Laip Stori
Pikinini i No Gat Papamama i Painim Wanpela Gutpela Papa
Stori bilong Dimitris Sidiropoulos
Ofisa i tromoi raifol i go daun na i singaut: “Goan, kisim raifol na sut.” Mi stap isi na tok nogat. Ol soldia i kirap nogut tru taim ol i lukim ofisa i kisim gan bilong em yet na sutim sutim ol bulet i kam abrusim sol bilong mi. I luk olsem mi bai dai. Tasol gutpela tru, mi no dai. Tasol dispela i no namba wan taim dai i laik painim mi.
FAMILI bilong mi i bilong wanpela liklik lain i stap klostu long Kayseri, long Cappadocia, Teki. Sampela manmeri bilong dispela hap i bin kamap Kristen long taim bilong ol aposel. (Aposel 2:9) Tasol klostu 1,900 yia bihain, bikpela senis i bin kamap.
Pastaim Refiuji, Bihain No Gat Papamama
Sampela mun bihain long mama i karim mi long 1922, bikpela pait insait long kantri i mekim na famili bilong mi i mas ranawe i go long kantri Grik na kamap refiuji. Papamama i bin pret nogut tru na lusim ples hariap, olsem na ol i bin lusim olgeta samting bilong ol i stap—ol i bin kisim bebi tasol bilong ol, em mi, i go wantaim ol. Planti hevi i painim ol, na bihain ol i kamap long Kiria, em wanpela liklik ples klostu long Drama, long hap not bilong Grik.
Taim mi gat 4-pela krismas na Mama i karim pinis liklik brata bilong mi, papa bilong mi i dai. Em i gat 27 krismas tasol. Ol hevi bilong dispela taim nogut i bin daunim tru helt bilong em. Mama i sot long planti samting, na i no longtaim na em tu i dai. Mi na liklik brata bilong mi i no gat rot long lukautim mitupela yet. Ol i salim mitupela i go stap long ol haus bilong ol pikinini i no gat papamama, na taim mi gat 12-pela krismas, ol i salim mi i go stap long wanpela haus long Tesalonaika, we mi lain long mekim wok mekenik.
Taim mi wok long go bikpela insait long ol dispela haus we i no gat gutpela pasin pren i stap, mi tingting planti long i gat wanem as na sampela lain i save kisim bikpela hevi na pen. Mi laik save bilong wanem God i larim pen na hevi i stap. Long ol klas bilong lotu, ol tisa i save lainim mipela olsem God i gat olgeta strong, tasol ol i no kamapim wanpela gutpela as na planti pasin nogut i stap. Ol i save tok, Lotu Grik Otodoks em i nambawan lotu tru. Taim mi askim, “Sapos lotu Otodoks i nambawan lotu tru, orait bilong wanem olgeta man i no bilong lotu Otodoks?” Ol i no givim gutpela bekim long mi.
Tasol tisa bilong mipela i rispek tru long Baibel na em i save tok, Baibel em i wanpela buk holi. Dairekta bilong dispela haus em tu i rispek long Baibel, tasol em i no save insait long ol bung bilong lotu. Taim mi askim ol long dispela, ol i tok em i bin stadi wantaim ol Witnes Bilong Jehova, em wanpela lotu mi no save long en.
Taim mi pinisim skul bilong mi long dispela haus long Tesalonaika, mi gat 17 krismas. Wol Woa 2 i kirap pinis, na ol Natsi i bosim Grik. Ol man i no gat kaikai i slip long rot na hangre i kilim ol i dai. Bilong abrusim bagarap na stap laip, mi ranawe i go long hap bilong bus na kamap wanpela wokman long gaden—pe mi kisim long dispela wok i liklik tru.
Baibel i Bekim Ol Askim Bilong Mi
Taim mi go bek long Tesalonaika long Epril 1945, wanpela meri i kam lukim mi, em susa bilong wanpela pren mi bin stap wantaim em long sampela bilong ol dispela haus mi bin stap long en. Paschalia i tok brata bilong em i no stap na em i laik save em i stap we. Taim mitupela i toktok i go, Paschalia i kamapim olsem em i wanpela Witnes Bilong Jehova. Em i tok God i save tingim tru yumi ol man.
Mi no wanbel long tok bilong em. Mi askim, bilong wanem planti hevi i bin painim mi, kirap long taim mi liklik yet? Bilong wanem mi no gat papa o mama? God i stap we long taim mipela mas kisim helpim? Paschalia i askim mi, “Tru tru God i gat asua long ol dispela hevi?” Long Baibel bilong em, em i soim mi olsem God i no as bilong ol pen na hevi i painim ol man. Dispela i helpim mi long save olsem Man Bilong Wokim olgeta samting em i save laikim tru ol manmeri na klostu nau em bai helpim sindaun bilong ol. Em i ritim ol skripsa olsem Aisaia 35:5-7 na Kamapim Tok Hait 21:3, 4 bilong soim olsem klostu nau, woa, pait, sik, na indai, ol dispela samting bai pinis, na ol stretpela man bai stap oltaim long graun.
