Mobail Fon—Pren o Birua?
WANPELA MAN LONG AUSTRALIA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
INAP sampela yia i go pinis, dispela tok “mobail fon” em i no stret tumas. Yu inap kisim raun ol dispela “mobail fon” sapos yu gat bikpela strong o ka bilong yu i gat wanpela telefon olsem. As bilong dispela em ol bateri bilong en i hevi tru. Ol dispela telefon i bikpela winim ol bokis bilong putim su, na pe bilong en inap planti tausen dola.
Long nau i gat olsem 1.35 bilion mobail fon. Long sampela kantri, winim 50 pesen bilong ol manmeri ol i gat mobail fon. Planti mobail fon i liklik na yu inap holim gut long han, na sampela taim ol lain bilong salim mobail fon ol i save givim fri long ol man.a Wanpela nius bilong Australia, The Bulletin, i tok: “Namba bilong ol mobail fon ol man i yusim i klostu wankain long namba bilong ol televisen na kompiuta ol man i yusim long nau.” Long winim 20 kantri, i gat planti mobail fon, winim ol telefon i wok long rot bilong ol waia. Wanpela saveman bilong ol wok bisnis i tok mobail fon i wanpela narapela kain samting ol saveman i bin wokim, na tu, em i wanpela “narapela kain samting long sindaun bilong ol man.”
Mobail fon i mekim wanem long ol man? Em i pren o birua?
Helpim Wok Bisnis
Ol i salim planti mobail fon na dispela i helpim tru planti wok bisnis. Wanpela bikpela kampani i tok: “Wok bisnis bilong mobail fon i bikpela tru na i winim wok bisnis bilong ol narapela masin elektronik long bipo.” Dispela i makim olsem long nau ol man i tromoi planti mani moa long ol mobail fon, winim mani ol i bin tromoi long ol narapela masin elektronik long bipo.
Olsem: Long Australia i gat 20 milion manmeri, na 15 milion bilong ol i gat mobail fon. I no longtaim i go pinis, ol kastama bilong wanpela kampani bilong telefon—i gat planti kampani olsem long Australia—ol i bin ring long mobail fon inap 7.5 bilion taim. Long olgeta hap bilong graun, ol kampani bilong telefon i save kisim planti bilion dola long rot bilong mobail fon long olgeta yia. Olsem na yumi inap save long as na ol bikpela bisnis i tingim mobail fon olsem wanpela pren.
Kamapim Nupela Tok Ples
Planti milion tok em ol man i salim i go i kam long rot bilong mobail fon, ol i no mekim long rot bilong toktok, nogat, ol i raitim ol dispela tok. Planti man—moa yet em ol yangpela—ol i no toktok i go insait long telefon, nogat, ol i yusim wanpela pasin bilong salim tok em ol i kolim Short Message Service (SMS). Dispela pasin bilong salim tok long rot bilong raitim ol sotpela tok em i no gat bikpela pe bilong en. Bilong salim tok long narapela long dispela rot ol man i mas taipim ol tok long ol liklik baten bilong telefon, olsem na ol man em ol i amamas tru long salim ol SMS ol i sotim ol tok na bungim ol leta na namba wantaim bilong kamapim ol tok. Maski dispela kain pasin bilong salim tok i gat bikpela hatwok winim pasin bilong toktok i go insait long telefon, long olgeta hap bilong graun ol man i save salim olsem 30 bilion tok long olgeta wan wan mun.
Ol i save salim wanem ol tok? Ol i skelim ol man long Inglan na ol i kisim save olsem 42 pesen bilong ol yangpela namel long 18 na 24 krismas ol i yusim SMS bilong mekim ol tok bilong grisim wanpela man o meri, 20 pesen i yusim SMS long askim laik long narapela, na 13 pesen i yusim SMS bilong pinisim pasin pren namel long ol yet na narapela.
