Ntirhisano Wa Misava Lowu Nga Ta Vuyerisa Wena

“Loko ntirhisano wa misava wu ta humelela, wu fanele wu pfuna lava sweleke ni lava nga swigwili. Wu fanele wu endla leswaku vanhu va kuma rifuwo va tlhela va va ni malunghelo. Wu fanele wu endla leswaku ku va ni vululami etikweni swin’we ni ku ringana hi swa ikhonomi ni ku antswisa mbulavurisano.”—KOFI ANNAN, MATSALANA-JENERALA WA NHLANGANO WA MATIKO.

HILAHA Kofi Annan a kombiseke hakona, ntirhisano wa misava wa xiviri a wu ta antswisa vutomi bya vanhu hinkwavo emisaveni. Kambe leswi hi swi voneke emalembeni ya sweswinyana, swi kombisa leswaku ntirhisano wolowo wu tsandzekile swinene. Ku endliwe nhluvuko lowukulu etimhakeni ta vuthekiniki ni ta rifuwo, kasi a wu nyawuli lowu endliweke emhakeni ya timfanelo ta vanhu ni ta ku ringana ka vanhu hi xiyimo.

Xiphiqo lexikulu hileswi ntirhisano wa misava emhakeni ya bindzu wu dzikeke ngopfu eka mpindzulo. Makwanga ma endla leswaku swisiwana ni lava pfumalaka kumbe swilo leswi nga swa nkoka evuakweni, swi nga tekeriwi ngopfu enhlokweni. Dok. David C. Korten u ri: “Ikhonomi ya misava hinkwayo leyi nga lawulekiki leyi fumiwaka hi tikhampani ta mabindzu leti anakanyaka hi mali ntsena, ya tsekatseka . . . naswona yi hohlosa vutomi bya vanhu hi tindlela to tala.”

Xana tihulumendhe ta misava ti ta swi kota ku lawula ikhonomi ya misava hinkwayo leswaku ku va ni vululami? Swa kanakanisa. Ku fikela sweswi, tihulumendhe ti hlulekile ku tlhantlha xiphiqo xin’wana ni xin’wana xa misava hinkwayo—ka ha ri ni vugevenga bya misava hinkwayo, mahiselo ya misava hinkwayo kumbe vusiwana bya misava hinkwayo. Annan wa hlamusela: “Vanhu va fanele va khomisana leswaku ku ta pfuniwa vaaki hinkwavo va misava, kambe namuntlha ntirhisano wa misava, tindlela ta ku fikelela goza rero a ti nyawuli.”

A hi ndlela yo karhi ntsena leyi faneleke yi landzeriwa leswaku ku tlhantlhiwa swiphiqo swa misava. Huvo ya Mafumelo ya Misavaa yi vula leswaku vanhu va fanele va tikhoma kahle. Xiviko xa yona xi ri: “Loko va nga tikhomi kahle, timholovo ni mintshikilelo swi to nyanya kunene; loko ku ri hava vurhangeri, hambi ku ri milawu ni marhengu lamanene, a swi nge pfuni nchumu.”

I mfanelo yihi ya misava leyi huvo leyi yi yi bumabumeleke? Xiviko lexi xi vule leswaku “vanhu va fanele ku khoma van’wana hi ndlela leyi va lavaka ku khomiwa ha yona.” Yesu Kreste, murhangeri lonkulu ku tlula hinkwavo lava tshameke va va kona emisaveni, u dyondzise hi mahanyelo lawa, emalembeni ya kwalomu ka magidi mambirhi lama hundzeke. (Matewu 7:12) Kambe nsinya wa nawu lowu a wu tirhiseke, wa ha tirha ni sweswi. A swi kanakanisi leswaku ntirhisano wa misava lowu tirhisaka nawu lowu, wu ta vuyerisa vanhu hinkwavo. Xana sweswo swi ta kala swi humelela?

