi planti bom long dispela solwara, na ol man bilong kisim pis ol i “kisim” pinis sampela bilong ol dispela bom long umben bilong ol. Dispela hevi i no kamap long solwara bilong Itali tasol. Ol i ting i gat inap 100 tausen ton bom nogut i slip long as bilong solwara Boltik, na tu, ol i bin tromoi nating ol bom ol i no gat wok long en klostu long nambis bilong Japan, Yunaitet Stets, na Briten.
Was Gut Long Ol Animal Yu Lukautim
Wanpela nius (Le Monde) bilong Frans i tok, inap 52 pesen bilong ol famili long Frans i gat ol animal ol i save lukautim. Tasol i no longtaim i go pinis na ripot bilong lain dokta bilong ol animal bilong wanpela lain (Institute of Comparative Animal Immunology) long Meson-Alfo, Frans, i soim olsem long Frans i gat 8.4 milion pusi na 7.9 milion dok na sampela ol i gat grile na ol binatang jem, na ol i save givim kain kain sik long man i lukautim ol. Ol dispela sik em kain kain grile, kaskas, na sik ol i kolim lismanaiasis, na toksoplasmosis. Sik toksoplasmosis inap mekim na bebi i lus long bel bilong mama, o skin bilong bebi i kisim sampela bagarap taim em i stap yet long bel bilong mama. Ripot i tok tu olsem planti man i kisim kain kain sik taim ol i lukautim ol animal, na long olgeta yia inap 100 tausen manmeri long Frans i kisim sua taim dok i kaikaim ol.
Maus Bilong Man
Nius The Toronto Star i tok: ‘Ol saientis bilong Yunivesiti Stanfot i bin kisim save long 37 nupela na narapela kain binatang jem i stap long maus bilong man.’ Dispela i mekim na nau ol i save long 500 binatang jem i stap long maus—‘ol i planti tru na ol i narapela narapela kain, klostu wankain olsem bikbus i gat planti ol binatang samting long en, winim olgeta narapela ples.’ Olsem wanem? Ol dispela binatang jem inap bagarapim man? Taim saveman David Relman i kisim pinis save long ol nupela binatang jem i stap long spet, em i tok: “Em i gutpela samting long planti narapela narapela kain binatang jem i stap long maus, long wanem, dispela samting bai lukautim maus.” Nius Star i tok moa olsem klostu olgeta binatang jem i save “lukautim maus na mekim em i stap gut.” Sampela binatang jem tasol i save kamapim ol hevi, olsem hul long tit, o skin klostu long tit i sua, o maus i smel.
Planti Pait Moa i Kamap
Wanpela nius (Siegener Zeitung) bilong Jemani i tok: “Namba bilong ol pait i wok long go antap” long 1999. Wanpela lain (The Study Group for Research Into War Causes) long Yunivesiti Bilong Hambek i tok, inap 35 pait i kamap long 1999, em 3-pela pait moa long yia i go pinis. Inap 14 bilong ol dispela pait i kamap long Afrika, 12-pela long Esia, wanpela long Yurop, na ol narapela i kamap long Midel-Is na Latin Amerika. Dispela lain i tok, pinis bilong ol pait i no klostu. Na “long lista bilong ol pait bilong dispela yia i gat 8-pela nupela pait i kamap. Sampela bilong ol em pait nogut i kamap long Sesnia, Nepal, Kirgistan, na Naijiria.” Wanpela as bilong dispela em olsem: Sampela kros samting ol i stap inap longpela taim, na bihain ol man i kirap pait wantaim gan samting o ol i kirapim bikpela pait tru.