Laip Stori
Mipela i Strong Long Mekim Tru Wok Bilong Autim Tok
Stori bilong Lena Davison
“Ai bilong mi i go tudak. Mi no inap lukluk.” Pailot bilong mipela i tok olsem. Em nau, han bilong em i lusim stia bilong liklik balus mipela i stap long en, na het bilong em i go daun, na tingting bilong em i dai olgeta. Man bilong mi i no gat save long stiaim balus na em i wok strong tru long kirapim pailot. Klostu bagarap i painim mipela, tasol pastaim mi laik stori long ol samting i bin kamap na nau mipela i raun long dispela balus long hap bilong Papua Niugini, em i wanpela longwe kantri tru long tingting bilong planti man.
MAMA i bin karim mi long Australia long 1929 na mi go bikpela long Sydney, em nambawan biktaun bilong New South Wales. Papa bilong mi, em Bill Muscat, em i wanpela Komiunis, tasol em i save bilip tu long God. Long 1938, em i orait long sainim nem bilong em long wanpela pepa bilong askim gavman long givim tok orait long Joseph F. Rutherford bilong hetkota bilong ol Witnes Bilong Jehova i ken autim tok long Sydney Town Hall.
Papa i tokim mipela: “Dispela man i mas i gat wanpela bikpela tok bilong autim.” Inap 8-pela yia bihain, mipela i kisim save long bikpela samting bilong dispela tok. Papa i singautim Norman Bellotti, em wanpela Witnes Bilong Jehova i save autim tok fultaim, i kam long haus na kamapim tok bilong Baibel long mipela. Kwiktaim famili i kisim tok i tru bilong Baibel na bilip long en, na i no longtaim na mipela i kirap wok strong long wok Kristen bilong autim tok.
Long 1945, mi lusim skul bilong lukautim mama, em i gat bikpela sik. Na mi samapim klos bilong lukautim mi long mani samting. Long olgeta Sarere apinun, mi wantaim susa bilong mi Rose i save poroman wantaim sampela painia na sanap autim tok long rot long ai bilong Sydney Town Hall. Long 1952, bikpela brata bilong mi, John, i go long Skul Gileat bilong ol misineri long Amerika, na taim em i winim skul pinis ol i salim em i go mekim wok misineri long Pakistan. Mi tu mi laikim tru wok autim tok na mi laik bihainim pasin bilong em. Olsem na long yia antap mi kamap painia oltaim.
Marit na Wok Misineri
Bihain liklik mi bungim John Davison, em i wok long brens ofis bilong ol Witnes Bilong Jehova long Australia. Em i gat pasin daun na pasin isi na strongpela bel, na mi laikim ol dispela pasin bilong em. Long Wol Woa 2, em i bin kalabus 3-pela taim long holimpas pasin Kristen, olsem em i no laik insait long pait. Mitupela i pasim tok wantaim long putim wok Kristen bilong autim tok i stap namba wan long laip bilong mipela.
Mitupela Jon i marit long Jun 1955. Mipela i baim wanpela bas, na mipela i laik stretim dispela bas olsem wanpela haus ka. Mipela i tingting long raun autim tok long ol longwe hap bilong Australia na slip long dispela haus ka. Long yia antap, ol i singaut long sampela Witnes i ken i go long Niugini, em hap not-is bilong wanpela traipela ailan long hap not bilong Australia.a Ol i no bin autim yet tok bilong Kingdom long dispela hap bilong graun. Wantu mitupela i volantia long go.
Long dispela taim bipo, i gat wanpela rot tasol bilong go long Niugini, man i mas i gat kontrak bilong mekim wok skin fultaim, olsem na John i kirap painim wok. I no longtaim na em i kisim kontrak bilong wok long wanpela somil long New Britain, em wanpela ailan bilong Niugini. Sampela wik bihain, mitupela i lusim ples na go long nupela ples wok bilong mipela, na mipela kamap long Rabaul, New Britain, long Julai 1956. Mipela i wet 6-pela de long Rabaul na nau mipela kisim sip i go long Waterfall Bay.
Wok Autim Tok Long Waterfall Bay
Traipela si i sakim nabaut sip na tupela de samting bihain mipela i kam kamap long Waterfall Bay, em wanpela bikpela pasis i stap long hap saut bilong Rabaul inap 240 kilomita. Wanpela traipela somil i stap long dispela hap insait long bikbus. Long apinun mitupela wantaim sampela lain i sindaun long tebol na i redi long kaikai, na maneja i tok: “Mista na Misis Davison, kampani i gat wanpela lo, olsem olgeta wokman i mas tokaut long lotu bilong ol.”
