Lukaut Long Ol Kastam God i No Laikim

LONG wanpela hap bilong Afrika, wanpela kofin i op i stap long hatpela san. Taim ol manmeri i kam bilong lukim daiman na kamapim sori bilong ol, wanpela lapun man i kam sanap i stap. Em i bel hevi stret na em i go klostu long pes bilong daiman na em i tok: “Wai na yu no laik tokim mi yu bai go? Wai na yu bin lusim mi olsem? Nau yu go bek pinis long hap. Na olsem wanem? Bai yu helpim mi yet o nogat?”

Long narapela hap bilong Afrika, wanpela mama i karim pikinini. Ol i no larim wanpela man i lukim dispela pikinini. Sampela de i mas lus pastaim na bihain ol i larim ol man i lukim liklik bebi na ol i mekim sampela bilaspasin na givim nem long em.

Sampela bai ting pasin bilong toktok long man i dai pinis o haitim nupela pikinini we ol man i no inap lukim em i narakain pasin. Tasol long sampela hap, ol man i bilip strong olsem ol man i dai pinis ol i no dai tru tru, ol i stap laip yet. Dispela bilip i bosim tingting na pasin ol man i mekim long ol man i dai pinis na ol nupela pikinini.

Dispela bilip i strong tru na i insait long ol kastam na ol pasin ol i save mekim long klostu olgeta samting. Olsem: Planti milion man i bilip olsem ol bikpela samting long laip bilong man​—olsem taim mama i karim em, taim senis i kamap long skin bilong ol yangpela, marit, karim pikinini, na indai​—em ol wan wan hap bilong rot i bringim man i go long ples spirit bilong ol tumbuna. Ol man i bilip olsem long ples spirit dispela daiman i wok yet long mekim ol samting long ol man em i bin lusim taim em i dai. Na em inap bihainim yet dispela rot bilong laip long rot bilong kamap nupela pikinini gen.

Bilong ol samting i ken ran gut long dispela rot i kisim man i go long ples spirit, i gat planti ol kastam na ol pasin ol i mas mekim. Samting i bosim ol dispela pasin em bilip bilong ol olsem yumi gat wanpela samting insait long yumi i no save dai na taim yumi dai dispela samting i stap laip yet. Ol trupela Kristen i save abrusim ol kain pasin olsem. Bilong wanem ol i mekim olsem?

Man i Dai Pinis i Stap Olsem Wanem?

Baibel i tokaut klia taim em i stori long ol man i dai pinis i stap olsem wanem. Em i tok: “Ol man i gat laip . . . ol i save bai ol i dai. Tasol ol man i dai pinis, ol i no inap save long wanpela samting. . . . Laik na kros na mangal bilong ol i pinis olgeta, . . . Yu no inap mekim wok o tingting o kisim gutpela tingting na save long ples bilong ol man i dai pinis, dispela ples bai yu go long en.” (Saveman 9:​4-6, 10) Inap longtaim pinis ol man i lotu tru long God i tingim tru dispela tok tru bilong Baibel. Ol i kliagut olsem ol man i no gat wanpela samting i stap insait long ol i save stap laip bihain long ol i dai. Na tu ol i save olsem man i no gat tewel. (Song 146:4) Long bipo, Jehova i tokim lain bilong em olsem ol i mas stap longwe long ol kastam o pasin i kamapim bilip olsem ol man i dai pinis ol i stap laip yet na ol inap mekim sampela samting long ol man.​—Lo 14:1; 18:​9-13; Aisaia 8:​19, 20.

Na tu ol Kristen long taim bilong ol aposel i bin abrusim ol kastam o pasin tumbuna em bilip giaman i as bilong en. (2 Korin 6:​15-17) Long nau, ol Witnes Bilong Jehova, maski ol i bilong wanem skin, lain, o wanem hap, ol i sakim ol pasin tumbuna na ol kastam em ol bilip giaman i as bilong en, olsem i gat wanpela samting insait long ol man i no save dai na dispela samting i stap laip yet bihain long indai.

