Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap

Bihain Long 500 Yia Ol i Tok Sori

Long yia 1496, King Manwel Namba Wan bilong Potugal i salim tok long ol Juda i sindaun long kantri bilong em, olsem: Kamap Katolik o lusim kantri. Long 1988, 500 yia bihain long dispela samting i bin kamap, gavman bilong Potugal i tok sori. I no longtaim i go pinis na Potugal i bin mekim sampela samting bilong tingim dispela samting i bin kamap bipo na bilong tok sori long en. Wanpela ripot bilong lain Associated Press i tok, presiden bilong Potugal, em Jorge Sampaio, em i bin tokim Palamen olsem, dispela pasin bilong rausim ol Juda bipo em i wanpela “pasin nogut tru i bin kamapim ol bikpela hevi.” Wanpela minista bilong gavman, em José Eduardo Vera Jardim, em i kolim dispela pasin bilong rausim ol Juda olsem, “wanpela samting nogut tru i bin kamap bipo bipo long kantri bilong yumi.” Em i tok gavman bilong Potugal i mas “tok sori” long ol Juda long pasin bilong “mekim nogut tru” long ol inap planti handet yia. Long nau inap 10 milion manmeri i sindaun long Potugal, tasol ol Juda i save go oltaim long lotu ol i no planti, inap olsem 1,000 tasol.

Ol i Skul Long Katim Marit?

Wanpela nius bilong Ostrelia (The Sydney Morning Herald) i tok: “Ol marit, em papamama bilong tupela wantaim i bin katim marit, marit bilong ol tu inap bagarap, winim ol marit em papamama bilong ol i no bin mekim olsem.” Profesa Paul Amato bilong Yunivesiti Bilong Nebraska long Yunaitet Stets, em i bin “skelim inap 2,000 marit long Amerika insait long 12-pela yia” na olsem nius i tok, em i kisim save olsem, “ol pikinini bilong papamama i katim marit, ol inap ‘kisim’ long papamama pasin bilong i no stap gut wantaim narapela man, na dispela inap mekim na planti bilong ol i katim marit bilong ol yet.” Nius Herald i tok: “Ol man na meri marit em papamama bilong tupela wantaim i bin katim marit, marit bilong ol inap bagarap, winim moa yet (300 pesen) ol marit em papamama i no bin katim marit.”

Mak Bilong Koala i Wankain Long Mak Bilong Man

Wanpela saientis bilong Ostrelia i tok, mak bilong han lek bilong animal koala i wankain olsem mak bilong han lek bilong man. Dispela saientis em Profesa Maciej Henneberg na em i wanpela saveman i wok long Yunivesiti Bilong Adelet. Em i tok: “Strongpela glas bilong glasim ol mak, em tu i no inap kamapim klia wanem mak i bilong koala na wanem mak i bilong man.” Han lek bilong koala i no wankain long han lek bilong man, tasol ol mak olsem ol liklik buk na baret samting aninit long han lek bilong koala i wankain long yumi ol man. Na narapela samting: Mak bilong pinga bilong han lek bilong wanpela koala em mak bilong dispela koala tasol; no gat narapela koala i gat wankain mak bilong pinga. Em wankain long yumi ol man.

Lusim Biktaun na Sindaun Long Fam

Sampela manmeri long Japan ol i lusim biktaun na ol i go sindaun long fam. Ol i les pinis long biktaun em ol man long en i no stap isi na ol i hariap hariap tasol. Tru, ating sindaun bilong ol long fam i narapela kain; ol i no gat planti samting bilong pulim nabaut tingting bilong ol, na ol i sindaun long hap bilong ol gutpela bus na maunten samting, na ol i no gat wok moa long pasim saket, ol i pasim klos bilong wok. Tasol fam i gat hevi bilong en tu. Nius Asiaweek i tok: “Planti bilong ol dispela nupela man long fam, ol i bin kisim pe long olgeta fotnait, na ol i gat ol gutpela gutpela samting long biktaun, na ating bipo ol i gat nem, long wanem, ol i bin wok long wanpela bikpela kampani.” Tasol “ol dispela man i go sindaun long fam, ol i tok ol i mas skelim gut mani bilong ol, ol i no ken baim planti samting; na sampela taim ol i mas mekim ol liklik wok nating bilong kisim wansiling tu, long wanem, mani ol i kisim long wok fam i no inap.” Tasol bilong helpim ol man i tingting strong long lusim biktaun na sindaun long fam, wanpela lain didiman (Ministry of Agriculture) i bin kamapim wanpela skul (Farming Preparatory School) bilong helpim ol na sindaun bilong ol i ken kamap gutpela.

Was Gut Long Ol Marasin Giaman

Long olgeta yia, ol kampani i save wokim ol marasin giaman ol i kisim bikpela mani tru olsem 16 bilion dola. Olsem na dispela wok bisnis long marasin giaman i go bikpela tru. Nius Le Monde bilong Paris i tok: “Wol Helt Oganaisesen (WHO) i ting, long olgeta yia inap 7 pesen bilong ol marasin ol kampani i save wokim na salim long ol man long olgeta hap, em ol marasin giaman.” Long Brasil ol i ting inap 30 pesen bilong ol marasin em ol marasin giaman, na long Afrika inap 60 pesen bilong ol marasin em ol marasin giaman. Sampela bilong ol dispela marasin giaman i gat liklik hap marasin tasol long en, olsem na i gat liklik strong bilong helpim sikman o i no gat strong bilong helpim em. Na sampela bilong ol dispela marasin giaman i gat ol samting nogut insait long en olsem gip. Nius Le Monde i stori long bikpela sik meninjaitis i bin kisim planti man long Naija, na ol i bin givim marasin sut long planti tausen manmeri, tasol em i no marasin tru, em wara tasol. Na long Naijiria, 109 pikinini i bin dai taim ol i bin dring wanpela marasin i gat wanpela marasin nogut (antifreeze) insait long en. Nius i tok: “Planti taim ol haus sik i baim marasin long blak-maket, long wanem, ol inap baim long liklik pe.” Long planti kantri ol lain bilong helt i hatwok tru long stretim dispela hevi, long wanem, polis samting i no mekim gut wok bilong ol o ol i no bihainim stret lo.

