“Vutlhari Lebyi Vonakaka Eka Ntumbuluko”
HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE JAPANI
XIHLOKO lexi xi twarisiwe le Aichi, eJapani, laha a ku ri ni Nkombiso wa 2005, laha matiko ya 121 a ma nghenele nkombiso lowu. Vaendzi va khutaziwe ku dyondza eka ntumbuluko ni ku “endla matshalatshala lamakulu yo kuma tindlela to hluvukisa ikhonomi kambe ku nga onhiwi swilo swa ntumbuluko.” Nkombiso lowu a wu ri kusuhi ni le Nagoya, exivindzini xa Japani, naswona a wu kombisa makhwati, swidan’wana ni swiluva. Nchumu wo hlawuleka lowu a wu tsakisa vanhu vo tala a ku ri xibulohwana lexi a xi lehe 2,6 wa tikhilomitara naswona a xi vitaniwa Global Loop. A xi aname kwalomu ka 21 wa timitara naswona a xi endla leswaku munhu a kota ku vona ntumbuluko kahle a ri ehenhla hi nkarhi lowu fanaka swilo swo saseka swa ntumbuluko leswi nga ehansi.
Ku Fambisana Ni Ntumbuluko
A ku akiwe nxaxa lowukulu ngopfu hi musengele le Japani lowu a wu languteka ku fana ni dyiyindlu ledyikulu swinene dya byanyi, ledyi fuleriweke hi byevu bya musengele leswaku ku va ni ndzhuti. Timhandzi leti a ti lehe kwalomu ka timitara ta nkombo, kasi muako wa kona a wu tlakuke timitara ta 19, wu aname timitara ta 90, naswona ku ya ehansi a ku ri timitara ta 70, leswi endleke leswaku ku va wona nxaxa lowukulu ku tlula hinkwayo leyi tshameke yi akiwa hi musengele. Endzeni ka nxaxa lowu ku ni ndhawu ya timitara ta 12,8 leyi nga ni vhidiyo ya swifaniso leyi tlangaka leyi nga ematlhelo hinkwawo, vanhu a va kota ku vona ni ku hlalela ntumbuluko ni swilo swo hambana-hambana leswi kumekaka emisaveni ya hina.
Hi ku tirhisa swifaniso swa vhidiyo, nxaxa wa le Malaysia a wu kombisa makhwati ni magiyagiya ya wona ya tikorale. Eka nxaxa wa le Thailand, swifaniso leswi hlomulaka mbilu swa tsunami leyi veke kona hi December 26, 2004, a swi tsundzuxa vahlaleri leswaku “munhu a nge swi koti ku lawula ntumbuluko.” Loko va vulavula hi nxungeto wa ku hela ka swiharhi, nkombiso wa Afrika Dzonga a wu kombisa xifaniso xin’wana xa xiharhi lexi vitaniwaka quagga, xiharhi lexi a xi fana ni mangwa naswona a xi kumeka edzongeni wa Afrika kambe xi hlotiwe xi kondza xi hela hi lembe-xidzana ra vu-19.
Eka nkombiso lowu a wu ri exigwitsirisini ekusuhi ni nhloko-mhaka ya Nkombiso lowu, a ku ri ni masalela ya xiharhi lexi a xi fana ni ndlopfu lama yimburiweke le gwitsini ra le Siberia, eRhaxiya, hi 2002. Xiharhi lexi xi thyiwe vito ra Yukagir, ku nga vito ra ndhawu leyi xi kumiweke eka yona, xiharhi lexi xo fana ni ndlopfu, a xi ri ni timhondzo timbirhi letikulu to leha, leti khotsekeke emahlweni naswona mahlo ya xona a ma pfulekilenyana. Nhloko ya xona a ya ha ri ni dzovo ni voya. Lexi i xiharhi xo hlamarisa hakunene naswona i xitsundzuxo xin’wana xo vava xa leswaku ku ni swiharhi leswi nga ha riki kona.
Xana Ku Ni Vumundzuku Byo Antswa?
Xana vanhu va nga langutana njhani ni swilo leswi xungetaka pulanete ya hina, swo fana ni nthyakiso ni ku kufumela ka misava? A ku ri ni rirhangu lerikulu ra “rihlaza” leri a ri vuriwa “mfungho wa Nkombiso wa 2005” leri a ri vitaniwa—Hahu ra Vutomi—a ri aname 150 wa timitara naswona a ri lehe 15 wa timitara. Khumbi ra kona a ri endliwe hi swimilana swa 200 000, swa mixaka ya 200 ku katsa ni swiluva. Ku ringanyetiwe leswaku “mahahu” lawa ma nga lunghisiwa ku ya hi tinguva, ma nga tswonga moya wa khaboni-dayokisayidi emadorobeni kutani ma humesa okisijini.
Nkombiso lowu a wu katsa ni swofamba leswi katsaka mabazi lama endliweke hi swilo swo hambana-hambana lama fambaka hi gezi. Loko swofamba leswi swi ri karhi swi tleketla vavalangi, a swi humesa mati ntsena, ku nga ri musi. Xin’wana lexi tsakiseke varhandzi va thekinoloji i xitimela xa le Japani xo sungula lexi tirhisaka timaginete lexi tleketlaka vanhu, lexi vitaniwaka Linimo. Hi ku tirhisa timaginete ta matimba, xitimela lexi a xi famba xi lo whii, hikuva a xi nga khumbi xiporo xa xona hi kwalomu ka nhungu wa timilimitara. Ku tlhele ku kombisiwa swo famba swin’wana ku nga swikanyakanya leswi tirhisiwaka tanihi mathekisi leswi fambaka hi betri ni timovha to fana ni bazi leti kotaka ku tifambela toxe kumbe ti chayeriwa hi munhu. Timovha leti ti tirhisa gasi ya ntumbuluko leyi baseke naswona ti kota ku famba ti landzelelana ti nga khomananga.
