Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Minhlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho
OCTOBER 2-8
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | DANIYELE 7-9
“Vuprofeta Bya Daniyele Byi Profete Hi Ku Ta Ka Mesiya”
(Daniyele 9:24) “Ku ni mavhiki ya 70 lawa ma vekeriweke vanhu va ka n’wina ni muti wa ka n’wina wo kwetsima, leswaku ku hetiwa ku tlula nawu, ni ku heta xidyoho, ni ku kombela ku rivaleriwa xihoxo, ni ku tisa ku lulama hilaha ku nga riki na makumu, ni ku vehela xilemo exivonweni ni muprofeta, ni ku tota Ndhawu yo Kwetsima ya Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu.
it-2 902 ¶2
Mavhiki Ya 70
Ku tlula nawu ni xidyoho swi herisiwa. Ku dlayiwa ka Yesu, ku pfuxiwa kakwe ni ku tlhelela kakwe etilweni swi endle leswaku ‘ku tlula nawu ni xidyoho swi herisiwa ni leswaku swi koteka ku rivaleriwa xihoxo.’ (Dn 9:24) Ntwanano wa nawu wu swi veke erivaleni leswaku Vayuda a va ri va vadyohi naswona va xupuriwile hikwalaho ko wu tlula. Kambe loko xidyoho xi ya xi ‘engeteleka’ hilaha Nawu wa Muxe wu swi vekeke erivaleni hakona, musa wa Xikwembu wu ye wu engeteleka hikwalaho ka Mesiya. (Rhm 5:20) Hikwalaho ka gandzelo ra Mesiya, vanhu lava tlulaka nawu ni lava dyohaka kambe va hundzuka, va nga rivaleriwa swidyoho swa vona hilaha ku heleleke.
(Daniyele 9:25) U fanele u tiva, u twisisa leswaku ku sukela eku humeni ka rito ro vuyisela ni ku pfuxa Yerusalema ku fika eka Mesiya lowa Murhangeri, ku ta va ni mavhiki ya nkombo, ni mavhiki ya 62. Entiyisweni wu ta tlhela wu akiwa, wu va ni ntsendzele ni nsele wa mati, kambe eminkarhini ya mahlomulo.
it-2 900 ¶7
Mavhiki Ya 70
Ku Fika Ka Mesiya Endzhaku Ka ‘Mavhiki Ya 69.’ “Mavhiki ya 62” (Dn 9:25), lama nga xiphemu xa mavhiki ya 70 a ma ta sungula ku hlayeriwa endzhaku ka “mavhiki ya nkombo.” Hikwalaho, ‘ku sukela loko ku hume rito’ ro pfuxa muti wa Yerusalema ku fikela loko ku fika “Mesiya lowa Murhangeri, a ku ta hundza “mavhiki” ya nkombo lama hlanganeke ni ya 62, kumbe “mavhiki” ya 69, ku nga malembe ya 483, ku sukela hi lembe ra 455 B.C.E. ku fikela hi 29 C.E. Hilaha swi hlamuseriweke hakona laha henhla, Yesu u khuvuriwe hi xixikana xa lembe rero ra 29 C.E., a totiwa hi moya lowo kwetsima a tlhela a sungula ntirho wakwe wa ku va “Mesiya lowa Murhangeri.”—Lk 3:1, 2, 21, 22.
(Daniyele 9:26, 27a) “Endzhaku ka mavhiki ya 62, Mesiya u ta dlayiwa, a nga vi na nchumu xa yena. “Kutani muti ni ndhawu yo kwetsima ya vanhu swi ta lovisiwa hi vanhu va murhangeri loyi a taka. Makumu ya swona ma ta ta hi ndhambi. Ku ta va ni nyimpi ku fika emakumu; leswi bohiweke i ku onheteriwa. 27 “U fanele a hlayisa ntwanano wu tirha eka vo tala, ku ringana vhiki rin’we; exiphen’wini xa vhiki u ta herisa xitlhavelo ni gandzelo ra nyiko.
it-2 901 ¶2
Mavhiki Ya 70
A “dlayiwa” exiphen’wini xa vhiki. Gabriyele u ye emahlweni a byela Daniyele a ku: “Endzhaku ka mavhiki ya 62, Mesiya u ta dlayiwa, a nga vi na nchumu xa yena.” (Dn 9:26) Kreste u dlayiwe emhandzini ya nxaniso endzhaku ka loko ku hele ‘mavhiki ya nkombo lama hlanganeke ni ya 62,’ entiyisweni endzhaku ka malembe ya kwalomu ka manharhu ni hafu, u nykele hi vutomi byakwe leswaku a kutsula vanhu. (Esa 53:8) Vumbhoni byi kombisa leswaku Yesu u hete xiphemu xo sungula xa “vhiki” a ri karhi a endla ntirho lowu a a rhumiwe wona. Siku rin’wana, hi xixikana xa 32 C.E., u vulavule hi xifaniso xin’wana, laha swi vonakaka onge a a vulavula hi rixaka ra Vayuda a ri fanisa ni nkuwa (ringanisa Mt 17:15-20; 21:18, 19, 43) lowu se a wu ri ni “malembe manharhu” wu nga tswali mihandzu. Mutirhi wa le nsin’wini ya vhinya u byele n’wini wa yona a ku: “N’wini wanga, tlhela u wu tshika lembe leri ndzi kondza ndzi cela ematlhelweni ka wona ndzi chela manyoro; kutani loko wu humesa mihandzu enkarhini lowu taka, swi kahle; kambe loko wu nga yi humesi, u ta wu tsema.” (Lk 13:6-9) Laha swi nga ha endleka a a vulavula hi nkarhi lowu a a ta dyondzisa rixaka rolero leri nga yingisiki, a a ta dyondzisa malembe manharhu a tlhela a tlulela eka ra vumune.
it-2 901 ¶5
Mavhiki Ya 70
Malembe ya nkombo loko ma fika exikarhi a ku ta va ku ri ‘xiphemu xa vhiki,’ naswona a ku ta va ku ri endzhaku ka malembe manharhu ni hafu exikarhi ka “vhiki” rolero ra malembe. Leswi “vhiki” ra vu-70 ri sunguleke kwalomu ka xixikana xa lembe ra 29 C.E. loko Yesu a khuvuriwa a tlhela a totiwa leswaku a va Kreste, hafu ya vhiki rolero (malembe manharhu ni hafu) a ma ta fika eka ximun’wana xa lembe ra 33 C.E., kumbe hi nkarhi wa Paseka (Nisani 14) ya lembe rero. Swi vonaka onge siku rero a ri ri hi April 1, 33 C.E., hi ku ya hi khalendara ya Gregory. Muapostola Pawulo u hi byela leswaku Yesu ‘a a tele ku ta endla ku rhandza ka Xikwembu,’ ku nga ku “herisa swo sungula [ku nga magandzelo lawa a ma endliwa hi ku ya hi Nawu] leswaku [a] simeka swa vumbirhi.” Sweswo u swi endle hi ku nyikela hi miri wakwe wu va gandzelo.—Hv 10:1-10.
