Ndzi Fularhele Tipolitiki Ndzi Va Mukreste La Nga Seketeliki Tlhelo Ro Karhi

HI KU VULA KA LADISLAV ŠMEJKAL

Loko va heta ku ndzi gweva, va ndzi tlherisele exitokisini. Munghana wa mina loyi a a ri eswithezini swimbirhi ehenhla, a a rindzele ku twa hi ta xigwevo xa mina. Kutani ndzi hatle ndzi n’wi tivisa hi ku gogondza ekhumbini.

Ndzi n’wi byele ndzi ku: “Malembe ya 14.”

A nga swi kholwanga. Kutani a vutisa: “Tin’hweti ta 14 ke?”

Ndzi hlamule ndzi ku: “E-e. Malembe ya 14.”

A KU RI hi lembe ra 1953. Ndhawu ya kona a ku ri eLiberec, Czechoslovakia (sweswi ku nga Riphabliki ya Czech). Hi nkarhi wolowo a ndzi ri jaha leri nga ni malembe ya 19 leri a ri hisekela tipolitiki. Hina van’watipolitiki a hi tirhisa swiphephana ku hangalasa mavonelo ya hina lawa a ma hehla Communist Party, leyi a yi fuma hi nkarhi wolowo. Leswi a hi swi endla a swi tekiwa swi ri vuxengi lebyikulu bya mfumo, hi yona mhaka leyi ndzi gweviweke malembe yo tala.

Ana se a ndzi gube kwalomu ka lembe hinkwaro ndzi nga si gweviwa. Loko swivochwa swi nga si gweviwa, a swi tshamisiwa hi swimbirhi-mbirhi exitokisini naswona minkarhi yin’wana a swi tekiwa swi pfariwe mahlo swi ya konanisiwa. A hi nga pfumeleriwanga ku vulavurisana loko hi ri eswitokisini kutani a hi hlevetela kumbe hi khwenutana.

Ku nga ri khale ndzi xiye leswaku swivochwa swo tala a swi ri Timbhoni ta Yehovha. Eka khotso leri a hi pfaleriwe eka rona a swi tolovelekile leswaku swivochwa swi cinciwa eswitokisini endzhaku ka n’hweti yin’wana ni yin’wana kumbe timbirhi. Ndzi tsakile loko va hetelele va ndzi tshamise ni Mbhoni tanihi leswi a ndzi sungule ku rhandza Bibele. Hi ku famba ka nkarhi Timbhoni ti sungule ku dyondza na mina Bibele.

Munhu a nga ha vula leswaku mabulo ya hina a ma ri dyondzo ya Bibele hambileswi a hi nga ri na Bibele kumbe minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni. Entiyisweni, a ndzi nga si tshama ndzi vona Bibele evuton’wini bya mina. Kambe a hi vulavula—Mbhoni yoleyo a yi hlamusela timhaka ta Bibele leti yi ti tivaka hi nhloko—mina ndzi tsala leswi yi swi vuleke. A hi endla tano hi tshame ehansi hi ri karhi hi hlevetela.

A hi nga ri na swin’wana swo tsala handle ka phepha ra le xihambukelweni ni xikamu. A ndzi tsala hi xikamu eka phepha ra le xihambukelweni. Ndzi nhlokohate matsalwa yo tala lawa hi buleke ha wona. Timbhoni leti a ti ndzi dyondzela ti tlhele ti ndzi dyondzisa tinsimu ta Mfumo. Mbhoni yin’wana yi ndzi byele leswi: “Sweswi u khomeriwe timhaka ta tipolitiki kambe enkarhini lowu taka u nga ha khomeriwa ku va Mbhoni ya Yehovha.”

Endzhaku ko konanisiwa minkarhi yo tala, ndzi hetelele ndzi gweviwile kutani ndzi yisiwa ekampeni ya nxaniso ekusuhi ni doroba ra Jáchymov. Hi nkarhi wolowo a ndzi khorwisekile leswaku siku rin’wana ndzi ta va Mbhoni ya Yehovha.

