Ndlela Yo Tshika Ku Yiva eSwitolo
“Ku herisa vukhamba a hi xiphiqo xa wena, i xiphiqo xa vanhu hinkwavo; un’wana ni un’wana wa vuyeriwa loko vukhamba byi hela.”—“EVERY RETAILER’S GUIDE TO LOSS PREVENTION.”
KU YIVA EXITOLO, ku fana ni swiendlo swin’wana swo biha, swi tala ku lawula mianakanyo ya munhu, swi endla leswaku a tiyimelela. Kutani, ku fana nileswi mutirhi wa le ntangeni a tsuvulaka mfava, lava lavaka ku tshika ku yiva va fanele va tsuvula mianakanyo yo biha. ‘Hundzulani mianakanyo ya n’wina,’ ku tsundzuxa Bibele eka Varhoma 12:2. Nakambe eka 1 Petro 1:14, ya khutaza: “Tshikani ku hanya hi ku ya hi ku navela loku a mi ri na kona eku sunguleni.” Tinhla ta ntlhanu leti landzelaka ti nga pfuna la yivaka eswitolo leswaku a cinca mianakanyo ya yena malunghana ni ku yiva.
Lexi Nga Pfunaka Ku Lunghisa Mianakanyo
◼ Xo sungula, ku yiva swi lwisana ni nawu. Ku yiva swi nga ha va swi tolovelekile laha a tshamaka kona, naswona swi nga ha endleka a nga khomiwi; kambe la yivaka u va a tlule nawu.—Varhoma 13:1.
Ku humelela yini loko vanhu vo tala va tlula nawu? Hi ku ya hi Bibele, “nawu wu heleriwa hi matimba.” (Habakuku 1:3, 4) Hi marito man’wana, nawu a wa ha pfuni nchumu, leswi endlaka leswaku tiko ri nga ha hleleki. Nkarhi ni nkarhi loko munhu a yiva, u tsekatsekisa tiko. Loko sweswo swi endleka, vanhu hinkwavo va xaniseka.
◼ Xa vumbirhi, ku yiva ku endla leswaku vanhu va nga ha tshembani. Ku nga tshembani ku onha vuxaka bya vanhu, ku endla leswaku vanhu swi va tikela ku twisisana ni ku tirhisana kahle.—Swivuriso 16:28.
“Xihoxo lexikulu lexi ndzi xi endleke i ku tshemba ngopfu vanhu.” Marito lawa ma vuriwe hi wansati un’wana loyi a nga ni xitolo xa swiambalo endzhaku ka loko makhamba ma wise xitolo xakwe. A a tshemba leswaku vaxavi ni vatirhi vakwe a va nge n’wi yiveli. Sweswi wa swi xiya leswaku a a tshemba vanhu lava a a nga fanelanga a va tshemba.
Munhu un’wana a nga hembela un’wanyana naswona a n’wi susa xindzhuti. Kambe lava yivaka va endla leswaku van’wamabindzu va nga va tshembi vanhu hinkwavo lava nghenaka exitolo. Va endla leswaku vanhu lava tshembekaka va ehleketeriwa ku va makhamba. A ku na munhu la nga ni mfanelo yo endla tano!
◼ Xa vunharhu, munhu la swi endleke mukhuva ku yiva exitolo a nga ha hetelela a endla vugevenga lebyikulu. Hi ku famba ka nkarhi, makhamba ma nga ha tikuma ma tshamela ku ringeta swin’wana leswi nga ni khombo lerikulu.—2 Timotiya 3:13.
Ku Yiva eSwitolo Swi Helela Makumu
◼ Xa vumune ni xa nkoka ngopfu hileswaku loyi a yivaka u lwisana ni Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Rito ra xona ri byela muyivi leswaku “a nga ha tlheli a yiva,” naswona ri tsundzuxa hi vuavanyisi lebyi nga ta wela lava nga xi yingisiki. (Vaefesa 4:28; Pisalema 37:9, 17, 20) Kambe Yehovha wa va rivalela vayivi lava tshikaka ku yiva. Va nga va ni ku rhula ni Xikwembu.—Swivuriso 1:33.
◼ Xa vuntlhanu, ku yiva ku fana ni vugevenga byin’wana, ku ta hela ku nga ri khale. Loko Mfumo wa Xikwembu se wu fuma emisaveni hi ku helela hilaha Bibele yi tshembisaka hakona, vanhu va ta tshembeka eka van’wana. Leswi swi vula ku ntshunxeka eka vuyelo byo biha lebyi tisiwaka hi ku yiva.—Swivuriso 2:21, 22; Mikiya 4:4.
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
TINDLELA TO CHIPA TO SIVELA VUKHAMBA
Van’wana lava nga ni mabindzu lamatsongo swi nga endleka va nga ri na yona mali yo hakela michini yo rindza. Kambe leswi a swi vuli swona leswaku ku hava lexi va nga xi endlaka ku tisirhelela eka makhamba. Hakanyingi, van’wamabindzu va nga sirhelela mabindzu ya vona hi ku teka magoza yo olova.
Ebukwini leyi va yi tsaleke va ri vambirhi, fokisi Michael Brough na fokisi Derek Brown va kandziyise xilaveko xo veka vaxavi tihlo: “Rindza un’wana ni un’wana. . . . Wena ni vatirhi va wena hi n’wina mi faneleke mi rindza.” Va ringanyeta leswaku u tshinelela loyi u anakanyaka leswaku u yivile hi ndlela leyi: “Xana u swi kumile leswi u swi lavaka? Ndzi kombela leswaku u swi veka emuchinini ndzi ta ku hakerisa.” “Xana ndzi nga ku phutselela swona?” “Xana jezi leri ri ta ku ringana kahle?” “Xana ndzi nga ku kumela basikiti?” Mafokisi lawa ma ri: “Vaxavi ku katsa ni makhamba va ta swi vona leswaku u va langutile naswona wa va khathalela.”
Malunghana ni ku hleleka, mafokisi lawa ma ri: “Paka swilo swa wena etixelufini kahle. Ku tshama u pake swixavisiwa swa wena kahle swi ta endla leswaku u swi tolovela leswaku swi tshame njhani, naswona loko swi hlelekile swi ta ku olovela ku vona loko ku tekiwe nchumu wo karhi.”—Every Retailer’s Guide to Loss Prevention.
Mulavisisi Russell Bintliff wa ringanyeta: “Loko phaseji yi pfuleke kahle naswona loko swilo swi pakiwe kahle etixelufini swi ta pfuna vatirhi ku vona leswi muxavi a swi endlaka. Hi ku famba ephasejini laha ku nga ni munhu loyi a nga n’wi tshembiki, mutirhi a nga kota ku vona leswaku ku yiviwe yini kutani a endla onge u cheka xitoko, kutani a languta leswaku ku na yini endzeni ka basikiti ya muxavi. . . . Makhamba ma ta swi vona leswi humelelaka; kasi vaxavi lavo tshembeka a va nge kali va swi xiya leswaku mutirhi u va langutile.” U vula leswi malunghana ni ku hleleka ka phaseji: “Ndlela leyi swilo swi hleriweke ha yona yi fanele yi endla leswaku vatirhi ni [n’wini wa xitolo] va swi kota ku va vona kahle vaxavi.”—Crimeproofing Your Business—301 Low-Cost, No-Cost Ways to Protect Your Office, Store, or Business.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Ku tshembeka swi endla leswaku u tshembiwa naswona swi khutaza xinghana