Sampela Hevi Moa Bilong Ol Pasto

Wanpela nius (Christianity Today) i tok, inap 40 bisop Episkopelian ol i bin sainim wanpela pepa long Novemba 1996 bilong askim misin long “kolim klia ol lo ol pasto i mas bihainim long ol samting bilong maritpasin.” Misin i bin kisim bikpela hevi stret, long wanem, pasin nogut bilong sampela pasto i bin kamap ples klia. Sampela lain bilong misin ol i tok dispela i bin kamap, long wanem, misin “i no bin tokaut klia long lo bilong misin long ol samting bilong maritpasin.” Olsem: Wanpela pasto bilong misin Episkopal long Bruklin, Nu Yok, em i bin lusim wok pasto bilong em bihain long em i tokaut olsem em i man bilong mekim pasin sodom. Wanpela bikman bilong misin Episkopelian Yunaitet, em Todd Wetzel, em i tok: “Misin i no gat hevi long pasin nogut bilong wanpela pasto, nogat. Em i gat hevi long pasin nogut bilong planti pasto, na pasin sodom bilong dispela pasto i winim pasin nogut bilong ol narapela pasto.” Bipo ol nius i bin tokaut long dispela misin, long wanem, misin i bin kotim Walter Righter, bipo em i stap olsem wanpela bisop bilong misin tasol nau em i lusim pinis dispela wok. Kot bilong misin i tok em i bin lusim bilip, long wanem, em i bin makim wanpela man long kisim wok dikon, tasol em i man bilong mekim pasin sodom. Bihain ol i no kotim em moa long dispela samting, long wanem, “kot bilong misin Episkopal i tokaut olsem misin i no gat ‘as lo’ i tok, ol marit tasol inap mekim maritpasin.”

Galik

Taiwan i gat planti tumas galik, olsem na i no longtaim i go pinis na gavman bilong Taiwan i bin kamapim sampela nupela rot bilong stretim dispela hevi. Wanpela nius (South China Morning Post) i tok, ol lain bilong gavman i kirapim ol manmeri long “kaikai planti galik moa.” Wanpela bikman bilong lain Council of Agriculture, em Mista Ku Te-yeh, em i tok: “Long dispela yia mipela i bin planim planti tumas galik.” Bilong helpim ol manmeri long kaikai planti galik moa, gavman i bin wokim wanpela liklik buk i kamapim ol kaikai ol inap wokim wantaim galik. Nius i tok, Mista Ku i ting, maski ol i mekim olsem, “ol manmeri i no inap pinisim olgeta galik.”

Katim Rop Bilong Pasim Bel, Em i Go Bikpela

Kirap long 1960 i go inap 1969 planti famili long Brasil i gat 6-pela pikinini; long nau ol famili i gat 2-pela o 3-pela pikinini tasol. Bilong wanem ol marit i no kamapim planti pikinini long nau? Nius Jornal do Brasil i bin kamapim tok bilong wanpela lain (Applied Economy Research Institute) i bin skelim dispela samting, na ol i tok wanpela as bilong dispela i olsem: “Inap 40 pesen bilong ol meri marit long Brasil ol i bin larim dokta i katim o pasim rop bilong ol bilong pasim bel.” Na planti meri i save mekim olsem taim ol i yangpela yet. Olsem: Inap 10-pela yia i go pinis, planti meri bilong Brasil ol i gat 34 krismas samting taim ol i larim dokta i katim o pasim rop bilong bel; long nau ol meri i gat 29 krismas samting taim ol i mekim olsem. Na ripot bilong dispela lain i tok, “dokta i save katim o pasim rop bilong bel bilong bikpela lain meri taim ol i karim pikinini,” na ol i mekim moa yet sapos ol i mas katim ol meri na kamautim pikinini. Tasol long ol man bilong Brasil, inap 2.6 pesen tasol ol i bin larim dokta i katim rop melek long bol bilong ol.

Ol i Pait Long Pis

Planti bot i resis long painim pis, long wanem, ol pis i no planti. Wanpela nius (U.S.News & World Report) i tok, dispela i mekim na “ol lain bilong painim pis na lain bilong nevi ol i tok pait.” Long 1990, ol bot bilong painim pis long olgeta hap ol i kamap planti moa olsem 3 milion samting, em klostu dabol long ol bot i bin raun long 1970. Na tu, ol nupela samting ol i save mekim wok long en bilong kisim pis olsem wanpela kain paua bilong salim krai i go bilong pulim ol pis, na ol longpela umben i go daun insait tru long solwara, ol i mekim na ol man inap kisim planti pis moa. “Olsem na olgeta taim ol gavman bilong ol kantri long nambis ol i tok pait wantaim ol lain bilong narapela kantri i kam painim pis,” long wanem, ol pis i no planti nau long hap bilong ol na ol i laik lukautim. Insait long 2-pela yia tasol ol lain i resis long painim pis ol i bin pait wantaim long solwara na 8-pela man bilong painim pis ol i bin dai.