Mi Painim Pinis Wanpela Gutpela Famili
Mi kisim save olsem brata bilong Paschalia i bin dai long wanpela pait bilong ol paitman. Mi go lukim famili bilong em bilong mekim gut bel bilong ol, tasol ol i kamapim sampela tok bilong Baibel bilong mekim gut bel bilong mi yet. Mi go lukim ol gen bilong harim sampela gutpela tok moa bilong Baibel, na i no longtaim na mi insait long wanpela liklik grup bilong ol Witnes Bilong Jehova em ol i save bung long pasin hait bilong mekim stadi na lotu. Maski gavman i tambuim wok bilong ol Witnes, mi tingting strong long bung yet wantaim ol.
Insait long dispela grup Kristen i gat pasin daun, mi pilim olsem mi insait long wanpela gutpela famili, em narapela i laikim tru narapela. Ol i helpim na strongim mi long ol samting bilong spirit, em samting mi sot tru long en. Long dispela lain mi painim pinis ol gutpela pren, em ol i save tingim mi na redi na amamas long helpim na mekim gut bel bilong mi. (2 Korin 7:5-7) Na bikpela samting moa yet, ol i helpim mi long go klostu moa long Jehova, em long nau mi tingim em olsem gutpela Papa bilong mi long heven. Mi laikim tru ol gutpela pasin bilong em—pasin laikim, pasin sori, na pasin bilong tingim tru yumi ol man. (Song 23:1-6) Em nau, mi painim pinis wanpela famili spirit na wanpela gutpela Papa! Bel bilong mi i pilim tru dispela samting. I no longtaim na bel i kirapim mi long dediket long Jehova, na mi kisim baptais long Septemba 1945.
Taim mi go long ol miting Kristen, save bilong mi i wok long kamap bikpela moa, na tu, bilip bilong mi i kamap strong moa. I no gat PMV samting, olsem na bilong kamap long ples miting, mipela i save wokabaut 6.5 kilomita, na taim mipela i wokabaut, mipela i save toktok long ol samting bilong spirit. Klostu long pinis bilong 1945, taim mi kisim save olsem i gat rot long autim tok fultaim, mi kirap mekim wok painia. Em i bikpela samting tru long mi mas pas gut wantaim Jehova, long wanem, i no longtaim na bikpela hevi bai kamap na traim bilip na pasin bilong mi long stap gut long Jehova.
Pasin Birua Ol i Mekim i Helpim Mi
Planti taim ol polis i holim gan na kam insait long haus mipela i miting long en. Kantri i stap aninit long lo bilong ami, long wanem, bikpela pait i stap insait long kantri Grik—ol lain bilong kantri yet i pait wantaim. Narapela lain i kirap mekim nogut tru long narapela lain. Ol pris i mekim wok long dispela samting na kirapim ol bikman long bilip olsem mipela i Komiunis na ol i mas birua nogut tru long mipela.
Insait long tupela yia, planti taim ol soldia i holimpas mipela, na 6-pela taim kot i makim 4-pela mun kalabus long mipela. Tasol ol haus kalabus i pulap pinis—i gat planti man tumas i kalabus long wok politik bilong ol—olsem na ol i larim mipela i go fri. Mipela i mekim wok long dispela pasin bilong i stap fri na mekim yet wok autim tok, tasol i no longtaim na ol i holimpas mipela gen—tripela taim insait long wanpela wik tasol. Mipela i save olsem ol i bin salim planti brata bilong mipela i go kalabus long ol ailan i stap nating. Olsem wanem? Bai mi gat strongpela bilip inap long mi ken sanap strong sapos kain hevi olsem i painim mi?
Ol hevi i kamap bikpela moa taim kot i makim mi long go long polis stesin long olgeta de. Bilong ol polis i ken was gut long mi, ol i salim mi i go long Evosmos, klostu long Tesalonaika, we i gat wanpela polis stesin. Mi rentim wanpela rum klostu, na bilong lukautim mi yet, mi kisim wanpela wok mani bilong raun long ol narapela narapela hap na polisim ol sospen kapa. Taim mi mekim wok painia long ol liklik ples klostu, dispela wok mani i givim rot long mi long go long ol haus na autim tok na ol polis i no tingting planti long dispela. Olsem na planti manmeri i harim gutnius, na bihain, winim 10-pela bilong ol i kirap lotu long Jehova na dediket long em.
