Bilong Wanem i Gutpela Long Ritim Buk Long Pikinini?

“Em i kam na sindaun long lek bilong mi, em i bringim wanpela olpela buk em sampela pes i gat . . . pinat bata long en, na em i tok . . . , ‘Helpim mi long ritim, papa; helpim mi long ritim.’ ”​—⁠Dokta Clifford Schimmels, profesa bilong ediukesen.

OL PIKININI​—⁠ol i save lain hariap tru. Wok bilong skelim dispela samting i soim olsem kru bilong pikinini i no winim yet tripela krismas i wok hariap long kamap gutpela. Ol samting ol papamama i mekim long pikinini long olgeta de olsem rit, singsing, na holimpas ol, ol i bikpela samting tru bilong helpim pikinini long kamap gutpela. Tasol olsem wanpela ripot i kamapim, ol papamama em pikinini bilong ol i gat 2-pela i go inap long 8-pela krismas, inap 50 pesen bilong ol tasol i save rit long ol pikinini long olgeta de. Nogut yu tingting olsem, ‘Em i bikpela samting long rit long pikinini o nogat?’

Kirapim Bikpela Laik Long Rit

Ol saveman i tok yes, em i bikpela samting. Wanpela ripot (Becoming a Nation of Readers) i tok: “Nambawan bikpela samting bilong skulim pikinini na bai em inap rit gut long bihain em wok bilong rit long em. Na i bikpela samting moa long mekim olsem taim pikinini i no skul yet.”

Taim ol i putim yau long ol stori bilong buk narapela i ritim long ol, ol pikinini i lain taim ol i liklik yet olsem ol leta long pes i makim ol tok yumi mekim long maus. Na tu, ol i lain long rot bilong ol buk long kamapim ol tok. Wanpela buk i stori long wok bilong rit long narapela, olsem: “Taim yumi rit long pikinini, yumi givim tingting long em olsem pasin bilong rit em i samting bilong ‘amamas.’ I kain olsem ol tok i kamap long TV bilong kirapim tingting bilong man, pasin bilong rit i kirapim pikinini long ting olsem ol buk na samting i gat rait long en, ol i gutpela samting.” Ol papamama husat i save skulim pikinini bilong ol long laikim tumas ol buk, ol bai helpim pikinini long amamas oltaim long rit.

Helpim Ol Long Save Long Ol Samting Ol i Lukim

Ol papamama husat i save rit long pikinini bilong ol, ol i givim wanpela gutpela presen long ol​—⁠ol bai save long ol narapela lain pipel, ol narapela ples, na ol narapela samting. Long rot bilong ritim ol buk ol inap “raun” long olgeta hap bilong graun long liklik pe tasol. Tingim stori bilong Anthony, em i gat tupela krismas, mama bilong em i bin rit long em stat long taim em i bebi yet. Mama i tok: “Namba wan taim em i raun long hap ol i lukautim kain kain animal long en, i olsem Anthony i lukim ol samting em i save pinis long en.” Bilong wanem em i tok olsem? Tru, em i namba wan taim bilong em long lukim tru tru ol animal olsem sibra, laion, jiraf, na sampela narapela, tasol em i gat save pinis long ol dispela animal.

Mama bilong em i tok moa: “Long namba wan na namba tu yia bilong em long stap laip, Anthony i kisim save long bikpela lain pipel, ol animal, kain kain samting na tingting, na olgeta dispela save i kam long ol buk.” Tru tumas, pasin bilong rit long ol pikinini taim ol i yangpela yet inap helpim ol long save gut long ol samting bilong dispela graun ol i stap long en.

Wok Long Pas Gut Wantaim

Taim ol i liklik, ol pikinini i save kisim ol pasin em bai stiaim wokabaut bilong ol inap planti yia bihain. Olsem na ol papamama i mas mekim ol samting na bai pasin bilong bilip, rispek, na save gut long narapela i as na ol i pas gut wantaim pikinini bilong ol. Pasin bilong rit long pikinini inap helpim ol papamama long mekim olsem.

Taim papamama i lusim hap taim bilong holim pikinini na rit long em, i olsem ol i tokim pikinini: “Mi laikim yu tru.” Phoebe, em i wanpela mama long Canada, em i stori long wok bilong em long rit long pikinini man bilong em i gat 8-pela krismas long nau. Phoebe i tok: “Mi na man bilong mi i pilim olsem dispela i helpim Nathan long pas gut tru wantaim mipela. Em i save toktok gut wantaim mipela na planti taim em i kamapim tingting i stap long bel bilong em. Pasin bilong rit i mekim na mipela i poroman gut wantaim.”

Cindy i kirap na rit long pikinini meri bilong em stat long taim pikinini i gat klostu wanpela krismas na em inap long sindaun na putim yau inap sampela minit. Olsem wanem? Wok na hap taim em i lusim bilong mekim olsem i karim gutpela kaikai? Cindy i tok: “Pasin pren na bel isi i stap taim mipela i sindaun wantaim na rit, na planti taim dispela samting tasol i kirapim Abigail long tokim mipela long samting i bin kamap long skul o long hevi em i gat wantaim wanpela pren bilong em. Ating olgeta papamama bai amamas sapos pikinini bilong ol i mekim olsem, a?” Tru tumas, pasin bilong rit long pikinini inap helpim papamama na pikinini long pas gut wantaim.