Endla Ndzavisiso
(Daniyele 9:24) “Ku ni mavhiki ya 70 lawa ma vekeriweke vanhu va ka n’wina ni muti wa ka n’wina wo kwetsima, leswaku ku hetiwa ku tlula nawu, ni ku heta xidyoho, ni ku kombela ku rivaleriwa xihoxo, ni ku tisa ku lulama hilaha ku nga riki na makumu, ni ku vehela xilemo exivonweni ni muprofeta, ni ku tota Ndhawu yo Kwetsima ya Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu.
Swivutiso Swa Vahlayi
Xana “Ndhawu yo Kwetsima ya Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu” yi totiwe rini hilaha Daniyele 9:24 yi profeteke hakona?
Daniyele 9:24-27 i vuprofeta lebyi vulavulaka hi ku humelela ka “Mesiya lowa Murhangeri”—ku nga Kreste. Xisweswo, vuprofeta bya ku totiwa ka “Ndhawu yo Kwetsima ya Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu,” a byi kombeteli laha ku Kwetsimaka Ngopfu etempeleni ya le Yerusalema. Kambe, marito lama nge “Ndhawu yo Kwetsima ya Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu” ma kombetela endhawini yo kwetsima ngopfu ya le tilweni—etempeleni leyikulu ya moya ya Yehovha.—Vaheveru 8:1-5; 9:2-10, 23.
Xana tempele ya moya ya Xikwembu yi sungule ku tirha rini? Anakanya hi leswi humeleleke loko Yesu a tinyiketela leswaku a khuvuriwa hi 29 C.E. Ku sukela kwalaho ku ya emahlweni, Yesu u hetisise marito ya Pisalema 40:6-8. Endzhakunyana muapostola Pawulo u kombise leswaku Yesu u khongele eka Xikwembu, a ku: “Xitlhavelo ni gandzelo a wu swi lavanga, kambe u ndzi lunghiselele miri.” (Vaheveru 10:5) Yesu a a swi tiva leswaku Xikwembu a xi “swi lavanga” leswaku va hambeta va nyikela switlhavelo swa swiharhi etempeleni ya le Yerusalema. Ematshan’weni ya sweswo, Yehovha u lunghiselele miri wa nyama lowu hetisekeke leswaku Yesu a wu nyikela wu va xitlhavelo. Loko a phofula leswi nga embilwini yakwe, Yesu wa engetela: “Waswivo! Ndza ta (ebukwini leyi songiwaka, swi tsariwile malunghana na mina) ku ta endla ku rhandza ka wena, Wena Xikwembu.” (Vaheveru 10:7) Xana Yehovha u angurise ku yini? Evhangeli ya Matewu yi ri: “Loko Yesu a khuvuriwile, a huma hi ku hatlisa ematini; kutani waswivo, matilo ma pfuleka, a vona moya wa Xikwembu wu xika ku fana ni tuva wu ta ehenhla ka yena. Waswivo! Nakambe, ku huma rito ematilweni, ri ku: ‘Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.’”—Matewu 3:16, 17.
Ku va Yehovha Xikwembu a amukele miri wa Yesu leswaku wu va gandzelo a swi vula leswaku se a ku ri ni alitari leyikulu ku tlula alitari ya xiviri leyi a yi ri etempeleni ya le Yerusalema. Leyi a yi ri alitari ya ku “rhandza” ka Xikwembu, kumbe lunghiselelo ro amukela miri wa Yesu leswaku wu va gandzelo. (Vaheveru 10:10) Ku totiwa ka Yesu hi moya lowo kwetsima swi vula leswaku sweswi Xikwembu xi tise lunghiselelo hinkwaro ra tempele ya xona ya moya. Hikwalaho, loko Yesu a khuvuriwa, vutshamo bya Xikwembu bya le matilweni byi totiwile, kumbe ku hlawuriwa leswaku byi va “Ndhawu yo Kwetsima ya Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu” elunghiselelweni ra tempele leyikulu ya moya.
(Daniyele 9:27) “U fanele a hlayisa ntwanano wu tirha eka vo tala, ku ringana vhiki rin’we; exiphen’wini xa vhiki u ta herisa xitlhavelo ni gandzelo ra nyiko. “Ehenhla ka ripapa ra swilo swo nyenyetsa ku ta va ni loyi a onhetelaka; ku fikela eku herisiweni, nchumu lowu wu bohiweke wu ta chuluriwa ni le henhla ka loyi a onhiweke.”
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Daniyele
9:27—Hi wihi ntwanano lowu ‘hlayisiweke wu tirha eka vo tala’ ku fikela hi 36 C.E., kumbe kukondza ku hela vhiki ra vu-70 ra malembe? Ntwanano wa Nawu wu hele hi lembe ra 33 C.E., loko Yesu a beleriwa emhandzini. Kambe, hi ku endla leswaku ntwanano wa Abrahama wu hambeta wu tirha eka Vaisrayele va nyama kukondza ku va lembe ra 36 C.E., Yehovha u kombe Vayuda tintswalo to hlawuleka hileswi va nga vana va Abrahama. Ntwanano wa Abrahama wu hambeta wu tirha eka “Israyele wa Xikwembu.”—Vagalatiya 3:7-9, 14-18, 29; 6:16.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Daniyele 7:1-10) Hi lembe ro sungula ra Belxatsara lowa hosi ya Babilona, Daniyele u vone norho ni swivono swa nhloko yakwe esangwini ra yena. Enkarhini wolowo u tsale norho wolowo ehansi. U rungule xiviko lexi heleleke xa timhaka. 2 Daniyele a vulavula a ku: “Eswivonweni swa mina nivusiku ndzi languta, kutani waswivo, lahaya a ku ri ni timheho ta mune ta matilo leti a ti dunga lwandle lerikulu. 3 Elwandle a ku huma swivandzana swa mune leswikulu, xin’wana ni xin’wana xi hambanile ni swin’wana. 4 “Xo sungula a xi fana ni nghala, a xi ri ni timpapa ta gama. Ndzi ya emahlweni ndzi languta kukondza timpapa ta xona ti susiwa, kutani xi tlakusiwa emisaveni, xi yimisiwa hi milenge yimbirhi ku fana ni munhu, hiloko xi nyikiwa mbilu ya munhu. 5 “Kutani waswivo, lahaya a ku ri ni xivandzana xin’wana, xa vumbirhi, xona a xi fana ni bere. Xi yimisiwe hi tlhelo rin’we, a ku ri ni timbambu tinharhu enon’wini wa xona exikarhi ka meno ya xona; leswi a va xi byela swona hi leswi, ‘Suka u yima, u dya nyama yo tala.’ 6 “Endzhaku ka leswi ndzi ya emahlweni ndzi languta, kutani waswivo, lahaya a ku ri ni xivandzana xin’wana, lexi fanaka ni yingwe, kambe enhlaneni wa xona a xi ri ni timpampa ta mune ta xivumbiwa lexi hahaka. Xivandzana lexi a xi ri ni tinhloko ta mune, kutani xi nyikiwa ku fuma. 7 “Endzhaku ka leswi ndzi ya emahlweni ndzi languta eswivonweni swa nivusiku, waswivo, lahaya a ku ri ni xivandzana xa vumune, lexi chavisaka, lexi nga ni khombo, lexi tiyeke hilaha ku nga tolovelekangiki. A xi ri ni meno ya nsimbi, lamakulu. A xi lovisa ni ku pfotlosa, leswi seleke a xi swi kandziyela hi milenge. Naswona a xi hambanile ni swivandzana swin’wana hinkwaswo swa le mahlweni ka xona, a xi ri ni timhondzo ta khume. 8 Ndzi ya emahlweni ndzi xiyisisa timhondzo, kutani waswivo, rimhondzo rin’wana, leritsongo, ri humelela exikarhi ka wona, kutani timhondzo tinharhu eka leto sungula ti hlomuriwa emahlweni ka rona. Kutani waswivo, a ku ri ni mahlo yo fana ni mahlo ya munhu eka rimhondzo leri, a ku ri ni nomu lowu vulavulaka swilo swo hlamarisa. 9 “Ndzi ya emahlweni ndzi languta kukondza ku vekiwa swiluvelo kutani Nkulukumba wa Masiku a tshama ehansi. Swiambalo swakwe a swi base ku fana ni gamboko, misisi ya nhloko yakwe a yi fana ni voya lebyi baseke. Xiluvelo xakwe a xi ri malangavi ya ndzilo; mavhilwa ya xona a ma ri ndzilo lowu pfurhaka. 10 A ku ri ni xinambyana xa ndzilo lexi a xi khuluka xi huma emahlweni ka yena. A ku ri ni magidi-gidi lawa a ma hambeta ma n’wi tirhela, ni va 10000 va andzisiwe ka 10000 lava a va tshama va yime emahlweni ka yena. Huvo yi sungula ku avanyisa, kutani ku pfuriwa tibuku to karhi.