Mipela i save i no gat wanpela lo olsem, tasol sampela aua paslain ol i laik givim smok long mipela na mipela i tok mipela i no save smok, olsem na ating ol i tingting nogut long mipela. John i tok: “Mipela i Witnes Bilong Jehova.” Em nau, olgeta i pasim maus na i no gat liklik toktok i kamap. Ol dispela man i bin stap long ami long Wol Woa 2 na ol i bel nogut long ol Witnes, long wanem, ol i no bin insait long pait. Kirap long dispela taim ol dispela man i wok long painim rot bilong givim hevi long mipela.
Kampani i save givim stov na bokis ais long olgeta wokman, tasol maneja i no laik givim long mipela. Planti kaikai mipela bin baim na karim i kam i sting pinis na mipela i tromoi, na mipela mas kukim kaikai long wanpela olpela stov nogut i bruk pinis em Jon i bin painim insait long bus. Na ol i tambuim ol asples long salim kaikai bilong gaden long mipela, olsem na wanem ol liklik hap kaikai bilong gaden mipela inap painim, mipela i kaikai dispela tasol. Na ol i tok mipela i kam bilong lukstil long kantri bilong helpim ol birua. Oltaim ol i save was long mipela, nogut mipela i skulim wanpela man long tok bilong Baibel. Long dispela taim, sik malaria i kisim mi.
Tasol mitupela i strong long mekim tru wok bilong autim tok. Olsem na mipela askim tupela wokboi bilong somil, em ol i save long tok Inglis, long skulim mipela long Tok Pisin, em bikpela tok ples bilong dispela kantri. Na mipela yet i skulim tupela long tok bilong Baibel. Long olgeta Sarere na Sande mipela i save wokabaut i go long ol ples kanaka i stap longwe, na mipela giaman long raun nating bilong lukim ples tasol. Taim mipela bungim sampela lain bilong ples mipela i save autim tok long ol, na tupela Baibel sumatin bilong mipela ol i tanim tok. Mipela i save brukim ol wara i gat strongpela tait, na sampela taim i gat ol traipela pukpuk i slip long san long arere bilong wara. Ol i slip i stap na i no mekim wanpela samting. Wanpela taim tasol mipela i mas ranawe.
Wokim Ol Tul Bilong Autim Tok
Wok bilong mipela long autim tok i go bikpela, olsem na mipela i raitim sampela tok bilong Baibel long taipraita bilong tilim long ol man i laik harim. Pastaim ol Baibel sumatin bilong mipela long somil i helpim mipela long tanim ol dispela tok, na bihain mipela yet inap mekim. Planti nait mipela i wok strong long wokim planti handet pepa olsem, na nau mipela i tilim long ol asples na long ol boskru taim ol sip i kam sua.
Long 1957, John Cutforth, em wasman raun, em i kam lukim mipela.b Em i ting ol piksa bai i gutpela rot bilong skulim ol man i no save long rit. Em wantaim man bilong mi ol i droim ol liklik piksa nating bilong ol stikman samting bilong kamapim ol as tok bilong Baibel. Bihain mitupela i lusim planti planti aua long wokim olkain piksa olsem long ol notbuk. Ol wan wan Baibel sumatin i kisim wanpela buk, na ol i skulim ol narapela man long en. Bihain, long olgeta hap bilong kantri ol i bihainim dispela pasin bilong skulim ol man.
Mitupela i stap tu na hap yia long Waterfall Bay na pinisim kontrak, na nau gavman i tok orait long mipela i ken i stap long dispela kantri. Olsem na mipela i kirap mekim wok painia salim.
Go Bek Long Rabaul
Mipela i kisim sip i go long Rabaul, na mipela i kamap long wanpela plantesen bilong kopra na kakau long bikpela pasis Wide Bay. Sip i sua na mipela slip wanpela nait long dispela hap. Maneja wantaim meri bilong em i lapun na ol i laik ritaia na go bek long Australia, na ol i laik bai Jon i kisim wok maneja na lukautim plantesen. Em i wanpela gutpela wok tru, tasol long nait mitupela i skelim na mipela i wanbel long tok olsem, mipela i no bin kam long Niugini bilong painim mani samting. Mipela i strong long mekim tru wok bilong autim tok olsem painia. Orait long moningtaim mipela i toksave long tupela na mipela i kalap gen long sip.