Skulim Ol Long Wok Bilong Lukautim Ol

Wanpela buk (3 Steps to a Strong Family) i tok: “Ol pikinini bilong yumi i save kisim planti rabis tingting long TV na ol narapela rot. Olsem na i bikpela samting long ol i mas i kisim sampela gutpela kaikai bilong tingting, ol tingting i stret, na sampela gutpela save, na samting bilong stiaim ol, na dispela bai i helpim ol long bihainim ol pasin ol i save i stret na ol bai kisim stretpela tingting long laip bilong ol.” Ol papamama i nambawan gutpela lain bilong mekim ol samting i givim gutpela tingting long ol pikinini.

Taim pikinini i putim yau long buk i kamapim gut ol tok, dispela inap stap olsem gutpela tul i skulim em long kamapim tingting bilong em yet long rot bilong toktok o rait samting. Dorothy Butler, i raitim wanpela buk (Babies Need Books) na em i tok: “Bilong tingting bilong man i ken wok gut, em i mas save gut long tok ples bilong em. Tok ples em i bikpela samting bilong helpim man long lainim ol samting na kisim gutpela save.” Pasin bilong toktok gut wantaim em i nambawan gutpela rot bilong helpim pasin bilong poroman gut wantaim.

Pasin bilong ritim ol gutpela buk inap strongim man long bihainim stretpela pasin. Ol papamama husat i save rit na toktok gut wantaim pikinini, ol bai helpim pikinini long kisim pasin bilong tingting gut na stretim ol hevi. Taim Cindy i rit long pikinini bilong em Abigail, em i lukluk gut long stori i mekim wanem long Abigail. Cindy i tok: “Mipela papamama i ken kisim save long sampela pasin bilong pikinini i no stap ples klia, na dispela inap helpim mipela long stretim sampela tingting kranki taim pikinini i liklik yet.” Yes, pasin bilong rit long ol pikinini inap skulim tingting na bel bilong ol.

Mekim Pasin Bilong Rit i Samting Bilong Amamas

Rit “long pasin i kamapim bel isi,” mekim ol samting i helpim ol long stap isi, na amamas. Ol papamama i gat gutpela tingting ol bai save long wanem taim i gutpela long stop long rit. Lena i tok: “Andrew i gat 2-pela krismas, na sampela taim skin bilong em i les tru na em i no inap i stap isi longpela taim tumas. Mipela tingim em i stap olsem wanem na sotim taim mipela i bin makim bilong rit long em. Mipela i no laik bai Andrew i kisim tingting nogut long pasin bilong rit, olsem na mipela i no subim em long putim yau longpela taim tumas, winim skel bilong em.”

Pasin bilong rit long narapela i no olsem man bai kolim ol tok i stap long pes na em tasol, nogat. Yu mas save long taim i gutpela long tanim pes bilong buk i gat ol piksa long en bilong kirapim pikinini long amamas long tingim ol samting i laik kamap. Ritim gut na mekim tok i ron gut. Mekim nek i go antap na i go daun, na pasin bilong strongim sampela tok i ken mekim stori bilong buk i kamap gutpela tru. Taim yu mekim ol toktok long gutpela pasin isi, dispela inap helpim pikinini long stap bel isi.

Em bai helpim pikinini moa yet sapos em tu i ken kamapim sampela tok. Taim yu rit, malolo liklik na mekim ol askim i kirapim pikinini long kamapim sampela tingting. Bilong skruim sampela tok moa kamapim sampela narapela tingting i stret long dispela askim.

Skelim Gut Ol Buk Yu Laik Ritim

Tasol ating nambawan bikpela samting em yu mas makim ol gutpela buk bilong ritim. Bilong mekim olsem yu mas mekim sampela wok pastaim. Skelim gut ol buk, na makim ol buk i givim gutpela skul na i lainim man long mekim ol stretpela pasin. Lukluk gut long karamap bilong buk, ol piksa bilong en, na pasin bilong buk long kamapim ol tok. Makim ol buk em papamama wantaim pikinini bai i laikim. Planti taim ol pikinini bai askim papamama long ritim wankain buk planti taim.

Planti papamama long olgeta hap bilong graun, ol i laikim tru buk Baibel Stori Buk Bilong Mi.a Ol i wokim dispela buk bilong helpim ol papamama long rit long ol liklik pikinini bilong ol, na buk i ken helpim ol pikinini long lain long rit gut, na kirapim ol long laikim ol tok bilong Baibel.

Ol papamama husat i rit long ol pikinini inap helpim ol long kisim pasin bilong rit gut, na dispela bai i helpim ol long laip olgeta bilong ol. JoAnne i stori long pikinini meri bilong em olsem: “Jennifer i lain long rit rait paslain long em i go long skul, na long laikim tumas pasin bilong rit, tasol bikpela samting moa em i kisim pasin bilong laikim tumas Bikpela Man bilong wokim yumi, em Jehova. Jennifer i lain long bilip long Baibel bilong stiaim em taim em i mas skelim gut ol samting em i laik mekim.” Tru tumas, samting yu helpim pikinini long laikim tumas, dispela inap winim ol samting yu lainim ol long en.

[Futnot]

[Blok/Piksa long pes 18]

Taim Yu Rit Long Pikinini Bilong Yu

• Stat long taim em i bebi yet.

• Isi long pikinini na bai em i lain long laikim tumas pasin bilong rit.

• Ritim ol stori yutupela wantaim i laikim.

• Rit long em planti taim, na givim bel long kamapim gut stori.

• Kamapim sampela askim bilong kirapim pikinini long mekim sampela tok.

[Piksa Kredit Lain long pes 17]

Photograph taken at the Wildlife Conservation Society’s Bronx Zoo