Ehleketa u ri karhi u hundzula swilo leswi bolaka swo kota swakudya leswi lahliweke kutani u endla gezi ni manyoro ha swona. Xitichi xa gezi lexi a xi ri ekusuhi a xi tirhisa endlelo rero ro borisa swilo kutani ku humesiwa gasi leyi vitaniwaka methane. Ematshan’weni yo hisa thyaka leri lahliweke, xitichi lexi xa ri borisa, kutani xi humesa gasi ya methane, leyi tirhisiwaka ku endla hydrogen. Ku ni switirhisiwa leswi tirhaka hi ku hundzula tikhemikhali leswaku ti va gezi, hi swona leswi tirhisaka hydrogen ku endla gezi. Leswi salaka ku va ku ri mati ni manyoro. Entiyisweni, endhawini leyi a ku borisiwa thyaka hinkwaro leri bolaka leri a ri huma eNkombisweni lowu, naswona gezi leri endliweke a ri tirhisiwa eka yin’wana ya mixaxa.
Ku karhi ku endliwa vulavisisi lebyikulu hi michini leyi nga tikiki ngopfu hi xikongomelo xo endla michini leyi nga tikiki ngopfu leyi nga ta pfuna vanhu. Leswaku va kombisa nhluvuko lowu endliweke eka xiyenge lexi, michini ya nkombo leyi vumbiweke ku fana ni vanhu yi nghene exitejini yi sungula ku tlangela vanhu vuyimbeleri. Michini yin’wana a yi chaya titrompita yi ri karhi yi tirhisa ni “tintiho” ta yona, kasi michini yin’wana a yi ba swigubu. Muhlaleri un’wana u te: “Loko yi ri karhi yi ya hala ni hala a wu ta ehleketa leswaku i vanhu.”
Swilo swin’wana swimbirhi swa vutshila lebyikulu leswi endliweke a ku ri tipulasitiki leti bolaka leti endliweke hi muhungu ni leswi vuriwaka ti-nanobubble—ku nga khuvi leritsongo ngopfu leri nga anama 200 wa ti-nanometer. Nsisi wa munhu wu aname 50 000 wa ti-nanometer. Khuvi leri hi xitalo ri nyamalala hi ku hatlisa. Hambiswiritano, valavisisi le Japani va kume ndlela yo tirhisa okisijini ku endla khuvi leri nga tshamaka nkarhi wo lehanyana, leri pfunaka “tinhlampfi ni minkokotso ku fambisana ni ku cinca ka maxelo.” Entiyisweni, edan’wini rin’wana leri cheriweke okisijini leyi nga ni ti-nanobubble, tinhlampfi to karhi leti hanyaka ematini ya nambu ni leti hanyaka ematini ya munyu a ti swi kota ku hanya eka rona! Valavisisi va tshemba leswaku va ta kota ku tirhisa thekinoloji leyi laha ku fuyiwaka kona tinhlampfi, eka swa vurimi ni le ka tindhawu tin’wana.
Xana Vanhu Va Ni Mhaka Ni Leswi Endliwaka?
Hambileswi Nkombiso lowu a wu kombisa leswaku hi fanele hi yingisa “vutlhari bya ntumbuluko,” hi xitalo vanhu va swi ba hi makatla sweswo. Vanhu a va lavi ku twa nchumu hikwalaho ka ku honisa, makwanga ni vukanganyisi. Hikwalaho ka sweswo, misava yi hundzuke “Pulanete Leyi Onhiweke,” hilaha swi kombisiwe hakona eka wun’wana wa minkombiso ya kona. Hambi ku ri vanhu lava lavaka ku endla leswinene, a va swi koti ku tlhantlha swiphiqo swa vanhu ni swa ekholoji leswi misava ya hina yi langutaneke na swona. Hi ku ya hi Bibele, vanhu a va na byona vutivi ni vutlhari lebyi lavekaka byo tlhantlha swiphiqo leswi. (Yeremiya 10:23) Kambe leswi a swi vuli swona leswaku a ku na ntshembo. Ha yini?
Bibele yi hi byela leswaku Xihlovo xa le henhla xa vutlhari ku nga—Muvumbi wa hina—u ta nghenelela etimhakeni ta misava, vanhu va nga si lovisa leswi a swi tumbuluxeke. (Nhlavutelo 4:11; 11:18) Pisalema 37:10,11 yi ri: “Hi nkarhinyana, lowo homboloka a nge he vi kona . . . Kambe lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava, hakunene va ta kuma ntsako lowu heleleke eku rhuleni lokukulu.” Entiyisweni, hi endla kahle loko hi yingisa leswi ntumbuluko wu hi dyondzisa swona, kambe hi ta va hi tlharihe ngopfu loko ho yingisa Mutumbuluxi wa hina hi ku hlaya ni ku tirhisa Rito ra yena ku nga Bibele yo Kwetsima. (2 Timotiya 3:16) Hinkwavo lava endlaka tano va ta vona loko misava ya hina leyi vabyaka yi pfuxetiwa hi ku helela naswona yi hundzuriwa yi va paradeyisi.—Luka 23:43.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Nkombiso wa ti-“nonobubble”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Mabazi lama nga chayeriwiki hi munhu lama fambaka hi gezi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24, 25]
Vhidiyo leyi nga ni swifaniso leyi tlangaka ematlhelo hinkwawo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Hahu ra Vutomi leri endliweke hi swimilana swa mixaka-xaka ya 200 leswi a swi endla 200 000
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Michini leyi endliweke ku fana ni vanhu yi ri karhi yi hungasa vanhu hi vuyimbeleri