Sampela saveman i tingting planti olsem pasin bilong raitim nabaut ol tok bai bagarapim save bilong ol yangpela long rit na rait. Sampela narapela i sakim dispela tingting, na ol i tok pasin bilong yusim SMS i “kirapim laik bilong ol man long kamapim nupela pasin bilong raitim ol tok.” Mausman bilong wanpela kampani i save wokim wanpela dikseneri bilong Australia em i tokim lain bilong niuspepa Sun-Herald olsem: “I no planti taim rot i op long mipela i kamapim nupela stail [bilong tok ples] . . . pasin bilong raitim ol tok [SMS] na mekim wok long Intenet i makim olsem ol yangpela i wok long raitim planti tok moa. [Ol] i mas save gut long toktok na bai ol inap save kwik long ol tok na stail bilong rait . . . bilong dispela pasin bilong raitim ol tok.”
Sampela Hevi
Tru, mobail fon i gutpela samting bilong helpim ol man long pas gut wantaim na helpim ol long sait bilong wok bisnis, tasol planti man i mekim wok mani i pilim olsem mobail fon i stap olsem samting i kalabusim ol na i no olsem wanpela pren—ol i pilim olsem ol i pas oltaim long ofis. Long wanpela wok painimaut ol i kisim save olsem 80 pesen bilong ol lain i wok long ol kampani bilong kamapim ol edvetaismen na 60 pesen bilong ol lain i wok long konstraksen ol i pilim olsem oltaim ol i mas redi long toktok wantaim bos o kastama bilong ol. Wanpela saveman i tok dispela tingting bilong ol man olsem oltaim ol i mas toktok long man i ringim ol long mobail fon maski ol i stap we o ol i mekim wanem, em i kamapim “pasin bilong distebim ol man.” Bilong daunim dispela hevi, ol ensinia i kamapim pinis wanpela samting em ol i yusim bilong wokim ol haus kaikai na haus piksa. Dispela samting i pasim rot bilong ringim ol mobail fon i stap insait long ol dispela hap.—Lukim blok “Sampela Rot Bilong Yusim Mobail Fon.”
Mobail fon i save distebim ol man, na tu, em inap kamapim bikpela hevi long ol man. Ol i skelim ol man long Kanada na ol i kisim save olsem sapos man i yusim mobail fon taim em i draivim ka, hevi inap painim em wankain olsem man i dring alkohol na draivim ka. Profesa Mark Stevenson, bilong lain Injury Research Centre long Yunivesiti Bilong Western Australia, em i tok taim man i draivim ka na long wankain taim em i toktok wantaim narapela long rot bilong mobail fon, dispela i hatwok moa winim pasin bilong toktok wantaim narapela i sindaun insait long ka. Tru, i gat ol dispela hevi i stap, na tu, long sampela ples polis inap tokim ol draiva i brukim lo long baim sampela mani, tasol wanpela wok painimaut i kamapim olsem long olgeta 5-pela 5-pela draiva long Australia, wanpela i salim tok long rot bilong SMS na inap 33 pesen i bin ring o narapela i ringim ol long mobail fon taim ol i draivim ka long rot.
Na tu, ol hevi inap kamap sapos ol man i no mekim stret wok long mobail fon taim ol i raun long balus. Rediesen bilong mobail fon i no inap mekim sampela samting long ol waia bilong ol nupela balus, tasol sampela olpela balus inap kisim hevi long en. Nius New Scientist i tok: “Ol i skelim ol samting long tupela balus na lain Britain’s Civil Aviation Authority [CAA] i tokaut olsem rediesen bilong mobail fon i save paulim ol masin samting i bilong helpim balus long ron gut.” Wanpela mausman bilong CAA i tokaut long bikpela hevi em mobail fon inap kamapim na em i tok: “Mobail fon i save kamapim bikpela pawa moa taim em i go longwe long stesin bilong en. Olsem na taim balus i go antap moa lusim graun, pawa bilong mobail fon i save kamap strong moa, na dispela inap bagarapim ron bilong balus.” Ol i skelim dispela samting long Australia na ol i kisim save olsem ol masin elektronik, olsem mobail fon, i bin kamapim sampela hevi long ron bilong ol balus, long wanem, ol pasindia i sakim toksave bilong pasim ol dispela masin taim balus i ron.