Taim mipela i kamap pinis long Rabaul, mipela i bung wantaim wanpela liklik lain Witnes bilong ol narapela narapela kantri ol i kam nupela long dispela hap. Ol asples i laik tru long harim tok bilong Kingdom, na mipela i kirapim planti Baibel stadi. Mipela i mekim ol miting Kristen long wanpela haus bung mipela i rentim, na planti ol i kam long miting, inap 150 samting. Planti bilong ol i kam insait long tok i tru na ol i mekim wok bilong autim gutnius bilong Kingdom long ol narapela hap bilong kantri.—Matyu 24:14.
Na mipela i go autim tok long Vunabal, em i stap longwe long Rabaul inap 50 kilomita samting. Wanpela lain bilong dispela ples ol i gat laik tru long harim tok i tru bilong Baibel. Tasol i no longtaim na wanpela bikman bilong misin Katolik i harim tok bilong dispela samting. Wanpela taim mipela i mekim Baibel stadi wantaim ol, na em i kisim sampela wanlotu bilong em i kam na pasim stadi na rausim mipela long ples. Mipela i kisim tok olsem long wik antap ol bai mekim gen, olsem na mipela askim ol polis long kam wantaim mipela.
Orait, long dispela de planti lain bilong lotu Katolik ol i sanap lain long arere bilong rot i go inap sampela kilomita na ol i singaut na tok bilas long mipela. Planti ol i redi long tromoi ston long mipela. Orait mipela i go yet na wanpela pris i kisim planti handet man long ol ples klostu na ol i go bung long Vunabal. Polis i tok mipela ken i go mekim miting bilong mipela, olsem na ol polis i brukim wanpela rot namel long dispela traipela lain na mipela wokabaut i go. Tasol taim mipela i kirapim stadi pinis, pris i singaut bikmaus na i kirapim bel bilong dispela bikpela lain na ol i belhat nogut tru na i wok long singaut singaut. Ol polis i no inap pasim ol, olsem na polis inspekta i tokim mipela strong long lusim ples, na kwiktaim em i bringim mipela i go long ka bilong mipela.
Ol dispela lain i bung bung na raunim mipela, na ol i tok nogut na spet long mipela, na brukim han, na pris i sanap tasol na lap. Mipela i go insait long ka na siksti i go, na bihain polis inspekta i tok, bipo em i no bin lukim samting nogut olsem. Dispela pasin birua i pretim planti lain bilong Vunabal, tasol wanpela Baibel sumatin i strongim bel na bihainim tok i tru bilong Kingdom. Bihain long dispela taim, planti handet bilong New Britain ol i kam insait long tok i tru.
Wok i Kirap Long Niugini
Long Novemba 1960, ol i makim mipela long go mekim wok autim tok long Madang. Long dispela ples, planti ol i strong long givim sampela bikpela wok mani long mitupela John. Wanpela kampani i strong long mi mas kamap maneja bilong stua bilong ol bilong salim ol klos. Narapela kampani i laik bai mi stretim klos na trausis samting bilong ol man. Sampela meri bilong Australia ol i laik baim wanpela stua bilong mi bilong wokim bisnis long samapim ol klos bilong ol. Tasol mipela i tingim as na mipela i bin kam long Niugini, na long gutpela pasin mipela i tok mipela no laik kisim ol dispela wok mani.—2 Timoti 2:4.
Long Madang planti manmeri ol i laik harim tok bilong Baibel, na i no longtaim na i gat wanpela bikpela kongrigesen i kamap. Mipela i wokabaut long lek na raun long motobaik i go long ol ples i stap ausait long Madang na mipela i autim tok inap long planti de. Mipela i painim ol olpela haus ol man i lusim pinis na mipela save kamautim kunai long bus na wokim olsem bet na slip long en. Mipela i karim sampela kaikai long tin, ol strongpela bisket, na moskito net, na em tasol.
Long wanpela bikpela raun olsem, mipela i go lukim wanpela lain long Talidig, em 50 kilomita longwe long hap not bilong Madang. Ol i laik kisim save long tok bilong Baibel. Ol i wok long kamap strong long tok i tru, na nau hetmasta long skul bilong Talidig i tambuim ol long stadi long Baibel long graun bilong gavman. Bihain em i kirapim ol polis long kam brukim ol haus bilong ol na kukim long paia na rausim ol i go long bus. Tasol bikman bilong wanpela ples klostu em i larim ol i wokim haus na sindaun long graun bilong em yet. Bihain em i kisim tok i tru bilong Baibel na ol i wokim wanpela gutpela Haus Kingdom long dispela ples.