Tenpela Yia, Etpela Haus Kalabus
Ol polis i was long mi i go inap long pinis bilong 1949, na nau mi go bek long Tesalonaika, na amamas long mekim yet wok autim tok fultaim. Mi ting ol hevi bilong mi i pinis, tasol long 1950, long wanpela taim mi no tingim, ol i tokim mi long joinim ami. Mi wanpela Kristen, olsem na mi tingting strong long mi no ken ‘skul long pait.’ (Aisaia 2:4) Dispela i mekim na nau wanpela taim nogut i kirap—ol i salim mi i go long ol narapela narapela haus kalabus, em sampela ol i nogut tru, winim planti narapela haus kalabus long Grik.
Dispela taim nogut i kirap long biktaun Drama. Insait long ol namba wan wik bilong kalabus bilong mi long dispela hap, ol nupela soldia i traim traim pasin bilong ol long makim gan na sut. Wanpela de, ol i kisim mi i go long hap we ol i mekim wok bilong sut. Wanpela ofisa i tromoi raifol i go daun na em i tokim mi long kisim na sut. Taim mi tok nogat, em i kirap sutim ol bulet long mi. Taim ol soldia i lukim olsem mi no laik sut, ol i paitim mi nogut tru. Ol i laitim ol sigaret na kilim i dai ol dispela sigaret long han bilong mi. Bihain ol i putim mi i stap wanpis. Ol i mekim olsem i go i go inap 3-pela de. Pen mi kisim long ol dispela sigaret i kukim han bilong mi em i nogut tru, na mak bilong en i bin stap long skin inap planti yia bihain.
Taim kot bilong ami i no kamap yet, ol i salim mi i go long wanpela kem bilong ami long Iráklion, Krit. Long dispela hap, ol i paitim mi nogut tru bilong kirapim mi long lusim bilip. Mi pret, nogut mi no stap gut long God, olsem na mi beten strong, askim Papa bilong mi long heven long strongim mi. Mi tingim tok bilong Jeremaia 1:19: “Bai ol dispela man i birua long yu, tasol ol bai i no inap daunim yu. Long wanem, mi yet mi stap wantaim yu na bai mi helpim yu. Mi Bikpela mi tok pinis.” Gutpela “bel isi God i save givim” i helpim mi long stap isi. Em nau, mi save olsem em savepasin long bilip tru long Jehova.—Filipai 4:6, 7; Sindaun 3:5.
Long kot i kamap bihain, kot i makim mi long kalabus inap long taim mi dai. Ol i tok ol Witnes Bilong Jehova ol i nambawan “birua bilong Gavman.” Dispela laip sentens long kalabus i kirap long haus kalabus Itsedin, klostu long Canea, we ol i putim mi i stap wanpis. Itsedin em i wanpela olpela haus i gat strongpela banis, na planti rat i pulap long sel bilong mi. Mi save karamapim bodi olgeta bilong mi long wanpela olpela blanket na bai ol rat i no ken tatsim skin bilong mi. Mi kisim sik numonia na mi stap nogut. Dokta i tok mi mas go ausait na sindaun long san, na long dispela rot mi bin toktok wantaim planti kalabusman long ples bung. Tasol dispela sik i go bikpela, na bihain long wanpela taim we planti blut i wok long lus, ol i salim mi i go long haus sik long Iráklion.
Ol brata Kristen bilong famili spirit bilong mi ol i helpim gen mi. (Kolosi 4:11) Ol brata long Iráklion i save kam lukim mi, na strongim na mekim gut bel bilong mi. Mi tokim ol olsem mi mas i gat sampela buk bambai mi inap autim tok long ol man i laik harim. Ol i bringim wanpela sutkes i gat wanpela hap i stap hait long en we mi inap haitim ol dispela buk. Mi amamas tru olsem long taim mi stap long ol dispela kalabus, mi bin helpim 6-pela wankalabus long kamap Kristen tru!
Long dispela taim, pait insait long kantri i pinis, na ol i katim laip sentens bilong mi long kalabus na makim 10-pela yia long mi. Mi inapim dispela 10-pela yia long ol kalabus long Rethimno, Genti Koule, na Cassandra. Mi stap klostu 10-pela yia long 8-pela kalabus, na nau ol i larim mi i lusim kalabus na mi go bek long Tesalonaika, we ol gutpela brata Kristen i amamas long lukim mi.