Malembe Yo Tala Ndzi Pfaleriwile

Loko ndzi fika ekampeni leyi a ku ceriwa yureniyamu, ndzi sungule ku lava Timbhoni hi ku hatlisa. Kambe ndzi hatle ndzi swi xiya leswaku ti rhurhiseriwe kun’wana. Nilokoswiritano, a ku sele Mbhoni yin’we hileswi a yi tirha ku sweka. Yi ndzi lombe Bibele leyi a yi hlakarile, leyi tshameke yi fihliwa ko tala. Kutani ndzi kote ku hlaya matsalwa lawa a ndzi ma tiva hi nhloko. Loko ndzi ri karhi ndzi hlaya a ndzi hambeta ndzi tibyela ndzi ku, ‘Leswi hi swona leswi vamakwerhu va ndzi dyondziseke swona.’

Endzhaku ka n’hweti, ndzi rhurhiseriwe ekampeni leyi vitaniwaka Bytiz, ekusuhi ni doroba ra Příbram. Ekampeni yoleyo ndzi hlangane ni Timbhoni tin’wana. Nkarhi ni nkarhi le Bytiz a hi kuma minkandziyiso ya Bibele leyi nghenisiweke hi ku ngungumerisiwa. Hambileswi valawuri va kampa va ringeteke ku kuma leswaku yi nghenisa ku yini, va be ehansi. A ku ri ni vabohiwa va 14 lava a va chumayela van’wana hi ku hiseka. Hafu ya vona a va ri Timbhoni leti khuvuriweke kasi lavan’wana a va tifanela na mina, va amukele tidyondzo ta Timbhoni va ri ekhotsweni.

Van’wana va hina a hi lava ku kombisa ku tinyiketela ka hina eka Xikwembu hi ku khuvuriwa ematini. Kambe a swi nga olovi leswaku munhu a khuvuriwa hikwalaho ka leswi a ku nga ri na mati yo tala laha munhu a nga nyuperisiwaka kona. Hikwalaho vo tala va khuvuriwe endzhaku ka loko va ntshunxiwile ekhotsweni. Hambiswiritano, ekampeni ya le Bytiz a ku ri ni mathanki lamakulu ya mati, lawa a ma timula michini ya le mayini. Exikarhi ka va-1950, van’wana va hina va khuvuriwe eka rin’wana ra mathanki wolawo.

Endzhaku ka malembenyana, hi March 1960, ndzi vitaniwe hi phorisa rin’wana leri a ri langutela vabohiwa va swa tipolitiki. Ri vule leswaku loko ndzo pimpa leswi vabohiwa van’wana va swi endlaka, ri ta endla leswaku ndzi hunguteriwa xigwevo. Leswi ndzi aleke ku endla tano, ri sungule ku ndzi rhukana. Ri huwelele ri ku: “U ala ntshunxeko. A wu nge he tlheleli ekaya! Ndzi lava leswaku u bolela ekhotsweni!” Hambiswiritano, endzhaku ka tin’hweti timbirhi, xigwevo xa mina xi hungutiwile kutani ndzi tlhelela ekaya endzhaku ko heta malembe ya nhungu ndzi ri ekhotsweni.

Ntshunxeko Wa Xinkarhana

Ntirho wa Timbhoni ta Yehovha a wu yirisiwile eCzechoslovakia ku sukela hi April 1949, hikwalaho ndzi hatle ndzi swi xiya leswaku ku tirhela Xikwembu u ri ehandle swa fana ni loko u ri ekhotsweni. Loko ndzi ntshunxiwile ndzi langutane ni xiphiqo xin’wana. Hi nkarhi wolowo wanuna un’wana ni un’wana etikweni a a sindzisiwa ku heta malembe mambirhi a ri socha.

Vavanuna van’wana lava a va tirhela Mfumo a va nga yi evusocheni. Hi xikombiso, lava a va tirha etimayini ta malahla a va nga yi evusocheni. Tanihi leswi ndzi tshameke ndzi tirha emayini, ndzi kume ntirho eka yin’wana ya timayini teto. Ndzi amukeriwe hi mandla mambirhi. Va ndzi byele va ku: “U nga karhateki hi ku ya evusocheni. Ha swi kota ku va sivela leswaku va nga ku teki.”