Ntlhantlho Wo Hlawuleka Wa Swiphiqo Swa Misava

Bibele yi vule ka ha ri emahlweni leswaku ntlhantlho wa swiphiqo swa misava lowu nga kwala nyongeni wu ta hlanganisa vanhu, a wu nge khutazi vutianakanyi, ku rhandza mali kumbe thekinoloji. Wu ta humelela hikuva wu ni matimba ni tindlela ta ku pfuna vanhu hinkwavo emisaveni. Yesu Kreste a a vulavula hi hulumendhe ya misava hinkwayo loko a dyondzisa valandzeri vakwe leswaku va khongelela ‘Mfumo wa Xikwembu leswaku wu ta, ni ku rhandza ka Xikwembu leswaku ku endleka emisaveni.’—Matewu 6:10.

Mfumo wa Xikwembu, ku nga hulumendhe ya le matilweni leyi nga emavokweni ya Yesu Kreste, wu ta simeka mahanyelo lamantshwa emisaveni, lama fanaka ni lama Yesu a dyondziseke ha wona loko a ha ri emisaveni. Vanhu va ta landzela nsinya wa nawu wa ku rhandza Xikwembu ni ku rhandza muakelani. (Matewu 22:37-39) Vuprofeta byo tala bya Bibele byi hlamusela leswi hulumendhe leyi yi nga ta swi endla. Bibele yi tshembisa leswi landzelaka malunghana ni Mufumi yoloye la vuriwaka Yesu Kreste: “U ta avanyisa swisiwana hi vululami ni ku sirhelela lava titsongahataka etikweni handle ko ya hi nghohe.” (Esaya 11:4, The New English Bible) Swigwili ni lava matimba a va nge va tshikileli lava sweleke. Yesu u ta va ni “nsovo eka loyi a pfumalaka ni loyi a nga xisiwana . . . [U] ta kutsula moya-xiviri wa vona eku tshikileriweni ni le madzolongeni.”—Pisalema 72:13, 14.

Swiphiqo swa mbangu swi ta tlhantlhiwa hi xihatla. Ematshan’weni ya kwandzasi leri nga nyawuliki, “kwandzasi ri ta tsaka, naswona swiluva swi ta rhumbuka emananga.” (Esaya 35:1, Today’s English Version) Ematshan’weni ya ku pfumaleka ka swakudya, “ku ta va ni mavele yo tala emisaveni.”—Pisalema 72:16.

Mfumo wa Xikwembu wu hlanganisa vanhu va mindhavuko hinkwayo. “Ndzi ta va veka hi vun’we, kukota ntlhambi etshangeni,” ku tshembisa Xikwembu. ‘Ndzi ta endla leswaku vanhu va hundzukela eka ririmi leri tengeke, leswaku hinkwavo va ndzi tirhela hi mbilu yin’we.’ (Mikiya 2:12; Sofaniya 3:9) “Ririmi leri tengeke,” leri nga ni milawu leyi fanaka ya mahanyelo ni ya vukhongeri, ri hlanganisa vanhu hambi ku ri enkarhini wa hina.

Hikwalaho ka swilo swo famba emisaveni hinkwayo, nkarhi ni nkarhi Timbhoni ta Yehovha ti khoma mintsombano ya misava hinkwayo, leyi tiyisaka tinxaka, matiko ni mintlawa ya mindhavuko leyi nga faniki. Mintsombano leyi i vumbhoni lebyi tirhaka lebyi hlanganisaka timbilu ni mianakanyo, ku nga ri thekinoloji ni mabindzu. (Vona bokisi leri fambisanaka ni xihloko lexi.) Mufundhisi wa le Spaniya, loyi a veke kona eka mintsombano yoleyo u tsarile: ‘Wu ndzi akile, ku nga ri ntsena hi tinkulumo leti seketeriweke eMatsalweni leti voningelaka kambe ni hi vun’we lebyi nga kona eka vanhu lava, mahanyelo ya vona xa xiyimo xa le hehla, swin’we ni ku tikhoma ka vona.’

