Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Endla Yini Leswaku Ndzi Koka Mahlo Swinene?

“A swi ndzi tikela ngopfu ku bula ni vanhwanyana. A ndzi nga swi tivi leswaku va ehleketa yini, va titwa njhani ni leswaku va swi languta njhani swilo.”—Tyler.

HI TIHI timfanelo leti vanhwanyana va ti langutaka ngopfu eka vafana? Emily, la nga muntshwa u ri: “Va languta xivindzi.” Muntshwa un’wana la vuriwaka Robyn, u vula leswaku yena u rhandza mufana la nga ni misavu. Kasi, i yini lexi vafana va xi rhandzaka ngopfu eka vanhwanyana? Xiviko xin’wana xi kombisa leswaku vo tala va languta ku saseka ntsena. Ku tsakela swilo ni ku languta swilo hi ndlela leyi fanaka, a swi ri swa vutsevu eka nxaxamelo wa leswi va swi langutaka.

Swihloko ni swiviko leswi vulavulaka hi tintombhi ni majaha, swi lo vuya eka timagazini ta vantshwa. Swi le rivaleni leswaku vantshwa vo tala va karhateka ngopfu hi ndlela leyi vantshwa va rimbewu leri hambaneke ni ra vona, va va langutaka ha yona. Kumbexana na wena minkarhi yin’wana wa karhateka hi mhaka leyi. Kambe leswi a swi vuli swona leswaku u lunghiselela ku nghenela vukati. Ntsena hileswaku a ku na munhu la nga laviki ku rhandzeka kumbe ku tsakeriwa! Tyler wa hlamusela: “Loko u ri muntshwa, u lava leswaku u rhandzeka eka vanhu hinkwavo. U lava ku amukeleka eka tintangha ta wena ta vafana ni ta vanhwanyana.” Nakambe, u nga ha anakanya leswaku siku rin’wana u nga kuma munhu wa kahle wo tekana na yena. Loko nkarhi wolowo wu fika, u ta lava leswaku munhu wa kona loko a ku languta, a ku rhandza.

Hambiswiritano, tanihi muntshwa la nga Mukreste, swi nga ha endleka leswaku a wu si va ni ntokoto wa ku tolovelana ni vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra wena. Ku engetela kwalaho, tintangha ta wena ti nga ha ku tshikilela, ti ku byela leswaku u fanele u koka mahlo. Leswi minkarhi yo tala u vonaka van’wambhuri ni switetemba eka TV ni le ka timagazini, u nga ha tivona u ri xikamba ntsena! Kahle-kahle, i yini lexi munhu a faneleke a xi endla leswaku a rhandzeka eka van’wana, hi ndlela leyinene—ni le ka va rimbewu leri hambaneke ni ra yena?

Vuphukuphuku Bya Ku Hisekela Ku Va Ni Miri Lowu “Hetisekeke”

Dokodela wa miehleketo, William S. Pollack, u vula leswaku hikwalaho ka ku kuceteriwa hi vaseketeri va vuhungasi, vantshwa vo tala “va heta nkarhi wo tala va ri karhi va titsona swakudya, va endla vutiolori hi ku tlula-tlula ni hi ku tlakula tinsimbi, ntsena leswaku va languteka va sasekile.” Van’wana va swi hundzeleta, va tidlayisa ndlala leswaku va va ni miri lowu “hetisekeke.” Kambe Ndzawulo leyi Kambisisaka Timhaka ta Vutomi bya Vanhu yi ri: “Vumburhi lebyi kombisiwaka, lebyi ku vuriwaka leswaku vavasati va fanele va byi fikelela, byi nga fikeleriwa ntsena hi vavasati lava nga ehansi ka ntlhanu wa tiphesente—naswona va ngo hunguta miri ntsena. Swi nga endleka a va talanga eka vona lava hetelelaka va ri maphyembye.”

Loko Bibele yi nyikela xitsundzuxo lexi pfunaka eka Varhoma 12:2, yi ri: “U nga pfumeli leswaku misava leyi u hanyaka eka yona yi ku lawula.” (Phillips) Kambe leswi a swi vuli swona leswaku u fanele u titshika u nga vi na mhaka ni ndlela leyi u langutekaka ha yona. I swinene ku khathalela miri wa wena hi ku endla vutiolori ni ku dya swakudya hi ndlela leyi faneleke. (Varhoma 12:1; 1 Timotiya 4:8) Nakambe, ku va ni nkarhi lowu ringaneke wo wisa ni wa ku lata rimbambu, swi ta ku pfuna leswaku u languteka kahle ni ku titwa u hanye kahle. Hi nkarhi lowu fanaka, tshama u basile naswona u tilunghisa kahle. Muntshwa wa le Britain la vuriwaka David u ri: “Ku ni nhwanyana un’wana wa phyembye, kambe u ni risema. Vanhu va fambela ekule na yena hikwalaho ka sweswo.” Kutani u fanele u hlamba minkarhi hinkwayo. Loko mavoko, misisi ni minwala swi basile, swi nga endla leswaku u languteka kahle.