Endzhaku ka tin’hweti timbirhi loko ndzi kume xirhambo xo ya evusocheni, vafambisi va mayini va ndzi tiyise nhlana, va ku: “U nga vileli, ku fanele ku ri xihoxo. Hi ta tsalela ndzawulo ya masocha kutani swilo hinkwaswo swi ta lulamisiwa.” Kambe ku hava lexi lulamisiweke. Hi ku famba ka nkarhi un’wana wa valawuri u tile eka mina a ta kombela ndzivalelo, a ku: “Leswi swo sungula ku humelela kambe wa boheka ku ya evusocheni.” Loko ndzi ale ku ya evusocheni hileswi ripfalo ra mina a ri nga ndzi pfumeleli, ndzi khomiwile kutani ndzi yisiwa ekampeni ya masocha ya le kusuhi.—Esaya 2:4.

EMahlweni Ka Huvo

Endzhaku ka loko ndzi khomiwile edorobeni ra Kladno, hi January 1961, va ringete ku ndzi xisetela leswaku ndzi va socha. Socha leri a ri hi languterile ri hlele leswaku ku va ni nhlangano. Ndzi yisiwe ehofisini leyi a yi ri ni tafula lerikulu ra xirhendzevutana ni switulu swa dzovo swa le vuhosini. Ku nga ri khale masocha ma sungule ku fika kutani ma tshama etafuleni. Socha leri a ri hi langutela ri ndzi tivise wona ha un’we-un’we. Hiloko ri tshama ehansi kutani ri ku: “Hi byele hi ta vukhongeri lebyi bya wena.”

Endzhaku ka ku khongela hi xihatla hi mbilu, ndzi sungule ku vulavula ni vanhu lava a va ndzi yingise hi vurhon’wana. Ku nga ri khale bulo ra hina ri cincele eka dyondzo ya hundzuluko kutani va vule leswaku yi seketeriwa hi sayense. Ekampeni ya nxaniso leyi ndzi tshameke ndzi pfaleriwa eka yona, ndzi hlaye xibukwana lexi nge Evolution Versus the New World.a Lexi hlamariseke masocha wolawo hi loko ndzi kote ku swi veka erivaleni leswaku dyondzo ya hundzuluko a yi na xisekelo.

Kutani ndhuna ya masocha leyi a yi ri ni vutivinyana hi kereke ya Khatoliki yi nghenelerile eka bulo rero. Yi vutisile: “U ri yini hi Nhwana Mariya? Naswona hi rihi langutelo ra wena hi Masa yo kwetsima?” Ndzi swi hlamurile swivutiso swa yena kutani ndzi ku: “Nkulukumba, ndza swi vona leswaku u mupfumeri hikuva swivutiso swa wena a swi fani ni leswa van’wana.”

Yi bokoloxele yi ku: “Doo! A ndzi mupfumeri nikatsongo!” Eka Mfumo wa Vukhomunisi vanhu lava tivulaka Vakreste a va tekeriwa ehansi. Loko ndzi heta ku yi hlamula, a ya ha wu pfulanga nomu. Swi ndzi tsakisile ku kuma nkarhi wo hlamusela masocha wolawo hi tidyondzo ta Timbhoni ta Yehovha.

Minkarhi Yin’wana Leyi Ndzi Yi Kumeke Yo Chumayela

Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, ndzi yisiwe emuakweni wa masocha ePrague laha ndzi nga fika ndzi rindziwa hi masocha. Socha ro sungula leri hlomeke, leri a ri ndzi rindza ri hlamarisiwe hi ndlela leyi a ndzi vekiwe tihlo ha yona. Ri te: “I ro sungula hi rindza munhu hi ndlela leyi.” Hiloko ndzi ri byela xivangelo xa ku khomiwa ka mina. Sweswo swi ri tsakisile swinene lerova ri tshame ehansi—ri veke xibamu exikarhi ka matsolo—ri yingisa. Endzhaku ka tiawara timbirhi ku fike socha rin’wana ri ta siva lero sungula, na rona ri lave ku tiva hi Bibele kutani ndzi ri hlamusela.

Emasikwini lama landzeleke, ndzi kume nkarhi wo burisana ni masocha lawa ma ndzi rindzeke ni vabohiwa loko ma ndzi pfumelela ku bula na vona. Masocha ma pfule ni switokisi kutani ma pfumelela vabohiwa leswaku va hlangana va ta yingisa tidyondzo ta Bibele! Endzhaku ka nkarhi a ndzi karhatekile ndzi ehleketa leswaku swi ta kala swi tiviwa leswaku masocha ma ndzi nyike ntshunxeko wa ku vulavula ni vabohiwa lavan’wana kutani ndzi ta khoma xo tika. Kambe a swi tiviwanga.