OCTOBER 9-15
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | DANIYELE 10-12
“Yehovha U Profete Hi Tihosi Ta Nkarhi Lowu Taka”
(Daniyele 11:2) Sweswi ndzi ta ku byela leswi swi nga ntiyiso: “Waswivo! Ka ha ta va ni tihosi tinharhu leti ti nga ta yimela Peresiya, ya vumune yi ta hlengeleta rifuwo lerikulu ku tlula letin’wana hinkwato. Hi ku hatlisa loko yi ve ni matimba hi rifuwo ra yona, yi ta pfuxa hinkwaswo swi lwa ni mfumo wa Grikiya.
Ku Lwa Ka Tihosi Timbirhi
5 Tihosi tinharhu to sungula a ku ri Korexe Lonkulu, Cambyses wa Vumbirhi na Dariyosi wo Sungula (Hystaspes). Tanihi leswi Bardiya (kumbexana loyi a a tiendla hosi leyi vuriwaka Gaumata) a fumeke tin’hweti ta nkombo ntsena, vuprofeta a byi ku khumbanga ku fuma ka yena ko koma. Hi 490 B.C.E., hosi ya vunharhu, ku nga Dariyosi wo Sungula, u ringete ku hlasela Grikiya ra vumbirhi. Hambiswiritano, Vaperesiya va hangalasiwile eMarathon kutani va balekela eAsia Minor. Hambileswi Dariyosi a endleke malunghiselelo ya vukheta ya tsima ro lwa na Grikiya, endzhaku ka malembe ya mune u file naswona a nga ri hetisisanga tsima rakwe. Sweswo swi langutane ni n’wana wakwe tlhelo mutlhandlami wakwe, hosi ya “vumune,” Xerxes wo Sungula. A ku ri Hosi Ahasuwerusi la tekeke Estere.—Estere 1:1; 2:15-17.
6 Xerxes wo Sungula hakunene “u pfuxa hinkwaswo swi lwa ni mfumo wa Grikiya,” ku nga miganga leyi yi tilawulaka ya Grikiya yi ri ntlawa. Buku leyi nge The Medes and Persians—Conquerors and Diplomats yi ri: “Hi ku susumetiwa hi tindhuna leti hisekelaka xikhundlha, Xerxes u sungule ku hlasela a ri etikweni ni le lwandle.” N’wamatimu wa Mugriki ku nga Herodotus wa lembe-xidzana ra vuntlhanu B.C.E., u tsala a vula leswaku “ku hava tsima rin’wana leri ri nga ringanaka ni leri.” Rungula rakwe ri vula leswaku vuthu ra le lwandle “hinkwaro ka rona a ri ri vavanuna va 517 610. Nhlayo ya masocha lama nga etikweni a yi ri 1 700 000; kasi ya vagadi va tihanci a yi ri 80 000; laha ku hlanganisiwaka ni Maarabu lawa a ma gada tikamela, ni Valibiya lava a va lwa va ri etigolonyini, lava ndzi ehleketaka leswaku a va ri 20 000. Hikwalaho, nhlayo hinkwayo ya mavuthu ya le tikweni ni ya le lwandle a ku ri vavanuna va 2 317 610.”
(Daniyele 11:3) “Kunene hosi ya matimba yi ta yima, yi fuma hi vulawuri lebyikulu, yi endla hi ku ya hi ku rhandza ka yona.
Ku Lwa Ka Tihosi Timbirhi
8 Ntsumi yi te: “Kunene hosi ya matimba yi ta yima, yi fuma hi vulawuri lebyikulu, yi endla hi ku ya hi ku rhandza ka yona.” (Daniyele 11:3) Alekzanda wa malembe ya 20 hi vukhale ‘u yimile’ a va hosi ya Makedoniya hi 336 B.C.E. Kunene u ve “hosi ya matimba”—Alekzanda Lonkulu. Hi ku susumetiwa hi kungu ra tata wakwe, Philip wa Vumbirhi, u teke swifundzha swa Peresiya eMiddle East. Loko va pela milambu ya Yufrata na Tigris, vavanuna vakwe va 47 000 va hangalase mavuthu ya 250 000 ya Dariyosi wa Vunharhu eGaugamela. Endzhaku ka sweswo, Dariyosi u balekile kutani a dlayiwa, hiloko ku va ku hela ka ntlhandlamano wa vafumi va Peresiya. Kutani Grikiya wu hundzuka mfumo wa misava, naswona Alekzanda ‘u fume hi vulawuri lebyikulu, a endla hi ku ya hi ku rhandza ka yena.’
(Daniyele 11:4) “Loko yi yimile, mfumo wa yona wu ta tshoviwa, wu aviwa ematlhelweni ya timheho ta mune ta matilo, kambe ku nga ri hi ku pfumelelana ni vulawuri bya yona ni hi ku ya hi ku fuma ka yona loku yi fumeke hakona; hikuva mfumo wa yona wu ta simuriwa, wu va wa van’wana handle ka lava.”
Ku Lwa Ka Tihosi Timbirhi
11 Endzhaku ka rifu ra Alekzanda mfumo wakwe “wu aviw[e] ematlhelweni ya timheho ta mune.” Tindhuna takwe to tala ti holovisanile ti lwela ndhawu. Ndhuna Antigonus wo Sungula la nga ni tihlo rin’we u ringete ku endla leswaku mfumo hinkwawo wa Alekzanda wu lawuriwa hi yena. Kambe u dlayiwile enyimpini ya le Ipsus ePhrygia. Hi lembe ra 301 B.C.E., tindhuna ta mune ta Alekzanda a ti fuma ndhawu leyikulu leyi mukongomisi wa tona a yi kumeke. Cassander a a fuma eMakedoniya ni le Grikiya. Lysimachus a a lawula Asia Minor ni le Thrace. Seleucus wo Sungula la vuriwaka Nicator u teke Mesopotamiya na Siriya. Kutani Ptolemy Lagus u teke Egipta na Palestina. Hi ku landza rito ra vuprofeta, mfumo lowukulu wa Alekzanda wu aviwe wu va mimfumo ya mune ya Magriki.