Wanem samting inap stiaim yumi ol Kristen long makim olsem i stret yumi ken bihainim wanpela kastam o nogat? Yumi mas skelim gut olsem sampela bilip giaman i as bilong en o nogat, kain bilip olsem tewel bilong ol daiman inap mekim sampela samting long ol man i stap laip. Na tu yumi mas skelim, sapos yumi bihainim kain kastam o pasin dispela bai pundaunim ol narapela husat i save long ol bilip bilong ol Witnes Bilong Jehova o nogat. Yumi tingim dispela tupela poin na yumi skelim tupela samting​—taim mama i karim pikinini na taim man i dai.

Karim Pikinini na Kastam Bilong Givim Nem

Planti kastam ol man i mekim taim mama i karim pikinini i no gat rong long en. Tasol long sampela ples ol man i ting taim mama i karim pikinini, spirit bilong pikinini i lusim ples spirit bilong ol tumbuna na i kam long graun. Long hap we ol man i gat kain bilip olsem, ol Kristen tru i mas was gut. Olsem: Long sampela hap bilong Afrika, ol nupela pikinini i mas i stap insait long haus inap sampela de i lus pastaim. Hamas de ol i stap insait i no wankain long olgeta ples, tasol taim ol dispela de i pinis ol bai mekim wanpela bung na mekim sampela bilaspasin na givim nem long pikinini. Em long dispela taim ol bai bringim pikinini ausait na ol wanblut na pren inap lukim em. Long dispela taim ol i tokaut long ol man i stap long dispela bung long nem bilong pikinini.

Buk Ghana​​—Understanding the People and Their Culture, i kamapim mining bilong dispela kastam olsem: “Inap 7-pela de bihain long taim mama i karim pikinini, ol i ting pikinini i olsem ‘visitim’ ol na i wok yet long kamapim ol senis bilong lusim ples spirit na kisim laip hia long graun. . . . Bebi i mas i stap insait long haus na famili i no larim ol narapela man i lukim em.”

Bilong wanem ol i wetim sampela de i lus pastaim na bihain ol i givim nem long em? Buk Ghana in Retrospect i tok: “Paslain long de namba 8 ol i no ting bebi em i wanpela man bilong graun. Ol i ting bebi i pas yet wantaim ples spirit, em dispela hap em i bin lusim na i kam.” Buk i tok moa olsem: “Ol i ting nem ol i givim i mekim bebi i kamap man bilong graun, olsem na taim papamama i ting olsem bebi bai dai, ol i no save givim nem long em inap long ol i ting em bai stap laip. . . . Olsem na ol man i ting dispela kastam ol i mekim bilong makim olsem bebi i lusim ples spirit na kamap man bilong graun, em i wanpela bikpela samting tru long pikinini na papamama bilong em. Em dispela bung na bilaspasin i save bringim pikinini i kam bung wantaim ol man bilong graun.”

Wanpela bikman bilong famili i save go pas taim ol i wokim bung bilong givim nem long pikinini. Bilaspasin ol i mekim long dispela bung i no wankain long olgeta hap, tasol long planti ples ol bai kapsaitim wanpela dring alkohol, mekim prea bilong tok tenkyu long ol tewel o spirit bilong ol tumbuna long pikinini i bin kam gut long graun, na ol bai mekim sampela narapela bilaspasin tu.

Nambawan samting bilong dispela bung em taim ol i tokaut long nem bilong pikinini. Tru em samting bilong papamama long givim nem long pikinini, tasol ol wanblut tu i gat namba long helpim ol long makim nem. Sampela nem i gat mining bilong ol long tok ples, olsem “em i go na kambek gen,” “Mama i kam namba tu taim,” o “Papa i kam gen.” Mining bilong sampela nem em bilong sakim ol tumbuna i dai pinis long kisim pikinini i go bek long ples bilong ol daiman.