Loko nkarhi wa ku gweviwa ka mina wu fika, ndzi khutaziwe hi lava ndzi nga tshama ndzi va chumayela. Ndzi gweviwe malembe mambirhi lawa ma engeteriweke eka ya tsevu lawa a ndzi hunguteriwe wona eka xigwevo xa mina xo sungula. Sweswo a swi vula leswaku ndzi ta guba malembe ya nhungu ekhotsweni.

Ndzi Vone Mpfuno Wa Xikwembu

Ko tala ndzi swi vonile leswaku Xikwembu xa ndzi pfuna loko ndzi ri karhi ndzi rhurhisiwa ku suka eka kampa yin’wana ku ya eka yin’wana ni ku suka eka khotso rin’wana ku ya eka rin’wana le Czechoslovakia. Loko ndzi fika ekhotsweni ra le Valdice, ndhuna ya khotso yi vutise leswaku ha yini ndzi khomiwile. Ndzi yi hlamule ndzi ku: “Ndzi ale ku ya evusocheni. Vukhongeri bya mina a byi ndzi pfumeleli ku ya enyimpini.”

Hi rito ra ntwela-vusiwana yi te: “A swi ta va swinene loko vanhu hinkwavo a va ri tano.” Endzhaku ko ehleketa hi leswi yi swi vuleke, yi te: “Kambe leswi vanhu vo tala va nga riki tano hi fanele hi ku xupula—naswona hi ku xupula ngopfu!”

Ekhotsweni rero a ndzi nyikiwe ntirho wa ku tsema tinghilazi. Phela, hambileswi a ndzi gweviwe hi ku ala ku ya evusocheni tanihi leswi ndzi nga Mbhoni ya Yehovha, a ndza ha tekiwa ndzi ri xivochwa xa swa tipolitiki, hikwalaho a ndzi tirha mintirho yo tika. Ku tsema tinghilazi to endla mavoni lama hayekiwaka ehenhla ni swilo swin’wana swo xonga, a ku nga ri matlangwana hikuva ko tala a wu nga fanelanga u endla xihoxo loko u swi endla. A swi tolovelekile leswaku swilo leswi vabohiwa va swi endleke swi tlherisiwa hi siku leri tlhandlamaka leswaku swi ta lulamisiwa. Hikwalaho a swi tika ku va munhu a heta ntirho lowu a a languteriwe ku wu endla.

Siku leri ndzi fikeke ha rona laha ku tsemiwaka kona tinghilazi, ndzi boheke ku rindza mufambisi wa ndzawulo yoleyo. Loko a fika u sungule ku chovola swivochwa leswi a a vona onge a swi gingiriteki entirhweni wa swona. Kuteloko a fika eka mina, a ku: “Wena u yimele yini? Ha yini u nga tirhi?”

Ndzi n’wi byele leswaku ndza ha ku fika. U ndzi yise ehofisini yakwe a fika a ndzi vutisa xivutiso lexi fanaka xa leswaku ha yini ndzi khomiwile. Loko ndzi n’wi hlamuserile, u te: “Xana sweswo swi vula leswaku u Mbhoni ya Yehovha?”

Ndzi te: “Ina.”

U sungule ku vohla. U te: “U nga karhateki. Hi tshame hi va ni Timbhoni ta Yehovha to tala laha. Ha ti xixima hinkwato hikuva ti tirha hi matimba naswona ti ni xindzhuti. Ndzi ta endla leswaku u kuma ntirho lowu u nga ta swi kota ku wu heta.”

Ndlela leyi mulanguteri wa ntirho a cinceke langutelo ra yena ha yona, yi ndzi hlamarise ngopfu. Ndzi nkhense Yehovha swin’we ni vapfumeri-kulorhi lava ndzi nga va tiviki lava va siyeleke Timbhoni ndhuma leyinene ekhotsweni rero. Entiyisweni, ndzi wu vonile mpfuno wa rirhandzu lowu Yehovha a ndzi pfuneke ha wona enkarhini hinkwawo lowu ndzi wu heteke ekhotsweni.