Endla Ndzavisiso
(Daniyele 12:3) “Lava va nga ni ku twisisa va ta voninga kukota ku vangama ka xibakabaka; lava va tisaka vo tala eku lulameni, va ta kotisa tinyeleti hilaha ku nga riki na makumu, hi masiku.
w13 7/15 13 ¶16, nhlamuselo ya le hansi
“Maswivo! Ndzi Na N’wina Masiku Hinkwawo”
Daniyele 12:3 yi vula leswaku “lava va nga ni ku twisisa [ku nga Vakreste lava totiweke] va ta voninga kukota ku vangama ka xibakabaka.” Loko va ha ri laha misaveni, va endla leswi hi ku hlanganyela entirhweni wo chumayela. Hambiswiritano, Matewu 13:43 yi kombetela eka nkarhi lowu va nga ta voninga ngopfu eMfun’weni wa le tilweni. Enkarhini lowu hundzeke a hi ehleketa leswaku matsalwa lawa hamambirhi ma kombetela eka ntirho wo chumayela.
(Daniyele 12:13) “Loko ku ri wena, yana emakumu; u ta wisa, kambe u ta yima u kuma xiavelo xa wena eku heleni ka masiku.”
Yehovha A Tshembisa Daniyele Hakelo Ya Risima
18 Buku ya Daniyele yi gimeta hi xin’wana xa switshembiso swo xonga leswi Xikwembu xi tshameke xi swi endla eka vanhu. Ntsumi ya Yehovha yi byele Daniyele yi ku: “U ta yima u kuma xiavelo xa wena eku heleni ka masiku.” Xana ntsumi a yi vula yini? Ina, tanihi leswi ku “wisa” loku a ya ha ku vulavula hakona a ku ri rifu, xitshembiso xa leswaku Daniyele u ta “yima” enkarhini lowu landzelaka xi fanele xi vula nchumu wun’we ntsena—ku pfuxiwa eku feni! Entiyisweni, swidyondzi swin’wana swi tiyisekise leswaku Daniyele ndzima 12 yi ni nhlamuselo leyi kongomeke swinene malunghana ni ku pfuxiwa ka vafi, leyi kumekaka eMatsalweni ya Xiheveru. (Daniyele 12:2) Kambe, eka sweswo va hoxisile. Daniyele a a wu tiva kahle ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Daniyele 11:28-39) “Yi ta tlhelela etikweni ra yona yi ri ni nhundzu yo tala swinene, mbilu ya yona yi ta lwa ni ntwanano wo kwetsima. Yi ta endla hi ndlela leyi humelelaka, kunene yi tlhelela etikweni ra yona. 29 “Yi ta tlhela hi nkarhi lowu vekiweke, yi ta lwa ni dzonga; kambe emakumu ni le ku sunguleni a swi nge fani. 30 Kunene swikepe swa Kitimi swi ta lwa na yona, kutani yi ta va ni gome. “Yi ta tlhela kutani yi gweva ntwanano wo kwetsima, yi endla hi ndlela leyi humelelaka; yi ta tlhela kutani yi ehleketisisa hi lava va tshikaka ntwanano wo kwetsima. 31 Ku ta va ni mavoko lama nga ta yima, ma huma eka yona; ma ta nyamisa vukwetsimelo, xisirhelelo, ma susa xitlhavelo xa nkarhi hinkwawo. Kunene ma ta veka nchumu lowu nyenyetsaka lowu onhetelaka. 32 “Lava va endlaka hilaha ku hombolokeke ku lwa ni ntwanano, yi ta va gwinehisa hi marito yo kanganyisa. Kambe loko ku ri vanhu lava va tivaka Xikwembu xa vona, va ta hlula, va endla hi ndlela leyi humelelaka. 33 Loko ku ri lava va nga ni ku twisisa exikarhi ka vanhu, va ta nyika vo tala ku twisisa. Kunene va ta khunguvanyisiwa hi banga ni langavi, hi vukhumbi ni hi ku phanga, masiku yo karhi. 34 Kambe loko va khunguvanyisiwa va ta pfuniwa katsongo; kunene vo tala va ta tihlanganisa na vona hi ku tirhisa marito yo kanganyisa. 35 Van’wana va lava va nga ni ku twisisa va ta khunguvanyisiwa, leswaku ku endliwa ntirho wo tengisa hikwalaho ka vona ni ku basisa ni ku endla swi va swo basa, ku fika enkarhini wa makumu; hikuva swa ha ri swa nkarhi lowu vekiweke. 36 “Hosi yi ta endla hi ku ya hi ku rhandza ka yona, yi ta titlakusa ni ku titwarisa ehenhla ka xikwembu xin’wana ni xin’wana; ni le ka Xikwembu xa swikwembu yi ta vulavula swilo swo hlamarisa. Kunene yi ta humelela kukondza xigwevo xi helela; hikuva nchumu lowu wu bohiweke wu fanele wu endleka. 37 A yi nge ehleketi hi Xikwembu xa vatata wa yona; naswona a yi nge ehleketi hi ku navela ka vavasati ni xikwembu xin’wana ni xin’wana, kambe yi ta titwarisa ehenhla ka un’wana ni un’wana.38 Kambe yi ta vangamisa xikwembu xa swisirhelelo yi ri exikhundlheni xa yona; naswona yi ta vangamisa xikwembu lexi vatata wa yona va nga xi tivangiki hi ku tirhisa nsuku ni hi ku tirhisa silivhere ni hi ku tirhisa ribye ra risima ni hi ku tirhisa swilo leswi navelekaka. 39 Yi ta endla hi ndlela leyi humelelaka ku lwa ni makhokholo lama tiyisiweke swinene, swin’we ni xikwembu ximbe. Mani na mani loyi a yi xiximeke yi ta n’wi vangamisa, yi ta endla leswaku a fuma exikarhi ka vanhu vo tala; yi ta ava misava hi nxavo.
OCTOBER 16-22
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | HOSIYA 1-7
“Xana U Kombisa Rirhandzu Ku Fana NaYehovha?”
(Hosiya 6:4, 5) “Xana ndzi fanele ndzi ku endla yini, wena Efrayimi? Xana ndzi fanele ndzi ku endla yini, wena Yuda, loko musa wa n’wina wa rirhandzu wu fana ni mapapa ya nimixo, wu fana ni mberha leyi sukaka ka ha ri mpundzu? 5 Hi yona mhaka leyi ndzi nga ta va lovisa hi vaprofeta; ndzi ta va dlaya hi marito ya nomu wa mina. Ku avanyisiwa ka wena ku ta fana ni ku vonakala loko ku huma.
Kombisa “Nawu Wa Musa Wa Rirhandzu” Loko U Vulavula
18 Rirhandzu ro tshembeka ri fanele ri vonaka eka ndlela leyi hi tirhisanaka ha yona ni vagandzeri-kulorhi va Yehovha. Hambiloko hi ri ehansi ka swiyimo swo tika, minkarhi hinkwayo hi fanele hi kombisa nawu wa musa wa rirhandzu loko hi vulavula. Yehovha a nga tsakanga loko musa wa rirhandzu wa vana va Israyele wu sungule ku “fana ni mberha leyi sukaka ka ha ri mpundzu.” (Hos. 6:4, 6) Hi hala tlhelo, Yehovha wa tsaka loko hi hambeta hi kombisa musa wa rirhandzu. Xiya ndlela leyi a va katekisaka ha yona lava wu kombisaka.
