Lexi Endlaka Vo Tala Va Nyenya Ngati

XIBOHO lexi ku vuriweke leswaku i xa nkoka, a ku ri lexi tekiweke hi huvo ya le Ontario, xa ku tengisa nhlangano wa Xihambano xo Tshwuka wa le Canada hikwalaho ka leswi vanhu vambirhi lava mpomperiweke ngati va tluletiweke xitsongwatsongwana xa HIV—havambirhi va mpomperiwe ngati leyi thyakeke leyi nyikeriweke hi munhu un’we. Justice Stephen Borins u te: “Loko nchumu wun’wana lowu nga ni khombo ku fana ni ngati leyi thyakeke wu xungeta vutomi bya lava mpomperiweke yona, swa laveka leswaku ku tekiwa goza ra xihatla.”

Hi va-1980, vanhu va le Canada va kwalomu ka 1200 va tluleriwe hi xitsongwatsongwana xa HIV, naswona vanhu van’wana va 12 000 va tluleriwe hi hepatitis C—hinkwavo a ku ri hikwalaho ka ngati leyi thyakeke ni swin’wana leswi endliweke hi ngati. Leswaku ku hungutiwa ku tluletana mavabyi, lava nyikelaka ngati se va kamberiwa hi vukheta lebyikulu. Kambe a hi vanyikeri va ngati hinkwavo lava vulaka ntiyiso malunghana ni ku tikhoma ka vona hi tlhelo ra rimbewu. Hi xikombiso, nkambisiso wun’wana lowu endliweke le United States, wu paluxe leswaku munhu un’we eka vanhu va 50 lava nyikelaka ngati, va fihle mikhuva ya vona leyi nga ni khombo, ku fana ni vusodoma kumbe ku va ni nhlangano wa rimbewu ni nghwavava.

Xin’wana lexi nyanyisaka xiphiqo lexi hi leswaku ku kambela ngati a swi vuli swona leswaku swihoxo a swi nge endleki. Hi ku ya hi magazini wa New Scientist, “loko munhu a nyikela ngati ku nga si hela mavhiki manharhu endzhaku ka loko a tluleriwe hi xitsongwatsongwana xa HIV, maendlelo yo kambela lama nga kona sweswi a ma swi koti ku vona xitsongwatsongwana lexi. Hikwalaho ka ‘xiyimo’ lexi, ku nga hela tin’hweti to tlula timbirhi swi nga koteki ku vona vuvabyi bya hepatitis C hi ku tirhisa endlelo leri ro kambela ngati.”

Emalembeni ya sweswinyana, ku ve ni ku hunguteka lokukulu ka nhlayo ya vanhu le Canada lava lavaka ku nyikela—kumbe ku mpomperiwa—ngati. Mutsari wa phepha-hungu, Paul Schratz wa tsala: “Hikwalaho ka leswi vanhu va nga ha swi tsakeriki ku nyikela ngati ni leswi nhlayo ya lava nga ha swi laviki ku nyikela hi ngati yi engetelekaka, hi nkhensa Xikwembu leswi Timbhoni ta Yehovha ti rhangelaka eku lavisiseni ka swikhomela-ndhawu swa ngati.”

Lexi tsakisaka, phepha-hungu ra The Toronto Star ri vula leswaku eka rin’wana ra malembe ya sweswinyana, vanhu va kwalomu ka 40 “lava yeke eswibedlhele swa le Canada, va hembile hi ku va va vule leswaku i Timbhoni ta Yehovha hikwalaho ka leswi a va nga swi lavi ku mpomperiwa ngati.” Minkambisiso yi kombisa leswaku kwalomu ka 90 wa tiphesente ta vanhu va le Canada va hlawula swikhomela-ndhawu swa ngati ematshan’weni ya ngati leyi nyikeriweke. Hikwalaho ku tirhisiwa ka ngati a ka ha ri mhaka ya vukhongeri ntsena.