Yumi save, i no gat rong long amamas taim mama i karim pikinini. I no gat rong long givim nem bilong wanpela pren o wanblut long pikinini na givim em wanpela nem i makim ol samting i bin kamap long taim mama i karim em, na tu em samting bilong papamama long ol bai givim nem long wanem taim. Tasol ol Kristen husat i laik mekim God i amamas i mas was gut na abrusim ol kastam o bilaspasin ol man bai lukim na kisim tingting olsem ol i bilip olsem nupela pikinini em i wanpela “visita” na em i wok long kamapim ol senis bilong lusim ples spirit bilong ol tumbuna na kisim laip hia long graun.

Ol man long komiuniti bai ting bung na bilaspasin bilong givim nem em i bikpela samting long pikinini i ken kam gut long graun, tasol ol Kristen i mas tingim maus bilong bel bilong ol narapela na samting ol yet i mekim bai mekim wanem long ol man i no Witnes. Ol bai ting wanem sapos wanpela famili Kristen i no kisim nupela pikinini i go ausait na larim ol man long lukim em inap long ol i mekim bung bilong givim nem long em? Olsem wanem sapos ol i givim wanpela nem i pait wantaim tok i tru bilong Baibel ol i save lainim ol man long en?

Olsem na taim ol i laik makim pasin ol bai bihainim taim ol i givim nem long pikinini na ol bai mekim long wanem taim, ol Kristen i save wok strong long mekim “olgeta samting bilong givim biknem long God” na bai ol i no pundaunim wanpela man. (1 Korin 10:​31-33) Ol i no save ‘sakim lo bilong God na bihainim pasin ol i bin kisim long ol tumbuna,’ em ol pasin bilong givim ona long ol man i dai pinis. Nogat. Ol i givim ona na glori long God i stap laip, em Jehova.​—Mak 7:​9, 13.

Lusim Indai na Kisim Laip

Planti i ting indai em i wanpela senis tasol, wankain olsem senis i kamap taim mama i karim pikinini; man i dai i lusim graun we ol man inap lukim em na em i go long ples spirit we ol man i no inap lukim em na ol tewel bilong ol daiman i stap. Planti i bilip olsem sapos ol i no bihainim sampela kastam na bilaspasin taim man i dai, ol spirit bilong ol tumbuna bai kros, na ol i gat pawa bilong mekim nogut o mekim gut long ol man i stap laip. Dispela bilip i bosim tru ol pasin ol man i mekim taim man i dai.

Ol man i mekim kain kain pasin bilong amamasim ol daiman​—ol i singaut na krai nogut tru na bikmaus long bodi bilong man i dai pinis na ol i save mekim ol kain kain samting bilong amamas taim ol i planim em pinis. Ol bai kaikai planti tumas, dring spak, na mekim danis long ol musik i pairap strong moa yet. Ol man i pilim olsem taim bilong planim man em i wanpela bikpela samting tru, olsem na maski famili i stap rabis na dispela samting bai putim bikpela hevi long ol, famili bai wok hat tru long bungim mani bilong mekim ol “samting i stret long planim man.”

Inap planti yia ol Witnes Bilong Jehova i bin kamapim long ples klia ol pasin na ol kastam Baibel i no orait long en.a Ol kain pasin olsem: Was long bodi bilong man i dai pinis, kapsaitim ol dring alkohol, toktok wantaim man i dai pinis na askim em long mekim sampela samting, long olgeta yia bihain wokim sampela bilaspasin long de man i bin i dai, na sampela pasin moa. As bilong ol dispela pasin em ol i bilip olsem i gat wanpela spirit samting insait long man i no save dai na taim man i dai dispela samting i stap laip yet. Ol dispela kain pasin i no givim biknem long God na ol i “no klin,” na ol i giaman na ol i olsem ol “toktok nating” ol i kisim long “tingting bilong ol tumbuna” na ol i no kisim long tok tru bilong Baibel.​—Aisaia 52:11; Kolosi 2:8.