(Hosiya 6:6) Hikuva ndzi tsakele musa wa rirhandzu, ku nga ri xitlhavelo; ni ku tiva Xikwembu ku nga ri magandzelo yo hisiwa lama heleleke.
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Hosiya
6:6. Ku hanya hi xidyoho swi kombisa leswaku a hi xi rhandzi Xikwembu. Ku hava magandzelo ya moya lama nga lulamisaka xiyimo xo tano.
Yehovha U Teka Ku Yingisa Ka Wena Ku Ri Ka Nkoka
7 Emhakeni leyi, tsundzuka leswaku enkarhini lowu hundzeke Yehovha u paluxele vanhu va yena va khale leswaku ku yingisa a swi ri swa nkoka swinene ku tlula switlhavelo swa swiharhi. (Swivuriso 21:3, 27; Hosiya 6:6; Matewu 12:7) Ha yini a swi ri tano kasi a ku ri Yehovha la leriseke vanhu va yena leswaku va nyikela switlhavelo swo tano? Munhu la nyikelaka xitlhavelo u xi nyikela hi xikongomelo xihi? Xana u xi endlela ku tsakisa Xikwembu? Kumbe u landzelela mihiva-hivani yo karhi ntsena? Loko mugandzeri a swi navela hakunene ku tsakisa Xikwembu, u ta tikarhatela ku yingisa swileriso swa xona hinkwaswo. Xikwembu a xi swi pfumali switlhavelo swa swiharhi, kambe ku yingisa ka hina i nchumu wa nkoka lowu hi nga xi nyikaka wona.
Endla Ndzavisiso
(Hosiya 1:7) Kambe yindlu ya Yuda ndzi ta yi komba tintswalo, ndzi ta va ponisa hi Yehovha Xikwembu xa vona; a ndzi nge va ponisi hi vurha kumbe hi banga kumbe hi nyimpi, hi tihanci kumbe hi vagadi va tihanci.”
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Hosiya
1:7—Yindlu ya Yuda yi kombiwe musa yi tlhela yi ponisiwa rini? Leswi swi hetiseke hi 732 B.C.E., enkarhini wa Hosi Hezekiya. Hi nkarhi wolowo, Yehovha u herise nxungeto wa Asiriya eYerusalema hi ku endla leswaku ntsumi yin’we yi dlaya mavuthu ya valala ya 185 000 hi vusiku byin’we. (2 Tihosi 19:34, 35) Hikwalaho Yehovha u kutsule tiko ra Yuda, ku nga ri “hi vurha kumbe hi banga kumbe hi nyimpi, hi tihanci kumbe hi vagadi va tihanci,” kambe hi ntsumi.
(Hosiya 2:18) Kunene ndzi ta swi endlela ntwanano esikwini rero malunghana ni xivandzana xa nhova ni xivumbiwa lexi hahaka xa matilo ni xilo lexi kokovaka xa misava, kutani vurha ni banga ni nyimpi ndzi ta swi herisa etikweni, ndzi ta va endla va etlela va sirhelelekile.
Vuprofeta Bya Hosiya Bya Hi Pfuna Leswaku Hi Famba Ni Xikwembu
16 Xikwembu xi tlhele xi hetisisa xitshembiso lexi: “Kunene ndzi ta swi endlela ntwanano esikwini rero malunghana ni xivandzana xa nhova ni xivumbiwa lexi hahaka xa matilo ni xilo lexi kokovaka xa misava, kutani vurha ni banga ni nyimpi ndzi ta swi herisa etikweni, ndzi ta va endla va etlela va sirhelelekile.” (Hosiya 2:18) Masalela ya Vayuda lama tlheleleke etiko-xikaya ra wona a ma tshama ma sirhelelekile, ma nga swi chavi swiharhi. Vuprofeta lebyi byi tlhele byi hetiseka hi 1919 C.E., loko masalela ya Israyele wa moya ma ntshunxiwa eka “Babilona Lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Sweswi va tshama va sirhelelekile naswona va le paradeyisini ya moya swin’we ni vanakulobye va vona, lava nga ni ntshembo wa ku hanya hi masiku emisaveni. Vakreste lava va ntiyiso a va na yona mikhuva ya vuharhi.—Nhlavutelo 14:8; Esaya 11:6-9; Vagalatiya 6:16.
Loko Misava Hinkwayo Se Yi Pfunana
Entiyisweni, swilo leswi hanyaka emisaveni swi ta va ni ntwanano lowuntshwa, hikuva Xikwembu xi ta dyondzisa vanhu va xona lavo tshembeka ndlela yo khathalela kaya ra vona. Xi ta tlhela xi ‘endla ntwanano,’ hi ndlela yo fanekisela ni swivandzana leswi karhataka, xi endla leswaku swi ti tsongahata hi ku rhula eka vanhu.—Hosiya 2:18; Genesa 1:26-28; Esaya 11:6-8.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Hosiya 7:1-16) “Enkarhini lowu ndzi nga ta tshungula Israyele, entiyisweni ku ta tlhela ku fununguriwa ni xihoxo xa Efrayimi, ni swilo swo biha swa Samariya; hikuva va hanye hi mavunwa, kutani khamba ri nghena; vuthu ra vaphangi ri onhetela ehandle. 2 Naswona a va tibyeli embilwini ya vona leswaku vubihi bya vona hinkwabyo ndzi ta byi tsundzuka. Sweswi va rhendzeriwe hi mintirho ya vona. Yi le mahlweni ka xikandza xa mina. 3 Va tsakisa hosi hi vubihi bya vona, ni tihosana, hi vuxisi bya vona. 4 Hinkwavo ka vona i vaoswi, ku fana ni khele ra ndzilo lowu tshiveriwaka hi mubaki, loyi a tshikaka ku wu hlanganyetela endzhaku ko pfuva mbila yi kondza yi kukumuka. 5 Esikwini ra hosi ya hina, tihosana ti tivabyisile—ku ni vukarhi hikwalaho ka vhinyo. Voko ra yona yi ri hlanganise ni vahlekuri. 6 Hikuva va tshinete mbilu ya vona kukota ekheleni ra ndzilo; ya pfurha endzeni ka vona. Mubaki wa vona u etlela vusiku hinkwabyo; nimixo khele ra ndzilo ri pfurha kukota langavi ra ndzilo. 7 Hinkwavo va hisa, kukota khele ra ndzilo, entiyisweni va lovisa vaavanyisi va vona. Tihosi ta vona hinkwato ti wile; a nga kona loyi a ndzi huwelelaka exikarhi ka vona. 8 “Loko ku ri Efrayimi, yena hi yexe u tihlanganisa ni vanhu. Efrayimi u hundzuke xinkwa xa xirhendzevutana lexi xi nga hundzuluxiwangiki eka tlhelo lerin’wana. 9 Vafambi va dye matimba yakwe, kambe yena a nga swi tivanga. Naswona, misisi ya mpunga yi hundzuke yo basa eka yena, kambe yena a nga swi tivanga. 10 Kutani ku tinyungubyisa ka Israyele ku nyikele vumbhoni exikandzeni xakwe, a va tlhelelanga eka Yehovha Xikwembu xa vona, naswona a va n’wi lavanga hikwalaho ka leswi hinkwaswo. 11 Efrayimi u fana ni tuva ro dadavala leri nga riki na mbilu. Va vitane Egipta; va ye eAsiriya. 12 “Endleleni yin’wana ni yin’wana leyi va fambaka ha yona, ndzi ta andlala rikoka ra mina ehenhla ka vona. Ndzi ta va wisela ehansi kukota swivumbiwa leswi hahaka swa matilo. Ndzi ta va laya hi ku landza xiviko xa nhlengeletano ya vona. 13 Khombo eka vona, hikuva va ndzi balekerile! Va phangeriwa, hikuva va tlule nawu wa mina! Mina ndzi va kutsurile, kambe vona va vulavule mavunwa ha mina. 14 A va wu kombelanga mpfuno eka mina hi mbilu ya vona, hambileswi a va tshamela ku rila emasangwini ya vona. Hikwalaho ka mavele ya vona ni vhinyo yo tsokombela va tshama va nga endli nchumu; va tshamela ku ndzi fularhela. 15 Loko ku ri mina, ndzi nyikele ndzayo; ndzi tiyise mavoko ya vona, kambe va tshamela ku boha makungu yo biha ku lwa na mina. 16 Va tlhelerile, kambe ku nga ri eka leswi tlakukeke; va fane ni vurha lebyi ntshunxekeke. Tihosana ta vona ti ta wisiwa hi banga hikwalaho ka xigwevo xa ririmi ra tona. Lexi xi ta va xihlekulo xa tona etikweni ra Egipta.”