Ol Brata Kristen i Helpim Gut Mi
Long taim mi lusim pinis kalabus, ol Witnes long Grik i stap fri long mekim lotu. Wantu mi kirap gen long mekim wok autim tok fultaim. I no longtaim na mi kisim narapela blesing, mi bungim wanpela gutpela Kristen sista, Katina, em i laikim tumas Jehova na em i wok strong long autim tok. Mipela i marit long Oktoba 1959. Katina i karim wanpela pikinini meri, Agape. Nau mi gat famili Kristen bilong mi yet, na dispela i helpim mi long lusim tingting long ol samting nogut i bin kamap long mi taim papamama bilong mi i dai pinis. Na bikpela samting moa yet, mipela famili i amamas long mekim wok bilong gutpela Papa bilong yumi long heven, em Jehova.—Song 5:11.
Bihain sampela hevi bilong mani i kamap na mi mas lusim wok painia, tasol meri bilong mi i mekim yet wok painia na mi helpim em taim em i mekim olsem. Wanpela bikpela samting long laip bilong mi olsem Kristen i bin kamap long 1969, taim wanpela kibung intenesenel bilong ol Witnes Bilong Jehova i kamap long Nuremberg, Jemani. Taim mi redim ol samting bilong i go, mi askim long paspot. Taim meri bilong mi i go long polis stesin bilong painimaut i gat wanem as na tupela mun i lus pinis tasol mi no kisim yet paspot, ofisa i opim dro na kamautim planti pepa. Em i tok: “Ating yu laik kisim paspot bilong dispela man na bai em i ken go autim bilip na kirapim ol man long Jemani long kam insait long lotu bilong em, a? Mipela i no inap givim paspot long em! Em i man nogut.”
Helpim em Jehova na sampela brata i givim long mi, dispela i mekim na mi insait long wanpela grup paspot, na long dispela rot mi inap go long dispela gutpela kibung. Inap olsem 150,000 i kam bung, na i klia tru olsem spirit bilong Jehova i save stiaim dispela famili spirit bilong olgeta hap na em i helpim ol long i stap wanbel wantaim. Sampela yia bihain, bai mi tingim moa yet olsem dispela lain brata Kristen i bikpela samting tru.
Long 1977, gutpela poroman marit bilong mi em i dai. Taim mi wok long mekim bikpela long pikinini meri bilong mi, mi wok strong long bihainim ol stiatok bilong Baibel, tasol mi no stap wanpis long mekim dispela wok. Famili spirit bilong mi i kirap helpim mi gen. Samting mi save pilim tru em dispela gutpela helpim ol brata i bin givim long mi long taim bilong dispela hevi. Sampela i bin kam stap long haus inap sotpela taim bilong helpim mi long lukautim pikinini meri bilong mi. Bai mi no lusim tingting long dispela gutpela pasin sori ol i mekim.—Jon 13:34, 35.
Agape i kamap bikpela na i maritim wanpela brata, Elias. Ol i gat 4-pela pikinini man, na olgeta i stap insait long tok i tru. Inap sampela yia nau, mi bin kisim sik strok na helt bilong mi i wok long bagarap. Pikinini meri wantaim famili bilong em ol i lukautim gut mi. Tasol maski helt bilong mi i no gutpela tumas, i gat planti as na mi ken amamas. Mi tingim bek dispela taim i gat 100 brata tasol long Tesalonaika em ol i save mekim ol miting long pasin hait long haus bilong ol yet. Nau i gat 5,000 strongpela Witnes long dispela hap. (Aisaia 60:22) Long ol bikpela kibung, ol yangpela brata i save askim mi: “Yu tingim dispela taim yu save bringim ol magasin i kam long haus bilong mipela?” Maski papamama bilong ol i no bin ritim ol dispela magasin, ol pikinini bilong ol i bin ritim, na ol i kamap strong long ol samting bilong spirit!
Taim mi lukim oganaisesen bilong Jehova i go bikpela, mi pilim olsem hatwok bilong ol hevi mi bin karim i no lus nating. Mi save tokim ol bubu bilong mi na ol narapela yangpela long ol i mas tingim Papa bilong ol long heven taim ol i yangpela yet, na sapos ol i mekim olsem, bai em i no lusim ol. (Saveman 12:1) Jehova i bin truim tok promis bilong em, na long mi em i bin kamap papa bilong “ol pikinini, papa bilong ol i dai pinis.” (Song 68:5) Olsem na maski papa na mama bilong mi i bin dai taim mi yangpela yet, bihain mi bin painim wanpela gutpela Papa tru!
[Piksa long pes 22]
Long haus kalabus long Drama mi mekim wok olsem kuk
[Piksa long pes 23]
Wantaim Katina long de bilong marit, 1959
[Piksa long pes 23]
Wanpela kibung long ples bus klostu long Tesalonaika, 1968 samting
[Piksa long pes 24]
Wantaim pikinini meri bilong mipela, 1967