Nyimpi Ya Nyutliya—Xana Yi Nga Papalatiwa?

“Va ta dya kutani va etlela va nava, a ku nge vi na munhu loyi a va chavisaka.”—Sofaniya 3:13.

UN’WANA NI UN’WANA u navela ku hanya emisaveni leyi nga riki na nxungeto wa nyutliya. Hambiswiritano, loko va vona ndlela leyi misava leyi yi nga xiswona, a va na ntshembo hi vumundzuku. The Guardian Weekly yi ri: “Mhaka ya ku lawula, ku hunguta ni ku herisiwa ka matlhari ya nyutliya hi ku helela a swa ha tekeriwi enhlokweni eUnited States ni le matikweni ya misava.”

Nilokoswiritano, van’wana va kombetela eka matshalatshala lama endliwaka hi matiko emhakeni leyi. Hi xikombiso, ku ringanyetiwa leswaku United States ri ri roxe ri tirhisa mali leyi ringanaka R15,4 wa magidi ya timiliyoni hi lembe ku sivela nyimpi ya nyutliya. Leyi i mali yo tala swinene. Kambe, ku tiva leswaku tiko leri fanaka ri tirhisa mali leyi ringanaka R189 wa magidi ya timiliyoni lembe ni lembe ku lunghiselela nyimpi ya nyutliya swi hlundzukisa vo tala.

Ku vuriwa yini hi mintwanano ya ku rhula? Xana minhlangano yoleyo yi nga va xihlovo xa ntshembo?

Mintwanano Ya Ku Lawula Matlhari Ya Nyutliya

Ku sukela loko ku endliwe bomo ya nyutliya, ku endliwe mintwanano yo hlayanyana ya ku lawula kumbe ku hunguta matlhari ya nyutliya. Yin’wana ya yona i Nuclear Non-Proliferation Treaty (NPT), Strategic Arms Limitation Talks, Strategic Arms Reduction Talks, na Comprehensive Test Ban Treaty. Xana minhlangano leyi yi swi kotile ku hunguta nxungeto wa nyutliya?

Ntwanano wun’wana ni wun’wana wu titshege hi ku pfumelelana ka vanhu lava khumbekaka. Hi xikombiso, leswaku NPT yi humelela, leyi sayiniweke hi 1970 naswona a yi ri ni matiko ya 187 ku sukela hi December 2000, swi titshege hi matiko, hi ku tiyimisela ka matiko lama nga ni matlhari ya nyutliya ni lama nga riki na wona lama sayineke ntwanano lowu. Ntwanano lowu wu sivela matiko lama nga riki na matlhari ya nyutliya leswaku ma nga ha ma endli kumbe ku ma kuma kun’wana, wu tlhela wu koxa leswaku matiko lama nga na wona ma lava tindlela ta ku ma herisa matlhari lawa. Xana leswi swi pfunile? Carey Sublette, exihlokweni lexi nge “Swivutiso Leswi Talaka Ku Vutisiwa Malunghana Ni Matlhari Ya Nyutliya” wa hlamusela: “Hambileswi fambiselo ra NPT ri nga riki ntlhantlho lowu heleleke wa xiphiqo lexi, kambe ri swi kotile ku sivela ku tirhisiwa ka thekinoloji ya nyutliya ni tindhawu ta kona leti rindziweke.”

Hambileswi ntwanano wolowo wu humeleleke, “wu tsandzekile . . . ku cinca matiko yo hlayanyana leswaku ma tshika ku endla matlhari lawa, man’wana ya wona ana se ma wa endlile matlhari lawa,” hi ku vula ka Sublette. U tlhele a vula leswaku ma swi kotile ku endla matlhari ya nyutliya exihundleni, ehandle ka tindhawu leti nga rindziwangiki hi Non-Proliferation Treaty. Laha hi vona ku tsekatseka ka mintwanano ya matiko. Ku humelela ka ntwanano wun’wana ni wun’wana swi titshege hi ku tshembeka ka lava va katsekaka eka wona. Xana hi nga xi amukela hi ku olova xitshembiso xa vanhu? Nhlamulo yi lo tlangandla, tanihi leswi hi vonaka leswi humelelaka ematin’wini ya munhu.

Xisweswo, hi nga wu kuma kwihi ntshembo?

Ku Ehleketa Hi Ndlela Leyintshwa

Hi December 2001, vanhu va 110 lava wineke sagwadi ra Nobel va pfumerile ni ku sayina ehansi ka marito lama nge: “Ntshembo wa xiviri hi vumundzuku wu titshege hi ntirhisano wa matiko hinkwawo ya misava, lowu fambisanaka ni xidimokrati. . . . Leswaku hi hanya emisaveni leyi hi yi cinceke, hi fanele hi dyondza ku ehleketa hi ndlela leyintshwa.” Kambe, hi yini “ndlela leyintshwa” ya ku ehleketa leyi lavekaka? Xana swa fanela ku kholwa leswaku lava va xungetaka ku rhula ka misava hi matlhari ya vona ya nyutliya va ta dyondza ku ehleketa hi ndlela leyintshwa?

Bibele ya hi tsundzuxa: “Mi nga tshembi vanhu va xiyimo xa le henhla, hambi ku ri n’wana wa munhu wa nyama, loyi a tsandzekaka ku ponisa.” (Pisalema 146:3) Ha yini? Bibele ya hlamula: “Ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” (Yeremiya 10:23) Ina, xivangelo-nkulu hileswaku vanhu a va nyikiwanga vuswikoti byo fuma misava hi ku rhula. Bibele yi ri, ‘munhu u fume munhu ku n’wi endla swo biha.’—Eklesiasta 8:9.

Loko vanhu va nga ri na vuswikoti byo fuma misava, i mani la nga na byona? Bibele yi tshembisa leswaku ku ta va ni ku rhula ehansi ka hulumendhe leyi tshembekaka ni leyi nga ni vuswikoti. Hulumendhe leyi ku vulavuriwa ha yona eBibeleni i Mfumo wa Xikwembu, naswona vanhu vo tala va wu khongelerile mfumo lowu va nga swi lemuki loko va khongela Xikhongelo xa Hosi: “Tata wa hina la nge matilweni, mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka wena a ku endleke emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:9, 10) Yesu Kreste i Hosi ya Mfumo lowu, i Hosana ya ku Rhula. Loko yi vulavula hi ku fuma kakwe, Bibele yi ri: “Ku tala ka ku fuma ka vuhosana ni ku rhula a swi nge vi na makumu.”—Esaya 9:6, 7.

Hambiloko “vanhu va xiyimo xa le henhla” kumbe van’watipolitiki ni tihulumendhe ta misava ti nga yi dyondzi ndlela leyintshwa ya ku anakanya, wena u nga yi dyondza. Timbhoni ta Yehovha ti pfune vo tala leswaku va kuma rungula ra ntshembo leri kumekaka eBibeleni hi dyondzo ya mahala ya Bibele. Loko u lava rungula leri engetelekeke, hi kombela u tihlanganisa ni vakandziyisi va magazini lowu, kumbe u nga endzela Holo ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha endhawini ya ka n’wina.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8, 9]

Ehansi ka hulumendhe ya Mfumo wa Xikwembu, misava a yi nge he vi na nxungeto wa nyutliya