OCTOBER 23-29
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | HOSIYA 8-14
“Nyika Yehovha Swilo Leswi Nga Swinene”
(Hosiya 14:2) Teka marito u vuya eka Yehovha. Hinkwenu vulani eka yena mi ku, ‘Onge u nga rivalela xihoxo; u amukela leswinene, kutani hina hi ta nyikela swinkunzana swa milomu ya hina.
Ku Nyikela Switlhavelo Leswi Tsakisaka Xikwembu
Ku tlula kwalaho, Bibele yi kombisa leswaku swidzuniso swa hina swi nga langutiwa tanihi switlhavelo leswi endleriwaka Yehovha. Muprofeta Hosiya u tirhise xiga lexi nge, “swinkunzana swa milomu ya hina,” a kombisa leswaku Xikwembu xi teka swidzuniso swa milomu ya hina swi ri xin’wana xa switlhavelo leswinene ngopfu. (Hosiya 14:2) Muapostola Pawulo u khutaze Vakreste va Vaheveru a ku: “Nyikelani eka Xikwembu xitlhavelo xa ku dzunisa nkarhi hinkwawo, ku nga mbhandzu wa milomu leyi endlaka xitiviso xa le rivaleni eka vito ra xona.” (Vaheveru 13:15) Namuntlha, Timbhoni ta Yehovha ti tshama ti khomekile hi ku chumayela mahungu lamanene ni ku endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa. (Matewu 24:14; 28:19, 20) Ti nyikela switlhavelo swo dzunisa Xikwembu nhlikanhi ni vusiku emisaveni hinkwayo.—Nhlavutelo 7:15.
(Hosiya 14:4) Ku pfumala vutshembeki ka vona ndzi ta ku herisa. Ndzi ta va rhandza hi ku swi tsakela, hikuva ku hlundzuka ka mina ku sukile eka yena.
Ku Amukeriwa Hi Xikwembu Swi Yisa eVuton’wini Lebyi Nga Heriki
15 Nkunzi a ku ri xifuwo xo durha swinene lexi Muisrayele a a ta nyikela ha xona eka Yehovha. Hikwalaho, “swinkunzana swa milomu ya hina” swi vula marito ya hina lama humaka embilwini ni lawa hi anakanyisiseke ha wona leswaku hi dzunisa Xikwembu xa ntiyiso. I yini leswi Yehovha a swi vuleke eka lava endleke switlhavelo sweswo? U te: “Ndzi ta va rhandza hi ku swi tsakela.” (Hos. 14:4) Yehovha u va rivalerile lava nyikeleke switlhavelo sweswo swa ku dzunisa naswona u va amukerile ni ku va munghana wa vona.
(Hosiya 14:9) I mani la tlhariheke leswaku a twisisa swilo leswi? La nga ni ku twisisa, leswaku a swi tiva? Hikuva tindlela ta Yehovha i tinene, naswona lavo lulama hi vona lava va nga ta famba eka tona; kambe lava va tlulaka nawu va ta khunguvanyeka eka tona.
Tirhela Yehovha Hi Ku Ya Hi Milawu Ya Yena Leyi Tlakukeke
11 Tsalwa ra Hosiya 14:9 ri hi komba vuyelo lebyinene lebyi vaka kona loko hi famba hi ndlela yo lulama. Hi ta kuma mikateko loko hi landzela milawu ya Xikwembu. Leswi a nga Muvumbi wa yi tiva ndlela leyi hi endliweke ha yona, naswona leswi a swi languteleke eka hina swi pfuna hina vini. Hi xikombiso, vuxaka bya hina ni Xikwembu hi nga byi fanisa ni movha ni vaendli va yona. Vaendli va yona va tiva ndlela leyi yi vumbekeke ni ku hlanganisiwa ha yona. Va swi tiva leswaku movha yi fanele yi cinciwa oyili endzhaku ka nkarhinyana. Xana ku ta humelela yini loko wo tshika oyili hi vomu u nga yi cinci kumbexana u tibyela leswaku movha ya ha famba kahle? Ku nga ri khale njhini yi ta onhaka yi nga ha dumi. Swi tano ni hi vanhu. Muvumbi wa hina u hi nyike milawu. Loko hi yi yingisa swi pfuna hina vini. (Esaya 48:17, 18) Loko hi xiya ndlela leyi hi vuyeriwaka ha yona swi endla leswaku hi hambeta hi yingisa milawu ya yena.—Pisalema 112:1.
Endla Ndzavisiso
(Hosiya 10:12) Tibyaleleni mbewu hi ku lulama; tshovelani hi ku fambisana ni musa wa rirhandzu. Tirimeleni misava leyi rimekaka, loko ku ri ni nkarhi wo lavisisa Yehovha kukondza a fika, a mi letela hi ku lulama.
“Tindlela Ta Yehovha I Tinene”
7 Loko hi gandzela Yehovha hi ndlela leyi nga riki na vukanganyisi ni leyinene, u ta hi kombisa musa wa rirhandzu, kumbe rirhandzu ra xiviri. Vaisrayele lava sihalalaka va byeriwe leswi: “Tibyaleleni mbewu hi ku lulama; tshovelani hi ku fambisana ni musa wa rirhandzu. Tirimeleni misava leyi rimekaka, loko ku ri ni nkarhi wo lavisisa Yehovha kukondza a fika, a mi letela hi ku lulama.”—Hosiya 10:12.