Tanim Tok na Wok Bilong Raun
Tupela yia bihain long mipela i kamap nupela long New Britain long 1956, ol i singautim mipela long tanim sampela liklik nius bilong Baibel long Tok Pisin. Mipela i mekim dispela wok bilong tanim tok inap planti yia. Long 1970, brens ofis long Port Moresby i singautim mipela long wok fultaim long tanim tok. Na tu, mitupela i lukautim ol skul bilong lainim Tok Pisin.
Long 1975, mipela i go bek long New Britain bilong mekim wok bilong raun na lukim ol kongrigesen. Inap 13 yia moa, mipela i raun long balus, bot, bas, na wokabaut long lek, i go long klostu olgeta hap bilong kantri. Planti taim bagarap i laik painim mipela, olsem samting mi stori long en long pastaim. Long dispela taim, pailot i gat bikpela sik long bel na taim balus i kamap klostu long ples balus bilong Kandrian long New Britain, tingting bilong em i dai olgeta. Stia bilong balus i stap long samting ol i kolim oto-pailot, na balus i wok long raun nating antap long bikbus bilong Kandrian, na Jon i wok strong tru long kirapim pailot. Bihain em i kirap na em inap lukluk liklik, inap tasol long stiaim balus i kam daun long ples balus, na balus i paitim strong graun na i kalap kalap. Orait, em i lusim balus na wantu tingting bilong em i dai gen na em i slip i stap long graun.
Narapela Rot i Op
Long 1988, brens ofis i singautim mipela i go bek long Port Moresby, long wanem, wok bilong tanim tok i wok long i go bikpela. Inap olsem 50 i sindaun na wok long brens olsem wanpela famili, na mipela i skulim tu ol nupela lain bilong tanim tok. Mipela famili i slip long ol liklik flet i gat wanpela rum long en. Mitupela Jon i save larim dua i op liklik bilong kirapim ol wan wan bilong famili long kam insait na toktok wantaim. Olsem na mipela i pas gut wantaim famili, na narapela inap mekim pasin sori na strongim narapela.
Orait long 1993, Jon i dai long hat atek. Mi pilim olsem wanpela hap bilong mi tu i dai. Mitupela i bin marit inap 38 yia na insait long dispela taim olgeta, mitupela i bin wok wantaim long wok bilong autim tok. Tasol mi tingting strong long wok i go yet long strong bilong Jehova. (2 Korin 4:7) Mi larim dua bilong rum i op yet, na ol yangpela i wok long kam lukim mi. Pasin bilong bung wantaim ol dispela gutpela poroman i helpim mi long holimpas stretpela tingting bilong bihain.
Long 2003, sik i wok long painim mi na ol i singautim mi i go wok long brens ofis long Sydney, Australia. Long nau mi gat 77 krismas, tasol mi save wok fultaim yet long Dipatmen Bilong Tanim Tok, na long olgeta wik mi save mekim wok autim tok. Oltaim mi save kisim bikpela amamas long ol pren na ol pikinini na bubu bilong spirit.
Dua bilong mi long Betel i op i stap yet na klostu olgeta de i gat sampela i save kam lukim mi. Taim dua i pas, ol i save paitim dua na ol i laik save, mi stap orait o nogat. Taim mi stap laip, mi laik strong yet long mekim tru wok autim tok na mekim wok bilong God bilong mi, Jehova.—2 Timoti 4:5.
[Ol Futnot]
a Long dispela taim, ol i brukim hap is bilong ailan i go long tupela hap, olsem Papua long hap saut na Niugini long hap not. Long nau, hap wes bilong dispela ailan em i bilong Indonesia, na hap is bilong dispela ailan em Papua Niugini.
b Laip stori bilong John Cutforth i stap long The Watchtower bilong Jun 1, 1958, pes 333-6.
[Ol Mep long pes 18]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
NIUGINI
AUSTRALIA
Sydney
INDONESIA
PAPUA NIUGINI
Talidig
Madang
PORT MORESBY
NEW BRITAIN
Rabaul
Vunabal
Wide Bay
Waterfall Bay
[Credit Line]
Map and globe: Based on NASA/Visible Earth imagery
[Piksa long pes 17]
Mi wantaim John long wanpela kibung long Lae, Niugini, long 1973
[Piksa long pes 20]
Long brens ofis long Papua Niugini, 2002