Ku nga khathariseki leswaku xiyimo xa mina a xi tika ku fikela kwihi, minkarhi hinkwayo a ndzi tiyiseka leswaku ndzi ta hetelela ndzi hlangane ni vamakwerhu lava nga Vakreste. Kutani ndzi ta vona ku n’wayitela loku tsakisaka ni xikhutazo lexi humaka eka vona. Phela, a swi ta ndzi tikela swinene ku tiyisela loko ndzi khomiwile, kambe va ndzi tiyise nhlana.

Vabohiwa vo tala a va ehleketa ntsena hi ndlela ya ku tirihiselela eka ndlela ya tihanyi leyi a va khomiwa ha yona. Kambe mina a ndzi nga titwi hi ndlela yoleyo. Ndzi swi lemukile leswaku ndzi xaniseka hikwalaho ko landzela misinya ya milawu leyinene ya Xikwembu. Kutani a ndzi swi tiva leswaku siku rin’wana ni rin’wana leri ndzi ri petaka ndzi ri ekhotsweni, Yehovha a a ta ndzi nyika masiku ya ntsandza-vahlayi ndzi hanya eParadeyisini yakwe emisaveni leyintshwa.—Pisalema 37:29; 2 Petro 3:13; Nhlavutelo 21:3, 4.

Ku Tsaka Hi Mikateko Leyi Ndzi Yi Kumaka Namuntlha

Ndzi ntshunxiwile hi May 1968, endzhaku ka malembe lama tlulaka 15 ndzi khomiwile. Eku sunguleni, a swi ndzi tikela ku vulavula ni vanhu, ku nga nchumu lowu tolovelekeke eka vanhu lava heteke malembe yo tala va ri ekhotsweni. Kambe hi ku hatlisa vamakwerhu lava nga Vakreste va ndzi pfunile leswaku ndzi hoxa xandla entirhweni wo chumayela, lowu a wa ha yirisiwile.

Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani ndzi ntshunxiwile, ndzi hlangane na Eva. Hambileswi a a langutane ni nkaneto lowukulu endyangwini, yena ni makwavo va yime va tiyile naswona va amukele ntiyiso wa Bibele emalembeni manharhu lama hundzeke. Hi ku hatlisa hi sungule ku chumayela swin’we. Hi tlhele hi tirha swin’we eku kandziyiseni ka tibuku ta hina ta Bibele. A hi ti kandziyisela exihundleni. Kutani hi November 1969, hi tekanile.

Hi 1970, hi kume mativula ya hina ku nga Jana. Hi ku famba ka nkarhi, hi mahelo-vhiki ndzi sungule ku endzela mavandlha, ndzi ma khutaza emoyeni, ndzi ri mulanguteri la famba-fambaka wa Timbhoni ta Yehovha. Hi 1975 ndzi tlhele ndzi khomiwa loko ndzi ri karhi ndzi endzela mavandlha. Kambe sweswi a ndzi hetanga tin’hweti to tala ekhotsweni. Kutani hi 1977, hi kume n’wana wa mufana, ku nga Štěpán.

Eku heteleleni, hi September 1, 1993, Riphabliki ra Czech ri amukele Timbhoni ta Yehovha ximfumo. Haxawa wa kona, n’wana wa hina lowa nhwanyana, ku nga Jana, u tekane na Dalibor Dražan, nkulu la nga Mukreste. Kutani hi 1999, n’wana wa hina lowa mufana, ku nga Štěpán, la nga nandza wa vutirheli, u tekane na Blanka, la nga evutirhelini bya nkarhi hinkwawo. Sweswi hinkwerhu ka hina hi swirho swa mavandlha ya le Prague. Hinkwerhu hi wu languterile nkarhi lowu misava leyintshwa yi nga ta fika ha wona—kambe ndzi wu langutele hi mahlo-ngati nkarhi lowu makhotso ma nga ta va ma nga ha ri kona.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 28]

A ndzi tirhisa xikamu ku tsala rungula leri humaka eBibeleni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Ekampeni ya le Bytiz, laha a ndzi pfaleriwe kona naswona ndzi khuvuleriweke kona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Siku ra mucato wa hina

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Mina na Eva, hi ri na Štěpán na Blanka evokweni ra ximatsi na Jana na Dalibor eka lera xinene