(Hosiya 11:1) “Loko Israyele a ha ri mufana, ndzi n’wi rhandzile, kutani ndzi vitane n’wana wa mina a huma aEgipta.
A Va Langutele Mesiya
10 Mesiya a a ta vitaniwa a huma aEgipta ku fana ni Vaisrayele. (Hos. 11:1) Loko Heroda a nga si humesa xileriso xa leswaku ku dlayeteriwa vana va vafana, ntsumi yi byele Yosefa leswaku a teka Mariya na Yesu va ya aEgipta. Va tshame kona “kukondza Heroda a fa, leswaku ku hetiseka leswi vuriweke hi Yehovha hi muprofeta wakwe [Hosiya], a ku: ‘Ndzi vitane n’wana wa mina a huma aEgipta.’” (Mat. 2:13-15) Entiyisweni, Yesu a a nga ta swi kota ku kunguhata swiendlakalo leswi profetiweke leswi fambisanaka ni ku velekiwa kakwe ni leswi humeleleke loko a ha ri ntsongo.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Hosiya 8:1-14) “Enon’wini wa wena—veka nanga! Ku ni loyi a taka kukotisa gama ku lwa ni yindlu ya Yehovha, hikwalaho ka leswi va tluleke ntwanano wa mina, nileswi va tluleke nawu wa mina. 2 Va tshamela ku huwelela eka mina va ku, ‘Oho Xikwembu xanga, hina Israyele, hi ku tivile.’ 3 “Israyele u cukumete leswinene. Loyi a nga nala a a n’wi hlongorise. 4 Vona va veke tihosi, kambe ku nga ri hikwalaho ka mina. Va veke tihosana, kambe mina a ndzi swi tivanga. Va tiendlele swifaniso hi silivhere ya vona ni nsuku wa vona, leswaku va dlayiwa emakumu. 5 Rhole ra wena ri cukumetiwile, Wena Samariya. Ndzi va hlundzukele ngopfu. Xana va ta va ni nandzu ku fikela rini? 6 Hikuva rona ri huma eIsrayele. Ri endliwe hi loyi a tivaka ntirho wa mavoko, a hi Xikwembu; hikuva rhole ra Samariya ri ta va swiphemu-phemu. 7 “Hikuva va tshamela ku byala mheho, kutani va ta tshovela xidzedze. Mahlanga ya mavele ku hava. Ku hava hluke leri ri humesaka mapa. Loko ko tshuka ku va ni leri ri ma humesaka, vafambi va ta ri mita. 8 “Israyele u fanele a mitiwa. Sweswi va fanele va va exikarhi ka matiko, ku fana ni xibya lexi nga tsakisiki. 9 Hikuva vona va tlhandlukele eAsiriya, ku fana ni mangwa leyi nga yoxe. Eka Efrayimi, va thole varhandziwa. 10 Hambileswi va tshamelaka ku va thola exikarhi ka matiko, sweswi ndzi ta va hlengeleta; ku ringana nkarhinyana va ta va ni switlhavi leswikulu hikwalaho ka ndzhwalo wa hosi ni tihosana. 11 “Hikuva Efrayimi u andzise tialitari leswaku a dyoha. U ve ni tialitari leswaku a dyoha. 12 Ndzi n’wi tsalele swilo swo tala swa nawu wa mina; swi tekiwe tanihi nchumu lowu nga tolovelekangiki. 13 Va hambete va endla xitlhavelo xa nyama xi va nyiko ya mina leyi yi nga switlhavelo, va hambete va dya leswi Yehovha a nga swi tsakelangiki. Sweswi u ta tsundzuka xihoxo xa vona, a endla leswaku va tihlamulela hikwalaho ka swidyoho swa vona. Va hambete va tlhelela aEgipta. 14 Israyele u sungule ku rivala Muendli wakwe, a aka titempele; loko ku ri Yuda, u engetele miti leyi yi tiyisiweke. Kunene ndzi ta rhumela ndzilo emitini ya yena kutani wu ta lovisa swihondzo swo tshama eka swona swa wun’wana ni wun’wana.”
OCTOBER 30–NOVEMBER 5
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YUWELE 1-3
“Vana Va N’wina Va Majaha Ni Va Vanhwanyana Va Ta Profeta”
(Yuwele 2:28, 29) Kutani endzhaku ka sweswo ndzi ta chululela moya wa mina ehenhla ka nyama ya muxaka wun’wana ni wun’wana, kunene vana va n’wina va majaha ni va vanhwanyana va ta profeta. Loko ku ri vavanuna lava kuleke eka n’wina, va ta lorha milorho. Loko ku ri majaha ya n’wina, ma ta vona swivono. 29 Naswona ndzi ta chululela moya wa mina eka malandza ya xinuna ni ya xisati emasikwini wolawo.
Ku Susumetiwa Hi “Swilo Leswikulu Ngopfu Swa Xikwembu”
4 Loko se va amukele moya lowo kwetsima, vadyondzisiwa lava a va ri eYerusalema a va ha yimayimanga, va chumayele mahungu lamanene ya ku ponisa eka vanhu van’wana, va sungule hi ntshungu lowu a wu hlengeletanile mixo wolowo hi Pentekosta. Ku chumayela ka vona ku hetisise vuprofeta lebyi xiyekaka, lebyi rhekhodiweke eka malembe-xidzana ya nhungu lama hundzeke, hi Yuwele n’wana wa Petuwele: “Ndzi ta chululela moya wa mina ehenhla ka nyama ya muxaka wun’wana ni wun’wana, kunene vana va n’wina va majaha ni va vanhwanyana va ta profeta. Loko ku ri vavanuna lava kuleke eka n’wina, va ta lorha milorho. Loko ku ri majaha ya n’wina, ma ta vona swivono. Naswona ndzi ta chululela moya wa mina eka malandza ya xinuna ni ya xisati emasikwini wolawo . . . ku nga si fika siku lerikulu ni leri chavisaka ra Yehovha.”—Yuwele 1:1; 2:28, 29, 31; Mintirho 2:17, 18, 20.
5 Xana leswi a swi vula leswaku Xikwembu a xi ta veka vaprofeta va xinuna ni va xisati, ku fana na Davhida, Yuwele na Debora kutani xi va tirhisela ku vula swilo leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka? Doo! ‘Majaha ni vanhwanyana, malandza ya xinuna ni ya xisati,’ lama nga Vakreste, ma ta profeta, leswi vulaka leswaku va ta susumetiwa hi moya wa Yehovha leswaku va chumayela hi “swilo leswikulu” leswi Yehovha a swi endleke nileswi a nga ta swi endla. Kutani va ta va vavulavuleri va La nge Henhla-henhla. Kambe, xana ntshungu wu angule njhani?—Vaheveru 1:1, 2.
