Ta Rivala

“Kwalomu ka vana va timiliyoni ta tsevu lembe ni lembe—leswi vulaka n’wana un’we eka tisekoni tin’wana ni tin’wana ta ntlhanu—va fa hikwalaho ko pfumala swakudya leswi ringaneke.”—JAMES T. MORRIS, MULANGUTERI-NKULU WA VANDLA RA SWAKUDYA SWA MISAVA

◼ Nhlayo ya ximfumo ya vanhu lava dlayiweke hi Xidzedze xa Katrina lexi hlaseleke le dzongeni wa tiko ra United States hi August 2005, yi tlakuke ku ya fika eka 1 300.—THE WASHINGTON POST, U.S.A.

◼ Ku tsekatseka ka misava loku veke kona le Pakistan ni le Indiya hi October 2005 ku dlaye vanhu vo tlula 74 000.—BBC NEWS, BRITAIN

◼ Xiviko xin’wana xi ringanyeta leswaku “kwalomu ka 1,2 wa timiliyoni ta vanhu va fa emapatweni lembe ni lembe.”—SOUTH AFRICAN MEDICAL JOURNAL, AFRIKA DZONGA.

Xuma Lexi Vangaka Swiphiqo

Valawuri va Kereke ya Rhoma Khatoliki va ni xiphiqo xa leswaku va nga swi sirhelela njhani swifaniso leswi mpfampfarhutiweke hi minkarhi ya tikoloni, leswi khaviseke tikereke leti nga le Peru. Emalembeni ya tsevu lama hundzeke, ku ni tikereke ta 200 leti ngheneriweke hi makhamba. Eka malembe ya 15 lama hundzeke, le Cuzco ntsena ku yiviwe swifaniso swa nkoka swa kwalomu ka 5 000 leswi endliweke hi pende leyi nga ni oyili. A nga kona la tivaka kahle-kahle leswaku ku yiviwe swifaniso swingani etikweni hinkwaro. Leswaku ti lwa ni vugevenga lebyi, tikereke tin’wana ti tlhote swifaniso swa tona, kambe etindhawini leti nga riki kahle. Swifaniso swa muganga wun’wana wa vangheni va kereke swi dyiwe hi makondlo.

Ku Pfumaleka Ka Vatirhi eFinland

Tindzawulo ta vumaki ni mintirho le Finland ti lava vatirhi lava nga ni vuswikoti bya mintirho ya mavoko hi xihatla, lava nga ni tidyondzo ta xisekelo eka mintirho yo kota ku vatla, tiplambara, lava hiselelaka tinsimbi, vaaki, va makhanikha, lava kotaka ku tirhisa michini ni vaongori. Ha yini ku ri ni xilaveko xo tano? Phepha-hungu ra Helsingin Sanomat ri vula leswaku swi vangiwe hileswi a ku kandziyisiwa ngopfu dyondzo ya le henhla. Heikki Ropponen wa Vandla ra Vaxavisi ra le Finland, u ri: “A swi twali ku endla xitukulwana hinkwaxo xi va madokodela ni ku va vativi-nkulu va ntivo-vuxongi ni sayense. Mintirho ya mavoko yi fanele yi tekeriwa ehenhla swinene.”

Huvo Ya Le Furwa Yi Endla Xiboho Lexinene

Hi December 1, 2005 Huvo yo Endla Xikombelo ya le Paris, yi lerise holobye wa timhaka ta xikaya wa le Furwa ku humesa maphepha ya maphorisa lama endleke leswaku Timbhoni ta Yehovha ti tekiwa tanihi “mpambukwa” hi 1996. Ku hehliwa loku ku endliwe exihundleni naswona leswi a swi tsariwe eka maphepha lawa a swi vuriwa leswaku i xihundla hi ku landza nawu wa ‘Tiko ni wa Mfumo wo hlayisa xihundla.’ Hambiswiritano, huvo yi kume leswaku “vuyelo bya nkambisiso” wa mintirho ya Timbhoni leyi tsariweke emaphepheni lawa “a byi nga nyawuli.” Hambiswiritano, maphepha lawa ma tirhisiwe ko tala ku sekela ndlela yo biha leyi Timbhoni ta Yehovha a ti khomiwa ha yona eFurwa.

“Rirhangu Lerikulu Ra Rihlaza”

Hikwalaho ka leswi byanyi byi dyiweke ngopfu hi swifuwo, dyandza, ku tsemeleriwa ka swihlahla ni ku tirhisiwa hi vusopfa ka swihlovo swa mati swi endla leswaku tindhawu to tala eChayina ti va ni ritshuri lerikulu. Hikwalaho, vafumi va le Chayina va sungule “tsima lerikulu swinene emisaveni ro vuyetela swibyariwa,” ku vula magazini wa New Scientist. “Tsima leri, leri se ri tiviwaka hi vito leri nge, ‘rirhangu lerikulu ra rihlaza,’ ri endle leswaku ku byariwa mirhi yo tala swinene ku endlela leswaku yi hunguta ritshuri.” Ku karhi ku byariwa byanyi ni swikhwatana leswaku ku hunguteka ritshuri. Tsima leri ri sungule hi 1978, naswona se ri le xikarhi ko fikelela pakani ya rona yo byala mirhi ni swikhwatana leswi kotaka ku hanya laha mati ma kalaka kona, eka ndhawu leyi anameke 35 wa timiliyoni ta tihectara.