Hambileswi Bibele yi nga yi kandziyisiki ngopfu mhaka ya swiambalo, kambe yi tsundzuxa Vakreste leswaku “va tisasekisa hi swiambalo leswi langutekaka, hi xichavo ni mianakanyo yo hluteka.” (1 Timotiya 2:9) Ambala swiambalo leswi nga ta ku endla u languteka kahle, ku nga ri leswi nga riki na xindzhuti.a Ku tilunghisa hi ndlela leyinene swi nga ku nyika xivindzi. Muntshwa la vitaniwaka Paul, u swi veka hi ndlela leyi: “Swi nga ha endleka u nga sasekanga ngopfu, kambe u nga yi antswisa ndlela leyi u langutekaka ha yona.”

Timfanelo Ta Le Mbilwini

Hambileswi xikandza xo saseka ni ku yimeka swi nga ha kokaka mahlo, hi ku famba ka nkarhi, “vuxongi bya hela.” (Swivuriso 31:30, Byington) Nkarhi wun’wana vuxongi a byi tlhaveriwi hi dyambu naswona a byi nge endli leswaku munhu a va ni timfanelo letinene. (Swivuriso 11:22) Nakambe tsundzuka leswaku “munhu u vona ntsena leswi vonakaka ematihlweni; kambe loko ku ri Yehovha, u vona leswi mbilu yi nga swona.” (1 Samuwele 16:7) Kutani, ematshan’weni ya ku karhateka hi ndlela leyi u langutekaka ha yona, karhateka hi ku antswisa “munhu la nge xihundleni wa mbilu, la ambaleke swiambalo leswi nga onhakiki swa moya wo rhula ni wo olova, lowu nga ni risima lerikulu emahlweni ka Xikwembu.” (1 Petro 3:3, 4; Vaefesa 4:24) I ntiyiso leswaku vantshwa vo tala namuntlha, a va ha ri na mhaka ni timfanelo letinene—a ha ha vuli nchumu hi timfanelo ta moya.b Kambe lava va nga ni timfanelo letinene, va ti teka ti ri ta nkoka naswona va ti rhandza!

Kutani, ndlela yo antswa ya leswaku u rhandzeka eka vavanuna ni vavasati lava nga Vakreste va moya, hileswaku na wena u va munhu wa moya. Aka vumoya bya wena hi ku khongela, hi dyondzo ya wena n’wini ya Bibele ni hi ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste. (Pisalema 1:1-3) Nilokoswiritano, ku ni timfanelo tin’wana letinene leti u nga ti hlakulelaka. A swi kali swi lava leswaku u rhandzana ni munhu wo karhi leswaku u kota ku hlakulela timfanelo teto. Kambe, u nga ti hlakulela siku ni siku loko u ri karhi u tirhisana ni vanhu van’wana.

Hi xikombiso, xana u titwa u nga ntshunxekanga kumbe u ri ni tingana loko u ri ni munhu wa rimbewu leri hambaneke ni ra wena? Muntshwa la vuriwaka Paul u ri: “Minkarhi yin’wana ndzi titwa ndzi nga ntshunxekanga—phela i vanhwanyana, ndzi twisisa vafana ngopfu ku ri ni vanhwanyana. Naswona a ndzi swi lavi ku tihlekisa hi vanhu.” I yini lexi u nga xi endlaka leswaku u va ni xivindzi u tlhela u ntshunxeka, hi ndlela leyi nga ta endla leswaku van’wana va titwa va ntshunxekile loko va ri na wena? Ndlela yin’wana i ku endla xinghana ni vanhu vo hambana-hambana lava nga kona evandlheni ra Vukreste. Loko u ri eminhlanganweni, tinyike nkarhi wo vulavurisana ni vanhu van’wana—ku nga ri va rimbewu leri hambaneke ni ra wena lava nga tintangha ta wena ntsena kambe ni vana, vanhu lavakulu ni lava dyuhaleke. (Vafilipiya 2:4) Loko wo dyondza ku tirhisana kahle ni vanhu lava vo hambana-hambana, swi ta ku pfuna leswaku u va ni xivindzi.