Strong Long Ol Long Bihainim

Sampela i bin hatwok long sakim ol kastam bilong tumbuna, moa yet long ol kantri we ol man i bilip olsem em i bikpela samting long givim ona long ol man i dai pinis. Sampela i bin tingting nogut long ol Witnes Bilong Jehova, long wanem, ol i no bihainim ol kain kastam olsem, na sampela i sutim tok long ol Witnes olsem ol i no laikim ol man na ol i no soim rispek long ol man i dai pinis. Pasin bilong sutim nating tok na strong strong long ol long bihainim ol dispela kastam i bin mekim na maski ol i kliagut long tok i tru bilong Baibel, sampela i bin pret long stap narapela kain long ol narapela man. (1 Pita 3:14) Sampela i ting ol dispela kastam em hap bilong pasin bilong ples bilong ol na ol i no inap abrusim olgeta. Na sampela narapela i bin ting olsem sapos ol i no bihainim ol dispela kastam ol man long komiuniti bai i no inap laikim ol manmeri bilong God.

Yumi no laik skrapim bel bilong ol man. Tasol Baibel i tokaut long yumi olsem taim yumi strong long bihainim tok i tru, ol man bilong dispela graun em ol i stap longwe long God bai ol i no laikim yumi. (Jon 15:​18, 19; 2 Timoti 3:12; 1 Jon 5:19) Long laik bilong yumi yet yumi mekim olsem, long wanem, yumi save yumi mas i stap narapela kain long ol man i stap long tudak bilong spirit. (Malakai 3:18; Galesia 6:12) Olsem Jisas i bin sakim Satan taim Satan i laik kirapim em long mekim samting God i no laikim, olsem tasol yumi sakim ol samting i laik kirapim yumi long mekim samting God i no laikim. (Matyu 4:​3-7) Ol Kristen tru i no save larim pasin bilong pret long man i bosim ol, nogat. Namba wan tingting bilong ol em bilong mekim ol samting i save amamasim God Jehova na givim ona long em olsem God bilong tok tru. Ol i mekim olsem taim ol i no sakim ol lo bilong lotu i tru em Baibel i kamapim, maski ol narapela i strong long ol i sakim ol lo bilong God.​—Sindaun 29:25; Aposel 5:29.

Rispektim Ol Man i Dai Pinis—Givim Ona Long Jehova

I stret long pilim bikpela bel hevi na pen taim wanpela man em yumi laikim tumas i dai. (Jon 11:​33, 35) Pasin bilong tingim tru ol samting dispela man yumi laikim tumas i bin mekim na planim em long pasin i soim rispek long em, dispela em i stretpela rot bilong kamapim pasin laikim bilong yumi. Tasol taim ol Witnes Bilong Jehova i karim dispela bikpela bel hevi, ol i no insait long ol pasin tumbuna em God i no orait long en. Dispela em i hatwok long ol man husat i bin i go bikpela long hap we ol man i save pret tru long ol daiman. Taim wanpela man yumi laikim tumas i dai na bel bilong yumi i bagarap em i hatwok long mekim ol samting i stret. Tasol maski em i hatwok, ol Kristen i kisim strong long Jehova, “em i God bilong mekim isi bel” bilong man, na long ol wanbilip ol i laikim ol na sapotim ol. (2 Korin 1:​3, 4) Strongpela bilip bilong ol olsem olgeta man i dai pinis ol i stap long tingting bilong God ol bai kisim laip gen, dispela i mekim na ol trupela Kristen i save stap longwe tru long ol pasin na kastam i no stret ol Kristen i mekim taim man i dai, em ol kastam i pait wantaim bilip bilong kirap bek.

Yumi amamas moa yet olsem Jehova ‘i bin singautim yumi long lusim tudak na em i bringim yumi i kam insait long lait bilong em, em lait i gutpela moa yet,’ a? (1 Pita 2:9) Taim yumi kisim amamas long mama i karim pikinini na yumi karim hevi bilong man i dai, strongpela laik bilong yumi long mekim samting i stret na pasin bilong yumi long laikim tumas Jehova i mas kirapim yumi long “wokabaut olsem ol manmeri bilong lait.” Yumi no laik tru long kamap doti long samting bilong spirit long rot bilong ol kastam i no stret ol Kristen i bihainim, em ol kastam God i no laikim.​—Efesus 5:8.

[Futnot]