Timbhoni ta Yehovha ti tlhela ti tirhisa swilo swin’wana swa ntirhisano wa misava leswaku ti chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Hi xikombiso, Xalamuka!, yi hundzuluxeriwa hi tindzimi leti tlulaka 80 hi vahundzuluxeri vo tala emisaveni hinkwayo, va tirhisa fambiselo ra khompyuta ni poso ya elektroniki. Switirho swo tano swi pfuna Timbhoni ta Yehovha ku endla leswaku nongonoko wa dyondzo ya Bibele wu va emisaveni hinkwayo. Swi le rivaleni leswaku, switirho swa ntirhisano wa misava swi nga tirhisiwa ku endla nhluvuko hambi ku ri ku mbundzumuxa.

Hulumendhe ya misava hinkwayo leyi simekiweke hi Xikwembu yi ta tlhantlha swiphiqo ematshan’weni ya ku vanga swiphiqo, ku hambana ni leswi ntirhisano wa misava lowu sunguriweke hi vanhu wu swi endleke. Hi ni swivangelo swo tala swo tshemba vulawuri lebyi bya le tilweni. Xikwembu xa tshembisa: “Ndzi tumbuluxa misava leyintshwa. Swilo swo sungula a swi nge he tsundzukiwi nikan’we. Khanani naswona mi tsaka hikwalaho ka leswi ndzi swi tumbuluxaka.” (Esaya 65:17, 18, TEV) “Misava leyintshwa” ya Xikwembu entiyisweni yi ta vuyerisa vanhu hinkwavo emisaveni.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 28]

YI HLANGANISIWILE KAMBE A YI TWANI

Hambiloko thekinoloji yi nga ha va yi endle leswaku misava yi va yitsongo, kambe ku nga twanani ku tshama ka ha dzime timitsu. Tithelevhixini, tiqingho to famba-famba na tona ni Internet, swi pfunete ku hlanganisa vanhu kambe ku nga ri ku va endla leswaku va twanana. Ku hlanganisiwa ka ikhonomi ni ku hela ka rivengo ra mimfumo leyikulu leyi a yi lwa ku hungute tinyimpi to hlayanyana exikarhi ka Matiko, kambe tinyimpi ta tihanyi ta xin’wana-manana ti ya mahlweni ni ku dlaya ni ku lamata madzana ya magidi ya vanhu lembe ni lembe.

Hikwalaho ka yini? Hikuva rivengo ra tinxaka ni mintlawa ya vukhongeri—ku nga rona leri vangelaka tinyimpi ta xin’wana-manana—a ri hungutekanga. Mabindzu ya misava hinkwayo ni mintlawa ya swigevenga, va tiyisekisa leswaku ku tshama ku ri ni matlhari yo tala yo chipa leswaku mintlawa ya tinyimpi yi ta tshama yi hlome kahle. Tielektroniki a ti nge pfuki ti vumbe vun’we bya ntiyiso. A hi ku andza ka mabindzu loku nga ta tisa vululami.

Hi tindlela to karhi, bindzu ra ikhonomi ya misava hinkwayo ri nga hoxa xandla eka ku avana. Loko ku va ni ku wa ka ikhonomi, vanhu lava nga evuswetini va hlaseriwa hi ku olova hi van’wa-tipolitiki lava tirhisaka ikhonomi hi ndlela yo biha. Xana ku nga endliwa yini? Human Development Report 1999 ya pfumela: “Ku fanele ku pfuxetiwa mafumelo ya tiko ni ya misava hinkwayo—lama nga ta herisa xihlawuhlawu ni ku pfuna vanhu leswaku va endla nhluvuko.” Hi ku kongoma, leswi swi ta endliwa hi Mfumo wa Xikwembu.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 29]

Nongonoko wa dyondzo yo Bibele wa misava hinkwayo wa Timbhoni ta Yehovha wu pfune ku hlanganisa vanhu va mindhavuko hinkwayo