Hambiswiritano, u fanele u tivonela. Phela Yesu u te: “U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” (Matewu 19:19) Loko u ri ni xivindzi, u ta titwa u ntshunxekile loko u ri ni vanhu van’wana naswona a wu nge vi na tingana.c Hambileswi swi nga swinene leswaku u tixixima hi mpimo wo karhi, kambe u nga swi hundzeleti. Muapostola Pawulo u te: “Ndzi byela un’wana ni un’wana kwalaho exikarhi ka n’wina leswaku a nga tiehleketeleli ku tlula mpimo lowu a faneleke ku tiehleketelela ha wona.”—Varhoma 12:3.

Nakambe, xiyisisa ndlela leyi u endlaka swilo ha yona loko u ri exikarhi ka vanhu. Muntshwa un’wana wa le Britain, la vuriwaka Lydia u ri: “Ku ni mufana un’wana exikolweni xa hina, la rhandziwaka ngopfu hi vanhwanyana. Kambe loko se va n’wi toloverile, a va ha n’wi tsakeli hikuva a nga na vumunhu naswona leswi a swi vulaka a swi wupfanga.” Vanhu va rhandza munhu la nga ni musa, la vulavulaka hi vutlhari ni loyi a khathalaka hi vanhu van’wana. (Vaefesa 4:29, 32; 5:3, 4) Dok. T. Berry Brazelton wa hlamusela: “Mahanyelo lamanene ma fana ni pasipoti, ma ku pfulela ndlela ya leswaku u rhandziwa naswona u toloveriwa hi vanhu van’wana.” Mahanyelo lamanene “ma pfuna leswaku munhu a amukeleka eka vanhu van’wana.”

Mikhuva ya vanhu ya hambana hi ku ya hi tindhawu emisaveni hinkwayo. Kutani xiya ndlela leyi Vakreste lava wupfeke, va hanyisanaka ha yona ni vanhu van’wana. Hi xikombiso, xana swi tolovelekile etikweni ra ka n’wina leswaku munhu wa xinuna a pfulela wa xisati rivanti? Ku titoloveta ku kombisa musa wo tano swi ta ku pfuna leswaku u va ni ndhuma leyinene.

Xo hetelela, i swinene ku titoloveta ku va ni misavu hi ndlela leyi xiximekaka. Bibele yi vula leswaku ku ni “nkarhi wa ku hleka” naswona hakanyingi munhu loyi a nga ni misavu swa n’wi olovela ku kuma vanghana.—Eklesiasta 3:1, 4.

Ku Hambana Exikarhi Ka Xinghana Ni Ku Tlanga Hi Rirhandzu

Munhu loyi a tivulaka leswaku i “mukongomisi wa ku gangisana loku humelelaka” u vula leswaku ndlela leyi humelelaka yo koka munhu wa rimbewu leri hambaneke ni ra wena, i ku endla onge wa n’wi rhandza. Vahlayi va byeriwe leswaku va fanele va tidyondzisa ku n’wayitela ni ku languta munhu exikandzeni loko va vulavula na yena naswona va ma hlela kahle ‘marito yo sungula’ ya mabulo ya vona. Xitsundzuxo lexi xi lwisana ni lexi Pawulo a xi nyikeke Timotiya, xa leswaku a tirhisana ni vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra yena “hi vutengi hinkwabyo.”—1 Timotiya 5:2.

Hambileswi ku tlanga hi rirhandzu swi nga ha ku endlaka u titwa u tsakile, kambe i vukanganyisi naswona a swi kombisi ku tshembeka. A swi kali swi lava leswaku u xisa munhu, u endla onge wa n’wi rhandza kumbe u tiendla onge wa titsongahata, leswaku u va ni bulo leri tsakisaka. Naswona a swi kali swi lava leswaku u vutisa swivutiso leswi khomisaka tingana kumbe leswi humeke endleleni, leswaku u vona ndlela leyi munhu wa rimbewu leri hambaneke ni ra wena a titwaka ha yona kumbe ku kuma mavonelo ya yena. Hambeta u vulavula hi swilo leswo ‘lulama, swo tenga ni leswi rhandzekaka,’ hi ndlela yoleyo u ta va u kombisa leswaku u hlakulela ku va wanuna kumbe wansati wa moya. (Vafilipiya 4:8) Ku yingisa ka wena misinya ya milawu ya Xikwembu, swi ta ku pfuna leswaku u rhandziwa, ku nga ri hi vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra wena ntsena kambe ni hi Xikwembu.d—Swivuriso 1:7-9.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Ematshan’weni yo karhateka hi ndlela leyi u langutekaka ha yona, karhateka hi ku hlakulela timfanelo ta moya

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Dyondza ku ntshunxeka loko u ri exikarhi ka vanhu vo hambana-hambana