“Huwelelani Leswi Exikarhi Ka Matiko”
4 Languta mhaka leyi hi ndlela yin’wana. Yehovha Xikwembu u byele muprofeta Yuwele hi ta nkarhi lowu vanhu va tinxaka hinkwato a va ta profeta hi ndlela yo fanekisela, a ku: “Endzhaku ka sweswo ndzi ta chululela moya wa mina ehenhla ka nyama ya muxaka wun’wana ni wun’wana, kunene vana va n’wina va majaha ni va vanhwanyana va ta profeta. Loko ku ri vavanuna lava kuleke eka n’wina, va ta lorha milorho. Loko ku ri majaha ya n’wina, ma ta vona swivono.” (Yuwele 2:28-32) Hi Pentekosta ya 33 C.E., muapostola Petro u tirhise tindzimana leti loko a vulavula hi ku chuluriwa ka moya lowo kwetsima ehenhla ka lava a va hlengeletane ekamareni ra le henhla le Yerusalema ni ku chumayeriwa ka “swilo leswikulu ngopfu swa Xikwembu.” (Mintirho 1:12-14; 2:1-4, 11, 14-21) Kutani sweswi xiya leswi humelelaka enkarhini wa hina. Vuprofeta bya Yuwele byi hetiseke swinene ku sukela eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-20. Vakreste lava totiweke hi moya—va xinuna ni va xisati, lavakulu ni lavatsongo—va sungule ku “profeta,” ku nga ku twarisa “swilo leswikulu ngopfu swa Xikwembu” ku katsa ni mahungu lamanene ya Mfumo lowu se wu simekiweke etilweni.
(Yuwele 2:30-32) Ndzi ta nyika swihlamariso ematilweni ni le misaveni, ngati ni ndzilo ni mapapa ya musi. 31 Dyambu ri ta hundzuka ri va munyama, n’weti wu ta va ngati, ku nga si fika siku lerikulu ni leri chavisaka ra Yehovha. 32 Kutani un’wana ni un’wana loyi a vitanaka vito ra Yehovha u ta pona; hikuva eNtshaveni ya Siyoni eYerusalema ku ta va ni lava balekeke, hilaha Yehovha a vuleke hakona, ni lava va poneke exikarhi ka vona, lava Yehovha a va vitanaka.”
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Yuwele Ni Ya Amosi
2:32—Xana swi vula yini ku ‘vitana vito ra Yehovha’? Ku vitana vito ra Xikwembu swi vula ku tiva vito rero, ku ri xixima swinene ni ku tshemba n’wini wa rona u tlhela u titshega ha yena.—Varhoma 10:13, 14.
Endla Ndzavisiso
(Yuwele 2:12, 13) “Kutani ni sweswi,” ku vula Yehovha, “vuyani eka mina hi timbilu ta n’wina hinkwato, ni hi ku titsona swakudya ni hi ku rila ni hi ku kalakala. 13 Handzulani timbilu ta n’wina, ku nga ri tinguvu ta n’wina; mi vuya eka Yehovha Xikwembu xa n’wina, hikuva u ni nsovo, u ni tintswalo, u hlwela ku hlundzuka naswona u tele musa wa rirhandzu, kunene u ta tisola hikwalaho ka khombo leri.
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Yuwele Ni Ya Amosi
2:12, 13. Ku hundzuka ka xiviri ku huma embilwini. Ku katsa ku va munhu a ‘handzula mbilu yakwe,’ ku nga ri ‘tinguvu ta yena.’
(Yuwele 3:14) Mintshungu, mintshungu yi le rivaleni ra le hansi leri timhaka ti tsemiwaka eka rona, hikuva siku ra Yehovha ri le kusuhi erivaleni ra le hansi leri timhaka ti tsemiwaka eka rona.
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Yuwele Ni Ya Amosi
3:14—Xana i yini ‘rivala ra le hansi leri timhaka ti tsemiwaka eka rona’? I ndhawu yo fanekisela leyi valala va Xikwembu va avanyisiwaka eka yona. Hi nkarhi wa Hosi Yehoxafati wa tiko ra Yudiya, loyi vito ra yena ri vulaka leswaku “Yehovha i Muavanyisi,” Xikwembu xi ponise Vayuda eka matiko lama va rhendzeleke hi ku pfilunganya mavuthu ya wona. Hi yona mhaka leyi ndhawu leyi a yi vuriwa ‘rivala ra le hansi ra Yehoxafati.’ (Yuwele 3:2, 12) Enkarhini wa hina, rivala leri ri fanekisela ndhawu leyi matiko ma nga ta pyanyeteriwa eka yona ku fana ni madiriva exikamelweni xa vhinya.—Nhlavutelo 19:15.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yuwele 2:28–3:8) Kutani endzhaku ka sweswo ndzi ta chululela moya wa mina ehenhla ka nyama ya muxaka wun’wana ni wun’wana, kunene vana va n’wina va majaha ni va vanhwanyana va ta profeta. Loko ku ri vavanuna lava kuleke eka n’wina, va ta lorha milorho. Loko ku ri majaha ya n’wina, ma ta vona swivono. 29 Naswona ndzi ta chululela moya wa mina eka malandza ya xinuna ni ya xisati emasikwini wolawo. 30 “Ndzi ta nyika swihlamariso ematilweni ni le misaveni, ngati ni ndzilo ni mapapa ya musi. 31 Dyambu ri ta hundzuka ri va munyama, n’weti wu ta va ngati, ku nga si fika siku lerikulu ni leri chavisaka ra Yehovha. 32 Kutani un’wana ni un’wana loyi a vitanaka vito ra Yehovha u ta pona; hikuva eNtshaveni ya Siyoni eYerusalema ku ta va ni lava balekeke, hilaha Yehovha a vuleke hakona, ni lava va poneke exikarhi ka vona, lava Yehovha a va vitanaka.”
3 Hikuva waswivo, emasikwini wolawo ni le nkarhini wolowo, loko ndzi vuyisa makhumbi ya Yuda na Yerusalema, 2 ndzi tlhela ndzi hlengeleta matiko hinkwawo, ndzi ma tisa erivaleni ra le hansi ra Yehoxafati; ndzi ta ma avanyisa hikwalaho ka vanhu va mina ni ndzhaka ya mina, ku nga Israyele, loyi va n’wi hangalaseke exikarhi ka matiko; naswona va avelane tiko ra mina. 3 Va hambete va hoxa vuhlolotwana hikwalaho ka vanhu va mina; kutani a va nyiketa n’wana wa xinuna leswaku va kuma nghwavava, naswona a va nyiketa n’wana wa xisati leswaku va kuma vhinyo, leswaku va yi nwa. 4 “Nakambe, xana mi na yini na mina, N’wina Tiri na Sidoni na n’wina hinkwenu swifundzha swa Filisita? Xana mi ndzi hakela hi ku ndzi khoma hi ndlela yoleyo? Loko mi ndzi khoma hi ndlela yoleyo, hi rivilo, hi ku hatlisa swinene ndzi ta tlherisela ku tikhoma ka n’wina etinhlokweni ta n’wina. 5 Hikuva mi teke silivhere ya mina ni nsuku wa mina, naswona swilo swa mina leswi navelekaka mi swi nghenise etitempeleni ta n’wina; 6 vana va Yuda ni vana va Yerusalema mi va xavisele vana va Vagriki, hi xikongomelo xa ku va yisa ekule ni ndhawu ya vona; 7 maswivo, ndza va pfuxa leswaku va huma endhawini leyi mi va xaviseke eka yona, leswi mi swi endleke ndzi ta swi tlherisela etinhlokweni ta n’wina. 8 Ndzi ta xavisa vana va n’wina va majaha ni va vanhwanyana evokweni ra Yuda, kutani vona va fanele va va xavisela vanhu va Xeba, etikweni ra le kule swinene; hikuva Yehovha u swi vurile.