Mobail Fon na Kensa
Ol mobail fon na ol stesin bilong en i save kamapim sampela kain rediesen na sampela man i tok dispela inap kamapim kensa long ol man. Planti handet milion manmeri i save yusim mobail fon, olsem na maski liklik lain tasol i kisim sik long en, dispela inap kamapim sik long planti manmeri. Olsem na ol saientis i bin mekim planti wok painimaut bilong kisim save long samting rediesen bilong mobail fon i mekim long skin bilong man. Orait, ol i bin kisim wanem ol save?
Lain The Independent Expert Group on Mobile Phones [IEGMP] i kamapim wanpela ripot i tok: “Dispela lain i ting, taim yumi skelim save i stap pinis, i no gat as na ol manmeri i tingting planti long yusim mobail fon.” Nius New Scientist i tok tu olsem: “Tru, long nau sampela ripot nogut i bin kamap na i pretim ol man, tasol ol save ol i kisim pinis i kam inap long nau i kamapim olsem rediesen bilong ol mobail fon i no save bagarapim helt bilong ol man. I hatwok long kamapim long ples klia olsem rediesen i save bagarapim ol man.”
Ol manmeri i save tingting planti long ol samting nogut em mobail fon inap mekim long helt bilong ol, olsem na ol i wok long tromoi planti milion dola bilong skelim yet dispela samting. I go inap long taim ol i painim wanpela bekim stret long dispela samting, lain IEGMP i tok: “Traim long yusim [mobail] fon inap sotpela taim tasol. Yusim ol fon i save kamapim liklik rediesen (SAR) tasol. Yusim ol mobail fon i gat yaufon na ol narapela samting em inap daunim rediesen.” Dispela lain i tok tu olsem “ol pikinini aninit long 16 krismas ol i no ken yusim mobail fon,” long wanem, ol rop wailis long bodi bilong ol i wok yet long kamap “na em isi moa long ol nupela kain sik i painim ol.”
Maski i gat tok pait i stap yet long en, mobail fon i mekim bikpela samting long wok bisnis na long sindaun bilong ol man. Olsem ol narapela masin—olsem televisen na kompiuta—mobail fon inap mekim ol samting bilong helpim man o man inap i stap olsem wokboi nating bilong en. Mobail fon bai stap olsem wanpela pren o birua, em samting olgeta man wan wan man yet bai makim.
[Futnot]
a Sampela taim ol kampani bilong mobail fon i save givim fri mobail fon long ol man husat i sainim wanpela kontrak olsem ol bai yusim dispela kampani bilong mekim ol fonkol bilong ol.
[Blok/Piksa long pes 27]
SAMPELA ROT BILONG YUSIM MOBAIL FON
1. Daunim krai bilong nek sapos yu yusim mobail fon long wanpela pablik ples. Maikrofon bilong mobail fon inap kisim gut krai bilong nek, na ol narapela man i stap klostu ol i no laik harim stori bilong yu.
2. Pasim mobail fon o pasim samting i save kamapim krai bilong en na bai em i ken meknais tasol taim yu stap long ol bung bilong lotu, ol miting bilong wok skin, long haus piksa, o long wanpela bung we planti manmeri i bung long en, o long wanpela haus kaikai.
3. No ken yusim mobail fon bilong holim long han taim yu draivim ka.
[Piksa long pes 26]
Long olgeta hap bilong graun ol man i save salim olsem 30 bilion tok long olgeta wan wan mun
[Piksa long pes 28]
Man i yusim mobail fon taim em i draivim ka, hevi inap painim em wankain olsem man i dring alkohol na draivim ka